Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
४४४
मगवतीस्त्रे जीवा एकसमयेन-एकस्मिन् समये इत्यर्थः कियत्संख्यका उम्पद्यन्ते ? गौतम ! जधन्येन एको वा द्वौ वा त्रयो वा उत्कर्षेण संख्याता उत्पद्यन्ते इत्यादिकं सर्व पूर्ववदेव ज्ञातव्यम् । एतदाशयेनै गह-'एस चेव वत्तव्यया' एव पूर्वपदर्शितैव वक्तव्यता ज्ञेयेति 'नवरं ओगाहणा जहन्नेणं धणुपुहुत्त' नवरं केवलं पूर्वपूर्वतरप्रकरणापेक्षया इदमेव वैलक्षण्यं यत् शरीरावगाहा जघन्येन धनुःपृथक्त्वं द्विधनु. रारभ्य नवधनुःपर्यन्तं भवतीति। शरीरावगाहना जघन्येन धनुःपृथक्त्वमिति यत् कथितं तत् पल्योपमाष्ट मागप्रमाणायुषो विमल बाहनादिकुलकरकालात पूर्वतरकालभाविनो हस्त्यादिव्यतिरिक्तक्षुदकायचतुष्पदानपेक्ष्य अगन्तव्यमिति 'उनो. सेणं सातिरेगाइं अट्ठारसधणुपयाई उत्कर्षेण सातिरेकाणि अष्टादश धनु शतानि । उत्कृष्टाऽवगाहना सातिरेकाष्टादशधनुःशनप्रमाणा भवतीति यत् कथितं तत् विमलवाहनकुलकरपूर्वतरकालभावि हस्त्याचपेक्षया इत्यवगन्तव्यम् यतो विमल. पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिक जीव एक समय में कितने उत्पन्न होते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-हे गौतम ! वे एक समय में जघन्य से तो एक, अथवा दो अथवा तीन उत्पन्न होते हैं और उत्कृष्ट से संख्यात उत्पन्न होते हैं। इत्यादि सब कथन पूर्व के जैसा ही जानना चाहिये। इसी आशय से 'एस चेव वत्तव्यया' सूत्रकारने ऐसा सूत्रपाठ कहा है। परन्तु 'नवरं ओगाहणा जहन्नेणं धणुपुहुत्तं' पूर्व-पूर्वतर प्रकरण की अपेक्षा यहां यही भिन्नता है कि शरीरावगाहना यहां जघन्य से धनुष पृथक्त्व रूप है-दो धनुष से लेकर नौ धनुष तक की है। 'शरीरावगा. हमा धनुष पृथक्त्व रूप है' ऐसा जो कहा है वह पल्पोपम के आठवें भाग प्रमाण आयु वाले जो विमलवाहनादि कुलकरके समय से पूर्व તે સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ નિવાળા જ એક સમયમાં કેટલા ઉત્પન્ન થાય છે? આ પ્રશ્નના ઉત્તરમાં પ્રભુ ગૌતમસ્વામીને કહે છે કે-હે ગૌતમ! તેઓ એક સમયમાં જઘન્યથી તે એક, અથવા બે અથવા ત્રણ ઉત્પન્ન થાય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાત ઉત્પન્ન થાય છે. વિગેરે સઘળું કથન પહેલા કહ્યા प्रमाणे सभा मे माशयथी 'एस चेव वत्तवया' मा प्रमाणुना सूत्र५४ सूत्रमारे यो छ. ५२'तु नारं ओगाहणा जहण्णेणं धणुपुहत' ५-५ तर પ્રકરણની અપેક્ષાથી અહિયાં એજ જુદાપણું છે કે-શરીરની અવગાહના અહિં જઘન્યથી ધનુષ પ્રથકૃત્વ રૂપ છે. એટલે કે-બે ધનુષથી લઈને નવ ધનુષ સુધીનું છે. શરીરની અવગાહના ધનુષ પૃથક્વ રૂપ છે, એ પ્રમાણે જે કહ્યું છે, તે પાપમના આઠમા ભાગ પ્રમાણુની આયુષ્યવાળા જે વિમલવાહન વિગેરે કુલકરના સમયથી પહેલાના કાળમાં થયેલા હાથી વિગેરેથી
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
