Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 554
________________

प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२५ उ.१ सू०३ जीवानां योगाल्पवहुत्वम् ५३१ परिस्पन्दो भाति महाकायस्य वा महाने परिस्पन्दः पीपिलिकाहरत्यादौ तस्य व्यत्ययेनापि दर्शनादिति ।
अयमाशयः-आत्मपदेशस्य स्पन्दनं कम्पनं वा योगशब्देन कथ्यते, स च योगो वीर्यान्तरायकर्मणः क्षयोपशमादिवैचित्र्यात् अनेकप्रकारको भवति । स एव योगः परिस्पन्दकम्पनापरपर्यायः कमपि जीवविशेषमाश्रित्याल्पो भवति, स एवं जीवान्तरापेक्षया उत्कृष्टो भाति । तस्य योगस्य चतुर्दशजीवस्थानकाश्रयणेन जघन्योत्कृष्ट भेदेनाष्टाविंशति भैदा भवन्ति। अस्मिन् मूत्रे तस्य योगस्याल्पबहुत्व. योरेव प्रतिपादनं विद्यते, तत्र मूक्ष्नापर्याप्त केन्द्रियजीवानां जघन्यो योगः सर्वापेक्षयाऽस्पीयानेव भवति, यतः तच्छरीरस्य सूक्ष्मत्वात्, तथाऽपर्याप्तत्वेनापूर्ण त्वाच्च सर्व योगापेक्षया योगः सर्वतोऽल्पीयान् भवति । तथा-स योगः: कार्मण शरीरद्वारा औदारिकपुद्गलग्रहणात् प्रथमसमये एव भवति तदनन्तरं पतिसमय योगस्य वृद्धिर्भवति तथा-तथा स एव योग उत्कृष्ट योगपर्यन्तं वर्द्धते इति ॥सू०३॥ तो कोई नियम है नहीं कि अल्पकाय वाले में अल्प परिस्पन्द होता है और महाकाय वाले में महान परिस्पन्द होता है। क्योकि पिपीलिका एवं हस्ती आदि में यह बात उलट फेर से देखी जाती है अर्थात् हस्ती में जो कि महाकाय वाला है परिस्पन्द कम देखा जाता है और पिपी. लिका-कीड़ी-में परिस्पन्द अधिक देखा जाता है। यह बात दिखलाई दी गई है कि-योग शन्द से आत्मप्रदेशों का स्पन्दन-कम्पन कहा गया है। यह योग वीर्यान्तराय कर्म के क्षयोपशम आदि की विचित्रता से अनेक प्रकार का होता है। परिस्पन्द रूप वही योग किसी जीव विशेष की अपेक्षा से अल्प होता है और किसी अन्य जीव की अपेक्षा से वही योग उत्कृष्ट होता है । इस योग के १४ चौदह जीव स्थानकों के आश्रयण से નથી કે-અપકાયવાળાઓમાં અલ્પ પરિસ્પદ હોય છે. અને મહાકાયવાળામાં મહાન પરિસ્પદ હોય છે. કેમકે પિપીલિકા-કીડી અને હાથી વિગેરેમાં આ વાત ઉલ્ટાસુટી દેખાઈ આવે છે. અર્થાત્ હાથીમાં કે જે મહાકાયવાળે છે, તેમાં પરિસ્પદ કમ દેખાઈ આવે છે. અને પિપિલીકા–કીડીમાં પરિસ્પદ અધિક દેખવામાં આવે છે. આ વાત બનાવવામાં આવી છે –ોગ શબ્દથી આત્મપ્રદેશોન સ્પન્દન-કમ્પન કહ્યું છે. આ યોગ વીતરાય કર્મના ક્ષપશમ વિગેરેની વિચિત્રતાથી અનેક પ્રકારનું હોય છે. પરિસ્પદ રૂપ એજ કેગ કેઈ વિશેષ અપેક્ષાથી અલ્પ હોય છે. અને કોઈ બીજા જીવની અપેક્ષાથી એજ વેગ ઉત્કૃષ્ટ હોય છે. આ વેગના ૧૪ ચૌદ જસ્થાનના આશ્રયથી જઘન્ય અને
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧૫


Page Navigation
1 ... 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969