Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 15 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३६४
भगवती सूत्रे
नवमेषु गमकेषु परिमाणं जघन्येन एको वा द्वौ वा त्रयो वा 'उक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जंति' उत्कर्षेण संख्याता उत्पद्यन्ते तत्र - तृतीयगम के औधिकेभ्यः पृथिवीकायिकेभ्य उत्कृष्ट स्थितिषु मनुष्येषु उत्पद्यन्ते ते उत्कृष्टतः संख्याता एव भवन्ति । यद्यपि मनुष्याः संमूमिसंप्रहाद संख्याता भवन्ति तथापि उत्कृष्टस्थितिकाः पूर्वकोयायुष्काः संख्याता एव पञ्चेन्द्रिय तिर्यग्योनिकास्तु असंख्याता अपि भवन्ति एवं षष्ठ नवमगमयोरपि इति तृतीयपष्ठनवमगमकेषु जघन्योत्कृष्टाभ्यां सूत्रोक्तमेव परिमाणं, प्रथमद्वितीयचतुर्थपञ्चमसप्तमाष्टमे तु पञ्चेन्द्रियउक्कोसेणं संखेज्जा उववज्जति' इस सूत्रपाठ द्वारा प्रकट की गई है इससे यह समझाया गया है कि यहां तृतीय, षष्ठ और नौवें गम में परिमाण द्वार में जघन्य से एक अथवा दो अथवा तीन जीव उत्पन्न होते हैं और उत्कृष्ट से संख्यात जीव उत्पन्न होते हैं । तृतीय गमक में औधिक पृथिवीकायिकों से जो जीव उत्कृष्ट स्थिति वाले मनुष्यों में उत्पन्न होते हैं वे उत्कृष्ट से संख्यात ही होते हैं। यद्यपि संमूच्छिम के संग्रह से मनुष्य असंख्यात हो जाते हैं, तब भी उत्कृष्ट स्थिति वाले पूर्वकोयायुष्क मनुष्य संख्यात ही होते हैं किन्तु पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिक असंख्यात भी होते हैं। इसी प्रकार का कथन षष्ठ और नौवें गमों में भी परिमाण के विषय का जानना चाहिये । इस प्रकार तृतीय, षष्ठ और नौवें गम में परिमाण का कथन सूत्रकार ने जघन्य और उत्कृष्ट से स्वयं ही कर दिया है । परन्तु प्रथम, द्वितीय, चतुर्थ, पंचम, सप्तम
દ્વારા પ્રગટ કરેલ છે. આ સૂત્રપાઠથી એ સમજાવ્યુ' છે કે—અહિયાં છઠ્ઠા અને નવમા ગમમાં પરિમાણુ દ્વારમાં જન્યથી એક અથવા બે અથવા ત્રણુ જીવ ઉત્પન્ન થાય છે, અને ઉત્કૃષ્ટથી સખ્યાત જીવા ઉત્પન્ન થાય છે. ત્રીજા ગમમાં ઔઘિક પૃથ્વિકાયિકામાંથી જે છત્ર ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા મનુષ્યમાં ઉત્પન્ન થાય છે. તે ઉત્કૃષ્ટથી સંખ્યાત સંખ્યાત જ હાય છે, જો કે સ’મૂચ્છિ`મના સગ્રહથી મનુષ્યા અસંખ્યાત થઈ જાય છે, તે પણ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ વાળા પૂર્વકાટિની આયુષ્યવાળા મનુષ્ય સંખ્યાત જ ડાય છે. અને પંચેન્દ્રિય તિય ચયાનિકે। અસખ્યાત પણ હું ય છે. એજ રીતનું કથન છઠ્ઠા અને નવમા ગમમાં પણ પિરમાણુના સબંધમાં સમજવુ' એવી રીતે ત્રીજા, છઠ્ઠા, અને નવમા ગમમાં પરિમાણુનું કથન સૂત્રકારે પોતેજ જઘન્ય અને ઉત્કૃષ્ટથી उस छे. परंतु पहेला, मील, थोथा पांयभा, सातमा भने आमा भा
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧૫
