Book Title: Samprat Sahchintan Part 11
Author(s): Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002055/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana bhAga 11 2maNalAla cI. zAha Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana bhAga agiyAramo lekhaka ramaNalAla cI. zAha prakAzaka zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 385, saradAra vallabhabhAI paTela roDa, muMbaI-400004. mukhya vitA Ara. Ara. zeThanI kAM. muMbaI-400 002. amadAvAda-3800021. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMPRAT SAHCHINTAN (Part X1) (A collection of articles on various subjects) by Dr. RAMANLAL C. SHAH Published by - Shree Mumbai Jain Yuvak Sangh, 385-Sardar Vallabhbhai Patel Road, Mumbai-400004. First Edition : MAY 1999 Price : Rs. 30-00 prathama AvRtti: me 1999 mUlya rU. 30-00 NO CPYRIGHT lekhakanA sarva lakhANonAM anuvAda, saMkSepa, saMpAdana ke punarmudraNa mATe koI kopIrAITa rAkhavAmAM AvyA nathI. prakAzaka: zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha 385, saradAra vI. pI. roDa, muMbaI-40004. mukhya vitA Ara. Ara. zeThanI kAM. muMbaI-400002. amadAvAda-380001. mudraka : mudrAMkana DI/57, gautamanagara, ela.TI. roDa, borIvalI (vesTa) muMbaI-4092. B Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa mu. DaoN. zivalAla jesalapurAne snehAdarapUrvaka | ramaNalAla cI. zAha Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaoNpIrAiTanuM visarjana mArA pragaTa thayela sarva graMtho ane anya sarva lakhANonAM anuvAda, saMkSepa, saMpAdana, punaHprakAzana ItyAdi mATenA koI paNa prakAranA kaoNpIrAiTa havethI rAkhavAmAM AvyA nathI. anya koI vyaktine ke koi prakAzakane koi paNa graMthanI prathama AvRtti mATe kaoNpIrAiTa ApelA hoya to tenuM paNa visarjana karavAmAM AvyuM che. have pachI prakAzita thanArA mArAM koI paNa lakhANa mATe kaoNpIrAITa raheze nahi. muMbaI tA. 1-1-1992 ramaNalAla cI. zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. ramaNalAla cI. zAhanAM pustako ekAMkIsaMgraha * zyAma raMga samIpe jIvanacaritra-rekhAcitra-saMsmaraNa * gulAmono muktidAtA * upAdhyAya zrI yazovijayajI 0 hemacaMdrAcArya 0 zrI mohanalAlajI mahArAja * vaMdanIya hRdayasparza, bhA. 1-2 0 zeTha motIzAha * berarathI brigeDiyara * prabhAvaka sthaviro, * tiviheNa vaMdAmi bhAga 1 thI 5 pravAsa-zodha-saphara * evaresTanuM ArohaNa * uttaradhruvanI zodha-saphara * pAsaporTanI pAMkhe pradeze jaya-vijayanA * rANakapura tIrtha * pAsaporTanI pAMkhe-uttarAlekhana nibaMdha * sAMprata sahaciMtana, bhAga 1 thI 11 * abhiciMtanA sAhityavivecana * gujarAtI sAhityanuM rekhAdarzana (anya sAthe) * gUrjara phAgu sAhitya narasiha pUrvenuM gujarAtI sAhitya * baMgAku-zumi : paDilehA * samayasuMdara * kritikA * 1962nuM graMthastha vAlmaya 0 naLa-damayaMtInI kathAno vikAsa saMzodhana-saMpAdana * nala-devadatI rAsa (samayasuMdarakRta) * jaMbusvAmI rAsa (yazovijayajIkRta) * kuvalayamALA (udhyotanasUrikRta) * mRgAvatIcaritra copAI(samayasuMdarakRta) * nala-davadaMtI prabaMdha (guNavinayakRta) * thAvasyAsuta riSi copAi (samayasuMdarakRta) E Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nalarAya-davadaMtI caritra (RSivardhanasUriSkRta) * dhannA-zAlibhadra copAi (guNavinayakRta) * be laghu rAsakRtio (jJAnasAgaraskRta ane kSamAkalyANakRta) nala-davadaMtI prabaMdha (vijayazekharakRta) dharma-tattvajJAna jaina dharma (chaThThI AvRtti) jaina dharma (hindI AvRtti) jaina dharma (marAThI AvRtti) 7 bauddha dharma * nihnavavAda Buddhism-An Introduction Jina Vachana * jinatattva, bhAga 1 thI 6 7 tAo darzana kanphayUziyasano nItidharma adhyAtmasAra, bhAga 1 saMkSepa sarasvatIcaMdra, bhAga 1 (pAThyasaMkSepa) anuvAda rAhula sAMkRtyAyana (sAhitya akAdamI, dilhI) * bhAratanI rASTrIya saMskRti (nezanala buka TrasTa, dilhI) saMpAdana (anya sAthe) manISA 7 zreSTha nibaMdhikAo * zabdaloka 7 ciMtanayAtrA * 0 nIrAjanA akSarA avagAhana jIvanadarpaNa 0 kavitAlaharI 7 samayaciMtana tattvavicAra ane abhivaMdanA mahattarA zrI mRgAvIzrIjI jaina sAhitya samAroha, guccha 1-2-3-4 * zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha * yatIndrasUri dIkSAzatAbdI graMtha prakIrNa * ena. sI. sI. * jaina lagnavidhi * oNsTreliyA F Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana bhAga agiyAramo ('prabuddha jIvana'mAM prakAzita thayelA lekhono saMgraha) anukrama 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. nidrAdevInuM akaLa AvAgamana jaM channa taM na vattavvaM kacaro vINanArA bauddha dharma phAguno kAvyaprakAra dukkara kareThaM je tAruNNe samaNattaNaM vaimAnika asabhyatA sva. DaoN. zivAnaMda adhvaryu ena. sI. sI. dvArA lazkarI tAlIma madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA padmavibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA kAle kAlaM samAyare / H pRSTha 16 30 39 64 84 98 109 125 152 162 171 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA mukhapatra "prabuddha jIvana'mAM prakAzita thayelA mArA lekhono eka vadhu saMgraha "sAMprata sahaciMtana-bhA agiyAramo prakAzita thAya che. AjhAdI pUrve, mahAtmA gAMdhIjInA prabhAva heTha, kazI paNa jAherakhabara lIdhA vinA zarU thayelA vaicArika mukhapatra "prabuddha jIvanane 60 varSa have pUrAM thAya che. chellAM soLa varSathI enA taMtrI tarIke vividha viSayo para taMtrIlekho lakhavAnuM mAre prApta thayuM che. AthI "sAMprata sahaciMtana'nA saMgrahomAM sAhitya, zikSaNa, dharma, rAjakAraNa vizenA lekho uparAMta aMjalilekho jema jema lakhAtA-chapAtA gayA tema tema graMtharUpe prakAzita thatA gayA che. bhaviSyamAM A badhA lekhonuM viSayavAra vargIkaraNa karIne judA judA saMgraho pragaTa karI zakAya. "sAMprata sahaciMtana'nA A agiyAramA bhAgamAM "bauddha dharma ane ena.sI.sI.' vizenA lekho paNa samAvI lIdhA che, kAraNa ke dhamAM varSo pahelAM paricaya pustikArUpe chapAyelA e lekho sulabha rahyA nathI. A graMthanA prakAzana mATe zrI muMbaI jaina yuvaka saMghano huM RNI chuM. mudraNakArya mATe "mudrAMkana'nA mAlika zrI javAharabhAIno tathA DaoN. zivalAla jesalapurA ane zrI girIza jesalapurAno paNa huM AbhArI chuM. caitra suda, saM. 2055 pa 2maNalAla cI. zAha tA. 18-3-99 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana nidrAdevInI lIlA aparaMpAra che. enuM AvAgamana, vizeSataH. Agamana keTalIye vAra akaLa rahe che. te bhalabhalA moTA moTA bhaktane paNa akALe akaLa rIte vivaza karI upahAsamaya banAvI daI zake che ane aprasanna thAya tyAre bhaktane lAMbA samaya sudhI darzana na ApIne krUratApUrvaka akaLAvI mAre che, taraphaDiyAM marAvaDAve che, are kyAreka to ApaghAta paNa karAvaDAve che. nidrAdevIno prabhAva evo akaLa che ke eno prasAda pAmanAra koIpaNa bhakta "have huM nidrAdhIna chuM' evuM kahevA mATe paNa jAgato rahI zakato nathI. devIomAM eka nidrAdevI evI che ke je padhAravA mATe nimaMtraNa maLavA chatAM keTalAye bhakto pAse jaladI jatI nathI, to bIjI bAju vagara niyaMtraNo keTalAyanI pAse pahoMcI jAya che. ne padhAravA mATe bhaktanI AjIjIbharI vinaMtIno anAdara karIne paNa te potAnA bhaktane zaraNAdhIna banAvI de che. ' bIjAM devadevIomAM mANasa zraddhA dharAve ke na dharAve, A devI pratye paNa mANasane zraddhA hoya ke na hoya, enuM zaraNuM lIdhA vagara chUTako nathI. nidrAdevInA sAmrAjyano kyAreya kAyamano aMta AvavAno nathI. enuM Asana calAyamAna thavAnuM nathI. paraMtu bhikhArI hoya ke zahenazAha, saunA Asana sthira karI daIne enI pratiSThAne e calAyamAna karI daI zake ema che. keTalAka samaya pahelAM bhAratanAM keTalAMka rAjyomAM cUMTaNIpracAranuM kArya jorazorathI cAlyuM hatuM. TheraThera sabhAo yojAI hatI. keTalAka rAjadvArI netAo cUMTaNI pracAra mATe eka sthaLethI bIje sthaLe bhASaNa karavA pahoMcI jatA. vilaMbane kAraNe sthAnika kAryakartAone ane zrotAone rAtanA bAra-eka vAgyA sudhI besI rahevuM paDatuM. evI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 -- sabhAnAM dazyo viDiyo-patrakAro jhaDapI levA lAgyA hatA. AvI sabhA cAlatI hoya emAM keTalAye zrotAjano UMghatA hoya e to jANe samajAya, paNa maMca para beThelA moTA moTA rAjadvArI netAone paNa UMghatA batAvAyA hatA. thAka ane ujAgarAne lIdhe, UMghavuM na hoya chatAM UMgha AvI gai hoya evAM lAkSaNika dazyo TI.vI. para batAvavAthI evA moTA netAonI pratibhA jhAMkhI paDI gai hatI. moTA mANasa thayA eTale UMdha na Ave evuM nathI. UMgha e to zarIrano dharma che. ApaNA eka bhUtapUrva vaDApradhAna eka AMtararASTrIya saMmelanamAM UMghI gayA hatA. kemerAmAM jhaDapAi gayelA e dazya duniyAbharamAM ghaNI ramUja phelAvI hatI. pote AMkho mIMcI dhyAnathI sAMbhaLe che evo koino paNa svabacAva taddana jUTho che evuM enI lAkSaNika rIte namI paDelI Doka puravAra karI Ape che. jhokAM khAvAnI pravRtti anAdikALathI cAlI Ave che. mahAbhAratanI kathAmAM arjunanI patnI subhadrA sagarbhA hoya che tyAre potAnA bhAi zrIkRSNa pAsethI yuddhanA koThA(vyUha)nI vAta sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM jhokuM khAi le che tyAre udaramAM rahelo abhimanyuno jIva hoMkAro bhaNe che. te kaLI jaIne zrI kRSNa AgaLa samajAvavAnuM baMdha kare che. eka jhokAMthI paristhiti keTalI palaTAi jAya che te mahAbhAratamAM jovA maLe che. viDiyo philmanI zodha pachI keTalAye mANasone ajANatAM UMghatA jhaDapI lai zakAya che. mANasane potAne khyAla paNa na hoya ke dUra khUNAmAM rahelo koika kemarA potAnA caherA para pharI vaLyo che. 'klojha apa' dvArA kemerA cahero, AMkho, hAthapaganA AMgaLA upara kendrita thai jAya che. jhokAM khAtAM, bagAsuM khAtAM, chIMka khAtAM, khAnagI gusapusa ke IzArA karatAM ke moMmAM kaMika cUpacApa nAkhatAM Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana tamane te pakaDI pADe che ane tamArI e lAkSaNika vicitra mudrA ke kriyA TI.vI. dvArA aneka prekSako sudhI pahoMcADe che. jAhera jIvanamAM paDelA mANasoe kemerAthI vadhu sAvadha rahevAno vakhata AvI gayo che. UMghavuM bilakula na hoya, chatAM kyAre potAnI AMkha DhaLI paDI che tenI khabara paNa na paDe evA anubhavo badhAne thatA hoya che. acAnaka jhokuM AvavAnAM ghaNAM kAraNo che. ujAgaro hoya, thAka lAgyo hoya, bhAre bhojana lIdhuM hoya, nIrasa vAto ke kaMTALAjanaka bhASaNa sAMbhaLavAno prasaMga hoya, dArUno ke mAdaka dravyano nazo caDyo hoya, bhAre davAnI asara thaI hoya, let-lag (jeTa-lega) hoya, kazuM karavApaNuM na hoya, layabaddha cAlatA vAhanamAM beThAM hoya ke evAM bIjAM aneka kAraNone lIdhe mANase icchA na karI hoya, balka jAgRta rahevAno hetupUrvakano bhAre puruSArtha karyo hoya chatAM AMkho gherAvA lAge che. TrenamAM, basamAM, vimAnamAM, thiyeTaramAM, sabhA-maMDapamAM, adhyApakanA vargamAM, seminAramAM, saMmelanomAM, dhyAna mATenI zibiromAM mANasane acAnaka jhokuM AvavAnAM, AgantukI nidrAnAM dazyo have sAmAnya banI gayAM che. duniyAbharamAM have rAtrinI jAgRti vadhatI cAlI che. rAtapALI karatAM kArakhAnAMonI saMkhyA uttarottara vRddhi pAmatI rahI che. havAI mathako, relave sTezano, paMcatAraka hoTelo, hospiTalo, lazkarI kendro, polIsa mathako, jugArakhAnAMo, kUTaNakhAnAMo vagere vividha kSetromAM rAtre jAgatA, potAnI pharaja bajAvatA, mojamajhA mANatA ke corIDAkugIrI karatA mANaso sarvatra jovA maLaze. vidyutazaktinA ajavALAe te mATe ghaNI sagavaDa karI ApI che. eTale ujAgarA karanArA mANasone kasamaye jhokuM AvI jAya enI navAI nathI. vIjaLInA dIvAnI zodha thaI te pahelAM mANasanuM jIvana bahudhA niyamita hatuM. Eary to bed and early to rise ke "rAtre nidrA, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 divase kAma" ke "paroDhiye nitya UThIne' ke "rAtre vahelo sUIne vahelo UThe vIra" jevAM DAhyAM vacano caritArtha thatAM. tyAre kudaratI aMdhAruM vadhAre rahetuM. cAMdanI rAtanuM tyAre ghaNuM mahattva gaNAtuM. pUnamanI rAta eTale utsavapUrvaka jAgaraNa karavAnI rAta. paraMtu vIjaLInA dIvAonA prakAze pRthvI parathI aMdhArAnuM pramANa ochuM karI nAkhyuM che. ethI UMghanI niyamitatA duniyAbharamAMthI ochI thaI gaI che. paryAvaraNavAdIoe pRthvI upara aMdhakAranA ghaTelA pramANa mATe haju bUmarANa macAvI nathI. AMtararASTrIya vimAna vyavahAra vadhatAM duniyAnA eka khaMDamAMthI bIjA khaMDamAM, eka goLArdhamAMthI bIjA goLArdhamAM pravAsa karanArA pravAsIo roja saheje pacAsa lAkha karatAM vadhu haze. teo potAnA sthAnika samaye nIkaLI bIje sthaLe pahoMce tyAre e be dezo vacce samayanuM aMtara hoya che. bhAratamAM savAra hoya tyAre amerikAmAM rAtri hoya. laMDanamAM savAra hoya tyAre jApAna ke osTreliyAmAM rAtri hoya, eTale pravAsIo potAnA dezamAMthI savAre nIkaLI bAra kalAke bIjA dezamAM pahoMce tyAre te dezanA sthAnika samaya pramANe tyAM savAra paDI gaI hoya. eTale musApharane divasane aMte divasa maLe, rAtri na maLe. A samayAntaranI-Time DifferencenI- asarane jeTa vimAnone kAraNe jeTa-lega (Jet-lag) kahevAmAM Ave che. AvA lAkho pravAsIo roje roja bIjA dezamAM jaIne divase UMghatA hoya che ane rAtre jAgatA hoya che. emanI UMgha ane jAgRtinuM cakra aniyamita thaI jAya che. pachI divase anicchAe emane jhokAM Ave emAM emano vAMka nathI. duniyAmAM pIDAzAmaka davAono vaparAza vadhato cAlyo che. evI davAothI behozI AvI jAya che. judA judA rogo paranI. bhAre davAo paNa niMdara lAvI de che. davAonA pekiMgamAM A cetavaNI lakhelI ja hoya che. vaLI mAnasika tanAvane kAraNe azAnta banelA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana mANasone je zAntikAraka davAo apAya che te tarata UMgha lAve che. divasa hoya ke rAta, evI davAo letAM thoDIvAramAM ja enI asara cAlu thAya che. samagra duniyAmAM AvI davAono vaparAza ghaNo ja vadhI gayo che. eTale akALe UMgha AvavAnI ghaTanAo paNa eTalI ja banavA lAgI che. bIjAnI nIrasa vAta lAMbI cAle ane te pharajiyAta sAMbhaLavI paDe ja evI sthiti hoya to zrotAnuM thAkeluM citta AMkhone jhINI banAvI de che ane pachI citta paNa nidrAdevInI stutimAM lAgI jAya che. hoMkAro bhaNatA javuM ane vacce vacce jhokAM khAI levAM evI sthitino anubhava keTalAyane thayo haze ! kyAreka sabhAgRhomAM bhinnabhinna vaktAonA vaktavyanI jhaDI varasatI hoya, bhojanano samaya vItI cUkyo hoya ane kAryakrama haju adhavacce pahoMcyo hoya tyAre bhUkhyA peTe zravaNa karanArAonI paDakhe AvIne nidrAdevI kyAre besI jAya che tenI khabara paDatI nathI. koIkane prazna thAya ke dhArmika vyAkhyAnomAM mANasone jhokAM kema AvatAM haze? e mATe koIka kavie kalpanA karI che ke jene uThADavA mATe DholanagArAM vagADavAM paDatAM, jenA nAkamAM sApa pheravavA paDatA evA UMghaNazI kuMbhakarNanI mahArANI tarIke nidrAne oLakhAvavAmAM Ave che. rAvaNa sAthenA yuddha daramiyAna bhagavAna rAmanA hAthe thayelA kuMbhakarNanA mRtyu pachI enI priya rANI nidrA vidhavA thaI. eTale te potAnA vaidhavyanA divaso pasAra karavA dharmakathAo sAMbhaLavA javA lAgI. pote oLakhAya nahi e mATe te tyAM keTalAka zrotAonA cittamAM jaine besI javA lAgI che. nidrApriyo yaH khalu kuMbhakarNo hataH samIke sa raghUttamena / vaidhavyamApadyatatasya kAMtA zrotuM samAyAti kathApurANam // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 jo ke A nidrApriyA paNa samaye samaye Adhunika banatI rahI che ane have to te moTI pracArasabhAonA maMca para ke AMtararASTrIya saMmelanomAM paNa bhAga levA lAgI che. eka samAraMbhamAM kAryakrama bahu dIrghasUtrI banI gayo ane madhyAhunanA bhojanano samaya thayo chatAM vaktAonAM vakatavyo cAlu rahyAM. e samaye thAkelA zrotAgaNamAM eka vaDIlanI AMkho gherAvA lAgI. thoDI vAramAM to teo beThAM beThAM ghasaghasATa UMghavA lAgyA. keTalIka vAra pachI A paristhiti sahana na thatAM bAjumAM beThelI eka yuvatIe vaDIlane haDabaDAvIne kahyuM, "eya kAkA, keTaluM UMdho cho ?' AMkho coLatAM kAkAe kahyuM, "bahena mApha karajo. eka to mAre kAlano ujAgaro che ane emAM A vaktAnuM lAMbu lacaka bhASaNa, eTale UMgha caDI gaI...paNa bahena, tame ATalA badhA roSabharyA avAje mane haDabaDAvyo, to huM ema pUchI zakuM ke mArI beThakamAM huM UMghato houM to tame te sAme kAyadesara kaMI vAMdho laI zako? zuM mane UMghavAno adhikAra nathI ?' "kAkA, tame UMdho eno vAMdho nathI letI, paNa tame A jorazorathI nasakorAM bolAvo cho eno vAMdho che." oha, mApha karajo bahena, mArAM nasakorAMthI tamane sAMbhaLavAmAM khalela pahoMcI. mane khabara nahi ke tamane vaktAnA bhASaNamAM ATalo badho rasa haze !' "mane vaktAnA bhASaNamAM jarA paNa rasa nathI, kAkA! paNa tamArA A jorazorathI bolatAM nasakorAMthI mArI UMghamAM khalela pahoMce che. tamane tamArI beThakamAM UMghavAno adhikAra che, to mane paNa adhikAra jAheramAM, samudAyamAM jhokAM khAvAne lIdhe jhaghaDA vAraMvAra thatA rahe che. potAnuM mastaka bIjA ajANyAnA khabhA para DhaLI paDatuM hoya tyAre to jhaghaDAmAM ugratA AvI jAya che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana bhara unALAmAM bapore peTa bharIne kerIno rasa ke anya bhAre bhojana lIdhA pachI mANasanI, vizeSataH prauDho-vRddhonI AMkha na gherAya evuM bane nahi. ThaMDA dezomAM evuM ochuM bane. eka vakhata jApAnathI mArA eka mitra unALAmAM bhArata AvelA. emaNe mane prazna karyo, Do. zAha, inDiyAmAM keTalAka loko bapore jamIne sUI jAya che e sAcI vAta che ?' hA, kema ?' paNa divase UMgha Ave kevI rIte ? amArA jApAnamAM divase loko sUtA nathI.' enuM kAraNa AbohavA che. mAtra bhAratamAM ja nahi yuropamAM spena, porTugala vageremAM tathA leTina amerikAmAM loko bapore sUI jAya che. ene 'SIESTA (chA kalAkano ArAma) kahe che." bapore UMghavAnI vAtathI emane bahu Azcarya thayuM. ame emane kenerInI bauddha guphAo jovA laI gayA hatA. tyAMthI borIvalImAM eka mitrane tyAM rasapUrInuM bhojana laI ame pAchA pharyA. e jApAnIjha mitre Akhe raste UMdhyA karyuM. hoTela AvI tyAre emane jagADyA. emaNe kahyuM, "bhAratamAM loko bapore kema sUI jAya che te have mane jAta anubhavathI samajAI gayuM." keTalAka lokone mana rAtanI UMgha karatAM baporanI UMghanuM mahattva vadhAre hoya che. koIka lekhake kahyuM che : "There is more refreshment and stimulation in a nap, even of the briefest, than in all the alcohol ever distiiied.' keTalAka mANasone UMghamAMthI jagADIe to game che ane keTalAkane gamatuM nathI. keTalAka viphare paNa che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 kevA prakAranA sUtelA mANasone jagADavAnuM ApaNuM kartavya che ane kevA prakAranA jIvone na jagADavAmAM DahApaNa raheluM che te vize "cANakyanIti'mAM kahyuM che : . vidyArthI sevakaH pAnyaH kSudhArto bhayakAtara / / bhAMDArI pratihArazca sapta suptAn prabodhayet // (vidyArthI, sevaka, pathika, bhUkhathI pIDita, bhayathI Darapoka thayelo, bhaMDArI ane dvArapALa e sAta sUtelA hoya to temane jagADavA.) ahiM nRpaM ca zArdUlaM kiTiM ca bAlakaM tathA / parazvAnaM ca mUrkha ca sapta suptAn na bodhayet // (sApa, rAjA, vAgha, bhUMDa, bALaka, bIjAno pALelo kUtaro ane mUrkha e sAta sUtA hoya to temane jagADavA nahi.). keTalAka lokonuM jIvana ja rAtre cAlu thAya che. amuka vyavasAyavALA, jugArasaTTo ramavAvALA, corI lUMTaphATa karanArA, nAITa kalabomAM rakhaDanArA evA aneka loko rAta paDe eTale rAjA jevA banI jAya che. rAtanA ujAgarA pachI divase paNa kArya karavAnuM Ave to tevA mANaso acAnaka UMghano zikAra banI jAya che. nIrasa kArya parANe karavAnuM Ave to paNa UMgha Ave che. vidyArthIone eno bahoLo anubhava hoya che. dhanADhya dezomAM vizALa hAIve para gADI calAvAtI hoya, sAmethI koI vAhana ke vyakti AvavAnI koI saMbhAvanA na hoya, savAso-doDhaso kilomiTaranI gati hoya, rasto saLaMga sIdho hoya tyAre nIrasapaNe gADI calAvatAM calAvatAM divase paNa jhokuM AvI javAno saMbhava rahe che. AthI ja rastAmAM thoDe thoDe aMtare vividha nizAnIo, borDa vagere Ave che, jethI citta navaruM na paDe. vaLI calAvanAra paNa saMgIta vagerenI keseTa sAMbhaLavAnuM rAkhe che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana bhAratamAM moTarakAranA akasmAto ghaNA thAya che. emAMthI bahudhA rAtanA-aDadhI rAte thAya che ke jyAre ujAgarAne lIdhe ke nazo karavAne lIdhe athavA DrAiviMganI kaMTALAjanaka ekavidhatAne lIdhe ke ThaMDakane lIdhe magaja vicArazUnya