Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.२ सू०४ स्थितास्थितद्रव्यग्रहणनिरूपणम् ५८९ 'नवरं नियमं छद्दिसि नवरं नियमात् षड्दिशम्, मनोयोगतया तथा द्रव्याणि गृह गाति यथा कार्मणशरीरं स्थितान्येव गृहणाति न तु अस्थितानीत्यर्थः केवलं तत्र व्याघातेन इत्याधुक्तम् इह तु नियमात् पदिशमित्येव वक्तव्यम् सनाडीमध्ये एव मनोद्रव्यग्रहणसद्भावात् सनाडीबहिर्गतानां मनोद्रव्यं न भवति तत्र स्थावराणामेव सद्भावात् मनोद्रव्याभावादिति । 'एवं वइ जोगत्ताएवि' एवं वचो. योगतयापि मनोद्रव्यवद् वाग्दपाण्यपि स्थितान्येव गृहगातीत्यर्थः। 'कायजोग. शरीर के जैसा कथन जानना चाहिये । अर्थात् वह स्थितद्रव्यों को ही ग्रहण करता है किन्तु अस्थितद्रव्यों को नहीं 'नवरं नियम द्दिसिं' वहां कार्मणशरीर के प्रकरण में व्याघात से ऐसा कहा है परन्तु यहां पर जो पौद्गलिक द्रव्य का ग्रहण होता है वह नियम से छहों दिशाओं में से होता है क्योंकि मनोद्रव्य का ग्रहण सनाडी के भीतर ही होता है। इसीलिये यहां व्याघात का अभाव कहा गया है । सनाडी से बाहर मनोद्रव्य का अभाव है। इसलिये प्रसनाडी से बहिर्गत जीवों को मनोद्रव्य नहीं होता है । असनाडी से बाहर स्थावरों का ही सद्भाव रहता है। इसलिये वहां पर मनोद्रव्य का अभाव कहा गया है। एवं वाजोगत्ताए वि' इसी प्रकार से वाग्योगी जीव भी वचनयोग द्रव्यों का ग्रहण करता है। अर्थात् वह भी सनाडी के भीतर ही होता है और स्थित वचन योग्य द्रव्यों का ही ग्रहण करता है अस्थित द्रव्यों का नहीं। इस सम्बन्ध में ओर सब कथन मनोद्रव्य के प्रकरण में कथित कथन के जैसा ही जानना चाहिये । 'कायजोगत्ताए जहा ओराગના સંબંધમાં કાર્મણ શરીર સંબંધી કથન પ્રમાણેનું કથન સમજવું જોઈએ. 'नवरं नियमं छहिसिं' ५२'तु महीया रे पोरलि द्रव्यानु अ य छ, તે નિયમથી છ એ દિશાઓમાંથી હોય છે. અને સ્થિત દ્રવ્ય જ ગ્રહણ થાય છે. અતિદ્રવ્ય ગ્રહણ કરાતું નથી કેમકે મને દ્રવ્યનું ગ્રહણ ત્રસ નાડીની અંદર જ હોય છે. એ કારણથી અહિયાં વ્યાઘાતને અભાવ કહ્યો છે. ત્રણ નાડીની બહાર મને દ્રવ્યને અભાવ છે, તથા ત્રસનાડીની બહાર રહેલા જીવોને મને દ્રશ્ય હેતું નથી. ત્રસ નાડીની બહાર સ્થાવરીનો જ દૂભાવ રહે છે. तेथी त्यां मनायन। ममा यो छे. 'एवं वइजोगत्ताए वि' से प्रभारी વચનયોગ વળે જીવ પણ વચનગ દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરે છે. તે તે પણ ત્રસ નાડીની અંદર સ્થિત જ વચનોગ્ય દ્રવ્યાનું ગ્રહણ કરે છે. અસ્થિત દ્રવ્યોને ગ્રહણ કરતા નથી. આ સંબંધમાં બાકીનું સઘળું કથન મને દ્રવ્યના
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
