Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 286

प्रमेयचन्द्रिका टीका श०२४ उ.२० सू०३ तिर्यग्भ्यः ति०जीवोत्पत्यादिकम् २७१
चतुर्थगर्म दर्शयितुमाह -'सो चेष अपणा' इत्यादि । 'सोचेर अप्पणा जहन्नकालद्विइओ जाओ' स एवासंशी पञ्चन्द्रियतिर्यग्योनिक एक आत्मना-स्वयं जघन्यकालस्थितिको भवेत्तदा-'जहन्नेणं अंगोमुहुनदिइएसु जयन्येन अन्तर्मुहूर्तस्थितिकेष संक्षिपश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेषु समुत्पद्यन्ते 'उको सेगं पुषकोडी भाउपमु. उज्जेमा उत्कर्षेण पूर्वकोटयायुष्केषु संक्षिपञ्चन्द्रिगतियग्योनिकेषु उत्पधेत इति। जघन्यायुष्कोऽसंज्ञी पञ्चन्द्रियतिर्ययोनिकः संख्यातवर्षायुकेषु एव पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकेत्पद्यते इति कन्वा पूर्व कोटयायुष्केषु इत्युक्तमिति । तेणं भंते ! जीवा एगसमयेन केवइया उज्जति' ते खलु भदन्त ! जीवा एकसमयेन कियन्त उत्पद्यन्ते इति । प्रश्नः । भगवानाह-'असे' इत्यादि । 'अबसेसं जहा जाओ' जब वही असंज्ञी पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक जीव जघन्य काल की आयुवाला असंज्ञी पञ्चन्द्रिय तियरकच संख्यात वर्ष की स्थितिवाला होता है और पश्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकों में उत्पन्न होने के योग्य होता है तो वह जघन्य से अन्तर्मुहूर्स की स्थिति वाले पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकों में उत्पन्न होता है और उस्कृष्ट से पूर्वकोटि की आयुवाले संज्ञी पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकों में उत्पन्न होता है। जघन्य आयुवाले असंज्ञी पश्चेन्द्रिय तिर्यञ्च संख्यात वर्ष की आयुवाले संज्ञी पञ्चन्द्रिय तिर्यश्चों में ही उत्पन्न होता है । इस सिद्धान को लेकर यहाँ उसका पूर्वकोटि की आयुवाले पश्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकों में उत्पाद होना कहा गया है। अब गौतम पुनः प्रभु से ऐसा पूछते हैं-'ते णं भंते ! जीवा एगसमएणं केवड्या उज्जति' हे भदन्न ! ऐसे वे जीव एक समय में कितने उत्पन्न होते हैं ? उत्तर में प्रभु कहते हैं-'अवसेसंजहा જાગો' જ્યારે આ અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનિવાળો જીવ જઘન્યકાળની સ્થિતિવાળો હોય છે, અને સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યચનિકમાં ઉત્પન્ન થવાને યોગ્ય છે, તે તે જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્તની સ્થિતિવાળી સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્ય ચનિકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અને ઉત્કૃષ્ટથી પૂર્વ કેસિની આયુષ્યવાળા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિયચનિકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. જઘન્ય આયુષ્યવાળા અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયતિર્યંચ સંખ્યાત વર્ષની આયુષ્યવાળ સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યચનિવાળાઓમાં જ ઉત્પન્ન થાય છે. આ સિદ્ધાંતને લઈને અહિયાં તેને ઉત્પાત પૂર્વકેટિની આયુષ્યવાળી સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયતિયચ નિકોમાં થવાનું કહ્યું છે
व गौतमस्वामी प्रभुने शथी से पूछे छे है-'ते णं भते ! जीवा एगसमएणं केवइया उबवज्जति' 3 भगवन् अवता समयमा ३८८ अपन थाय छे ? मा प्रश्न उत्तरमा प्रभु ४३ छे ४-'अवसेस जहा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