banatAM AMkho thoDIka kSaNa mATe gherAi jAya che ane te ja vakhate akasmAta thAya che. jANIne Azcarya thaze paNa e vAta sAcI che ke lAMbA aMtaranAM vimAna calAvanAra pAiloTo vimAna calAvatAM calAvatAM kokapiTamAM jhokAM khAi le che. vimAna AkAzamAM upara enI UMcAie pahoMcI gayA pachI ane dizAnI DigrI meLavI lIdhA pachI bahu karavAnuM rahetuM nathI. jANe pote niSkriya beThA hoya evo anubhava ghaNA pAiloTane thAya che. evA nIrasa kalAkomAM teo mAMhomAMhe vAtacIta karatA rahe che, paNa ethI paNa kaMTALI jAya che tyAre jhokuM AvI jAya che. AvA banAvonuM NASA ke AVA dvArA vakhatovakhata je sarvekSaNa thAya che e pramANe enI TakAvArI uttarottara vadhatI jAya che. 2 keTalAka samaya pahelAM, 1997nA navembaramAM amerikAmAM yunAITeDa eralAInsanA eka mAlavAhaka vimAnamAM phakta be pAiloTa ja hatA. eka havAi mathakethI bIjA dUranA losa enjalasanA havAi mathake mAlavAhaka vimAnane utAravAnuM ja emanuM kAma hatuM. pravAsIo ane erahosTesa tathA anya karmacArIovALAM vimAno satata pravRttizIla hoya che. paNa mAlavAhaka vimAnane sIdhI gatie UDavA sivAya bIjuM kazuM karavAnuM nahotuM. AthI baMne pAiloTone UMgha caDI gai, nIce jamIna para koi AvI rIte cAlatuM vAhana hoya to kyAMka bhaTakAi paDe. AkAzamAM evuM javalle ja bane. eTale e vimAna enI meLe pesiphika mahAsAgara para gati karatuM rahyuM. potAnuM mAlavAhaka vimAna kema AvyuM nahi enI tapAsa cAlu thai ane nakkI thayuM ke vimAna Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 - - AgaLa nIkaLI gayuM che. pAyaloTone jagADavA mATe vAyaralesa saMdezAo satata mokalAtA rahyA. chevaTe pAyaloTa jagyA. paNa tyAre to te vimAna eka kalAka jeTaluM-pAMcaso chaso mAIla jeTaluM AgaLa nIkaLI gayuM hatuM. vimAnane tyAMthI pAchuM vALavAmAM AvyuM. pramAdane mATe baMne pAyaloTane zikSA thaI. mANasa avAjathI, sparza thavAthI, tIvra vicitra durgadhathI, zvAsa rUMdhAvAthI, bhUkha, tarasa, zaucAdinI zaMkAthI, vilakSaNa ke bhayaMkara svapnathI acAnaka jAgI jAya che. anyathA UMgha pUrI thatAM kudaratI rIte enI AMkha UghaDI jAya che. vIsamI sadInA AraMbhakALamAM jyAre mAIka vagara muMbaImAM nATako bhajavAtAM hatAM ane rAtre nava vAgyAthI paroDhiye traNacAra vAgyA sudhI cAlatAM, tyAre ema majAkamAM kahevAtuM ke nATaka kaMpanInA mAlikane koI navA nATakalekhake potAnuM nATaka pasaMda karavA mATe ApyuM hoya tyAre mAlika chello aMka pahelAM vAMcatA ane chellAM eka be dazyomAM vIjaLInA kaDAkA, baMdUkanA ghaDAkA, yuddhanI raNabherI, talavAranA avAjo, DholanagArAM vAgavAM vagere moTA zorabakoranI ghaTanA na hoya to nATaka pasaMda karatA nahi, kAraNa ke jo evuM koI dazya nATakamAM chelle na hoya to thiyeTaramAM UMghI gayelA zrotAone eka pachI eka uThADIne ravAnA karavAmAM teone ghaNo zrama paDato. thAka utAravA mATe, zArIrika phurti ane cittanI prasannatA mATe yogya pramANamAM UMgha dareka jIvane jarUrI che. UMgha ane anidrAnI zarIra para kevI sArI ane mAThI asara thAya che e vize kahyuM che : nidrAyattaM sukhaM duHkhaM puSTikAyeM balAbalam / vRSatA'kalIbatA jJAnamajJAnaM jIvitaM na ca // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana 11 (sukhapUrvakanI sArI UMghathI zarIranI puSTi, bala, vIryanI vRddhi, jJAna ane sAruM AyuSya prApta thAya che. anidrAthI roga, nirbaLatA, napuMsakatA, ajJAna, alpAyu prApta thAya che.) UMdha na AvatI hoya to te rogarUpa manAya che. zeksapiyaranA meklethanI jema keTalAkane anidrAno roga thAya che, vRddhAvasthAmAM te savizeSa thAya che. UMgha mATe teo taraphaDe che, paDakhAM pherave che. ema karatAM paroDhiye mAMDa kalAka-be kalAkanI UMgha Ave che. keTalAkanI UMgha vRddhAvasthAmAM kudaratI rIte ochI thai jAya che. tyAgI saMta mahAtmAone betraNa kalAkanI UMgha pUratI lAge che. rAtanA teo sUtAM sUtAM ke beThAM beThAM dhyAna dharatA hoya che, zubha ciMtana-AtmaciMtana karatA hoya che ke jApa japatA hoya che. potAnAM tyAga ane saMyamane kAraNe teo divasa-rAta satata prasanna ane sphurtivALA rahe che. eTale ja kahevAyuM che ke yA nizA sarva bhUtAnAM tasyAM jJAti saMyamI sthUla dRSTie e jeTaluM sAcuM che tethI vizeSa sAcuM sUkSma dRSTie che sAmAnya rIte saMdhyA pachI rAtrinI zarUAtathI bIjA divasanI savAra sudhInA kalAkone rAtrinA cAra praharamAM vaheMcavAmAM Ave che. emAM pahelA prahare sau koi jAgatA hoya che, bIjA prahare bhogIo jAgatA rahe che, trIjA prahare coro jAge che ane cothA prahare yogIo jAgI jAya che. UMghanuM pramANa bALakomAM sauthI vadhAre, yuvAnomAM madhyama ane vRddhomAM alpa hoya che. bIjI bAju jhokAM yuvAno karatAM bALakone ane temanA karatAM vRddhone vadhu AvatAM hoya che. kuMbhakarNa ane ripa vena viMkalanI ghora nidrAnAM udAharaNo jema jANItAM che tema satata jAgRtipUrvakanI nidrA tarIke zvAnanidrA jANItI che. kUtaruM jAgatuM-UMghatuM prANI che. game tevI nidrA AvatI hoya, paNa acAnaka moTo bhaya AvI paDe to mANasanI UMgha harAma thai jAya che. dharatIkaMpa, Aga, gharamAM cora ghUsyA hoya to mANasanI UMgha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 UDI jAya che. gharamAM sApa kyAMka bharAI gayo che evI khabara paDyA pachI kayo mANasa gharamAM nirAMte UMghI jAya ? yuddhanA morace aDadhI rAte goLIo chUTatI hoya tyAM kayA sainikane UMgha Ave? AyurvedanI daSTie kaphanI prakRtinA mANasane vadhu UMgha Ave che, kAraNa ke kaphanuM sthAna mastaka che. bhAre bhojana pachI lohImAM carabInuM pramANa vadhI jatAM mANasane tarata sUvAnuM game che. na sUve to beThAM beThAM jhokAM Ave che. AyurvedamAM nidrAnAM kAraNo batAvavAmAM AvyAM che. carakasaMhitA'mAM kahyuM che : tamobhavA zleSmasamudbhavA ca manaH zarIrazramasaMbhavA ca / / AgantukI vyAdhyanuvartinI ca rAtrisvabhAvaprabhavA ca nidrA // UMgha cha prakAranI che : (1) tamobhava-mRtyu samIpa AvI rahyuM hoya te samayanI nidrA, (2) zleSma arthAt kaphanI vRddhithI AvatI nidrA, (3) mana ane zarIranA parizramathI saMbhavatI nidrA, (4) acAnaka AvI caDatI nidrA, (5) vyAdhine kAraNe AvatI nidrA ane (6) rAta paDatAM kudaratI rIte AvatI nidrA. jaina dharmamAM darzanAvaraNIya karmanA udaya rUpe AvatI nidrAnA pAMca prakAra nIce pramANe batAvavAmAM AvyA che : niddA taheva payalA niddAniddA payalApayalA ca / tatto ya thiNagiddI u paMcamA hoi nAyavvA // nidrAnA pAMca prakAra A pramANe che : (1) nidrA, (2) pracalA eTale ke beThAM beThAM ke UbhAM UbhAM UMgha levI, (3) nidrA-nidrA eTale ke pragADha nidrA, (4) pracalA-pracalA ane (5) svAnagRddhi athavA thiNaddhi'. A pAMcamA prakAranI nidrA eTalI bhAre hoya che ke vacce jAgIne mANasa kazuMka kAma karI le, bahAra jaIne pAcho AvI jAya Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. nidrAdevInuM akaLa AvAgamana to paNa ene e kazuM yAda nathI hotuM. SOMNAMBULISTnA prakAranA AvA mANasomAM gajabanI zArIrika tAkAta hoya che. AhAra, nidrA, bhaya, maithuna ane parigraha e jIva mAtranI saMjJA tarIke oLakhAvAya che. anAdikALanA A saMskAra che. emAM nidrAne paNa gaNAvavAmAM Ave che. jIve A saMjJAo upara vijaya meLavavo joie, jo eNe AdhyAtmika siddhio prApta karavI hoya to. eTale nidrA upara paNa enuM prabhutva hovuM joIe. mahAtmAo, svastha nIrogI mANaso sUtAMnI sAthe ja ghasaghasATa UMghI jAya che ane nizcita samaye emanI AMkha UghaDI jAya che; jANe ke emanA magajamAM UMghanuM 'TAImara' mUkyuM na hoya ! adhyAtmazAstrIo kahe che ke jyAM nidrA che tyAM pramAda che ane jyAM pramAda che tyAM mRtyu che. mRtyu eTale ciranidrA. nidrA eTale mRtyuno abhinaya, Death's Counterfeit. eTale ja kyAreka UMghatA mANasa ane taratanA mRtyu pAmelA mANasa vacceno bheda kaLavo muzkela thaI jAya che. UMghavAnI goLI vadhAre paDatI levAthI mANasa nidrAmAMthI ciranidrAmAM sarI paDe che. UMghanI vilakSaNatA kevI che te to juo ! jyAre badhA jAgatA hoya tyAre te badhAne mATe dazyamAna evuM phakta eka ja jagata hoya che ane te pramANe ja vyavahAra thAya che, paraMtu mANaso jyAre UMghI jAya che tyAre darekane potapotAnuM jagata-svapnajagata cAlu thAya che. be svapnajagata kyAreya ekasarakhAM hotAM nathI. bIjI bAju UMghanI bIjI vilakSaNatA e che ke mANasa jyAre jAgato hoya che tyAre svataMtra vyakti rUpe-vaiyaktika svarUpe hoya che. manuSya ane manuSya vacce pAra vagaranI bhinnatA hoya che, paNa mANaso UMghI gayA hoya che tyAre rAjA hoya ke raMka, badhA ekasarakhA banI jAya che. potAnAM dhanavaibhava, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 hodo, sattA, zikSaNa vagere kazuM ja UMghamAM yAda nathI rahetuM. vaLI, ciranidrAmAM to kazo ja pharaka raheto nathI. zarIrane AhAra karatAM nidrAnI vadhu AvazyakatA che. mANasa AhAra vagara becAra mahinA jIvI zake paNa nidrA vagara ema rahI na zake. ema kahevAya che ke UMgha ane AhAra vadhAryAM vadhe ane ghaTADyAM ghaTe. eTale vadhAre UMghavAthI UMgha pUrI thAya che evuM nathI, paNa vadhu ne vadhu UMghavAnI Teva paDe che. eTale ja kahevAyuM che ke na vakhera kanidrAM svapna arthAt UMgha dvArA UMgha para vijaya meLavavAno prayatna na karavo joie. nidrAdevInuM jema akALe akaLa Agamana thAya che tema bIjI bAju ghaNI AjIjI, kAlAMvAlAM karavA chatAM nidrAdevI padhAratI nathI... eTale nidrAdevIne prasanna karavAnA vividha prayogo thAya che. evo eka prayoga te gheTAM gaNavAno che. eka gheTuM, be gheTAM, traNa gheTAM ema bolatA javAthI magaja thAkI jAya che ane UMgha AvI jAya che. eka dardIe dAktarane kahyuM, "gaI kAle rAtre meM keTalAM gheTAM gayAM, khabara che ? be lAkha ane sAta hajAra.' dAktare kahyuM, "bhalene eTalAbadhAM gayAM, paNa chevaTe to UMgha AvI gaI ne ?' dardIe kahyuM, "nA, tyArapachI savAra paDI gaI, eTale gaNavAno koI artha nahoto." keTalAkane UMgha lAvavA mATe kaMIka vAMcavuM paDe che. keTalAkane kaMIka khAvuM paDe che; bhUkhyA peTe UMgha nathI AvatI. keTalAkane bharelA peTe UMgha nathI AvatI. keTalAkane AMTA mAravA paDe che. keTalAka navakAra maMtra ke anya koI maMtranI mALA pherave che, keTalAka koI stotranuM paThana kare che. koIka dIrgha zvAsa letA jaI tenA AvAgamananuM avalokana (anApAna) kare che. keTalAkane UMghanI goLI niyamita levI paDe che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nidrAdevInuM akaLa AvAgamana 15 prAcIna samayamAM je judI judI gupta rahasyamaya vidyAo hatI emAMnI eka te "avasthApinI vidyA" hatI ke jenA pATha-prayogathI dhAryuM hoya te mANasane ghena caDAvI UMdhADI devAya. AjanA klorophorma jevI asara emAM thAya che. prabhava core jaMbukumAranA gharamAM corI karavA dAkhala thatAM pahelAM A vidyAno prayoga karyo hato, paNa te niSphaLa thayo hato kAraNa ke jaMbukamAra UMcI koTinA sAdhaka hatA. (jabukumAre tyAra pachI khaMbhinI vidyAno prayoga karyo hato ke jethI coro potAnA sthAne evA cITakI gayA, staMbha jevA akkaDa thaI gayA ke tyAMthI jarA paNa casakI na zakyA.). yogya samaye yogya pramANamAM sArI mIThI gADha UMgha Ave e saune mATe managamatI vAta che. eTale nidrAdevInuM yogya samaye Agamana AvakArya che. kavi kolarijanI jema sahu koI kahI zake ke Oh, Sleep ! it is a gentle thing, Beloved from pole to pole To Mary Queen the praise be given ! She sent the gentle sleep from Heaven. nidrAnI jIvanamAM ATalI badhI AvazyakatA hovA chatAM paNa mUlya to jAgRtinuM ja gaNAyuM che. zAstrakAroe jAgatA rahevAno ja bodha Apyo che. "bRhatsalyabhASya'mAM kahyuM che : __ jAgaraha / narA NiccaM, jAgaramANassa vaDDhate buddhI / jo suvati na so suhito, jo jaggati so sayA suhito / suvati suvaMtassa suyaM, thiraparicitamappamattassa / (he manuSpo, nitya jAgatA raho. jAgavAvALAnI buddhi vadhe che. je sUI jAya che te sukhI thatA nathI. je jAge che te sadA sukhI rahe che. sUtA rahenAranuM zruta-jJAna sUI jAya che. apramattanuM zrutajJAna sadA sthira ane paricita rahe che.) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM / - bhagavAna mahAvIra (je gupta rAkhavA jevuM hoya te kahI na devuM) bhagavAna mahAvIre sAdhuone zikhAmaNa ApatAM keTalIka vyavahAru bhalAmaNo karI che, je teone AdhyAtmika sAdhanAmAM paNa upayogI thAya evI che. koinI gupta mAhitI pragaTa na karI devA vize bhagavAne munione mATe kahelI vANInA saMyamanI A vAta gRhasthoe paNa eTalI ja lakSamAM rAkhavA jevI che. vyavahAru jIvanamAM manuSyane aneka prasaMge keTalIye vAto bIjA AgaLa jatI aTakAvavI paDe che. samAjamAM rahetA mANasane TIkAniMdA ke apakIrtino bhaya rahe che. enAthI bacavA mANasa potAnI aMgata vAta chAnI rAkhavA prayatna kare che. aMgata vAta dareka vakhate durAcAranI moTI ghaTanAnI nathI hotI. keTalIka vAra to khAvApIvAnI, sUvAUThavAnI ke haravApharavAnI koIka vicitra Teva jevI nAnI bAbata paNa hoI zake che. paNa mANasane bIjA AgaLa potAnI chApa bagADavI gamatI nathI. ethI ja te potAnI ke potAnAM svajanonI ke kuTuMbanI keTalIka vAta khAnagI rAkhavA Icche che. bIjI bAju pratyeka samAjamAM vighnasaMtoSIono toTo nathI hoto. teo gupta mAhitI meLavIne bIjAnAM sArAM kAryone dhULamAM meLavI de che. ema na thAya e mATe paNa vAtane apragaTa rAkhavAnI AvazyakatA UbhI thAya che. kuTuMbamAM mAla-milakatanI vaheMcaNInI vAta ke sagAI- saMbaMdhInI ke dhaMdhAnI levaDadevaDanI vAta paNa vahelI bahAra paDI javAthI baMne pakSane uzkeranArA IrSALu mANaso pravRtta thaI jAya che. manuSya jyArathI vastra paherato thayo tyArathI ke enI paNa pahelAMthI ene kazuMka chupAvatAM AvaDavA lAgyuM che. manuSyamAM rahelI A vRtti Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM 17 Ama joIe to janmajAta che. nAnA bALakane potAnuM ramakaDuM bIjA bALakane na ApavuM paDe mATe saMtADI devAnuM zIkhavavuM paDatuM nathI. e enuM kudaratI lakSaNa che. gAmanA pAdare ke vagaDAmAM kUtarAo paNa khADo khodIne potAnuM vadheluM khAvAnuM chUpAvI de che. dhana ke kImatI vastu jamInamAM dATavAnI prathA anAdi kALathI cAlI AvI che. zarIranI ceSTAo ke vacananA ugArone saMtADavA karatAM paNa mananA vicArone saMtADavAnuM kSetra atyaMta vizALa che. koi samAja evo kyAreya hoI na zake ke jyAre e samAjanI koI ne koI vyaktine kazuMka chupAvavAnuM na hoya. pratyeka prasaMge chUpAvavAno Azaya duSTa ja hoya evuM nathI. ekanuM chupAveluM bIjA na jANI jAya evuM nathI. ajANatAM bIjAnI najara paDe che ane vAta pakaDAI jAya che. mANasanA hAvabhAva ke vartana paNa enI cADI khAya che. kyAreka potAnI aMgata khAnagI vAta madada meLavavA mATe garaje bIjAne jaNAvavAnI jarUra UbhI thAya che. samAjamAM bIjAnI khAnagI vAto jANanArA vargamAM patrakAro avazya Ave. paraMtu sAdhusaMto pAse paNa ghaNI gupta vAtonI jANakArI hoya che. pharaka eTalo che ke patrakAro potAnI pharaja rUpe, vyAvasAyika dhoraNe vAto zodhI lAve che. sAcA sAdhusaMto koIne sAmethI pUchatA na hovA chatAM keTalAye loko jAte AvIne potAnI ke bIjAnI aMgata vAto temane kahI jAya che. patrakArone bIjAnI vAta pragaTa karI devAno utsAha ane AnaMda hoya che. sAdhusaMtone bIjAnI vAta gopavyAno saMtoSa hoya che. mATe ja sAdhusaMtonuM kartavya caDiyAtuM gaNAya che. eTale ja sAcA sAdhuoe koInI khAnagI vAta bIjAne na kahI devI joIe ema bhagavAna mahAvIre kahyuM che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 bIjAnI vAta kahI devI ene bhASAnA-vacananA doSamAM gaNAvavAmAM Ave che. sAdhuoe bhASAsamitino arthAt vANI paranA saMyamano barAbara upayoga karavo joie. bhASAsamiti vize "sUtrakRtAMga'mAM kahyuM che : tatthimA taiyA bhAsA, jaM vidittA'NutApati / jaM channaM taM na vattavvaM esA ANA NiyaMThiyA // (1-9-26) [sAdhue trIjI bhASA na bolavI joIe, je bolyA pachI anutApa (pazcAttApa) thAya tevI bhASA na bolavI joie tathA je vAta gupta rAkhavAnI hoya te na kahI devI joie. A nigraMthanI - (bhagavAna mahAvIranI) AjJA che. ] ahIM "trIjI bhASA" na bolavAnuM kahyuM che eno zo artha thAya? eka apekSAe bhASAnA mukhya cAra prakAra pADavAmAM Ave che : (1) satya, (2) asatya, (3) mizra ane (4) vyavahAra. AmAM asatya na bolavuM e to spaSTa ja che. satya ja bolavAnuM hoya. paNa kyAreka asatya mizrita satya athavA satya mizrita asatya bolavA mATe mANasanuM mana lalacAI jAya che. kyAreka "naro vA kuMjaro vA' jevI vANI uccarAI jAya che. evI vANIne trIjI bhASA tarIke ahIM oLakhAvavAmAM AvI che. sAdhuoe evI saMdigdha vANI na bolavI joIe. vaLI bhASAnI bAbatamAM "sUtrakRtAMga'mAM kahyuM che : Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM bhAsamANe na bhAsejjA, Neva baMphejja mammaNaM / mAiThThANaM vivijjejjA, aNuciMtiya viyAgare // (1-9-25) (muni guru bolatA hoya tyAre vacce na bole, bIjAnA marmane prakAzita na kare, mAyAkapaTathI na bole. je bole te vicArapUrvaka bole.) bhASAmiti aMge 'sUtrakRtAMga'nI bIjI eka gAthAmAM kahyuM cheH holAvAyaM sahIvAyaM, goyAvAyaM na vade / tumaM tumaM ti amaNunnu, savvaso taM na vattaha // 19 (1-9-27) (muni koine paNa niSThura vacanathI, halakAM vacanathI ke khuzAmatabharelAM vacanathI na bolAve, tathA koine paNa te tuMkArIne, tucchakArathI, amanojJa vacanathI na bolAve.) Ama bhagavAna mahAvIre jude jude samaye je bodha sAdhuone bhASAsamiti vize eTale ke vANI paranA saMyama vize Apyo che temAMthI 'sUtrakRtAMga'nI A traNa gAthAo ahIM ApI che. bhagavAnanuM pratyeka hitavacana arthasabhara hoya che. emAMthI ahIM ApaNe eka ja sUtrano vicAra karIzuM : aMchanaMteMna vattabaM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 bIjAnI chAnI vAta, gupta vAta koIne kahI devI, cADIyugalI karavI te adharma che. pazunyane moTA pApasthAnaka tarIke gaNavAmAM Ave che. bIjAnI chAnI vAta koIne na kahevI joIe emAM vyavahAradaSTie keTaluM badhuM DahApaNa raheluM che ! paraMtu AjanI duniyA enAthI UlaTI dizAmAM cAlI rahI che. "bIjAnI chAnI vAta zodhI kADho e jANe ke vartamAnakALanAM pracAra mAdhyamono eka mukhya uddeza banI gayo che. jo ke Investigative Journalism thI lAbha paNa thAya che. khAsa karIne jAhera jIvanamAM pahelA mANaso kaMIpaNa chAnuMchapanuM karatAM Dare che. ayogya, hIna, gupta AcaraNa pragaTa thavAthI samAjane yogya nyAya maLI rahe che. e daSTie samAjane eTalo lAbha avazya thAya che. keTalAMye mANasonAM karatUko bahAra AvatAM teone yogya zikSA adAlata dvArA thAya che ane ghaNIvAra jemane anyAya thayo hoya ane e vyakti jo vidyamAna hoya to ene yogya nyAya ke vaLatara maLI rahe che. pracAramAdhyamothI mANasa Darato rahe che. duniyAbharamAM moTA moTA sattAdhIzonAM aziSTa yauna saMbaMdho ke nANAMkIya kaubhAMDo jyAre pragaTa thAya che tyAre ApaNane Azcarya thAya che ke aho, AvA sAjana gaNAtA puruSe paNa kevuM adhama AcaraNa karyuM hatuM ! corI, khUna, lUMTa, lAMcarUzvata, baLAtkAra, garbhapAta, vyabhicAra, nidAkuthalI, rAjyadroha, vyaktidroha, bhAMgaphoDa, nanAmA patro vagere aneka prakAranI gupta ghaTanAo duniyAmAM banatI rahe che. evI keTalIye ghaTanAo parathI kyAreya paDado UpaDato nathI. saMsAramAM keTalAMye gupta pApo, kAyamane mATe vismRta thaI jAya che. keTalAMye rahasyo kyAreya pragaTa thatAM nathI. alabatta A sAmAjika daSTi che, dhArmika ke Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM 21 AdhyAtmika daSTie to dareke dareka pApano hisAba cUkavavo ja paDe che.) e AcAranArAo ane emanI AkhI peDhI cAlI jatAM vAta bhulAI paNa jAya che. navA kALasaMdarbhamAM enuM bahu mUlya paNa rahetuM nathI. duniyAmAM gunAhita kRtyo asaMkhya prakAranAM hoya che. evAM kRtyo karanAra pahelAM to ema mAne che ke potAnI vAtanI koIne paNa khabara paDavAnI nathI. eTalI badhI takedArI teo rAkhe che. paraMtu ema kahevAya che ke corI karanAra kazIka to potAnI nizAnI mUkato jAya che ke jenI ene potAne paNa khabara nathI hotI. aneka vAto pAchaLathI pakaDAI jAya che. bIjA vizvayuddha daramiyAna banelI aneka ghaTanAo pacAsa varSe paNa prakAzita thaI che. mANasane gupta rAkhavA jevI bAbato zubha, zreSTha, hitakArI vagere prakAranI sAmAnya rIte nathI hotI. hoya to paNa e pragaTa karI devAmAM sAmAnya mANasone anaucitya nathI jaNAtuM. ethI khAsa kaMI nukasAna thatuM nathI. kyAreka to lAbha thAya che. sArI sAcI vAtano pracAra thavo joIe evo bhAva ghaNAMne rahe che. koIka mANase moTuM gupta dAna ApyuM hoya, koIno jIva bacAvyo hoya, koIne pApathI aTakAvyo hoya, koInAM durAcArI vyasano choDAvyAM hoya ne enA katvano yaza potAne na ja joIto hoya-ityAdi prakAranI gupta vAto eka athavA bIjA srotathI prasare ja che. emAM kazuM ajugatuM lAgatuM nathI. paraMtu mANase jo khoTAM kAma karyA hoya athavA prAmANika bhUla thaI gaI hoya to enI evI vAtamAM bIjAone bahu rasa paDe che. manuSyano nidaka svabhAva tyAre pravRtta thaI jAya che. AvI vAtothI samAjanuM vAtAvaraNa kaluSita thAya che. khoTA dAkhalA bese che. kalaha, saMgharSa thAya che. AthI evI keTalIka vAto pracchanna rahe e vyakti tathA samAjanA ja hitamAM che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 jyAre koI vyakti IrAdApUrvaka bezarama banIne vAraMvAra adhama kRtyo kare che tyAre tene ughADo pADavAmAM samAjanuM hita raheluM hoya che. tyAM vyaktie koIne vizvAsamAM rAkhIne potAnI gupta vAta pazcAttApapUrvaka karelI nathI hotI. eNe potAnI vAto saMtADelI hoya che. duniyAne zI khabara paDavAnI che ? - evo dhRSTatAbharyo bhAva enAmAM hoya che. "khabara paDaze to huM paNa joI laIza'-evo mithyAbhimAnano huMkAra enA avAjamAM hoya che. evI vyakti pakaDAya ane ene sAmAjika ke sarakArI prakAranI zikSA thAya to emAM to sAmAjika nyAya rahelo che. samAjamAM sauthI vadhu gupta vAto rAjakAraNamAM thAya che ane eTalI badhI vAto ughADI paNa thaI jAya che. asatya paNa eTaluM ja bolAya che ane khoTA AkSepo paNa eTalA ja thAya che. rAjakAraNamAM paDelA mANasoe to potAnuM moDhuM kholatAM pahelAM bahu vicAra karavo joIe. potAno bIjAnI AgaLa bolAyelo eke eka zabda moDovahelo jAhera thaI ja javAno che evI mAnasika pUrvataiyArI eNe rAkhavI ja joIe. rAjakAraNamAM koI kAyamanA mitra rahetA nathI ke nathI hotA kAyamanA zatru. je samaye je rIte rIte svArthamUlaka saMbaMdho goThavIne sattA hAMsala karAtI hoya te rIte teo sattA meLavavA mathatA hoya che. eTale Aje ApelI gupta rahasyamaya bAtamIne AvatI kAle jAhera karIne eno durupayoga karanArA rahevAnA ja. have to avAja ane dazyanuM potAne khabara paNa na paDe e rIte rekarDiMga thai jAya che. komyuTaranI madadathI khoTAM banAvaTI paNa sAcAM lAge evAM dazyo batAvI zakAya che. bhIMtane paNa kAna hoya che ane havA paNa vAta laI jAya che e jUnI vyavahAru zikhAmaNa Aje paNa eTalI ja sAcI ane upayogI che. saMpUrNa pAradarzaka jIvana jIvavAnuM ghaNuM duSkara che. mANasane dhana, strI, sattA, kIrti vagere mATenI jAtajAtanI eSaNAo hoya che. e Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM 23 badhI ja spaSTapaNe bIjAnI AgaLa vyakta karAtI nathI. mANasane vividha prakAranI khAvApIvAnI, sUvAbesavAnI, raheNIkaraNInI suTevo ke kuTevo hoya che. mananA khUNAmAM keTalIye vAsanAo paDelI hoya che jenA phakta ekamAtra pote ja sAkSI hoya che. paraMtu saMjogavazAt mANasanI e vAtanI jANa kyAreka bIjAne jo thai jAya che tyAre mANasa zaramAya che ke ciMtita ke bhayabhIta thai jAya che. saMskRtamAM eka vyavahAravacana che : SaT neM mitte vArtA | cha kAna je vAta sAMbhaLe te vAta bhedAi jAya che, te gupta rahetI nathI. cha kAna eTale traNa vyakti. jyAM sudhI be vyakti vacce arthAt cAra kAna vacce vAta thAya che tyAM sudhI te gupta rahevAnA saMjogo sabaLa hoya che. bemAMthI ekanI mati bagaDe tyAre te vAtane phoDI nAkhe che. phoDanAra tyAre jAhera thaI jAya che. traNa vyakti vacce vAta thaI hoya tyAre bAkInA bemAMthI koNe vAta pragaTa karI dIdhI haze tenI khabara na paDe. vAta phoDanAra paNa bIjAnA upara Aropa mUkIne kahe ke pote vAta phoDI nathI paNa bIjAe phoDI che. mATe DAhyA mANase potAnI gupta vAta eka sAthe be ke vadhAre vyakti upasthita hoya tyAre na karavI joie. be vyaktine kahevA jevI hoya to paNa te darekane aMgata rIte ekAMtamAM judA judA bolAvIne kahevI joie ke jethI e vAtano bIjo koi jANakAra che evo vahema sAMbhaLanArane na paDe. keTalAMye kuTuMbo varSo sudhI potAnI kauTuMbika svabhAvanI ke sukhaduHkhanI nAnImoTI vAtane gupta rAkhI zake che, paraMtu ekAda be dIkarA-dIkarInAM lagna thatAM e kuTuMbano gaDha bhedAi jAya che. ghara poluM thaI jAya che. vAto bahAra javA lAge che. navI aNasamaju putravadhU potAnI mAne vAta karyA vagara rahe nahi ane mA potAnAM - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 sagAMsaMbaMdhIne vAta karyA vagara rahe nahi. keTalAMka zrImaMta kuTuMbonI vAta gharanokara, rasoiyo, DrAIvara vagere dvArA chatI thai jAya che. keTalAka duzmano vAta meLavavA potAnA mANasone bIjAne tyAM gupta rIte nokarIe rakhAvI de che, ane enI mAraphata bAtamI meLavatA rahe che. keTalAka DrAivarone khabara hoya che ke potAnA zeTha kyAM kyAM, kone kone ghare ke ophise jAya che, zeTha kone vAraMvAra 'liphTa' Ape che, kone teDavA mATe khAnagImAM gADI mokalAve che. potAnA zeTha konI sAthe paisAnI herApherI kare che, dANacorIno mAla saMtADe che, ADo vyavahAra rAkhe che, zastro pUrAM pADe che vagere vizenI bAtamI DrAivaro jANatA hoya che. evA DrAivarone moTI bakSasanI, moTI nokarInI ke bIjI koI lAlaca batAvIne ke dhamakI ApIne emanI pAsethI sahaja rIte vAtavAtamAM vAta kaDhAvI levAnI catura mANasone mAnasazAstrIya paddhati AvaDatI hoya che. jAsUsone jAsUsI karavA mATe dareka dezamAM vaijJAnika paddhatinI tAlIma apAya che. 24 keTalAka mANasonI prakRti ja vAta kaDhAvavAnI ane cagAvavAnI hoya che. 'kema, zI navAjUnI che ?' athavA 'tame sAMbhaLyuM ?' jevAM vAkyo vAraMvAra uccAranArA bIjAnA moMDhAmAM AMgaLA nAkhIne vAta kaDhAvavAno prayatna kare che. praznonI jhaDI teo zarama rAkhyA vagara varasAve che. thoDo vakhata teo samAjamAM lokapriya kadAca thAya che, paraMtu saravALe vagovAya che ane sau emanAthI aMtara rAkhe che. keTalIka vAra ghaTanA ja evI rIte bane che ke bIjI trIjI vyaktine ajANatAM khAnagI vAtanI khabara paDI jAya che. to keTalIka vAra DaoNkTara, vakIla, polIsa ke evo vyavasAya karanAra AgaLa garaje potAnI khAnagI vAta karavI paDe che. keTalIka vAra jenI sahAya vinA ukela Ave ema na hoya evA mANasa AgaLa sAme cAlIne javuM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM 25 paDe che ane potAnI vAta kahevI paDe che. AvA anapekSita saMjogomAM bIjI trIjI vyakti jyAre eka vAta jANI jAya che tyAre ene cUpa rAkhavA mATe kiMmata cUkvavI paDe che. kyAreka enA blekameila'nA - dhAkadhamakInA bhoga thavuM paDe che. keTalIka gupta bAbato samayabaddha hoya che. amuka nizcita samaya sudhI ja te gupta rAkhavAnI hoya che. pachIthI e gupta rAkhanArAo taraphathI ja enI jAherAta thAya che athavA ApoApa te pragaTa thaI jAya che. koIkanI sagAI ke lagnanI vAta, koIka dhaMdhAnI levaDadevaDanI vAta, ghara, gADI ke bIjI koI kharIdInI vAta, koIkanA oparezananI, koIka dIkSAnI, saMnyAsanI, gRhatyAganI vAta, koIkanA adAlatanA khaTalAnI vAta, parIkSAnA pariNAmonI vAta, rAjakIya dAvapecanI vAta nirdhArita kALa sudhI gupta rAkhavI paDe che. saMrakSaNanA viSayamAM zastronI, sainikonI TukaDIonI herapheranI, AkramaNanI vAta atyaMta gupta rakhAya che. sarakArI pradhAnone keTalIka mAhitI sogaMdavidhi pachI ja apAya che. AvI kALabaddha maryAdAnI gupta vAta agAuthI jo koI jAhera karI de to yojanA bagaDI jAya che, pariNAma dhAryuM AvatuM nathI athavA UlaTuM Ave che. ghaNI garabaDa macI jAya che ane duzmano geralAbha uThAvI jAya che. AvI gupta vAto jo jANatA hoIe to paNa te pragaTa na karI devI joIe. keTalAka mANaso eTalA jUThA ane eTalA hoMziyAra hoya che ke na hoya evI vAta upajAvIne aMgata vartuLomAM eno pracAra kare che ane pachI evI na banelI vAto paNa loko mAnavA lAge che. eTalA mATe mANase potAnuM jIvana ja evuM svaccha ane svastha rAkhavuM joIe ke kyAreka koI khoTuM ALa mUkIne pracAra karavA jAya to te bhoMTho paDe. loko e mAnavA kyAreya taiyAra na thAya. sAdhusaMtonuM jIvana Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana bhAga11 khullI kitAba jevuM, svaccha ane pAradarzaka hoya che. mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA emanA jIvanamAM hoya che. AtmakalyANa ane lokakalyANanI emanI bhAvanA bahu prabaLa hoya che. emane potAnuM kazuM chupAvavAnuM hotuM nathI. eTale emane mATe karAyelA khoTA AkSepo ke emanA jIvanarUpI sUryanA prakAzane melo karavAnA prayatno vRthA nIvaDe che. 26 keTalAka mANaso potAnAthI thayelI bhUlane potAnA hRdayamAM jhAjho vakhata rAkhI zakatA nathI. eno emane evo pastAvo thAya che ke jyAM sudhI e vize teo hRdaya kholIne koine kaMi vAta na kare tyAM sudhI temane cena paDatuM nathI. pApano ekarAra ane prAyazcitta e manuSya jIvananuM svAbhAvika lakSaNa che. --- mANase potAnI peTachUTI vAta koIne karavI ja hoya to yogya pAtrane, yogya samaye ja kahevI joie. jagatamAM badhA ja mANaso kharAba nathI hotA. keTalAye bIjAnI vAtone jIvanabhara sAcavI rAkhe che. paraMtu adhakacarA, aNasamajavALA, utAvaLiyA svabhAvanA, vAtaDAhyA, ati utsAhI, jaza khATavAnI vRttivALA, niMdaka svabhAvanAM, vairavRttivALA, bIjAnI caDatI joi kheda anubhavanArA, be jaNane laDAve nahi tyAM sudhI saMtoSa na anubhavanArA, svArthaghelA, saMkucita manovRtti dharAvanArA-evA koikane jo koika khAnagI nabaLI vAtanI khabara paDe to teno geralAbha uThAvyA vagara teo rahI zakatA nathI, evA mANasa AgaLa potAnI aMgata vAta karatAM pahelAM mANase so vakhata vicAra karavo joie. samAjamAM keTalIye evI saMniSTha, prAmANika, nItimAna, AdarapAtra vyakti hoya che ke je badhAMno vizvAsa dharAve che. enI AgaLathI koinI vAta bIjA pAse jatI nathI. evI vyakti khAnagI rAhe sAcI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM salAha paNa Ape che. hRdaya kholIne potAnI aMgata gupta vAta karavA mATe sAdhusaMto jevuM anya koI sthAna nathI. sAdhusaMto koInI gupta vAta chatI karatA nathI eTaluM ja nahi, koInI aMgata vAta jANavAmAM emane rasa paNa nathI hoto. prazno pUchIne vAta kaDhAvavAno ke bIjAne zaramAvavAno temano svabhAva hoto nathI. eTale ja samAjamAM teo sauthI vadhu vizvasanIya manAya che. bhAratIya saMta paraMparAmAM hiMdu, jaina, bauddha e traNe gharmamAM pApanA ekarAranI prathA che. guru samakSa ekAMtamAM mANasa potAnAM pAponI AlocanA' kare che ane guru mahArAja kahe e pramANe prAyazcitta levAya che. potAnA doSonI kabUlAta guru samakSa kyAre ane kevI rIte karavI enA niyamo bahu jhINavaTapUrvaka ApaNAM zAstromAM ApelAM che. "AloyaNA'no viSaya eka svataMtra viSaya che. khristI dharmamAM ekarAra (Confessions)nI prathA hoya che. mANase koI pApa karyuM hoya to devaLamAM jaI pAdarI pAse teno ekarAra kare che ane pAdarI kahe te pramANe prAyazcitta le che. eka kebina jevI racanAmAM pAdarI bese che. pAdarInA kAna pAse kebinanA lAkaDAmAM eka kANuM kareluM hoya che. ekarAra karanArI vyakti ghUMTaNIe paDI bahArathI e kANAmAM bole che je pAdarI sAMbhaLe che. pApano ekarAra karanArI vyaktine pAdarIe joI nathI hotI ke ekarAra karanArI vyaktie pAdarIne joyA nathI hotA. Ama koNe konI pAse ekarAra karyo tenI khabara nathI paDatI. (ekabIjAne joI-jANI zake e rIte paNa ekarAra thAya che.) AvI ekarAra karavAnI prathAmAM paNa ekarAra sAMbhaLanAra pAdarI kAcI uMmarano na hovo joie, te ekarAra karanAra pApI strI-puruSano tana, mana, dhanathI geralAbha UThAvanAra na hovo joie, ekarAranI vAtane chatI karI de evo kSullaka manano ke Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 abhimAnI te na hovo joie, pApIne akAraNa vadhAre paDatI sajA karanAra na hovo joie, pApIne mAnasika rIte trAsa ApanAra ke gulAma banAvI denAra na hovo joIe - vagere bAbato vize bahu ja cIvaTa rAkhavAmAM Ave che. roje roja keTalAye mANasonAM pApono ekarAra sAMbhaLanAra pAdarInA mukhamAMthI kyAreya kyAMya eka zabda paNa nIkaLato nathI ke potAne ghaNAMnAM pAponI khabara che evI sabhAnatAno bhAsa emanA caherA para Avato nathI. A ja emanI mahattA che. saMtanI saMtapaNAnI kasoTI AvI gupta vAtonA pragaTIkaraNa vakhate thatI hoya che. game tevI viparIta paristhitimAM paNa saMta mahAtmAo bIjAnI pracchanna vAta koIne kahetA nathI. samAjamAM jyAre koika vyakti potAnI TIkAniMdA karavAnuM cAlu kare che tyAre mANasane enI varSothI sAcavelI gupta vAta pragaTa karIne ene sIdho karI devAnuM mana thAya che. potAne koI Arthika nukasAna thayuM hoya, bIjA dvArA apakIrti thatI hoya, khoTA AkSepo potAnA para thatA hoya, jAtajAtanI dhamakIo maLatI hoya tyAre vera levAnA bhAvathI, bIjAne parAjita ane zAnta karI devAnA AzayathI enI moTI gupta vAta prakAzita karI devAnI lAlaca mANasa rokI zakato nathI. ema karavAthI paristhiti tarata ja potAne anukULa thaI javAnI saMbhAvanA hoya che. paraMtu eve vakhate ja mANasanA sattvanI kasoTI thAya che. jeo tyAgI che, nispRha che teo to badhI vAta hRdayamAM rAkhI zake che. potAnA hRdayamAM bIjAnI khAnagI vAta che evo aNasAra paNa teo bIjA AgaLa AvavA detA nathI. sAdhune koInI khAnagI vAta bIjAne kahI devAnuM prayojana ja na hovuM joIe. vastutaH je sAdhaka che tenuM to e dizAmAM lakSya ja hotuM nathI. eka daSTie joIe ' Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaM channaM taM na vattavvaM 29 to bIjAnI gupta vAtane potAnI pAse jIvananA aMta sudhI guptapaNe sAcavI rAkhavI e paNa ghaNI kaThina sAdhanA che. keTalAka to mANa jAya paNa vAta javA na de evI koTinA hoya che. sAcA sAdhako to ethI paNa ghaNA AgaLanA tabakkAnI sAdhanA karavAvALA hoya che. potAnI pAse koinI gupta vAta che eTalI sabhAnatA paNa temane rahetI nathI. koi prasaMge khAsa e vAta karavAnI AvazyakatA UbhI na thAya to e vAta emanA jIvanamAM vismaraNa jevI banI jAya che. teonI pAse ghaNAMnI ghaNI nabaLI vAto guptapaNe AvatI rahetI hoya che to paNa teo to saMsAranI viSamatA vize ane jIvonAM zubhAzubha karmonA udaya vize, sAkSIbhAve ciMtana karatA hoya che. jeo jJAtAdaSTAnI dazA sudhI pahoMce che temane mATe AvuM bhAvaciMtana sahaja ane sAdhanAmaya banI jAya che. jeo saraLa che, nispRha che, nirabhimAnI che, svastha che, satyaniSTha che, uccattama AdhyAtmika dhyeyane varelA che, teone potAnA jIvanamAM kazuM chupAvavA jevuM hotuM nathI. jemane kazuM chupAvavAnuM nathI hotuM teo nirbhaya hoya che. jeo bIjAnI aneka khAnagI vAto jANavA chatAM nirlobhI che, nirAkAMkSI che, kSamAzIla che, hitecchu che, saMsAranA svarUpanuM ciMtanamanana karavAvALA che teone bIjAnI guhya vAta prakAzita karavAnuM koi prayojana hotuM nathI. bIjAnI guhya vAtone potAnA peTamAM AjIvana samAvI daine saMta banavuM e kArya saraLa nathI. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaro vINanArA divALInuM parva Ave eTale agAuthI gharomAM, dukAnomAM sAphasUphI cAle, raMgarogAna thAya, svaccha ane UjaLA thaine te parva UjavavAnuM game. divALImAM keTalI badhI janI vastuo ane nakAmo kacaro gharamAMthI nIkaLe. keTalAkane kacaro kADhavAno AnaMda hoya che, to keTalAkane kacaro meLavyAno AnaMda thAya che. ubhaya pakSe parvotsava hoya che. ApaNAM keTalAMka parvo sAthe kacaro (sthUla ane sUkSma) kADhavAnI prathA saMkaLAyelI che emAM keTaluM badhuM dUraMdezIpaNuM raheluM che! AvAM parvo na hoya to jIvana asvaccha ane pramAdI banI jAya. kacaro e manuSya jIvananuM sanAtana aMga che. mRtyunI ghaTanA tamAma jIvonA zarIrane kacarAmAM rUpAMtarita karI nAkhe che. padArthone nakAmA banAvI devAnI zakti vAyu, jala, teja ane agni dharAve che. dharatIkaMpa, vAvAjhoDuM, pUra, Aga vagereno upadrava thAya tyAre to keTakeTalI vastu bhAMgI jAya che, tUTIphUTI jAya che. AvA moTA upadravo na hoya to paNa vastune jIrNa karavAnI tAkAta kALamAM rahelI che. jUnI vastuno nikAla ane navI vastunA utpAdanamAM vipula mAnavazakti satata vaparAtI rahe che. jagatamAM samAjavyavasthA ane arthavyavasthA haMmezAM evI trUTivALI rahevAnI ke jethI eka mANasano keTalAka prakArano kacaro te bIjAne mATe upayoganI vastu banI rahe che. jUnAM kapaDAM, jUnAM vAsaNo, jUnuM rAcaracIluM, jUnAM sAdhano, jUnI moTarakAra, are jUnAM vimAno suddhAM ekane kADhI nAkhyAno AnaMda che to bIjAne te meLavyAno AnaMda che. kyAreka temAM nANAMnI levaDadevaDa hoya che, kyAreka nahi. pheMkI devAyelo kacaro pheMdIne temAMthI potAne kAmanI vastu meLavanArA paNa pachAta dezomAM ghaNA badhA mANaso jovA maLaze. bIjAnA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaro vINanArA 31 eMThavADamAMthI khAnArA bhUkhyA garIba mANaso paNa dharatI para ochA nathI. rastA para rAkhavAmAM AvelA kacarAnA DabbAmAMthI dANA vINIne khAnArA mANaso paNa kyAMka jovA maLaze. sabhya saMskRtine mATe kalaMkarUpa AvI ghaTanAo che. e nathI banatI evuM nathI. pheMkI devA lAyaka kacarAmAMthI vastuo meLavIne temAMthI kalAtmaka vastuo banAvanAro varga paNa duniyAmAM ghaNe sthaLe che, paNa teno Azaya nirALo che. jUnI-purANI cIja vastuonI le-vecanuM kSetra paNa atyaMta vizALa che. teno viSaya paNa moTo che. ahIM to ApaNe pheMkI devAyelo kacaro vINIne AjIvikA raLanAra (Rag-Pickers) vize thoDuM vicArIzuM. A vizvamAM dareke dareka vyaktine potAnI icchA pramANe, potAnI zakti ane pAtratA anusAra vyavasAya maLI rahe ane darekane enAthI saMtoSa rahe evuM banavAnuM zakya nathI, kAraNa ke taka karatAM umedavAro haMmezAM vadhu rahevAnA ane icchAmAM vadhaghaTa thatI rahevAnI. asaMkhya lokone to AjIvikA maLI, bekAra nathI besI rahevuM paDatuM eTalI vAta paNa saMtoSa-samAdhAna karAvanAra nIvaDe che. mANasano rasano viSaya eka hoya ne vyavasAyanuM kSetra bhinna hoya evuM aneka lokonI bAbatamAM banatuM rahe che. thoDAka bhAgyazALI mANasone potAnAM rasaruci, icchA, pAtratA anusAra vyavasAya maLI rahe che ane eno emane parama saMtoSa paNa hoya che. Arthika dRSTie pachAta dezomAM jyAM aneka lokone nokarI dhaMdho na maLatAM, AjIvikAnuM sAdhana prApta na thatAM berojagAra banIne besI rahevuM paDe che, bhIkha mAgavI paDe che, corI lUMTaphATano Azraya levo paDe che, ApaghAta karavo paDe che tyAM paristhiti bahu viSama hoya che. mANasa sazakta hoya, kAma karavA mATe utsuka hoya ne chatAM rojI na Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 maLatI hoya e vakhatanuM nairAzya to jeNe anubhavyuM hoya tene ja vadhu samajAya. suzikSita mANasonI AvA kaparA kALanI saMvedanA vadhu gherI hoya che. jyAM garIbI ane berojagArInuM pramANa vadhu hoya che tyAM gunAkhorInuM pramANa paNa vadhu hoya che. peTano khADo pUro karavA mATe game tevuM halakuM, gaMdu, jokhamabhareluM kAma mANasa svIkArI le che ane pachI enAthI TevAI jAya che. - mANasa gharabAra vagarano hoya, lAcAra hoya, bhUkhe marato hoya to e AjIvikA meLavavA mATe kacarAmAMthI paNa bIjA koIkane kAma lAge evI vastu zodhI kADhe che, ekaThI kare che ane e vecIne najIvI kamANI karI le che. besI rahevuM ane bhUkhe maravuM enA karatAM eTaluM karIne paNa peTa bharavuM e sAruM che ema te samaje che. dareka dezamAM dareka vakhate kyarAne lagatA AvA judA judA kAmadhaMdhA loko zodhI kADhe che. lazkarI tAlIma kendromAM tAlIma letI vakhate - rAIphala ke mazInagananA phAyariMga pachI e jagyAe phUTelAM kAratUsonA dhAtunA jhINA TukaDA vINavA mATe AsapAsanA garIba strIpuruSo jAnanA jokhame paDApaDI karatAM hoya. rojeroja ekaTha karelA dhAtunA TukaDA pachI bhaMgAravALAne teo vecIne gujarAna calAvatA hoya che. kolasAthI cAlatA relavenA enjinomAMthI paDelI kolasAnI bhUkI ke rAkha vINanArA paNa keTalA badhA hoya che ! DhoronuM chANa vaNI chANAM thApanArAM mANaso haju paNa vase che. jUnA vakhatamAM dhULadhoyAno dhaMdho karanArA mANaso ghaNA gAmomAM rahetA. Aje paNa evo vyavasAya karanArA kyAMka kyAMka hoya che. teo jyAM sonA-cAdInuM ke motI-jhaverAtanuM kAma thatuM hoya e rastA parathI dhULa tagArAmAM ekaThI karI le che ane pachI taLAva ke nadI kinAre jaI emAM pANI nAkhI dhIme dhIme nItAratA jAya che. dhULa Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaro vINanArA 33 badhI dhovAI jAya ane kAMkarA ane bIjI nakkara vastu rahe temAMthI je kaMI maLe te vecIne AjIvikA calAve. ghaNI vAra to divaso sudhI kazuM ja na maLe. mahenata mAthe paDe. koInI koI kiMmatI cIjavastu khovAI gaI hoya ne dhULadhovAne pahelethI kahI rAkhyuM hoya to teo pramANika evA ke te vastu maLe to enA mAlikane ApI de. pachI te mAlika rAjIkhuzIthI je bakSisa Ape te svIkArI le. (ame amArA kizorakALamAM keTalAMye gAmomAM AvA dhULadhoyA joyA che.) dhULadhoyAno vyavasAya have luptaprAyaH thaI gayo che. keTalAMka kuTuMbonI aTakamAM te zabda rahyo che ane bahu mahenate atyaMta alpa phaLa ApanArA kAmanA arthamAM rUDhiprayogamAM te rahyo che. dhULadhoyA karatAM kacaro vINanArAono vyavasAya caDiyAto che, kAraNa ke sAMja sudhImAM peTa pUratI thoDIka rojagArI to avazya maLe che. mANasane kacaro vINavAno vyavasAya kema gamato haze ? garIba, abhaNa, bekAra, lAcAra, nirAdhAra mANasa tarata zarU karI zake evuM A kAma che. vaLI tenuM kAraNa e che ke A eka evo dhaMdho che ke jemAM bIjI koI zaikSaNika lAyakAtanI jarUra nathI. temAM mUDIrokANa nathI. temAM koInI lAgavaga ke bhalAmaNanI jarUra nathI. te svecchAe game tyAre, game te sthaLethI cAlu karI zakAya che. emAM kAmanA nizcita kalAko nathI ke koi hAjarIpatraka nathI. temAM rajA levA mATe koI niyama ke baMdhana nathI. temAM sToka rAkhavAno ke bagaDavAno, saDavAno ke corAI javAno bhaya nathI. temAM rojerojanI kamANI rokaDI maLI jAya che. temAM pote ja zeTha ane pote ja nokara jevI sthiti hoya che. dhanADhya dezomAM keTakeTalI sArI vastuo kacarAmAM nAkhI devAmAM Ave che. temAM paNa vAMcI lIdhelA sArA sArA graMtho koI lenAra na WWW.jainelibrary.org Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 hovAthI kacarAmAM nakhAtAM joine jIva baLe. kAcanI ke plAsTikanI bATalIo, khokhAM, rAcaracIluM, are, jUnI moTarakAra suddhAM kacarAmAM nAkhI devAya che. paNa teono sauthI moTo kacaro kAgaLano hoya che. have tyAM paryAvaraNanI dRSTie jAgRti AvI che. Recyclingno kacaro judo ekaTho thAya che. tema chatAM pAra vagarano kAgajhI kcaro dhanADhya dezomAM dariyAmAM ke anyatra ThalavAya che. tyAM kacaro kADhanArA badhA ja hoya che, kacaro vINanArA koi nathI hotA, kAraNa ke tyAMnuM jIvanadhoraNa eTaluM samRddha che. kacaro vINanArA mukhyatve ardhavikasita dezomAM jovA maLe che. kacaro vINanArAomAM mukhyatve to kAgaLiyA vINanArA hoya che, paraMtu vartamAna samayamAM plAsTikanI kothaLIo, khAlI bATalIo, ilekTrika vAyaranA TukaDA, cIMtharAM, lokhaMDa, pittaLa ane anya dhAtuonAM bhaMgAra paNa vINe che. sAMje teo potAnI vINelI vastuo chUTI pADe che ane pastIvALA, raddI kAgaLavALA, bhaMgAravALAne teo vecI Ave che. kacaro vINanArAomAM chellA keTalAka vakhatathI kAgaLiyAM vINanArAno vyavasAya ThIka ThIka phelAyo che. bhAratamAM garIbI ane bekArI eTalI badhI che ke AvA vyavasAya tarapha evA mANaso kheMcAya e svAbhAvika che. jUnI pastIno vepAra karanAranI vAta judI che. A to rastAmAM kacarA tarIke paDelAM kAgaLiyAM vINanArAnI vAta che. phakta muMbai zaheramAM ja doDha lAkhathI vadhu mANaso AvuM kAma kare che. emAM garIba strIo paNa che ane kumaLI vayanA chokarAo paNa che. muMbai uparAMta dilhI, kalakattA, madrAsa jevAM moTAM zahero ane nAnAM nAnAM nagaromAM paNa khabhe kothaLo laine nIkaLI paDela mANaso jovA maLe che. bhArata jevA ardhavikasita dezamAM lAkho mANaso cItharAM-kAgaLiyAM vINanAra (Rag-Pickers) tarIke kAma kare che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaro vINanArA 3pa rojeroja kAgaLiyAM vINanArA mANaso sAmAjika daSTie upakAraka paNa che. nagaronI svacchatAmAM temano phALo hoya che, (teo potAnA vistAramAM gaMdakI kare tenI vAta judI che) paNa taduparAMta paryAvaraNanI daSTie paNa teo upayogI kAma kare che. dhanADhya dezomAM Recyclingno pracAra to have cAlu thayo, paNa ApaNAM dezamAM to pahelethI ja e cAle che. kAgaLiyAM vINanArAone kAraNe kAgaLa, pUThAM vagere banAvanArI milone Avo kAco mAla sastA bhAve maLe che ane ethI jaMgalanAM vRkSo ochAM kapAya che. samRddha rASTromAM rastAo eTalA badhA svaccha hoya che ke eka - cabarakhI jovA na maLe. kAgaLiyAM vINavAno vyavasAya karanArA tyAM bhUkhe mare. ApaNe tyAM rastAmAM game tyAM kAgaLano kacaro pheMkavAnI Tevane lIdhe lAkho lokone AjIvikA maLe che. ethI evo kutarka karavAno nathI ke karuNAbhAvathI vadhu kacaro rastAmAM nAkhIe to vadhu lokone kamANInuM sAdhana maLe, kAraNa ke asvacchatAnA bIjA anartho ghaNA che. vartamAna samayamAM to eka aniSTa AvazyakatA (Necessary Evi) tarIke ja eno vAstavika svIkAra karavo paDe che. enI himAyata na thaI zake. vastutaH rastAo svaccha haze to gaMdakI, mAMdagI nahi thAya ane kacaro vINanArane bIjo vyavasAya maLI raheze. kAgaLiyAM vINanArA ghaNuM kharuM savAramAM nIkaLI paDatA hoya che. rastAo para ane zerIomAM nagarapAlikAnA jhADuvALA karmacArIo kacaro sApha karI nAkhe e pahelAM teo nIcuM jotAM jotAM cakkara mArI le che ke jethI chUTAchavAyAM paDelAM kAgaLiyA hAtha lAgI jAya. potAno kothaLo bharAya eTale eka cakkara pUruM thAya. jo koI sAcavanAra hoya to potAnA mukAme kothaLo mUkIne bIjo kothaLo Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 laIne te nIkaLI paDe che. keTalAka vINanArA divasa daramiyAna phakta eka cakkara lagAve che. keTalAka be ke traNa cAra cakkara lagAve che. kothaLo bharAtAM teo evI radIno vepAra karanArane vecI Ave che. keTalAka eTalI AvakathI saMtoSa mAne che, to keTalAka majUrInA prakAranuM bIjuM paracuraNa kAma paNa karI le che. kacaro vINanArAne paNa varSARtumAM ochI Avaka maLe che. kAgaLo bhInA thaI jAya che. bIjo kacaro paNa bhIno thaI gayo hoya to kAmamAM Avato nathI. eve vakhate rAtanA Azrayano prazna paNa Ubho thAya che. potAnuM ThAmaThekANuM na hovAthI AvA keTalAka loko varSARtumAM sthaLAMtara karI jAya che. keTalAka potAnA vistAramAM ja bIjuM koIka kAma zodhI le che je varSARtumAM ja prApta thatuM hoya che. kacarA sAthe kAma pADanAra vyakti jo taddana taMdurasta hoya to paNa mAMdI paDI javAno saMbhava che, to pachI jeone pUrato poSaka khorAka maLato nathI ane jeone Arogya vize kazI gatAgama nathI evA loko avAranavAra mAMdA paDe temAM navAI zI ? mAMdA paDe tyAre davAnA paisA to hoya nahi, eTale AvA loko thoDA divasa paDyA rahe che ane sAjA thAya eTale pharI pAchA kAme lAgI jAya che. kAgaLiyAM vINIne rojI meLavanArA nAnI vayanA chokarAonI paNa eka judI ja duniyA che. temanA jIvana ane kAryano abhyAsa yunivarsiTIonA samAjazAstranA ane samAjakAryanA vibhAgo taraphathI thAya che ane teonA ahevAlo ane bhalAmaNo nagarapAlikA ke sarakArI khAtAone soMpAya che ane tenA amala dvArA keTalAka sudhArA paNa thAya che. garIba, abhaNa ane lAcAra mANaso kacaro vINavAno dhaMdho karatA hovAthI temano kacaro lenAra vepArIo paNa temanuM zoSaNa kare e Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kacaro vINanArA 37 svAbhAvika che. kyAreka vajanamAM ke bhAvamAM paNa chetarapiMDI thAya che. kacaro vINanArAo to vepArI Ape te rakama laI letA hoya che. hisAba karatAM teone AvaDe nahi, paNa keTalAkane aMdAje samaja paDe che. temane sarakho vyAjabI bhAva Ape ane bilakula chetarapiMDI na kare, evA paNa keTalAka vepArIo hoya che. jyAM vizvAsa bese tyAM ja kAgaLiyAM ApanArA vAraMvAra jAya che. vakhata jatAM ekabIjAthI paricita paNa thaI jAya che. kacaro vINanArA loko varSo sudhI e ja kAma karyA kare evuM banatuM. nathI. aDadhAthI vadhu lokone potAnuM A kAma gamatuM nathI. manathI te nArAja hoya che, paNa lAcArIthI te karavuM paDe che. temane pratiSThAno koI prazna hoto nathI, paNa kAma ja na game evuM hoya che. bIjI jarAka sArI taka maLatAM teo cAlyA jAya che. kyAreka sAmAna UMcakavAnI majUrInuM kAma, relve, basa sTezana ke zAka mArakITa ke evA koI sthaLe maLatAM ke hoTelamAM vAsaNa dhovAnuM kAma maLatAM teo te tarapha vaLI jAya che. ochI akkalavALA, zArIrika khoDavALA, mAnasika graMthivALA keTalAka AvA vyavasAyamAM vadhu Take che. roje roja kacaro vINanArA tarIke kAma karI anizcita Avaka meLavavA karatAM nagarapAlikAnA saphAI kAmadAra tarIke nokarI maLI jAya to te temAM joDAI jAya che, to keTalAkane potAnA kAmadhaMdhAmAM maLatI svataMtratA vadhu vahAlI lAge che. vAstavikatAno svIkAra karIne, vartamAna paristhitine vadhu sArI kema karI zakAya e vize sarakAre ane sevAbhAvI saMsthAoe nakkara vicAraNA karavI ghaTe. kacaro vINanArAonuM vepArIo dvArA thatuM zoSaNa aTakAvavA mATe prayAso thavA joIe. kacaro vINanArA bahudhA gharabAra vinAnA hoya che. temane vyavasthita AzrayasthAna maLI rahe evI Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 vyavasthA vicArAvI joIe. teone yogya khorAka sastA bhAve maLI rahe evI vyavasthA paNa thavI ghaTe. roTarI, lAyansa ke anya keTalIka sevAbhAvI saMsthAo ke vyaktio AvA lokone sArA moTA kothaLA ApavAno tathA kaMIka khAvAnuM ApavAno prabaMdha kare ja che. kumaLI vayanAM bALako hoya to temane rasa paDe e prakAranI keLavaNI ApavAno prabaMdha thavo joIe. evo prabaMdha kyAMka kyAMka thayo paNa che. teo potAnI kamANI sigareTa, zarAba, jugAra, vezyA vageremAM na veDaphI nAkhe e mATe sevAkArya karatI saMsthAoe AvA chokarAonAM maMDaLo racIne kArya karavAnI AvazyakatA che. evuM keTaluMka kArya sArI rIte cAlI rahyuM paNa che. kacaro vINanArAomAM paNa tejasvI chokarAo hoya che. tevAne vadhu sArI taka pUrI pADavAmAM Ave to teo jIvanamAM ghaNI pragati sAdhI zake. e aMge paNa vyavasthita prayAsa thavAnI jarUra che. potAnA aneka nAgariko kyaro vINavAnA vyavasAyamAM paDelA hoya e koi paNa rASTra mATe zobhAspada vAta nathI. paraMtu je rASTromAM Arthika avyavasthAne kAraNe aneka loko vyavasAyavihIna hoya, bhUkhe maratA hoya tyAM A vyavasAya paNa khoTo nathI ema lAge. pratyeka rASTra samRddha thAya ane enA nAgarikone Avo aNagamato vyavasAya svIkAravAno vakhata na Ave evI zubha bhAvanA ApaNA saunA aMtaramAM rahelI hovI joIe. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma bhAratIya saMskRtinI dharmanI daSTie be mukhya paraMparA che : brAhmaNa paraMparA ane zramaNa paraMparA. brAhmaNa paraMparAmAM vaidika dharma che. zramaNa paraMparAmAM mukhyatve jaina dharma ane bauddha dharma che. vaidika dharma ane jaina dharma ghaNA prAcIna che. jyAre bauddha dharmano pracAra enA saMsthApaka bhagavAna buddhanA samayathI eTale ke lagabhaga aDhI hajAra varSathI thayo che. bhAratamAM jyAre dharmanA nAme kevaLa jaDa karmakAMDa, aMdhazraddhA, yajJo ane emAM nirdoSa pazuonI hatyA, varNabheda ane jAtibheda vagere khUba vadhI rahyAM hatAM tyAre bhagavAna mahAvIre ane bhagavAna buddhe e badhAMno virodha karI dharmanA kSetre krAMtikArI parivartana ANyuM hatuM. bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI bauddha dharmane paNa rAjyAzraya maLyo ane eno pracAra bhAratamAM ane bhArata bahAra puSkaLa thayo. jagatanA mukhya dharmomAM bauddha dharmanuM sthAna mahattvanuM che. Aje duniyAmAM karoDo loko bauddha dharma pALe che. duniyAmAM A dharmano pracAra zastrathI nahIM, rAjAo ke dharmAcAryonA atyAcArathI nahIM paNa ahiMsA ane saMyamanI, prema ane karuNAnI, sahiSNutA ane zAMtinI, Atmahita ane lokakalyANanI bhAvanAthI thayo che. bauddha dharmano paricaya karIe te pahelAM enA saMsthApaka bhagavAna buddhanA jIvananI mahattvanI keTalIka ghaTanAo saMkSepamAM joie. siddhArtha gautama himAlayanI taLeTImAM, nepALanI sarahadamAM kapilavastu nAmanI nagarImAM zuddhodana nAmanA zAkya jAtinA kSatriya rAjAne be rANI hatI, mahAmAyA ane mahAprajApati. baMne baheno hatI. i. sa. pUrve 623mAM kapilavastuthI thoDe dUra AvelA lumbinI vanamAM eka zAlavRkSa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 nIce mahAmAyAe putrane janma Apyo. pitAnI icchA pUrNa thai mATe putranuM nAma "siddhArtha' rAkhavAmAM AvyuM. emanA gotranuM nAma "gautama" hatuM. siddhArthanA janma pachI sAtame divase mahAmAyAnuM avasAna thayuM ane mahAprajApatie siddhArthane ucherI moTo karyo. siddhArtha nAnapaNathI ja vAraMvAra aMtarmukha banI jatA. eka vakhata kRSisamAraMbhamAM pitA emane lai gayA tyAre eka jabbavRkSa nIce emane dhyAnano pahelo anubhava thayo hato. yuvAna vaye yazodharA nAmanI eka rAjakanyA sAthe emanAM lagna thayAM. temane eka putra thayo jenuM nAma pADavAmAM AvyuM "rAhula.' mahAbhinijhamaNa ane dharmacakrapravartana siddhArthane rAjamahelanA bhogopabhoga nIrasa ane baMdhanarUpa lAgatA hatA. daMtakathA che ke eka vakhata siddhArtha rathamAM besI bahAra pharavA nIkaLyA tyAre emaNe eka vRddhane, eka rogIne, eka zabane ane eka saMnyAsIne joyAM. teo vicAra karavA lAgyA ke huM pote jarAdharmI, vyAdhidharmI, maraNadharmI, zokadharmI chuM, chatAM e badhAM sAthe saMbaMdha rAkhanArI vastuo upara sukhano AdhAra mAnI beTho chuM te yogya nathI. mATe emaNe gRhatyAga karavAno nizcarya karyo. madharAte teo potAnI patnI yazodharA ane sAta divasanA putra rAhulane choDI du:khanivAraNanA upAyanI zodhamAM cAlI nIkaLyA. A ghaTanAne bauddha dharmamAM "mahAbhiniSkramaNa" kahe che. gRhatyAga karIne siddhArtha AdhAra kAlAma nAmanA parivrAjaka pAse gayA. eNe temane parivrAjakonA AcAronuM pAlana karAvI dhyAnanI paddhati, enA prakAra tathA samAdhi mATe Avazyaka sAta pagathiyAM zIkhavyAM. paraMtu siddhArthane ethI saMtoSa thayo nahIM, kAraNa ke teo AkhI mAnavajAtinA kalyANa mATeno mArga zodhavA nIkaLyA hatA. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 bauddha dharma pharatA pharatA siddhArtha tyAMthI uvelA pAse senAnigama nAmanA sthaLe AvyA. e ramaNIya ane ekAMta sthaLa potAnI tapazcaryA mATe atyaMta anukULa che ema jaNAtAM teo tyAM tapazcaryA karavA lAgyA. tyAM temanI sAthe pAMca brAhmaNa tapasvIo paNa tapazcaryA karatA hatA. kAyA ane citta upara vijaya meLavavA mATe siddhArthe cha varSa sudhI vividha prakAranI atyaMta ugra tapazcaryAo karI, paraMtu chevaTe pratIti thaI ke bAnamArga vaDe ja tatvabodha prApta thaI zake che. jyAre siddhArthe tapazcaryAno mArga choDI dIdho tyAre pAMca brAhmaNa tapasvIoe emane "yogabhraSTa yogI' kahI temanI niMdA karI. tyArapachI siddhArtha pharatA pharatA keTaleka samaye gayA nagarI pAse nepaMjarA nadIne kAMThe AvyA. vaizAkhI pUrNimAno e divasa hato. teo pIpaLAnA eka vRkSa nIce dhyAnamAM beThA ane jyAM sudhI tattvabodha thAya nahIM tyAM sudhI tyAMthI UThavuM nahIM evo daDha nizcaya karyo. te samaye mAradeve (kAmopabhoga, kaleza, mRtyunA devatAe) tRSNA, arati ane rati nAmanI potAnI traNa kanyAo mokalIne temane dhyAnamAMthI calita karavA prayatna karyo. paraMtu chevaTe mAradevano potAno parAjaya thayo ane siddhArthane tattvabodha thayo. temane cAra Aryasattva ane Arya aSTAMgamArganuM jJAna thayuM. teo bodhisatva maTI buddha thayA. bodhi eTale jJAna arthAt potAnA ane jagatanA kalyANa mATenuM jJAna. e prApta karavA mATe je sattva (prANI) prayatna kare che te bodhisatva. aneka janmonA parizramathI puNya ane jJAnano eTalo saMcaya thAya ke e jIvanuM buddha thavuM nizcita thaI jAya tyAre te janmanA te samayathI buddhatva prApta thAya tyAM sudhInA tenA janmo ane jIvanane bodhisatva kahevAmAM Ave che. bodhi prApta thatAM te bodhisattva maTI buddha bane che. bhagavAna buddhanA pUrvanA keTalAka bhava mATe tathA siddhArtha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 gautama tarIke janma thayo tyArathI te temane jJAna thayuM tyA sudhInA temanA jIvana mATe "bodhisattva' zabda vaparAya che. buddhatva prApta thayuM te samaye siddhArthanI umara pAMtrIsa varSanI hatI. je sthaLe emane jJAna thayuM te sthaLa "buddhagayA' ane te pIpaLAnuM (pIpaLanuM vRkSa "bodhivRkSa' tarIke oLakhAyAM. tattvabodha thayA pachI teo potAnA pelA pAMca sAthIone upadeza Apavo ema nakkI karI vArANasI pAse RSipattana pahoMcyA. bhagavAne temane cAra Aryasatya ane Arya aSTAMgamArgano upadeza Apyo. bhagavAnano A prathama upadeza "dharmacakrapravartana" tarIke oLakhAya che. A pAMce bhikSuo bhagavAnanA prathama ziSyo banyA ane te pAMca vaDe prathama bhikSu saMghanI sthApanA thaI, jemAM krame krame bIjAo joDAtA gayA ane ema bhikSu saMghano vistAra thato gayo. bhagavAna buddha satata pistALIsa varSa sudhI jude jude sthaLe pharI upadeza Apyo. 80 varSanI vaye I. sa. pUrve 543mAM teo mahAparinirvANa pAmyA. cAra Aryasatya ane Arca aSTAMgamArga bhagavAna buddha cAra Aryasatya ane Arya aSTAMgamArgano je upadeza Apyo te bauddha dharmano pAyo che. e Aryasatyo A pramANe che : 1. duHkha-A saMsAramAM duHkha che e vAtanI mANasane jyAM sudhI khabara nathI tyAM sudhI dharma tarapha enI buddhi vaLatI nathI. janma, jarA, vyAdhi, maraNa, zoka, vilApa, apriya vastuo ane manuSyono samAgama, priya vastuo ane manuSyono viyoga, IcchAonI atuti ityAdine kAraNe duHkha utpanna thAya che. A duHkha sarvasAdhAraNa che ane temAMthI koI mukta rahI zakatuM nathI. dharmamArge vALavA IcchanAra mANase saMsAramAM duHkha che e prathama AryasatyanuM jJAna prApta karavuM joIe. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 2. duHkhasamudaya-badhAM duHkhono udaya tRSNAmAMthI thAya che. tRSNA eTale vAsanA athavA atRpti. tRSNA aneka viSayomAM ramanArI che. kAmatRSNA, bhavatRSNA ane vibhavatRSNA e traNa mukhya tRSNAo che. kAmatRSNA eTale kAmabhoganA padArthonI tRSNA. bhavatRSNA eTale jIvavAnI tRSNA. vibhavatRSNA eTale vinAza tRSNA. potAno vinAza karavAnI IcchA. keTalAka lokonuM jIvana taddana nIrasa thaI gayeluM hoya che. vaLI teo nirdaya paNa hoya che. evA loko AtmaghAta karIne potAnuM ane bIjAnuM duHkha vadhAre che. 3. duHkhanirodha--eTale duHkhano nAza karI emAMthI mukta thavuM. jyAM sudhI tRSNA che tyAM sudhI du:kha che. mATe tRSNAno nAza thAya to ja du:khano nAza thAya. tRNA upara vijaya meLavavA mATe jarUra che vairAgyanI. 4. duHkhanirodhagAminI pratipadA--tRSNAno nAza kevI rIte karI zakAya ane du:khano nirodha kevI rIte karI zakAya te mATe bhagavAna - buddha Arya aSTAMgamArga zodhI kADhyo. e mArga A pramANe che : (1) samyagu daSTi-eTale sArI daSTi arthAta cAra AryasatyonuM yathArtha jJAna. svArtha, ahaMkAra, ajJAna ityAdino jyAM sudhI tyAga thato nathI tyAM sudhI saMsAranI anityatAnuM ane potAnA svarUpanuM yathArtha jJAna thatuM nathI. (2) samyapha saMkalpa--eTale sAro nizcaya, kAmabhogamAM racyApacyA na rahevuM, prANI mAtra pratye zuddha prema rAkhavo, bIjAonI hiMsA na karavI ke temane trAsa na Apavo, temanA sukhamAM vadhAro thAya tevo prayatna karavo, vagere zubha kAryo karavAno nizcaya karavo. (3) samyagu vyAyAma -eTale sAro mAnasika prayatna. e cAra prakArano che : (ka) je duSTa vicAro manamAM AvyA na hoya te vicArone AvavAnI taka ApavI nahIM. (kha) je duSTa vicAro AvyA hoya tene Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 dUra karavA. (ga) je suvicAro manamAM AvyA na hoya tene manamAM ANavA, ane (gha) je suvicAro manamAM utpanna thayA hoya tene sthira karI pUrNatA tarapha laI javA. (4) samyapha smRti--eTale sArI rIte jAgrata rahevuM. potAnA cittanuM satata avalokana karatA rahevuM. zarIranI aMdara sukhaduHkha vagerenA anubhavo zA mATe thAya che, Indriyo ane tenA viSayomAMthI kevAM kevAM baMdhano janme che, teno kevI rIte nAza karI zakAya ityAdinuM satata ciMtana karavuM ane tattvaciMtana karI vivekazaktine jAgrata rAkhavI. (pa) samyagU vAka-eTale sArI vAcA. asatya na bolavuM, cADI na khAvI, niMdA na karavI, nirarthaka bola bola na karavuM, hiMsA ke jhaghaDA pedA thAya tevuM bolavuM nahIM. priya, mita ane bIjAnuM hita sAdhe tevI vANI hovI joie. (6) samyaka karmAnta--eTale sArAM karmo. hiMsA, corI, vyabhicAra ItyAdi karmo na karavAM. paraMtu bIjAonuM kalyANa thAya tevAM sArAM karmo karavAM. (7) samyagU AjIva--eTale sAro udyama karIne evI AjIvikA prApta karavI joie ke jethI bIjAone nukasAna na pahoMce. (8) samyapha samAdhi--eTale cittanI sArI ekAgratA. dhyAna dvArA samAdhi sAdhI zakAya che. badhI kAmavAsanAo ane duSTa manovRttiono nirodha karIne sukhaduHkhavirahita tathA upekSA ane jAgRtithI parizuddha evuM dhyAna dharatAM nirvANa mATe Avazyaka evI samyaka samAdhi prApta thayA che. paMcavargIya bhikSuone A cAra Aryasatya ane AryaaSTAMgamArgano upadeza ApatAM bhagavAna buddhe kahyuM hatuM ke dhArmika mANase be cheDA para javuM nahIM. eka cheDo te kAmopabhogamAM sukha che ema mAnavuM te. A cheDo hIna, grAmya, sAmAnyajanasevita, anArya ane anarthakAraka che. bIjo cheDo dehadamanano che. e cheDo paNa duHkhakAraka, anArya ane anarthakAraka che. mATe e benI vacceno Arya aSTAMgamArga te madhyama Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 45 mArga che je "madhyama pratipadA' tarIke oLakhAya che. te mArgathI hRdaya pavitra bane che ane jJAnacakSu UghaDe che. e mArga upazama, prajJA, saMbodha ane nirvANa prApta karavAmAM upakAraka che. je bhikSuo nirvANanA mArga tarapha udyama ane vegathI gati karavA IcchatA hoya temaNe sarva prakAranA abhinivezono tyAga karavo joIe ane stuti-niMdA, rati-arati, jaya-parAjaya, vagerethI para thaI duHkhanirodha ane vizuddhinA mArga mATe trizikSAnI sAdhanA karavI joIe. e traNa zikSA che zIla, samAdhi ane prajJA, arthAt adhizIla, adhicitta ane adhiprajJA. je mANasa zIlamAM pratiSThita che, ane samAdhi tathA prajJAnI bhAvanA kare che te ja tRSNAno nAza karI zake che. sarva prakAranAM pApa karatAM aTakavuM te zIla che. zubhamAM cittane kendrita karavuM te samAdhi che. sarva saMskAra anitya ane du:khakAraka che evuM darzana thayuM te prajJA che. A trizikSA e Arya aSTAMga mArganuM saMkSipta svarUpa che. paMcazIla, aSTazIla, dazazIlA bhagavAna buddha sarva prakAranAM pApathI aTakavA mATe ane pavitra jIvana gALavA mATe bhikSuo tathA gRhastho mATe jIvanamAM AcaravAnAM vrato batAvyAM che, je paMcazIla, aSTazIla, dazazIla tarIke oLakhAya che. zIla eTale cAritra athavA nItiniyama. bauddha maMdiromAM Aje paNa A zIla pratijJArUpe uccArAya che. paMcazIla A pramANe che : (1) prANAtipAtavirati--hiMsA na karavI. AhAra mATe to nahIM ja, balba dharmakAryanimitte paNa prANIono vadha na karavAnuM vrata dareka bauddha dharmIe levAnuM hoya che. (2) adattAdAnavirati-corI na karavI. koInuM vagara ApeluM levuM e corI ja che. (3) abrahmacaryaviratibhikSuoe naiSThika brahmacaryanuM pAlana karavuM. gRhasthoe parastrI sAthenA saMbaMdhano tyAga karavo. (4) mRSAvAdavirati-asatya na bolavuM. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 cADI, IrSA, niMdA, krodha, bhaya vagerene kAraNe paNa asatya bolavuM e pApa che. (pa) surA-maeNreya-pramAdasthAnavirati-madyapAna na karavuM. mAdaka padArtho tathA jIvanane vilAsamaya ane ALasu banAve tevA padArthonuM sevana na karavuM. A paMcazIlanuM kaDaka pAlana gRhasthoe ane bhikSuoe karavAnuM hoya che. A uparAMta bhikSuoe bIjAM pAMca zIlanuM paNa pAlana karavAnuM hoya che. te A pramANe che : (1) akAlabhojanavirati-- madhyAhana pachI bhojana na karavuM. (2) nRtyagItavAditravirati-nRtya, saMgIta vagerenA samAraMbhothI dUra rahevuM. (3) mAlyagaMdhavilepanavirati--puSpahAra, caMdana, sugaMdhI padArtho vagereno upayoga na karavo. (4) uccAsanazayanavirati-navI, moTI, UMcI pathArImAM nahIM paNa jamIna upara mAtra sAdaDI pAtharIne sUI rahevuM.(5) jAtarUparajatapratigrahaviratisonuM, cAMdI, ratno jevAM kiMmatI dravyo, alaMkAro vagere pAse na rAkhavAM. je gRhastho gharmamaya jIvana gALavA icchatA hoya temaNe mahinAmAM ochAmAM ochA cAra divasa yathAzakti pahelAM ATha vratonuM paNa pAlana karavuM joie. A prakAranI vratacaryAne "uposatha' kahevAmAM Ave che. Ama, sAdhAraNa gRhastho mATe paMcazIla, uposatha karanArAo mATe aSTazIla ane bhikSu-bhikSuNIo mATe dazazIlano upadeza ApavAmAM Avyo che. jema dazazIla batAvavAmAM AvyAM che te pramANe daza pApasthAna batAvavAmAM AvyAM che. A pApasthAnone "skuzaLa karmapatha' tarIke gaNavAmAM Ave che. akuzaLa karmapathanuM kAyika, vAcasika ane mAnasika ema traNa prakAre vargIkaraNa karavAmAM Ave che. prANaghAta, corI ane Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 40 vyabhicAra e traNa kAyika pApakarmo che. asatya, cADI, gALa-apamAna ane vRthA pralApa e cAra vAcasika pApakarmo che. paradravyano lobha, bIjAonI pratye dveSa ane azraddhA arthAt nAstika daSTi e traNa mAnasika pApakarmo che. A pApakarmothI nivRtta thavuM te kuzala karmapatha cAra bhAvanA ane daza pAramitA. bauddha dharmamAM brahmavihArano mahimA ghaNo moTo che. brahma eTale jIvaloka. emAM vihAra karavo eTale samasta jIvasRSTi sAthe premamUlaka vRttio keLavavI. e vRttio te cAra bhAvanAo che : (1) maitrI, (2) karuNA, (3) muditA ane (4) upekSA. A cAra bhAvanAo vaDe rAga, dveSa, IrSA, asUyA vagere cittanA malina bhAvo dUra thAya 1. maitrI-sarva jIvo pratye snehabhAva ghAraNa karavo e maitrI che. bIjA jIvo upara upakAra karavo, emanuM sukha ciMtavavuM, emanA pratyenA deSa ke drohano parityAga karavo e maitrInuM lakSaNa che. 2. karuNA--bIjAnuM duHkha joIne satpuruSonuM hRdaya drave che. ene karuNA kahevAmAM Ave che. saMsAranAM dInaduHkhI jIvone karuNAyukta mANasoe sukhI karavA prayatna karavA joIe. 3. muditA-eTale harSa. bIjAonAM guNalakSaNo, puNya, saMpatti, prabhAva, kIrti ItyAdi joIne IrSA, asUyA ke dveSa na thatAM AnaMda thAya te muditAnuM lakSaNa che. * 4. upekSA-jIvo prati udAsIna bhAva rAkhavo e upekSA che. bIjAo taraphathI potAnA pratye priya ke apriya, anukULa ke pratikULa vartana thatuM hoya to paNa temanI tarapha upekSAnI vRtti keLavavI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 pArapAmavAnI, aMtima koTI sudhI pahoMcavAnI, pUrNatAne pAmavAnI sAdhanA te pAramitA. A saMsArane pAra pAmavA mATe, buddhatvanI prApti mATe, sAdhana tarIke evI daza pAramitAo anivArya che. sAdhake e mATe daDha saMkalapavALA banavuM joIe ane potAnA saMkalpo pAra pADavA mATe potAnA zarIranI paNa paravA na karavI joIe. e daza pAramitA A pramANe che : (1) dAna pAramitA-dhana, anna vagerenuM dAna mukta manathI karavuM. dAna karatI vakhate potAnA yaza, patnI, putra vagere kazAno vicAra karavo nahIM. kazA paNa phaLanI apekSA vagara dAna ApavuM. sarva dAnamAM dharmopadezanuM dAna uttama dAna che. (2) zIla pAramitA--sAdhake potAnA prANanA bhoge paNa potAnA zIlanI rakSA karavA mATe haMmezAM pravRtta rahevuM joIe. (3) naiSkarme pAramitA-jema kArAgAramAM bhale lAMbo vakhata mANasa rahyo hoya topaNa ene kArAgAra pratye sneha thato nathI, paraMtu emAMthI chUTavAnI icchA rahyA kare che, tevI rIte badhI yoniomAM jIve ghaNuM paribhramaNa karyuM che, paraMtu have temAMthI mukta thavAnI ene tAlAvelI lAgavI joIe. (4) prajJA pAramitA--bhikSue sarva prakAranA paMDito, jJAnIo pAsethI prazno pUchatAM pUchatAM je jJAna maLe tenI carama sImA sudhI pahoMcavAno prayatna karavo joie. (5) vIrya pAramitA--sAdhake haMmezA udyamazIlatAnI aMtima koTI sudhI pahoMcavuM joIe. (6) sAtti pAramitA-jevI rIte pRthvI upara azubha vastuo pheMkavAmAM Ave che chatAM te krodha karatI nathI, paraMtu kSamAbhAva dhAraNa karI haMmezAM prasanna rahe che, tevI rIte sAdhake mAna-apamAna haMmezAM sahana karI kSamAbhAva keLavavo joIe. (7) satya pAramitA-dhana vagerenAM pralobhano ke aneka saMkaTo Ave to paNa sAghake satyanA mArga parathI vicalita na thavuM joIe. (8) adhiSThAna pAramitA--jevI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 49 rIte game tevA bhayaMkara vAvAjhoDAmAM paNa parvata potAnA sthAna para sthira, aDola rahe che tevI rIte sAdhake potAnA adhiSThAnanA daDha nizcayamAM acala, susthira rahevuM joIe. (9) maitrI pAramitA--jevI rIte jaLa koIpaNa prakAranA bhedabhAva vagara pApI ke puNyAtmA badhAMne zItaLatA Ape che ane badhAMno mela dUra kare che tevI rIte sAdhake sarva pratye samAna bhAvathI maitrInI bhAvanAne vikasAvavI joIe. (10) upekSA-pAramitA-sAdhake sukhaduHkha pratye upekSAno bhAva rAkhavo joIe. A dasa pAramitAnuM cha pAramitAmAM paNa vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. dAna, zIla, zAnti, vIrya, dhyAna ane prajJA ema cha pAramitA paNa batAvavAmAM Ave che ane temAM sauthI mahattvanI pAramitA te prajJA pAramitA che. prajJA eTale yathArtha jJAna. e vinA nirvANa prApta thatuM nathI. bIjI pAramitAo te prajJAnI siddhine arthe che ema manAya daza saMyojano Arya aSTAMgamArga para saraLatAthI prayANa thaI zakatuM nathI. temAM AgaLa vadhavAmAM mANasane keTalAMka baMdhano naDe che. ene "saMyojana' kahevAmAM Ave che. evAM daza saMyojana che. emAMthI jema jema mANasa mukti meLave tema tema te ahaMtu banavAnA mArge pragati karI zake. je sAdhaka dase saMyojanomAMthI mukta thAya te ahaMtu bane che. e saMyojano A pramANe che : (1) satkAyadaSTi-eTale AtmAnA svarUpa vize saMzayadaSTi. AtmA e bhinna padArtha hoi nitya che evI daSTi. (2) vicikitsA--buddhano upadeza sAco haze ke khoTo evI zaMkA thavI, dharma pramANe AcaraNa karavA chatAM tenuM phaLa kema maLatuM nathI evo prazna thavo. saMghamAM avizvAsa thavo ityAdi saMzaya. (3) zIlavrataparAmarza- Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 snAna, upavAsa vagere phakta vratothI ja mukti maLaze evuM ciMtana karavuM. (4) kAmarAga--kAmavAsanAnuM sevana karavuM. (5) pratidha krodha, dveSa, vera vagerenA bhAvo thavA. (6) rUparAga--najare joi zakAya tevA sAMsArika padArtho prApta karavAnI icchA karavI. (7) arUparAga--najare na joi zakAya evA sUkSma padArthonI eTale ke devaloka, svarganAM sukho vagerenI icchA karavI. (8) mAna--potAnI zakti ane siddhio mATe ahaMkAra karavo. (9) audvatya--uddhRtapaNuM. garvathI utpanna thatI cittanI avasthA. (10) avidyA-ajJAna. sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 d je sAdhaka arhat bane che tene punarjanma hoto nathI. teo jIvanamukta bane che, nirvANa padano sAkSAtkAra che. arhat ane buddhamAM thoDa phera che. je potAnI meLe jJAna prApta karI nirvANano sAkSAtkAra kare che te buddha. je bIjAno upadeza sAMbhaLIne nirvANane yogya bane che te arhat jyAM sudhI rAga, dveSa, lobha, moha vagere mananA akuzaLa saMskAro naSTa thatA nathI tyAM sudhI nirvANano sAkSAtkAra thato nathI. jyAre e badhI vAsanAono saMpUrNa kSaya thAya tyAre nirvANano sAkSAtkAra thAya che. A sAkSAtkAra thayA pachI ahta ke buddhane mAnasika kaSTa ke duHkha bhogavavAnAM rahetAM nathI, paraMtu roga, TADha-taDako ityAdi zArIrika duHkha sahana karavAnAM rahe che. arhat jyAre deha choDe che tyAre tene parinirvANa kahevAmAM Ave che. buddha jyAre deha choDe che tyAre tene mahAparinirvANa kahevAmAM Ave che. eka pachI eka saMyojanomAMthI mukta thatA sAdhakanI kramika cAra avasthA batAvavAmAM AvI che : (1) srotApanna-srota eTale pravAha, srotApana eTale nirvANanA vaheNamAM je paDe che te. e vaheNamAM paDanArane pachI pAchA pharavAno prazna raheto nathI. sAdhanA karavAvALA je bhikSu satkAyadaSTi, vicikitsA ane zIvrataparAmarza e traNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma baMdhano toDI nAkhe che tyAre te srotApanna kahevAya che. srotApatrane nirvANaprApti mATe vadhumAM vadhu sAta vAra janma levo paDe che. (2) kRdAgAma--eTale jene hajI eka vAra janma levAno che te. srotApanna bhikSu utsAhita thaIne sAdhanAmArgamAM AgaLa jatAM jatAM kAmarAga ane pratidhanAM baMdhano chedIne muktinA mArge prayANa zarU kare che. e mATe Amravano kSaya karavo e enuM pradhAna kArya rahe che. ema karavAmAM jo te e janmamAM ja ahaMtu na thaI zake to te mATe tene vadhumAM vadhu eka janma dhAraNa karavo paDe che. (3) anAgAmI-eTale pharI jene pAchA AvavAnuM rahetuM nathI te. eTale ke jene have pachI janma levAno raheto nathI te sAdhaka. kAmarAga ane pratidhano sarvathA tyAga jeNe karyo che tevo yogArUDha bhikSu anAgAmI thAya che. e mRtyu pAmIne brahmalokamAM utpanna thAya che ane tyAMthI ahaM thAya che. (4) ahe--je bhiluM rUparAga, arUparAga, mAna, auddhatya ane avidyAnAM baMdhano sarvathA chedI nAkhe che te at thAya che. enA sarva kalezo dUra thaI jAya che ane sarva Asrava kSINa thaI jAya che. e jyAre deha choDe che tyAre janmamaraNanA cakramAMthI te sarvathA mukta thai jAya che ane paramapadanI prApti kare che. samAdhi, karmasthAna, zamathayAna, vipazyanA Arya azagika mArgamAM dhyAna athavA samAdhi upara ghaNo bhAra mUkavAmAM Avyo che. samAdhi be prakAranI che : kuzala samAdhi ane akuzala samAdhi. zubha vicAromAM citta tallIna thAya te kuzala samAdhi ane azubha vicAromAM tallIna thAya te akuzala samAdhi. kuzala samAdhinA be prakAra che : upacAra samAdhi ane arpaNA samAdhi. upacAra samAdhi e yoganI zarUAtanI samAdhi che, kAraNa ke temAM citta vadhAre vakhata TakatuM nathI. abhyAsa vaDe citta dhIme dhIme vadhu Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 samaya ekAgra thatuM jAya che. ema karatAM karatAM niyata samaya sudhI citta ekAgra rahe tyAre tene arpaNA samAdhi kahevAmAM Ave che. arpaNA samAdhinA paNa uttarottara caDiyAtA cAra prakAra che. prathama prakAramAM vitaka, vicAra, prIti, sukha ane ekAgratA e pAMca aMgo hoya che. bIjAmAM prIti, sukha ane ekAgratA rahe che. trIjAmAM mAtra sukha ane ekAgratA e be rahe che ane cothAmAM ekAgratAnI sAthe upekSA Ave che. je padArthonuM dhyAna karatAM kuzaLa samAdhi sAdhI zakAya che te padArthone "karmasthAna' kahevAmAM Ave che. samathayAna' eTale cittanI ekAgratAmAM AvatAM vinone zAMta karavAno mArga. ene laukika samAdhi kahevAmAM Ave che. lokottara samAdhine vipazyanA kahevAmAM Ave che. zamathayAnanI prApti pachI sAdhake vipazyanAnI vRddhi karavI joIe, kAraNa ke te vinA atipadanI prApti thatI nathI. jyAre evA jJAnano udaya thAya ke saMsAranI sarva vastuo anitya che, du:khamaya che ane anAtma che tyAre vipazyanAno prAdurbhAva thAya che. eTalA mATe vipazyanA e prazAno mArga che. zIlavizuddhi, daSTizuddhi, kAMkSAvitaraNa (saMzayothI para thavuM) ItyAdi sAta prakAranI vizuddhi jyAre thAya che tyAre vipazyanA mArganuM phUla prApta thAya che. paMcarUMdha ane pratItyasatpAda anya bhAratIya darzanonI jema bauddha dharmamAM paNa samagra vizva ane enA padArtho, kAla ane AkAza, AtmA ane paMcaskaMdha, karma ane punarjanma, citta ane vijJAna ityAdi viSayonI gahana tattvacarcA thayelI che. jaina ane sAMkhyadarzananI jema bauddha darzana paNa A sRSTinA kartA ane preraka tarIke Izvarane svIkAratuM nathI. AtmA vize paNa bauddha darzananI svataMtra mAnyatA che. te ema mAne che ke AtmA nAmano Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 53 koi padArtha svabhAvataH nathI. AtmAnuM svataMtra koi astitva nathI. rUpa, vedanA, saMjJA, saMskAra ane vijJAna e pAMca dharmo athavA skaMdhono samudAya che. jema ratha nAmano koi svataMtra padArtha nathI, paraMtu judA judA bhAgono samudAya thAya che tyAre ratha nAmanI AkRti thAya che. tevI rIte mAtra pAMca skaMdhano samudAya thAya che. ene bIjAM keTalAMka darzano AtmA kahe che. A pAMca skaMdha kSaNika che. duHkhakAraka che ane anAtma che. bhagavAna buddhano A anAtmavAda che, jeno upadeza indriyasaMyama ane ahaMkAramukti mATe apAyo che, jethI AdhyAtmika prajJA utpanna thai zake. pRthvI, prANI, teja ane vAyu e cAra mahAbhUtone ane temAMthI utpanna thanArA padArthone rUpaskaMdha kahevAmAM Ave che. vedanA traNa prakAranI hoya che H sukha, duHkha ane upekSA. e vedanAone vedanAskaMdha kahevAmAM Ave che. strI, puruSa, gAya, baLada, ghara, gAma ityAdi vizenI kalpanAone, padArthone bhinnabhinna nAmathI oLakhavAnI cittanI zaktine saMjJAskaMdha kahevAmAM Ave che. saMskAra traNa prakAranA che : kuzala, akuzala ane avyAkRta. prema, dayA, svArpaNa, jAgRti vagere kuzala saMskAro che. krodha, mAna, mAyA, lobha, dveSa, matsara vagere akuzala saMskAro che. je kuzala paNa nathI ane akuzala paNa nathI evA keTalAka saMskAro je pUrvakarmanA phaLa rUpa che te avyAkRta che. vijJAna eTale citta ane enA dvArA thatI jANavAnI kriyA. cakSuvijJAna, zrotravijJAna, ghrANavijJAna, jiAvijJAna, kAryavijJAna ane manovijJAna-e chano samudAya te vijJAnaskaMdha. A pAMca skaMdho anitya hovAthI kSaNe kSaNe nAza pAme che, zUnyamAM pariName che ane pharI navA utpanna thAya che. A pAMca skaMdho jyAre vAsanAyukta hoya che tyAre emane upAdAnaskaMdha kahevAmAM Ave che. upAdAnaskaMdhane lIdhe ja punarjanma thAya che. eka janmamAM je kaMi kuzala Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 ke akuzala karma karavAmAM Ave che tenA phaLarUpe A janmamAM ke bIjA janma A pAMca upAdAnaskaMdhanI utpatti thAya che. jyAre vAsanA nirmULa thAya che tyAre upAdAna skaMdha phakta skaMdha rahe che ane tethI punarjanma thato nathI. jeo atipadane prApta kare che temanI vAsanAono uccheda thayelo che. eTale ke emane punarjanma nathI hoto. paraMtu temanA paMcaskaMdha temanA nirvANa sudhI rahe che. nirvANa samaye temanA paMcaskaMdhono laya thAya che ane temAMthI pharIthI paMcaskaMdha utpanna thatA nathI. pratItyasamutpAda eTale sApekSa kAryakAraNavAda athavA hetu phalaparaMparAnI tAttvika vicAraNA. "pratItya' eTale koI eka vastunI prApti, "samutpAda' eTale bIjI koI vastu utpanna thavI te. duHkhano nirodha karavA mATe duHkhanI utpatti kevI rIte thAya che tenuM jJAna Avazyaka che. avidyA eTale pUrvajanmanI kalezadazA. emAMthI saMskAra eTale pUrvajanmanI karbhAvasthA utpanna thAya che. tevI rIte saMskAramAMthI vijJAna, vijJAnamAMthI nAmarUpa ane e pramANe chevaTe jAtimAMthI jarA, maraNa, zoka, duHkha vagere pedA thAya che. e badhAMno nirodha karavo hoya to avidyAnA nirodhathI zarUAta karavI paDe. pUrNa vairAgya vaDe avidyAno nirodha thAya che. avidyAnA nirodhathI saMskArano nirodha thAya che. ane e krame jarA, maraNa, zoka vagereno nirodha thAya che. pratItyasamutpAda, anAtmavAda, kSaNabhaMgavAda, zUnyavAda, savastivAda, vijJAnavAda, nirIzvaravAda vagerenI ghaNI gahana tattvacarcA bauddhadarzanamAM thayelI che ane enA judA judA paMtho vacce paNa ghaNo moTo vAdavivAda thayelo che. bauddha saMgha bauddha dharmamAM bhagavAna buddha ane dharma jeTaluM ja trIjuM agatyanuM aMga te saMgha che. bauddha saMghamAM bhikSu ane bhikSuNI, prAmaNera ane Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 bauddha dharma zrAmaNerI, upAsaka ane upAsikA evA varga pADavAmAM AvyA hatA. jeo gRhastha jIvanano tyAga karI sAdhu ke sAdhvI thavA icchatA hoya temane saMghamAM bhikSu ane bhikSuNI tarIke dIkSA ApavAmAM AvatI. temanA nivAsasthAnane vihAra athavA upasathAgAra kahevAmAM Ave bauddha saMghamAM varNabheda ke jAtibhedane sthAna na hatuM. rogI, cora, lUMTAro, kedI, gulAma, zarIre khoDavALo ityAdi sivAyanA lokone bhikSusaMghamAM dIkSA ApavAmAM AvatI. evI vyakti mAthAnA vALa utarAvI, pILAM vastro dhAraNa karI bhikSuonA caraNamAM mastaka namAvI traNa vAra zaraNatraya uccArI bhikSu bane che. pAli bhASAmAM e zaraNatraya A pramANe che : yuddha para chApI 1 -- huM buddhane zaraNe jAuM chuM. dhanaM 2i chAnI | -- huM gharmane zaraNe jAuM chuM. saMghaM saraLa chamI ! -- huM saMghane zaraNe jAuM chuM. A trizaraNa athavA jene "ratnatrayI' kahevAmAM Ave che e bauddha gharmanI mukhya prArthanA che. dareka zubha ane mAMgalika prasaMge enuM traNa vAra uccAraNa karavA-karAvavAmAM Ave che. bhagavAna buddha potAnA gharmagraMthamAM AraMbhamAM phakta bhikSuone ja sthAna ApyuM hatuM. teo ema mAnatA hatA ke saMghamAM bhikSuNIone sthAna ApavAthI zithilAcAra pravezaze. paraMtu ghaNI AnAkAnI pachI bhagavAne ziSya AnaMdanI bhalAmaNa svIkArI bhikSusaMghamAM gautamIne sthAna ApI, bhikSuNI saMghanI sthApanA karI. temAM khemA, upalavaNa vagere mukhya bhikSuNIo hatI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56. sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 zrAmaNera eTale zramaNa thavA mATe jemane kAcI dIkSA ApavAmAM AvI hoya che. sAmAnya rIte vIsa varSanI aMdaranA bhikSune sAmaNera ane bhikSuNIne zrAmaNerI kahevAmAM Ave che. bhagavAna buddhe potAnA pUrvAzramanA putra rAhulane nAnI uMmare dIkSA ApI prathama zrAmaNera banAvyo hato. jeo bIjA saMpradAyomAMthI bauddha bhikSu thavA AvatA teone paNa cAra mahinA zrAmora tarIke rahevuM paDatuM ane te pachI temanI pUrI cakAsaNI karyA pachI vaDI dIkSA ApIne temane saMghamAM bhikSu tarIke dAkhala karavAmAM AvatA. cArikA, varSAvAsa, pravAsaNA, cIvaramAsA bhagavAna buddha potAnA bhikSuo sAthe eka sthaLethI bIje sthaLe vihAra karatA rahetA. teo roja bhikSuone upadeza ApatA, ghama ane vinayanI samajaNa ApatA ane bhikSuonI zaMkAonuM nivAraNa karatA. varSARtumAM vihAra baMdha karI, upAsakoe jyAM padhAravA mATe nimaMtraNa ApyuM hoya tyAM teo varSAvAsa karatA. upAsako temanA rahevA mATe tathA bhikSA ItyAdi mATe vyavasthA karatA. varSAvAsa pUro thayA pachI pharI pAcho vihAra cAlu thato. varSAvAsa pUro thavA Ave tyAre vihAra karatAM pahelAM bhikSuo ane upAsakono eka utsava yojavAmAM Avato, jene "pravAraNAkahevAmAM Ave che. temAM pApano svIkAra thato ane tenI AlocanA thatI, tathA temAM upadeza apAto ane upAsako bhikSuone jarUriyAtanI cIja-vastuonuM dAna ApatA. tribhuo bhagavA ke pILA raMganAM je vastra dhAraNa kare che tene cIvara' kahevAmAM Ave che. teoe phakta traNa cIvara dhAraNa karavAnAM hoya che. varSAvAsa daramiyAna chellA mahinAmAM bhikSuone gRhastho taraphathI cIvara ApavAmAM Ave che, eTale e mAsane cIvaramAsa kahevAmAM Ave che. WWW.jainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 57 bhikSu tathA bhikSuNIo mATeno AhAra vagere kriyAone lagatA vidheyAtmaka ane niSedhAtmaka niyamone prAtimokSa kahevAmAM Ave che. dareka mahinAnA kRSNacaturdazI ane pUrNamAsIne divase badhA bhikSuo tathA bhikSuNIo potapotAnA uposathagAramAM upasthita thAya che ane prAtimokSanuM vAcana kare che, ane pratyeka prakaraNane aMte bhikSuobhikSuNIo potAnA doSono ekarAra karI, kSamAyAcanA, karI ke prAyazcitta laine zuddha thAya che. bhagavAna buddhe potAnA uttarAdhikArI tarIke koi ziSya ke AcAryane sthAna ApyuM nathI, paNa samagra saMgha uttarAdhikArI che ema batAvI saMghanuM sarvoparIpaNuM sthApyuM che. nirvANa pAmatAM pahelAM bhagavAna buddhe AnaMdane kahyuM hatuM ke jo saMghanI icchA hoya to potAnA nirvANa pachI saMghe nAnA niyamomAM deza ane kALa anusAra pheraphAro karavA. bhagavAna buddha aMdhazraddhA ke aMdhaparaMparAnA keTalA virodhI hatA te nIcenA emanA zabdo parathI paNa joi zakAya che : 'he loko ! huM je kAMi kahuM chuM te paraMparAgata che, tarkasiddha che ema jANI kharuM mAnazo nahIM. lokika nyAya che ema jANI kharuM mAnazo nahIM. huM pUjya chuM ema jANI kharuM mAnazo nahIM, paNa tamArI potAnI vivekabuddhithI mAro upadeza kharo lAge tema ja jo saunA hitanI vAta che ema lAge to ja teno svIkAra karajo.' upAsanA ane yAtrA bhagavAna buddhano jyAM janma thayo te lumbinIvana, emane jyAM jJAna prApta thayuM hatuM te buddhagayA, sau prathama dharmopadeza ApI dharmacakra pravartAvyuM te sAranAtha, ane teo jyAM nirvANa pAmyA te kuzinArA--e cAra sthaLo bauddha dharmanAM mahatvanAM yAtrAdhAma gaNAya che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 A uparAMta bhagavAna buddhanAM keza, dAMta, asthi vagere bhAratamAM ane bhArata bahAra jude jude sthaLe dATI enA upara sUpa banAvavAmAM AvyA athavA bodhivRkSanI DALa lai jai jyAM jyAM ropavAmAM AvI te sthaLo paNa yAtrAnAM pavitra sthaLo manAyAM. keTalAMka sthaLe parvatomAM guphAo kotarI tyAM sUpa banAvavAmAM AvyA ane sAthe vihAro mATe paNa guphAo kotaravAmAM AvI. bhAratamAM ane bhArata bahAra, vizeSataH eziyAnA dezomAM AvAM ghaNAM yAtrAdhAma che. bhagavAna buddhane bodhivRkSa heThaLa jJAna prApta thayuM ane emaNe e jJAnano upadeza ApI dharmacakra pravartAvyuM eTalA mATe bodhivRkSa ane dharmacakranI pratIka tarIke pUjA thavA lAgI. lAkaDAno eka staMbha Ubho karI tenA upara rezamI vAvaTa caDAvavAmAM Ave che, jemAM OM maLa 5 juna ! (vizvarUpI kamaLamAM bhagavAna buddharUpI maNi che) ema lakheluM hoya che. te bodhivRkSanuM pratIka gaNAya che ane lAkaDAnAM ke dhAtunAM cakra banAvI tenA upara maMtro ke upadezavacano lakhavAmAM Ave che. e bodhivRkSanI pUjA karI cakra pheravavAmAM Ave to tethI puNya thAya che ema mAnavAmAM Ave che. tibeTa, laDAkha vageremAM sthaLe sthaLe jyAM jyAM bauddha maMdiro ke maTho hoya che tyAM A jovA maLe che. bauddha dharmamAM, khAsa karIne emAM mahAyAna paMthamAM bhagavAna buddhanAM vividha svarUponI pUjA cAlu thaI, jemAM mukhyatve maMjuzrI, avalokitezvara ane vajapANInA svarUpo che. maMjuzrI e bhagavAna buddhanuM jJAnanuM svarUpa che jemAMthI jJAnavijJAnanI badhI zAkhAo pragaTa thaI. A jagatane avalokanAra sarvazaktimAna bodhisatva te avaloktizvara che. emanuM zaktirUpI svarUpa te vajU dhAraNa karanAra vajrapANi che. bauddha dharmamAM keTaleka sthaLe pAMca dhyAnI buddha, pAMca bodhisattva ane pAMca mAnuSI buddhanI pUjA thAya che. temAM amitAbha athavA amitAyu Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 59 e dhyAnI buddha che, avalokitezvara e bodhisattva che ane gautama buddha e mAnuSI buddha che. tripiTaka graMthomAM buddhanI traNa prakAranI kAyAnuM--dharmakAya, rUpakAya ane saMbhogakAyanuM varNana thayeluM, jene trikAyavAda kahevAmAM Ave che. prajJA pAramitA e buddhano dharmakAya che. dharmakAya arUpa, nirvikAra, atulya, sarvavyApI ane prapaMcarahita che. buddhanuM zaraNa levuM eTale buddhanA dharmakAyanuM zaraNa levuM. saMsAranA kalyANane mATe buddha rUpakAya kare che. e emanI mAtra lIlA hoya che. buddha rUpakAya vaDe aneka prakAranuM rUpa dhAraNa karI zake che. saMsAramAM dharmanI pratiSThA mATe samaye samaye buddha rUpakAya dhAraNa karIne avatare che. bodhisattva parinirvANa pAmatAM sudhI lokakalyANa mATe potAnuM je divya svarUpa dhAraNa kareluM te saMbhogakArya athavA vipAkakAya. emAM budghanA dharmakAyano sat, cit, AnaMda, karuNA ityAdinA rUpamAM vikAsa hoya che. bauddha dharmanA graMtho bhagavAna mahAvIranI jema bhagavAna buddhe paNa loko samajI zake e mATe lokonI bhASAmAM upadeza Apyo. ethI bauddha dharmanA prAcIna graMtho te samayanI jUnI prAkRta bhASA mAgadhI athavA pAlimAM lakhAyelA che. e dharmagraMthonuM nAma che tripiTaka, piTaka eTale peTI athavA TopalI. traNa piTakano samUha te tripiTaka. e traNa piTaka te suttapiTaka, vinayapiTaka ane abhidharmapiTaka. tripiTakanI zlokasaMkhyA lagabhaga traNa lAkha jeTalI thAya che. bhagavAna buddhanA nirvANa pachI ajAtazatru rAjAnA samayamAM rAjagRhI nagarImAM bharAyelI pahelI sabhA, jene dharmasaMgIti kahevAmAM Ave che temAM bhagavAna buddhanA upadezano A rIte traNa piTakamAM saMgraha karavAnuM nakkI karavAmAM AvyuM hatuM. te samaye mahAkazyape pAMcaso Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 bhikSuone ekaThA karyA hatA. temAM ziSya upAline pUchIne vinayapiTakano saMgraha karavAmAM Avyo. tevI rIte ziSya AnaMdane pUchIne suttapiTaka ane abhidhamapiTakano saMgraha karavAmAM Avyo. bIjI dharmasaMgIti tyArapachI lagabhaga sau varSe vaizAlI nagarImAM maLI hatI. e saMgItimAM mAtra vinayapiTakanA graMthono pAThanirNaya thayo hato. trIjI dharmasaMgIti samrATa azokanA samayamAM pATalIputramAM maLI hatI. cotha dharmasaMgIti azokanA putra mahAmahendra siMhaladvIpamAM (zrIlaMkAmAM) bharI hatI. tyArapachI mahArAjA kaniSka ane mahArAjA zIlAditye paNa dharmasaMgIti bharI hatI. tripiTaka graMthomAM sauthI prAcIna suttapiTaka che. enA pAMca vibhAga che H dIpanikAya, majhimanikAya, saMyuttanikAya, aMguttaranikAya ane khudanikAya. khudanikAyanA paMdara peTAvibhAga che, jemAM "dharmopada', "theragAthA', "gherIgAthA", "jAtaka' vagereno samAveza thAya che. dhammapada bauddha dharmano eka pratinidhigraMtha che kAraNa ke emAM e dharmanA sAra rUpe viSayavAra upadeza ApavAmAM Avyo che. viyanapiTakanA pArAjikA, pAcittiyAdI, mahAvagna, cullavaga ane parivArapATha e pAMca vibhAga che. temAM bhikSuo mATenA AcAranA niyamo ApavAmAM AvyA che. abhidhamapiTakanA dhammasaMgaNi, vibhaMga, dhAtukathA, kathAvatyu vagere sAta vibhAga che. temAM upadeza uparAMta dArzanika siddhAntonI chaNAvaTa karavAmAM AvI che. tripiTaka uparAMta bauddha dharmanuM bIjuM je sAhitya maLe che temAM zrIlaMkAmAM siMhala bhASAmAM lakhAyelI "akathA' mukhya che. akathA eTale arthakathA. sUtrono upadeza rocaka banAvavA mATe dAntarUpe je kathAo kahevAmAM AvatI teno saMgraha te aDhakathA. buddhaghoSAcArye tenuM pAlimAM bhASAntara karyuM tethI te sAhityano paNa tripiTakanI jema Adara thayo. FOT | IN Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma 61 pAli uparAMta saMskRta bhASAmAM paNa bauddha dharmanA ghaNAM graMtho lakhAyA che. bauddha dharmano pracAra zrIlaMkA, nepALa, tibeTa, brahmadeza, malAyA, siyAma, jAvA, sumAtrA, cIna, koriyA, jApAna vagere ghaNA dezomAM thayo eTale te te dezonI bhASAmAM paNa saikAo pahelAM bauddha graMthonuM bhASAntara thayeluM che ane svataMtra graMthonI racanA paNa thayelI che. hInayAna ane mahAyAna dharmanuM kSetra ja evuM che ke jemAM samaya jatAM matamatAMtara thayA vagara rahe ja nahIM. bhagavAna buddhanA nirvANa pachI so varSe bharAyelI pahelI dharmasaMgItimAM be pakSa paDI gayA--sthaviravAdI ane mahAsAdhika. emAM paNa matabheda vadhatA gayA ane samrATa azokanA samayamAM mahAsAdhika saMpradAyanA ane sthaviravAdI saMpradAyanA sarvAstivAdI, sautrAntika, vijJAnavAdI, caityavAdI, gokulika vagere aDhAra peTA saMpradAyo thayA. I.sa.nI bIjI sadImAM A badhA saMpradAyo mukhya be paMthamAM vaheMcAI gayA--hInayAna ane mahAyAna. hInayAna zAkhAnAM mULa sthaviravAdI saMpradAyamAM jovA maLe che. teo tripiTakanA mULa upadeza cAra Aryasatya, Arya aSTAMgamArga, dazazIla, brahmavihArane svIkAre che. tripiTaka sivAyanA graMthone teo svIkAratA nathI. teo buddhanI pratimAnI pUjA karatA nathI. paraMtu buddhanA avazeSo jemAM rAkhavAmAM AvyA che te tUponI pUjA kare che. teo rUDhicusta che ane saMghane ja ane gRhastha karatAM bhikSuka jIvanane vadhu mahattva Ape che. bhikSuka banyA vagara nirvANamAmi zakaya nathI ema teo mAne che. manuSya pote nirvANa pAmI ahetu banavuM ene teo uttama gaNe che. mahAyAna zAkhAnAM mULa mahAsAdhikanA caityavAsI saMpradAyamAM rahelAM manAya che. samaya anusAra navA navA pheraphArane mahAyAna svIkArato gayo ane ema eno vistAra thato gayo. mahAyAne brAhmaNa dharmano Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 prabhAva paNa svIkAryo, ane eNe bhagavAna buddhanI ane emanA avatAronI pUjA paNa svIkArI. pariNAme mahAyAnamAM bhaktinA tattvano praveza thayo ane bhagavAna buddhanI pratimAonI pUjA thavA lAgI. vaLI, bhakti dvArA paNa nirvANa pANI zakAya che e mAnyatA temAM daDha thavA lAgI. mAtra pote ja nirvANa pAme te ahita karatAM potAnA nirvANanI sAthe jagatanA anya jIvone paNa upadeza ApI nirvANane paMthe dorI jAya te bodhisatvane teo vadhu caDiyAtA gaNI tenI pUjA karavAmAM mAne che. uttarakALamAM A baMne paMthonI ekabIjA upara puSkaLa asara thatI rahI ane baMnee ekabIjAnI keTakeTalIka bAbato svIkArI lIdhI. Aje duniyAmAM mahAyAna saMpradAyano pracAra sauthI vadhAre che. bauddha dharmanI caDatIpaDatI : bauddha dharmano pracAra uttarottara vadhato gayo kAraNa ke eno Arya aSTAMgamArga, paMcazIla, brahmavihAra vagereno upadeza lokonA haiyAmAM vasI jAya tevo hato. vaLI ene samrATa azoka, kaniSka ane harSavardhana jevA bauddhadharmI rAjAono ghaNo moTo Teko maLyo. paraMtu harSavardhananA samaya pachI bauddha dharmanI bhAratamAM paDatI thavA lAgI. rAjyAzraya ocho thavA lAgyo e to kharuM ja, paraMtu bIjAM ghaNAM kAraNoe paNa mahattvano bhAga bhajavyo. bauddha dharmamAM hInayAna ane mahAyAna vacceno saMgharSa to cAlyA ja karato hato. saMghanuM varcasva ghaTatuM hatuM ane AcAryonI Apakhuda sattA vadhatI jatI hatI. tauparAMta tenI peTAzAkhAomAM vijayAnamAM tAMtrikavidyAnI sAthe dharmane nAme vyabhicAra ane anya bhraSTAcAro vadhavA lAgyA. zrAmaNera-zrAmaNerIo uparAMta bhikSu-bhikSuNIomAM paNa zithilAcAra vadhI gayo. bhikSuono vihAra ocho thavA lAgyo ane sthiravAsa vadhavA lAgyo. maphatanuM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddha dharma khAi-pIne ArAmathI paDyA rahevA mATe ghaNA khoTA mANaso bhikSusaMghamAM ghUsI gayA jethI saMghanI pratiSThA halakI paDavA mAMDI. bauddha maTho bhraSTAcAranAM dhAma banavA lAgyA. daramiyAna brAhmaNa dharmano prabhAva bauddha dharma para vadhato gayo ane enA kriyAkAMDo bauddha dharmamAM pravezatA gayA, pariNAme bauddha dharmanAM potAnAM vyaktitva ane prabhAva ghaTatAM gayAM. bIjI bAju brAhmaNa dharma vyavasthita ane saMgaThita thato gayo. bhagavAna buddhane viSNunA avatAra tarIke eNe svIkAryA. eTale paNa ghaNAM bauddha dharmIo hindu thavA lAgyA. taduparAMta sAMkhya ane vaizeSika darzanoe, zaMkarAcArya ane bIjA AcAryoe bauddhadarzana upara ghaNAM AkarA prahAro karyA. pariNAme bauddha dharmanI nabaLI paDatI imArata bhAratamAM jamInadosta thai gai. samrATa azoke ane enAM putra-putrIe bauddha dharmanA pracAra mATe je vyavasthita prayAsa karyo tene kAraNe, madhyama mArganA bodhane kAraNe, maitrI, prema ane karuNAnI bhAvanAnA sArvajanika prabhAvane kAraNe bauddha dharmano pracAra bhArata bahAranA dezomAM vadhato gayo, samagra eziyAmAM pharI vaLyo ane sthira thayo. alabatta, samaye samaye ane sthaLe sthaLe temAM ghaNA pheraphAro thai gayA ane vakhatovakhata tene haTAvavA mATe tenA upara sthAnika viparIta asaro paNa thai, chatAM ekaMdare te dharma Aja divasa sudhI duniyAnA ghaNA dezomAM TakI rahyo che ane kyAMka punarutthAna pAmyo che je enI mahattA darzAve che. 63 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra prakRtinI lIlA aparaMpAra che. manuSyajIvananA ghaDataramAM prakRtinAM tattvo paNa mahattvanA paribaLa tarIke kAma kare che. manuSyanI cAmaDIno varNa, AMkha, nAka, kAna, vALa sahita manuSyanI mukhAkRti, zarIrano bAMdho ane UMcAI vagere to prakRtinA niyama pramANe, sthaLa ane kALanI paristhiti anusAra rahe che. manuSyanI AMtarika cetanAnA prAdurbhAva ane vikAsano AdhAra paNa keTaleka aMze prakRti para rahe che. kudaratamAM Rtucakro enA krama pramANe cAle che. sUrya, caMdra, nakSatro, vAyu, vAdaLAM potapotAnA niyama pramANe kAma kare che ane eno prabhAva manuSya jhIle che. RtuonuM parivartana niyamAnusAra thAya che. pratyeka Rtu enA svAbhAvika svarUpamAM sohAmaNI che. Rtuparivartana thatAM, navI RtunuM Agamana thatAM mAnavacittamAM ullAsa janme che. varSA, zItalatA, uSNatA enA naisargika sahaja kramika svarUpamAM AvakArya bane che, ullAsapreraka thAya che, paNa enI atizayatAmAMthI mukta thavAnuM manuSyane mana thAya che. atizayatA kyAreka saMhAraka svarUpa paNa dhAraNa kare che. RtuomAM vasaMta Rtune RtuonA rAjA tarIke gaNavAmAM Ave che. gItAmAM kahyuM che : Rtu kusumArika | manuSyanI pravRttione sthigita karI nAkhanArI asahya ThaMDI pachI vAtAvaraNamAM jyAre dhIme dhIme uSaNatAno saMcAra thAya che tyAre mANasanuM mana AnaMdathI nAcI UThe che. ziyALAmAM vRkSo parathI pAMdaDA kharavA lAge che. paraMtu vasaMtaRtunuM Agamana thatAM vRkSo navapallavita thavA lAge che. vanarAja khIle che. keTalAMka puSpo to A tu daramiyAna maghamaghe che. AzramaMjarInI tIvra sugaMdha cittane bharI de che. koyala enAthI prabhAvita thaI Akho vakhata TahukAra kare temAM navAI nathI. vasaMtaRtunA vAyumAM ane enA saMcAramAM ja kaMika anokhuM tattva che je cittane harI le che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upa phAguno kAvyaprakAra vAtAvaraNa praphullita ane protsAhita banI jAya che. pakSIono madhura kalarava emAM umero kare che. bhAratIya upakhaMDamAM phAgaNa ane caitra mAsa vasaMtaRtunA mahinA tarIke gaNAyA che. mahAsuda pAMcamane vasaMtapaMcamI tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. sUryanA rAzi saMkramaNa anusAra, zivarAtri pachI vasaMtaRtu enA zreSTha svarUpe phAgaNamAM jovA maLe che. jagatanA bhinna bhinna dezomAM potapotAnA samayAnusAra vasaMtaRtunA Agamanane vadhAvavAmAM Ave che. koi prajA evI nathI ke jyAM vasaMtaRtuno utsava UjavAto na hoya. koI sAhitya evuM nathI ke jemAM vasaMta vize kavitA na lakhAI hoya. vasaMta" nAmano eka zAstrIya rAga paNa che. bhAratIya sAhityamAM AraMbhathI ja Rtuone mahattvanuM sthAna apAyuM che. kavitAmAM RtuvarNana thAya che ane tuvarNana vize svataMtra kAvyo paNa lakhAya che. saMskRta sAhityamAM kAlidAsanuM "RtusaMhAra' enuM suprasiddha udAharaNa che. kavitA yuge yuge judA judA svarUpe AviSkAra pAme che. keTalAka pratibhAsaMpanna kavio svarUpalakSI koIka navatara prayoga kare che ane e kAvyarasikomAM dhyAnArDa banatAM bIjA kavio ene anusare che. teo badhA navI navI siddhio dAkhave che ane e rIte eka navA kAvya-prakArano yuga pravarte che. pharI navI sAmAjika, rAjakIya, dhArmika, Arthika vagere prakAranI paristhitinA saMdarbhamAM vaLI navA tejasvI kaviono navo yuga zarU thAya che ane jUnAM kAvyasvarUpono yuga asta pAme che. eka ja ghareDamAM baMdhAI gayelAM, jUnAM thaI gayelAM, ghasAI gayelAM, lapaTAM paDI gayelAM, camatkRtivihIna banI gayelAM kAvyasvarUpomAM navI prajAne, navA kavione tathA navA bhAvakone rasa na paDe e kudaratI che. kAvyasarjananA kSetre navInatA ane kAlagrastatAnI WWW.jainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 * sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 A prakriyA niraMtara cAlatI rahe che. alabatta, keTalAMka kAvyasvarUpone jIrNatA jaladI lAgatI nathI. kavitA tarIke je kavitA zreSTha che te jUnI thatI nathI. madhyakAlIna gurjara sAhityamAM (gujarAtI ane rAjasthAnImAM) vasaMtaRtune anulakSIne je eka kAvyaprakAra khIlyo te "phAgukAvya' che. vikramanA caudamA zatakathI aDhAramA-ogaNIsamA zataka sudhImAM A kAvyaprakAra ThIka ThIka vikAsa pAmyo. emAM vividha prakAranA prayogo thayA. keTalAka uttama kavione hAthe lakhAyelI zreSTha manohara kAvyakRtio ApaNane A yugamAM sAMpaDI che, jemAM kAvyatattvanI daSTie eka zreSTha kRti te suprasiddha "vasaMtavilAsa' che. phAgukAvyo lagabhaga doDhaso jeTalAM ApaNane prApta thayAM che. bIjAM paNa maLavAno saMbhava che. emAMnA ghaNAkharA kavioe pote ja potAnA kAvyane "phAgu' athavA "phAga" tarIke oLakhAvyuM che. eTale A kAvyasvarUpanA nAmakaraNa vize koI saMdigdhatA ke vivAda nathI. vaLI kavionA potAnA manamAM paNa A kAvyaprakAra vize nizcita khyAla baMdhAI gayelo che. vasaMtaRtune nimitte phAgukAvyo lakhAyAM che ane vasaMtaRtumAM sauthI mahattvano mAsa te phAgaNa che. phAgaNa suda pUrNimA e hoLIno utsava eTale ke vasaMtaRtunI parAkASThA. "phAgu' ane "phAgaNa' e be zabdo vaccenA sAmyane kAraNe ane e be vaccenA saMbaMdhane kAraNe phAgu' zabda "phAgaNa' uparathI Avyo haze evuM anumAna karavA koI prerAya, paraMtu vidvAno batAve che te pramANe "phAgu' zabda dezya zabda phagga' parathI Avyo che. phAgaNa mATe saMskRtamAM "phAlgana' zabda che ane e mahinAnA nakSatra mATe "phAlganI' zabda atyaMta prAcIna kALathI lokonI bhASAmAM ane vADmayamAM pracalita che. phAgaNa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAgano kAvyaprakAra mahinAmAM, vasaMtaRtumAM gItanRtyAdi sAthe utsava manAvavAnI praNAlikA paNa prAcIna kALathI cAlI Ave che. "daDapAtA phAlganI' evo ullekha "amarakoza'mAM che, eTale ke phAlyunI nakSatramAM "daMDapAta" thAya che. A "daMDapAta' eTale zuM? khagoLavidyAno koI pAriSASika zabda che ? athavA daMDa eTale dAMDiyo. eTale hoLInA divasomAM dAMDiyA vaDe ramAya che evo artha kadAca thato haze. AdivAsIomAM paNa hoLInA utsavanI evI praNAlikA che. eTale phAgaNa-phAlyuna mahinA sAthe "phAgu'ne saMbaMdha che e nirvivAda che, paraMtu vyutpattinI daSTie "phAgu' zabda kevI rIte Avyo tenI vicAraNA thayelI che. prAkRta sAhityamAM "phAgu' zabda eka viziSTa kAvyaprakAranA arthamAM vaparAyelo jovA maLato nathI. saMskRtamAM "phaltha" zabda paNa che. phalga eTale "vasaMta'. enA bIjA judA artha che : "halakuM', "nirarthaka", "nAnuM', "asAra', "eka nadInuM nAma". paraMtu vidvAno mAne che ke "phaltha' zabda eTalo prAcIna nathI. hemacaMdrAcArye "dezInAmamAlA'mAM "pha" zabda vasaMtotsavanA arthamAM Apyo che. emaNe lakhyuM che "phagu mahuracchaNe..." phargyu eTale madhu utsava arthAt vasaMtotsava. bhoje "sarasvatI kaMThAbharaNa'mAM paNa "pha" zabda madhu-utsavanA arthamAM prayojyo che. paraMtu hemacaMdrAcArye ke bhoje phagu' eTale eka viziSTa kAvyaprakAra evo artha Apyo nathI. eTale ke hemacaMdrAcAryanA samayamAM, vikramanI bAramI-teramI zatAbdImAM vasaMtotsava vize kAvyo lakhAtAM haze, paNa "phAgu' nAmano viziSTa kAvyaprakAra tyAre pracalita thayo nahi hoya. "phaltha" zabdano eka artha thAya che "halakuM. keTalAMka azlIlatAmAM sarI paDelAM phAgu halakAM prakAranAM gaNAya che. eTale phAgu eTale halakuM evo artha karIne e zabda "phaltha' parathI Avyo haze evuM anumAna Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 karAya che. paNa evA anumAnamAM tarkasaMgatatA nathI. emAM durAkRSTatA jaNAya che. phAgu'no eka artha 'vasaMta thAya che ane eka artha "jemAM . vasaMtotsava varNavAyo che evuM kAvya" paNa thAya che. phAgu athavA phAga zabda hoLInAM zRMgArI, azlIla gIto mATe ane bIbhatsa apazabdo mATe paNa vaparAya che. "phAgu' uparathI "phagavo' eTale ke hoLIno gheraiyo evo artha Avyo che, ane hoLI mATe 2kama ke cIjavastu ugharAvAya te mATe tathA te parva dine dhANIcaNA vaheMcAya te mATe paNa vaparAyo che. "phAgu' uparathI rAjasthAnI-hiMdImAM "phaguA' (hoLInA utsavamAM apAtI cIjavastu ke saMbhaLAvavAmAM AvatuM azlIla gIta), phaguAnA' (raMga chAMTavo athavA azlIla gIta gAvuM), phaguhArA (hoLI khelanAra ke gIta gAnAra puruSa) vagere judA judA zabdo pracalita thayelA che. kyAMkathI pAchA pharatAM akAraNa vilaMba thayo hoya to "phAga ramavA gayA hatA ?' evo kaTAkSayukta rUDhiprayoga paNa vaparAya che. Ama "phAgu' athavA "phAga' zabda kAvyanA eka prakAranA arthamAM rUDha thayo te pUrve vasaMtaRtu, hoLI, azlIla gIta vagerenA arthamAM e pracalita rahyo haze. vartamAna kALamAM paNa te pracalita jaNAya che. phAgu'no kAvyaprakAra geyatvathI sabhara che. Ama joIe to madhyakAlIna kavitA mukhyatve geya prakAranI rahI che. je jamAnAmAM mudraNakalA nahotI ane moMghI hastaprato sarvasulabha nahotI te jamAnAmAM koIka vAMce ane bIjAone te saMbhaLAve evI prathA anivArya hatI. eve vakhate laMbAvIne dIrgha svare gavAtI kavitA sAMbhaLanArane jo sahelAIthI samajAya to ene emAM rasa paDe ane ene yAda rAkhavAnuM, kaMThastha karavAnuM mana thAya ane te saraLa bane. gAvAthI kavitAnA saMkramaNanuM pramANa vadhAre rahe che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 69 phAguno kAvyaprakAra UrmipradhAna che. eTale emAM geya naisargika rIte Ave ja. phAgukAvyo madhyakAlIna yugamAM gavAtAM e spaSTa che. mANasa ekalo paNa gAya ane samUhamAM paNa gAya. phAgukAvyo gavAtAM, gAvA mATe ja lakhAtAM, gAvA sAthe khelavA-ramavAnI pravRtti paNa thatI ane evI pravRtti vAjiMtro sAthe sAmUhika utsavarUpe paNa thatI-evA vividha ullekho madhyakAlIna sAhityamAM jovA maLe che. ekanuM eka phAgukAvya mANasa ekalo paNa gAI zake ane samUhamAM paNa gAI zake; nRtya vagara gAI zake ane nRtya karatAM karatAM, ramatAM ramatAM paNa gAI zake; nRtya samaye vAjiMtro paNa vagADI zake ane vAjiMtra vagara paNa nRtya karI zake. nRtya vartuLAkAre tALIo sAthe garabAnI jema ghUmIne karAya, dAMDiyA sAthe karAya ane judAM judAM jUtha ke joDImAM paNa judI judI rIte karI zakAya. je gavAya te ramAya nahi athavA je ramAya te phakta gAI na zakAya evI koI bhedarekhA nahotI. gAvuM, ramavuM ane vartuLAkAre dAMDiyA sAthe ramavuM emAM trIjAmAM pahelA beno samAveza thaI jAya che. Ama chatAM kavioe pote potAnA phAgukAvyamAM karelA nirdezonA vargIkaraNanI daSTie mAtra thoDAka ja namUnA joIzuM. phAgukAvya ekalA ke chaMdamAM besIne phakta gAvAnI praNAlikAnA je ullekho thayA che temAMthI nIcenA keTalAka juo : deva sumaMgalapustaphAgu, gAyaka bho bhaviyA. (ajJAta kavikRta bharatezvara cakravartI phAga) gAI abhinava phAga, sAcavaI zrIrAga. (nArAyaNa phA) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 sAMprata sahAcetana- bhAga 11 phAga phAguNi gAu kRSaNa kerA, phala jouM phokaTa Talai pherA (caturbhujakRta bhamaragIta) eha phAga je gAisaI, te ghari maMgala Ara. (ajJAtakRta vAhananuM phAga) phAga gAI savi goraDI, jaba AvaI madhumAsa. (jayavaMtarikta sthUlibhadra-kozA premavilAsa phAga) gAI je navaraMga phAga e, lAgae navi pApa leva. (AgamamANijyakRta jinahaMsaguru navaraMga lAga) phAgu jema gavAtA hatA tema gAtAM gAtAM ramAtA hatA evA ullekho phAguomAM enA AraMbhakALathI ja jovA maLe che. evAM saMkhyAbaMdha udAharaNomAMthI thoDAMka juo : khelA nAcai caitra mAsi, raMgihi gAvevau. (jinapausUrikRta yUlibhadra phAgu) malahArihiM rAyasiharasUrikila phAga ramIjai. (rAjazekharasUrikRti neminAtha phAgu bhaMbhalabholiya bAla raMgi, nava phAgu ramate. (jayasiMhasUrita prathama neminAtha phAgu) phAgu vasaMti khelaI, vela suguna nidhAna (ajJAta kavikRta jaMbusvAmI phAga) X X X Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAgano kAvyaprakAra phAga ramI te phari phari, nemi jisesara bAri. (pakRta neminAtha phAga) e phAgu ucharaMga ramAI je mAsa vasaMte. (kIrtisUri phAga) phAgu je ramAtA ane khelAtA temAM vividha prakAranAM samUhanRtyo haze. AvA keTalAMka phAguo phakta ramanArA pUratA ja maryAdita rahetAM, athavA emAM koIka mAtra prekSaka tarIke paNa rahetA. paraMtu samaya jatAM A kAvyasvarUpe eka jAhera manoraMjaka kAryakramanuM rUpa dhAraNa karyuM haze. vividha rAgarAgiNImAM, vAjiMtro sAthe phAgu prekSaka-samudAya samakSa gavAtAM-khelAtAM haze, eTaluM ja nahi, evA kAryakramo eka karatAM vadhu divasa sudhI cAlatA rahetA haze ! nIcenA keTalAka ullekho parathI e joI zakAze : veNA vaMsa vajAvaI e, bhAvaI paMcama rAga, raMga bhari ika khela geliI jiNavara phAga. (rANapuramaMDana caturmukha AdinAtha phAga) veNA yaMtra karaI Ali viNi, karaI gAni te savi suramaNI; mRdaMga saramaMDala vAjaMta, bharata bhAva karI ramAI vasaMta. (ajJAta kavikRta yupaI phAga) vAje jhAMjha pakhAja ne, sAhelI rame phAga. tAlI daI tAruNI, gAya navalA re rAga. (premAnaMda kRta "bhAsa') X X X Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 - kivi nAcai manaraMgi, kevi khelai tihi phAgo; kivi vAyaMti vasaMta, nAmi, payaDiya vara rAgo. (puruSottama pAMca pAMDava phAga) Ama, phAgu gAvA ane ramavA vizenA ullekho phAgukRtiomAMthI ja sAMpaDe che. eTale enAM e lakSaNo vize bahAranA koi AdhAranI apekSA rahetI nathI. pratyeka navo kAvyaprakAra potAno viziSTa paghadeha dhAraNa karIne avatare che. samaya jatAM emAM parivartano paNa thAya che. e padyadeha vizeno eka sAmAnya khyAla kaviomAM ane enA bhAvakomAM rUDha thai jAya che. ghaNA kavio jyAre e prakAranA padyadehane anusare che tyAre enAM mULa UMDAM jAya che. phAgunA kAvyaprakArano vicAra karIe tyAre sau prathama ApaNe e khyAlamAM rAkhavuM joie ke yuvAna haiyAMonI Urmione vyakta karatI A geya racanA che. phAgu gAvA mATe jeTalAM che teTalAM vAMcana ke paThana mATe nathI. bhAva ane lahekAthI gAvAmAM vadhAre AnaMda anubhavI zakAya che, tanmaya thavAya che. vaLI jo e samUhamAM gavAya to AnaMdanI ora vRddhi thAya che. phAguno viSaya ja evo che ke e gAvAvALA mAtra vidagdhajano ja nahi, sAmAnya loko paNa hoya che. eTale zabdaracanAnI daSTie paNa emAM ochevatte aMze saraLatA rahelI hovI joie. saraLa ane geya evA chaMdomAM mAtrAmeLa chaMdo ane temAM paNa 24(13-11) mAtravALo dUho vadhu anukULa gaNI zakAya. vaLI dUho judI judI laDhaNathI Arohaavaroha sAthe gAi zakAya che. dUhAnI saLaMga badhI ja kaDIo eka ja DhALamAM ke rAgamAM gAvAnI anivAryatA nahi. DhALamAM ke rAgamAM paNa vaividhya ANI zakAya. AthI ja dUho phAgukAvya mATe kavione anukULa jaNAyo haze. phAgukAvyano dUho piMgaLazAnA baMdhAraNane barAbara vaLagI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 73 raheto na hovAthI keTalAka ene "dUhAnI cAla' paNa kahe che. vaLI dUhAnI sAthe eTalI ja mAtrAno soraTho athavA roLA chaMda gAI zakAya che. eTale dUhA ane roLAnI kaDIomAM phAgukAvyanI racanA AraMbhakALamAM thayelI jovA maLe che. eka kaDI dUhAnI ane be, traNa ke cAra kaDI roLAnI - ema eka ekama gaNIne ene "bhAsa' evuM nAma apAyuM. AraMbhanAM phAgukAvyo A rIte cAra, pAMca ke vadhu "bhAsa'mAM lakhAyelAM jovA maLe che. bIjI bAju saLaMga dUhAnI kaDIomAM paNa racanAo thavA lAgI. AvI racanAo paNa AraMbhakALamAM ja ApaNane jovA maLe che. jinapadmasUrikRta "sthUlibhadra phAgu', rAjazekharasUrikRta "neminAtha phAgu', prasannacaMdrasUrikRta rAvaNi pArzvanAtha phAgu', ajJAta kavikRta puruSottama pAMca pAMDava phAga' jevI phAkRtionI racanA "bhAsa'mAM thayelI che, to ajJAta kavikRta "jabUsvAmI phAga', merunaMdanakRta jIrApallI pArzvanAtha phAgu' jevI kRtio phakta dUhAnI saLaMga kaDIomAM thayelI che. kavi jayasiMhasUrie to neminAtha vize eka phAgukAvyanI racanA "bhAsa"mAM karI che ane bIjI racanA saLaMga dUhAmAM karI che. Ama, emaNe baMne prakAranI racanAno prayoga karyo che. bhAsaracanAnI zailI AraMbhanA saikAmAM jovA maLe che, paraMtu pachIthI dUhAnI saLaMga kaDIovALAM phAgumAvyo ja vizeSa pracalita banyAM hatAM. phAgukAvyamAM sAdA dUhAne vadhu raLiyAmaNo banAvavA mATe aMtyAnu prAsa uparAMta AMtarayAmakanI yojanA AvI. A AMtarayamakathI alaMkRta thayelA dUhanI zobhA kharekhara vadhI. zabdo ke akSarone arthaphara sAthe bevaDAvavAthI dUho vadhu AsvAdya banyo ane kavione paNa potAnuM zabdaprabhutva dAkhavavAnI taka maLI. AthI AMtarayamakavALA dUhA vadhu lokapriya ane kavipriya banyA. "vasaMtavilAsa' jevI zreSTha, Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 suprasiddha phAgukAvyanI racanA AMtarayamakavALA dUhAmAM thayelI che. enI lokapriyatAe tyArapachInI phAguracanAo para ghaNo moTo prabhAva pADyo che. samaya jatAM AMtarayamakavALA dUhAnI racanA mATe "phAgu' zabda paryAyarUpa banI gayo. evI racanA mATe "phAganI dezI" athavA "phAganI DhALa', jevAM nAma apAvA lAgyAM, eTale ke "phAganI dezI' ema kavie lakhyuM hoya to te AMtarayamakavALA dUhAnI ja racanA che evI mAnyatA rUDha thai gai. alabatta, ApaNe e lakSamAM rAkhavuM joIe ke phAgukAvyanA dUhAmAM AMtarayAmakanI racanA anivArya gaNAtI nahotI. pAkRta neminAtha phAgu' tathA ajJAta kavita "vasaMta phAgu', mohinI phAgu' vagere keTalAMka phAgukAvyomAM AMtarayAmakanI racanA nathI. bIjI bAju evAM phAgukAvyo paNa lakhAyAM ke jemAM phAgunI dezI hoya ane chatAM emAM vasaMtavarNana na hoya. phAgukAvyomAM vividha kathAnakonuM nirUpaNa karavAne kAraNe kAvyaracanA sudIrgha banatAM, nirUpaNamAM vaividhya lAvavAnI daSTie keTalAka kavio dUhA athavA phAgunI dezI uparAMta caraNAkula, kuMDaLiyo, rAsaka, aMdolA, aDhayA, kavita (zArdUlavikrIDita) ityAdimAM keTalIka kaDIonI racanA karavA lAgyA. bhramaragItA, rAjagItA, brahmagItA vagere "gItA" nAmadhArI racanAomAM kavioe phAgunI dezI uparAMta anya chaMdono paNa upayoga karyo che. dUho dIrdha layathI lalakArI zakAya evo chaMda hovAthI kyAreka kavio ane kyAreka gAyako paMkti zarU karatAM pahelAM "ahe...', "e...', "are...", "aha..." vagere pAdapUrako uccAre che. pachI to kavio paNa evA pAdapUrakovALI racanA karavA lAgyA. samudharakRta neminAtha phAgu', ajJAta kavikRta puruSottama pAMca pAMDava phAga', guNacaMdrasUrikRta 'vasaMta phAgu', ajJAta kavita "hemaratnasUri phAga" vageremAM AvAM pAdapUrako jovA maLe che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 75 phAgukAvyanI padyaracanAno vicAra karatAM jaNAya che ke madhyakAlIna keTalAka kAvyaprakAromAM kyAreka jovA maLatI evI eka lAkSaNikatA phAgukAvyamAM paNa jovA maLe che. keTalIka phAgukRtiomAM mULa kAvyanI kaDIonA vaktavyane anurUpa vacce vacce saMskRtamAM zloko ApavAmAM AvyA hoya che. AvI zlokaracanA koIkamAM mAtra AraMbhamAM ane aMte, koIkamAM taduparAMta vacce vacce kyAMka kyAMka ane koIkamAM pratyeka kaDI pachI ApavAmAM AvI che. AvI zlokaracanAnuM avalokana karatAM nIce pramANe jovA maLe che : (1) koI koI kAvyomAM saMskRta uparAMta prAkRtamAM paNa zlokaracanA thayelI che. (2) A zlokaracanA kavinI potAnI ja hoya evuM anivArya nathI. kavie pote zlokanI racanA karI hoya athavA kavie bIjethI udhRta karelA zloko ApavAmAM AvyA hoya. keTalIka zlokaracanAmAM vyAkaraNanI daSTie kaMIka azuddhi jovA maLe che. zloka jevo sAMbhaLyo hoya tevo utAryo hoya to evuM banavAno saMbhava vizeSa rahe che, jo kartA pote saMskRtajJa na hoya to.) (3) pratyeka zloka svayaMparyApta hoya che. keTalAka zloka to suprasiddha kRtiomAMthI levAyA che. keTalAka zloka to suprasiddha subhASita che. keTalIka kAvyakRtiomAM viSayavastunA nirUpaNamAM sAtatya jALavavA mATe, vacce AvatA zloko anivArya aMgarUpa banI gayA che. koIka kAvyamAM zlokaracanA gujarAtImAM lakhelI kaDIonA vaktavyanI puSTi arthe ja mAtra che. e kADhI levAmAM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 Ave to rasabhaMga thato nathI ke sAtatya tUTatuM nathI. zloko kADhI lIdhA pachI paNa mULa kAvyano rasAsvAda sAvaMta mANI zakAya che. "vasaMtavilAsa" enuM suprasiddha udAharaNa che. (5) keTalIka kRtiomAM zloka-racanA be kaDIo vaccenA anu saMdhAnarUpa che ane kAvyAsvAdamAM te anivArya che. kavie pote ja evI racanA karI che evuM tyAM spaSTa jaNAya che. AvI zlokaracanA evA kavio ja karI zakatA ke jeo pote saMskRtanA paMDita hoya ane kavitAkalAmAM kuzala hoya. (6) keTalIka kRtiomAM zlokaracanA kavie pote na karI hoya, paNa enI hastaprata taiyAra karatI vakhate lahiyA dvArA ke paThana karanAra anya koI dvArA te umerAI hoya. Ama "nemIzvaracarita phAgabaMdha', "devaratnasUri phAga', "raMgasAgara nemiphAga', "vasaMtavilAsa', "nArAyaNa phAgu' vagere keTalAMka phAgukAvyomAM saMskRtAdi bhASAmAM saMmatisUcaka, arthasaMvardhaka ke puSTikAraka zlokaracanA jovA maLe che, je kavinI tathA kAvyarasikonI vidagdhatAnI sAkSI pUre che ane kAvyAsvAdane vadhu rucikara banAve che. vasaMtaRtu, vasaMtakrIDA, vanavihAranuM nirUpaNa ane te nimitte saMyoga zRMgAra ane vipralaMbha zRMgAranuM nirUpaNa e phAgukAvyano mukhya viSaya che. vasaMtanA arthamAM ja "phAgu' zabdanI sArthakatA che. keTalAMka phAgukAvyonAM to nAma ja "vasaMta' zabdavALAM che, jemAM "vasaMtavilAsa' sukhyAta che. keTalAye kavioe potAnI kRtimAM "vasaMta'no spaSTa nirdeza paNa ryo che. u. ta. pahutIya zivarati samarati, hila ritutaNIya vasaMta. (vasaMtavilAsa) Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra zI gAInuM mAsa vasaMta hau, bharosara naraviMdo. (bharatezvara cakravartI phAga) madha mAdhava riti kAmani kaMta, ratipati ramI rAuvasaMta. (cupai phAga) phAgu vasaMti ji elai, belaI saguna nizAna. (jaMbusvAmI phAga) keTalAMka kAmukAvyomAM kevaLa vasaMtaRtu ane vAsaMtika krIDAonuM ja nirUpaNa thayeluM che, paraMtu A kAvyaprakAranA AraMbhakALathI ja emAM kathAnakonuM AlaMbana levAtuM rahyuM che. neminAtha ane sthUlibhadranA vRttAntanA nimitte vasaMtavarNana (ka varSovarNana) emAM AlekhAyuM che. phAgukAvyomAM ema uttarottara varya viSayanI sImA vistaratI gaI che. neminAtha uparAMta AdinAtha, vAsupUjya, zAntinAtha, pArzvanAtha vagere tIrthakaro, gaNadhara bhagavaMta gautamasvAmI, kevalI bhagavaMta jabu svAmI tathA jinacaMdra, dharmamUrti, sumati suMdara, kIrtiratna, hemavimala, puNyaratna, padmasAgara, hIravijayasUri vagere gurubhagavaMto tathA rANakapura, citoDa, khaMbhaNavADA, jIrApallI vagere tIrtho vize paNa phAgukAvyo lakhAyAM che. vaLI, rUpakazailInAM AdhyAtmika phAgukAvyo paNa lakhAyAM che ane lokakathA para AdhArita phAgukAvyo paNa lakhAyAM che. pAMcasAta kaDIthI mAMDIne traNaso kaDIthI moTAM phAgukAvyonI racanA thayelI che. doDhaso jeTalAM je phAgumAvyo hAla upalabdha che, temAM jaina sAdhu kavione hAthe jaina viSaya para lakhAyelAM phAgukAvyo mukhya che. zrIkRSNa viSayaka vaiSaNava paraMparAnAM phAgukAvyo, "nArAyaNa phAgu' ke "harivilAsa phAgu' jevAM phAgukAvyo pramANamAM jUja ja che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM jaina sAdhu kavioe rAsa, prabaMdha, copAI, vivAhala, phAgu, bAramAsI, stavana, sakjhAya, chaMda, chatrIsI, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 pada vagere vividha prakAranI kAvyaracanAo karI che. A badhA prakAromAM keTalAka Aja paNa gavAtA rahelA che. e prakAromAM stavana mukhya che. madhyakALamAM jaina kavione hAthe lakhAyelAM stavanonI saMkhyA traNa hajArathI paNa vadhu che ane emAMnAM keTalAMye stavano, vizeSataH yazovijayajI, AnaMdaghanajI ane devacaMdrajI vagerenAM stavano adyApi paryata rojeroja gavAtAM rahyAM che. keTalAMye stavano kAvyaracanAnI daSTie paNa uttama koTinAM che. taduparAMta jaina kavionuM moTuM yogadAna te rAsAsAhityanuM ane phAgusAhityanuM che. rAsa ane phAgu e baMne kAvyaprakAro sahodara jevA gaNAyA che. nAnI rAsakRti ane sudIrgha phAgukAvya ekabIjAnI sImAne sparze che. vasaMtaRtunA varNanavALo rAsa athavA vasaMtaRtumAM gavAto rAsa te phAgu ema koI kahI zake eTalA paraspara najIka A baMne kAvyaprakAro AvelA che. rAsa paNa gavAtA ane ramAtA. phAgukAvyo paNa gavAtAM ane rAsanI jema vartuLAkAre dAMDiyA vaDe khelAtAM. rAsamAM nRtyanI daSTie tAlArAma ane lakuTArAsa evA be prakAranA ullekho maLe che. tAlArAsa eTale tALI vaDe ramAto rAsa. saMskRta lakuTa eTale daMDa, dAMDiyo. lakuA rAsa eTale dAMDiyA vaDe ramAto rAsa. (dAMDiyA mATeno lakuTI zabda, kuno lopa thatAM ane Tano Da thatAM, sAmyane kAraNe vakhata jatAM azlIlatAmAM sarI paDyo ane niSiddha thaI gayo.) evI rIte phAgu paNa tALI sAthe ane dAMDiyA sAthe ramAtAM ane gavAtAM. AvA samRddha rAsAsAhitya ane phAgusAhityanI bhinna bhinna daSTikoNathI tulanA thaI zake che. madhyakAlIna gUrjara sAhityamAM RtuvarNananAM kAvyomAM phAgu uparAMta bAramAsI nAmano prakAra jovA maLe che. phAgukAvyo mukhyatve jaina kavione hAthe lakhAyAM che, jyAre bAramAsI prakAranAM kAvyo jaina Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 78 jainetara ema baMnene hAthe ThIka ThIka pramANamAM lakhAyAM che. alabatta saMkhyAnI daSTie phAgukAvyo bAramAsI karatAM vadhu lakhAyAM che. phAgu kAvyamAM mukhyatve vasaMtaRtunuM (kyAreka apavAdarUpe varSARtunuM varNana thayeluM che. bAramAsImAM enuM nAma sUcave che te pramANe bAra mahinAnuM (adhika mAsa hoya to tera mahinAnuM) kramAnusAra varNana hoya che. emAM AraMbha kArtika mAsathI ja karavAnuM anivArya nathI. bAramAsI kAvyaprakAra kadamAM nAno ane UrmipradhAna che. pratyeka mAsanI ochAmAM ochI eka kaDI ema bAra kaDIthI mAMDIne 72 kaDI ke tethI vadhu lAMbA kAvyo lakhAyAM che. emAM sAmAnya rIte virahiNI nAyikAnI uttarottara vadhatI jatI virahavyathAnuM, vipralaMbha zRMgAranuM, te te mahinAnI lAkSaNikatA sAthe nirUpaNa hoya che. koIka sukhAtta bAramAsImAM aMte nAyaka-nAyikAnuM milana varNavAya che. phAgukAvyamAM mukhyatve vasaMtaRtunuM ja varNana karavAnuM hovAthI ane emAM kaDIonI koi maryAdA na hovAthI savigata nirUpaNa karavAno kavine sAro avakAza sAMpaDe che. bAramAsI mukhyatve UrmipradhAna kAvya che, jyAre phAgumAM kavi kathAnakanuM savigata nirUpaNa karI zake che. Ama phAgu ane bAramAsI vacce Avo keTaloka mahattvano taphAvata che. alabatta, koIka ajJAta kavie to potAnA "neminAtha phAgu'mAM, bAramAsI ane phAguno samanvaya karIne, emAM bAramAsI paNa gUMthI lIdhI che. kavione koNa rokI zake? nizA vaya | vasaMtaRtunuM varNana karato, paNa phAgukAvya karatAM kadamAM nAno evo "dhamAla' nAmano eka kAvyaprakAra madhyakAlIna sAhityamAM vikAsa pAmyo hato. "dhamAla khAsa vasaMtaRtumAM gAvA mATe lakhAyA hatA. dhamAla (athavA "mAla") nAma ja sUcave che te pramANe emAM gAvA sAthe vAjiMtrono kalanAda paNa eTalo ja mahattvano che. Dhola, caMga, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 jhAMjha, maMjIrAM vagerenA dhvani sAthe, gAtAM gAtAM vAtAvaraNane gajavI mUkavAno ane e rIte potAnA hRdayozvAsane pragaTa karavAno emAM Azaya hoya che. samUhamAM gavAtA A kAvyaprakAramAM, gAnArAo tAnamAM AvIne svecchAe nRtya paNa karavA lAgI jAya che. dhamAlamAM A rIte samUhanRtya paNa hoya che. dhruvapadanI ekanI eka paMkti ane tevI rIte bIjI keTalIka paMktio vAraMvAra gavAya che. "dhamAla"mAM paMktio ochI hoya che, paNa enuM raTaNa, Avartana vAraMvAra thAya che. phAgu karatAM dhamAlamAM nAda ane layanuM mahattva vadhAre hoya che. phAgukAvyamAM zRMgArarasanuM nirUpaNa thAya che. paraMtu madhyakALamAM saMyamanA ArAdhaka, brahmacarya vratanA upAsaka evA jaina sAdhu kavioe ATalAM badhAM phAgukAvyo lakhyAM ethI Azcarya nathI thatuM? potAnI atuma vAsanAne vyakta karavA mATe emane phAgukAvyanuM eka bahAnuM maLyuM ema nathI lAgatuM ? nA, jarA paNa nahi, kAraNa ke emanI phAgukRtiomAM zRMgArarasanuM evuM nirUpaNa jovA maLatuM nathI. emanI saMyamanI ArAdhanAne bAdhaka thAya evI koI vAta emAM AvatI nathI. keTalAMka phAgukAvyo to "nArInirAsa"nA prakAranAM che. vastutaH jaina sAdhukavio phAgukAvya lakhavA tarapha vaLyA temAM keTalAMkamAM kAvyasarjananI preraNA karatAM sAmAjika ane dhArmika kartavyanI bhAvanA vizeSa rahelI che. vasaMtaRtune kAmadevanI Rtu tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. madanotsavanA A divasomAM vAtAvaraNa evuM mAdaka bane che ke jemAM kAmadevane potAnAM Ayudho tIrNa karavAnI sarasa taka sAMpaDe che. eTale ja vasaMtaRtu ane zRMgArarasano saMbaMdha parApUrvathI cAlyo Ave che. paraMtu aucitya ane gaurava e zRMgArarasanA AbhUSaNo che. anya rasanA nirUpaNa karatAM zRMgArarasanA nirUpaNamAM vadhu jokhama raheluM che, kAraNa ke rasanirUpaNa karanAra tAnamAM AvI jaIne kyAre maryAdA Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 81 oLaMgI jaIne aucityabhaMga karI besaze te kahI zakAya nahi. khuda nirUpaNa karanArane paNa eno khyAla na rahe. aucityabhaMga thatAM rasabhaMga thAya che. kAvyarasa aparasamAM pariName che. vyAvahArika jIvanamAM paNa zRMgArarasanI vAtone eka sAMskArika maryAdhi hoya che. maryAdAbhaMga sAmAjika TIkArnidAne pAtra gaNAya che. paraMtu kAmAturane bhaya ke lajA hotAM nathI. AthI ja zRMgArarasanuM nirUpaNa karatAM keTalAMye phAgukAvyo ughADA pUla zRMgArarasamAM sarI paDavA lAgyAM. keTalAke irAdApUrvaka evuM nirUpaNa karyuM che. AvAM kAvyo jAheramAM nahi paNa khAnagImAM vaMcAya ke gavAya. madhyakALamAM "gaNapati phAgu ane evAM bIjAM keTalAMka azlIla phAguo lakhAyAM che, je sAmAjika daSTie niSiddha gaNAyAM che ane sAhityika daSTie tenuM kazuM mUlya nathI. hoLInA divasomAM ullAsanA pratIkarUpe abIla-gulAla ekabIjA upara uDAvavAnI, raMga chAMTavAnI ke raMganI picakArI choDavAnI prathA che. paraMtu jyAre te adhamatAmAM sarI paDe che tyAre loko chANa ane kAdavano paNa Azraya le che. hoLInA divasomAM keTalAka vargomAM khAnagImAM mAMhomAMhe azlIla gALo bolavAnI, azlIla kahevato kahevAnI ke gIto gAvAnI prathA che. tevAM citro paNa dorAya che ane nanAmA azlIla patro paNa lakhAya che. madhyakALamAM gujarAta, rAjasthAna ane uttara bhAratamAM hoLInA divasomAM yuvAnomAM azlIla phAga gAvAnI prathA pracalita thaI hatI, je keTaleka aMze hAla paNa pracalita che. amuka vistAramAM ke amuka komanA lokomAM tenuM pramANa vadhAre jovA maLe che. eTale ja azlIla gALa mATe "phAga' ane sabhya samAjamAM jAheramAM na gAI zakAya evA azlIla phAga mATe "bephAma' jevA zabdo rUDha thaI gayA che. yuvAnone bahAvarA banAvanAra ane emanA mAnasane asaMskArI ane vikRta karanAra AvAM phAguo jyAre Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 - sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 jora pakaDatAM jatAM hatAM tyAre kevaLa zikhAmaNathI sanmArge na vaLanAra yuvA peDhIne vikalpa sArAM sugeya phAguo ApIne sanmArge vALavAnuM kArya jaina sAdhukavioe karyuM che. dharmamArge vaLelA loko calita na thAya e mATe adhyAtmarUpI hoLI-horI vadhAre caDiyAtI che e batAvavA rUpaka zailInAM phAgukAvyo paNa lakhAyAM. vaLI, jemAM zRMgArarasanuM thoDuMka nirUpaNa karI aMte saMyamano mahimA darzAvAya evAM kathAnako pasaMda thayAM. emAM nemikumAra ane rAjulanuM lokapriya preraka kathAnaka sauthI vadhu anukULa lAgyuM. ethI e vize sauthI vadhu phAgukAvyo lakhAyAM che. taduparAMta sthUlibhadra ane kozAnuM kathAnaka tathA jaMbusvAmInuM kathAnaka paNa levAyuM che. phAgaNa-caitramAM tIrthayAtrA mATe nIkaLatA saMghomAM paNa dhArmika phAgu gAvA-khelavAnuM dAkhala karAyuM. potAnA gurubhagavaMte saMyamanI ArAdhanA kevI sarasa karI che tathA kAmavAsanA para emaNe kevo sarasa vijaya meLavyo che eno mahimA batAvavA mATe gurubhagavaMta vize phAgukAvyo lakhAyAM. bahAra khAnagImAM gavAtAM halakAM phAguo ane A phAguo vacce keTalo badho taphAvata che e teoe potAnAM phAguomAM batAvyuM ane sAcAM sArAM phAgukAvyonI uttama phalazruti dAkhavI che. "vAsupUjya manorama kAga'mAM kavi kalyANe kahyuM phAga phAga paNa sariSA nahI, chAsi dholI naI dUdha dholuM sahI, jevaDuM aMtara meru sirazavai, tima jinaguNa avara kathA kavyAM. phAgukAvyanI phalazruti batAvatAM eno Avo mahimA ghaNA kavioe gAyo che. emAMthI thoDIka paMktio joIe : e phAgu ucharaMga ramaI je mAsa vasaMte, tiNi maNinANa pahANa kitti mahiyala pasarate. (kIrtiratnasUri phAga) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phAguno kAvyaprakAra 23 phAgu re suNataha guNataha, pApu paNAsaI dUri. (jayasiMharita dvitIya neminAtha phA gAI je navaraMga phAga e, lAgae navi pApa leva. (jinAM guru navaraMga phAga) zrI lakSamIvallabha ko racyo hI, ihu adhyAtma phAga; pAvatu pada jinarAja ko ho, gAvata uttama rAga. (lakSmIvallabhakRta "adhyAtma kAga') Ama, madhyakALamAM gujarAta ane rAjasthAnamAM pAMca saikAthI paNa vadhu samaya sudhI pracalita rahelA phAgunA kAvyaprakAre keTalIka uttama kAvyakRtio dvArA sAhityanA kSetre temaja sAmAjika kSetre janamanaraMjananuM temaja saMskAra-ghaDataranuM uttama viziSTa kArya karyuM che, je aitihAsika daSTie paNa eTaluM ja mahattvanuM che. ApaNuM phAgusAhitya gUrjara bhASAnA vikAsanI daSTie -- zabdabhaMDoLa, zabdaprayogo, rUDhiprayogo, kahevato, vyAkaraNa-viSayaka lAkSaNikatAo, viziSTa padAvalio vagerenI daSTie adhyayana mATe vipula sAmagrI pUrI pADe che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / --bhagavAna mahAvIra (yavanamAM sAdhupaNAnuM pAlana duSkara che.) chellA eka be dAyakAmAM jainonA judA judA saMpradAyomAM sAdhuonA zithilAcAranI, dIkSAtyAganI, ApaghAtanI, nANAMnI ucApatanI banatI ghaTanAoe samAjane vAraMvAra saMkSubdha karI mUkyo che. vartamAna samayamAM pracAra mAdhyamo vadhyAM che ane sanasanATabharI ghaTanAo prasiddha karI yaza khATI javAnI teonI vRtti paNa vadhatI jAya che. ethI kyAreka ghaTanA nAnI hoya to paNa tene bahu moTuM svarUpa ApavAmAM Ave che. kyAreka to utAvaLe khoTI ke adhUrI mAhitI apAI jAya che. alabatta, pracAra mAdhyamone kyAreya aTakAvI nahi zakAya. jo * ke bIjI bAju kyAreka to teo e dvArA samAjane mAhitagAra ane jAgrata karavAnI ISTa samAjasevA paNa bajAve che. paraMtu je sAvadha rahevA jevuM che te to sAdhu samAje ja che. sAdhuonA zithilAcAranI ghaTanAo AjakAlanI nathI. vizvAmitrathI paNa vadhu prAcIna kALanI che. vastutaH jema khoTA dAkataro hoya che, lebhAgu ijanero hoya che, aprAmANika adhyApako hoya che, luccA vepArIo hoya che, bhraSTa nyAyAdhIzo hoya che tema samAjamAM vakhatovakhata zithilAcArI sAdhuonA dAkhalA paNa banatA rahevAnA. evI ghaTanAo dareka kSetre kevI rIte ochI bane te ja samAje vicAravAnuM rahe che. jema sauthI UMcI ane kaThina parIkSAomAM pAsa thanAranI saMkhyA alpa hoya che tema sAdhutAnI parIkSAmAM sArI rIte pasAra thanArAo alpasaMkhya ja rahevAnA. emAM paNa duniyAnA judA judA dharmomAM gRhatyAgI sAdhusaMnyAsIonA je nizcita AcAra hoya che temAM sauthI vadhu kaThina sAdhvAcAra jaina dharmamAM gaNAyo che. ahiMsA, satya, asteya, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / 85 brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratanuM mana, vacana ane kAyAthI karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema trivadhe trividha arthAt nava koTie niraticAra pAlana karavuM ghaNuM ja duSkara che. A pAlana paNa kizorAvasthA ke vRddhAvasthAmAM jeTaluM duSkara nathI teTaluM duSkara yauvanAvasthAmAM che. eTale ja bhagavAna mahAvIra svAmIe uttarAdhyayanasUtramAM kahyuM che : jahA aggisihA dittA, pAI hoi sudukkarA / tahA dukkara kareuM je tAruNNe samaNattaNaM // (jama agninI zikhAnuM pAna karavuM duSkara che tema taruNa vayamAM sAdhupaNAnuM pAlana karavuM duSkara che.) gharabAra choDI, mAtApitA ane sagAMsaMbaMdhIone choDI dIkSA levAnuM ghaNuM agharuM che, paraMtu dIkSA lIdhA pachI tene sAdaMta nibhAvavAnuM ethI paNa ghaNuM badhuM agharuM che ane nibhAvavA karatAM ene sAcI rIte zobhAvavAnuM to duSkaramAM duSkara che. samAjanI kula vasatimAMthI dIkSita thanAranI saMkhyA aDadhA TakAthI paNa ochI hoya che ane dIkSita thayelAomAMthI saMyamadharmanuM sAcI rIte pAlana karanArAonI saMkhyA to ethI paNa ghaNI ochI rahe che. dIkSA lIdhA pachI kalaMkarahita, paraMtu gatAnugatikatApUrvaka yaMtravat dIkSAno bhAra vahana karIne jIvana jema tema pUruM karanArAonI saMkhyA paNa ochI nathI hotI. Ama banavuM asvAbhAvika nathI, kAraNa ke A mArga ja evo kaThina che. eTale ja bhagavAna mahAvIre uttarAdhyayanasUtranA ogaNIsamA adhyayanamAM kahyuM che : vAluyAkavale ceva nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva dukkaraM cariuM tavo // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 (saMyamanuM pAlana retInA koLiyA jevuM nIrasa che. tevI ja rIte tapazcaryAno mArga paNa talavAranI dhAra upara cAlavA jeTalo duSkara che) ahivegaMtadITThIe carite putta dukkare / javA lohamayA ceva cAyeyavvA sudukkaraM // (jama loDhAnA java cAvavA duSkara che tema sarpanI jema ekAntadaSTithIekAgratAthI cAritranuM pAlana karavuM duSkara che.) jahA bhuyAhiM tariuM dukkaraM rayaNAyaro / tahA aNuvasanteNaM dukkaraM damasAgaro // (jema bhujAothI samudra tarI javo duSkara che tema upazAnta nahi thayelA jIva mATe saMyamarUpI sAgara tarI javo duSkara che.) TheTha prAcIna kALathI vartamAna samaya sudhI duniyAnA dareka dharmamAM evA mANaso jovA maLe che ke jeo gharabAra choDI sAdhu-saMnyAsI thaI gayA hoya. keTalAka mANaso prakRtithI bhogapabhogathI vimukha hoya che. paraMtu jeTalA sAdhu-saMnyAsI, bhikhu, pAdarI, phakIra ityAdi thayA hoya te badhA ja tyAga-vairAgyanI sAcI bhAvanAthI prerAIne saMyamanA mArga sAcI rIte pravaryA hoya evuM nathI. keTalAye ajJAnathI, lAcArIthI, duHkhathI mukta thavA, tevo mArga svIkAryo hoya che. keTalAkane bhoLavIne lai javAmAM AvyA hoya che. keTalAke pote AjIvikA meLavavAne asamartha hovAthI ke maMdabuddhivALA hovAthI, ke koI zArIrika khoDa hovAthI ke pote taraMgI vicitra svabhAvanA hovAthI Avo mArga grahaNa karelo hoya che. vezathI teo sAdhu hoya che, paNa temanA hRdayane vairAgyano ane saMyamano pAko raMga lAgyo nathI hoto. teo mAtra dravyaliMgI ja hoya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / keTalAka sAdhuomAM tatkAla pUrato du:khagarbhita vairAgyano udraka hoya che, paraMtu te zamI jatAM ane bhogopabhoganI sAmagrI sulabha banatAM pharI temanAmAM sAMsArika bhAvo jAgrata thAya che. yauvanAvasthAmAM e vizeSa prabaLa bane che. vividha indriyonI atRpti emane satAve che ane mAnasika paritApa karAve che. badhA sAdhu eka ja sarakhI koTinA na hoI zake. koIkanI eka prakAranI zakti hoya to koIkanI anya prakAranI. tevI rIte keTalAka sAdhuomAM jovA maLatI zithilatAo paNa eka sarakhI na hotAM judA judA prakAranI hoya che. mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda tathA azubha yoga moTA sAdhuone paNa patananA mArge laI jAya che. viSaya ane kaSAya e sAdhujIvananA moTA zatruo che. zithilatAnI daSTie evA pAMca prakAranA sAdhu zAstramAM batAvavAmAM AvyA che ke je avaMdanIya gaNAya che : (1) pArtha (pAsatthA), (2) avasatra (osanno), (3) kuzIla, (4) saMsakta ane (5) yathAchaMda (jahAchaMdo). A pAMca prakAranA darekanA peTa prakAra paNa batAvavAmAM AvyA che. guruvaMdana bhASya'mAM kahyuM che : pAsattho osanno kusIla saMsattao jahAchaMdo / yu-yu-ti--che-vi avaMMiA niNavayaMma || (pArzvastha, avasatra, kuzIla, saMsakta ane yathAchaMda-A pAMcenA anukrame be, be, traNa, ane aneka-evA peTA prakAra che. A pAMceyane jaina darzanamAM avaMdanIya kahyA che.) pAsatthA (pArzvastha) eTale bAjumAM rahelA. jeo AtmAmAM nahi paNa bahAra ke bAjumAM rahe che, jeo dharmamAM nahi paNa dharmanI bahAra rahe che, jeo jJAna, darzana ane ane caritrarUpI ratnatrayImAM nahi, paNa enI bahAra rahe che te pArthastha. pArthasthanA be prakAra che sarva pArzvastha ane deza pArzvastha. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 avasatra eTale je sAdhuo potAnA AcAranA pAlanamAM zithila, pramAdI ke anutsAhI hoya che. emanA be prakAra che-sarva avasatra ane deza avasatra. kuzIla eTale kharAba AcaraNavALA. jeo jJAnAcAra, darzanAcAra ane cAritrAcAranA pAlanamAM ghaNA doSavALA hoya che. keTalAka sAdhuomAM keTalAka sArA guNa hoya ane keTalAka doSo hoya to tene "saMsakta' kahevAmAM Ave che. yathAchaMda eTale potAnI marajI mujaba vartanArA, gurunI AjJAmAM na rahenArA, usUtra parUpaNA karanArA, ezaArAmanuM jIvana jIvavAvALA zithilAcArI sAdhuo. teo aneka prakAranA hoya che. A pAMca prakAranA sAdhuone jaina dharmamAM avaMdanIya kahyA che. sAdhuomAM zithilatA AvavAnA aDhAra sthAna dasavaikAlikasUtramAM batAvyAM che. emAM pAMca mahAvratanuM pAlana mukhya che ane emAM paNa kaThina vrata brahmacaryanuM che. sAdhu-sAdhvIo brahmacarya vratanuM pAlana karavAne asamartha bane che tyAre temanAmAM AcAranI zithilatA ane vividha prakAranA doSo udbhavavA lAge che. brahmacarya vrata eTaluM duSkara che ke tenA yogya ane yathArtha pAlana mATe zIlanI nava vADa batAvavAmAM Ave che. e vADa sAcavavAthI vikAra ke patananAM dvAra baMdha rahe che. jeo A vADanI bAbatamAM pramAda seve che teonuM kyAre patana thaI jAya che te kahevAtuM nathI. hiMdu, bauddha, IslAma ke yahUdI vagere dharmomAM paNa vijAtIya sAthe dehasaMbaMdha na thayo hoya to paNa sajAtIya saMbaMdho ke svayaMalanAnA prasaMgo prAcIna kALathI banatA AvyA che. alabatta, Avo varga bahu nAno hoya che, paNa nathI hoto ema nathI. vartamAnakALamAM dareka dharmanA sAdhu-sAdhvIone jyAM ekAMtamAM rahevAnI ane vaijJAnika sAdhanono upayoga karavAnI sagavaDatA vadhatI jAya che tyAM zithilAcArano avakAza vadhavA lAge dho che. je dharmamAM sAdhu Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / 89 sAdhvIjIone phoTA, TI.vI. ke philma jovAno pratibaMdha hoto nathI tevAM sAdhu-sAdhvIo ekAMtamAM azlIla dazyo paNa nihALI zake che. anya dharmanA sAdhu-sAdhvIomAM paNa A durAcAra vadhavA lAgyo che. duniyAmAM azlIla phoTAo, calacitro vagera prakAranI sAmagrI pratidina vadhatI cAlI che ane TI.vI. ke kompyuTara upara potAnA gharamAM sulabha thavA lAgI che. videzomAM kompyuTara calAvatAM kumaLI vayanAM bALako ajANatAM AvAM dazyo na nihALI le e mATe mAbApa bahu sarciMta rahe che. sAdhupaNAmAM yauvana vayanuM eka moTAmAM moTu jokhama te kAmavAsanAnuM che. dareka manuSyamAM (ane pazuomAM paNa) kALakrame kAmavAsanAno udaya thAya che. kizorAvasthA vaTAvatAM zarIramAM je prakAranA pheraphAro thavA lAge che tethI mANasa kautukavaza bane che ane kudaratI Avego AvatAM te saMtoSavAnA upAyo zodhe che. chellA thoDA vakhatathI amerikAmAM khristI pAdarIo sAmenA tahomatanAmAnA dAkhalAo vadhatA jAya che. amerikA jevA vizALa dezamAM pAMca hajArathI vadhu devaLo che ane temAM ethI paNa vadhu saMkhyAmAM pAdarIo pharaja bajAve che. khristI dharmamAM paNa sAmAnya rIte romana ketholika saMpradAyamAM 'phAdhara'nI dIkSA bALa brahmacArIne ja apAya che. kyAreya pariNIta na hoya evI vyaktio pAdarI banI hoya to temAMthI koikanI atRpta suSupta kAmavAsanA jAgrata na thAya evuM nathI. evI vAsanA jAgrata thAya ane te adamya banI jAya tyAre tevI vyakti potAnI vAsanA saMtoSavA vividha upAyo ajamAve che. devaLamAM zIkhavA AvatA ke dharmakriyA karavA AvatA kumaLI vayanA dasabAra ke vadhAre ochA varSanA chokarAo sAthe sajAtIya vyavahAra AvA pAdarIothI thai jAya che. pachI Teva paDe che ane pakaDAya che tyAre Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 90 temanI sAme khaTalo cAle che ane temane sajA thAya che. chellA dAyakAmAM evA keTalAka pAdarIo jelajIvana bhogave che. ApaNe tyAM jaina ane anya dharmamAM tathA duniyAnA bIjA dezomAM ane bIjA dharmomAM paNa ghaNA AvA dAkhalA bane che. paNa tyAM kAyado ane lokamata eTalA prabaLa nathI. pariNAme gupta rIte kAmabhoga bhogavatA sAdhuo upara korTamAM kesa calAvavA ane sAkSI thavA bahu ochA taiyAra hoya che. yauvanAvasthA e sAdhutAnI kasoTI karanAro kaparAmAM kaparo kALa gaNAya che. gRhasthonAM vaibhavI jIvana joine tevuM jIvana jIvavAnI icchA thavI, kAmavAsanA jAgRta thavI ane tenA Avegone zAMta karavA asamartha thavuM, prasiddha puruSa thavAnA koDa jAgavA ane lokeSaNAthI parAjita thavuM e yauvanavayamAM sAdhuo sAme moTuM phADIne beThelA moTA duSTa asuro che. emanA upara vijaya meLavavA mATe apUrva parAkramanI apekSA rahe che. yuvAna vaye mahAna tejasvI sAdhuoe saMyamanI ane adhyAtmanI uttama ArAdhanA karI hoya evA aneka dRSTAnto jaina zramaNa paraMparAmAM jovA maLaze. jaMbUsvAmI, sthUlibhadra, vajrasvAmI, hemacaMdrAcArya, yazovijayajI vagere becAra nahi, paNa aneka nAmo gaNAvI zakAya. anya dharmomAM paNa evAM aneka udAharaNa vize jANavA maLe che. keTalAye mahAtmAo thai gayA che ke jemanAM nAmanI ApaNane jANa nathI. keTalAye mahAtmAo potAnI ArAdhanAnI ane AdhyAtmika uccatAnI vAta koine jaNAvA detA nathI ke jAte prasiddhimAM AvavA icchatA nathI. eTale saMyamanI ArAdhanAno mArga duSkara che, paNa azakya nathI. manuSyanA bhogopabhoganI anya ghaNIkharI pravRttio pragaTa hoya che, paraMtu kAmabhoganI pravRtti gupta hoya che eTale te jaladI najaramAM AvatI nathI, paNa enI vyApakatA samagra sRSTimAM prasarelI rahe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / brahmacarya vratane asidhArA vrata tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. khAMDAnI dhAra para cAlavAnuM kadAca eTaluM kaThina nathI jeTaluM kaThina brahmacaryavratanuM pAlana che. indriyonAM bIjAM kSetro karatAM kAmavAsanAnuM kSetra atyaMta baLavAna che. enA upara vijaya meLavavAnuM ghaNuM ja agharuM che, kAraNa ke kAmavAsanAne sparzendriya sAthe saMbaMdha che ane sparzendriyanA saMskAra jIvamAM anAdikALathI che. ekendriya jIvomAM anya koI indriyo nathI hotI, paNa sparzendriya to hoya ja che. A anAdinA saMskAramAMthI nivRtta thavA mATe ghaNA moTA puruSArthanI apekSA rahe che. AhArane kAmavAsanA sAthe avazya saMbaMdha che. brahmacarya vrata dhAraNa karanArA sAdhu ke gRhastho jo snigdha, pauSTika AhAra pUratA pramANamAM levA lAge to emanAmAM vAsanAo jAgyA vagara rahe nahi. vacanathI ke kAyAthI kadAca te calita na thAya to paNa potAne khabara paNa na paDe e rIte vikAro emanA cittamAM dAkhala thaI jAya che. evA vikArI vicAro hajAro prakAranA hoya che. jaina dharmamAM dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane sAkara e dravyone vigaI' tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. "vigaI' zabda vikRti parathI Avelo che. A padArthomAM zarIramAM vikRti janmAvavAnI zakti rahelI che. eTale eno upayoga atyaMta maryAdita pramANamAM ja karavAno hoya che. enI ati mAtrA vikAra janmAvyA vagara rahetI nathI, kAraNa ke ethI sapta dhAtunA rUpAMtaramAM pharaka paDe che. ane evo pharaka . zarIra upara athavA chevaTe cittanI vicAradhArA upara prabaLa avaLI asara karI jAya che. jeo potAnI vicAradhArAnuM dinarAta satata avalokana karatA rahe che teone A vAta tarata samajAya evI che. AthI ja keTalAye jaina sAdhuo vigaIno upayoga karatA nathI ane keTalAka to jIvana paryaMtanAM paccakhANa le che. vigaIno ocho upayoga Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 thAya to zarIra kudaratI rIte ja kRza rahe. sAdhu kRzakAya hoya to ja zobhe. sAdhu hovuM ane alamasta tagaDA rahevuM e baMne sAthe hoi na zake. (sivAya ke janmajAta koi khoDa hoya). 'tamArI tabiyata bahu phAMkaDI thatI jAya che' evuM vacana sAdhu mATe zobhe nahi. je saMnyAsIo rAta paDyA pachI miSTAnna sahita bhAre bhojana peTa bharIne kare che teone nidrAvasthAmAM vikAra ane skhalanAnA prasaMgo prApta thAya che. vAraMvAra banatA evA Akasmika prasaMgo cittane avaLI dizAmAM dhakele che ane pachI pote paNa emAM rAcavA lAge che. saMyamanA pAlanane mATe sUryAsta pahelAM asnigdha, amiSTa AhAra ane te paNa mita pramANamAM hitAvaha manAyo che. jaina dharmamAM UThavA besavAnI ke sUvAnI kriyAo vize paNa bahu sUkSmatAthI vicAra karavAmAM Avyo che. sAdhuonI besavAnI mudrA paNa saMyamita hovI joie. jaina dharmamAM sAdhuo ane gRhastho mATe paMcAMga praNipAta svIkArAyo che. daMDavat praNAmano niSedha che, kAraNa ke pote karelA daMDavat praNAma ke anya strI ke puruSe karelA daMDavat praNAmanuM abhadra darzana uttejanAnuM nimitta banI zake che. jeo vijAtIya vyaktinuM mukhadarzana paNa karavA icchatA nathI teo daMDavat praNAma na kare e ja ucita che, kAraNa ke emAM patananAM sUkSma bhayasthAno che. sAdhuoe paga saMkoDIne paDakhe ja sUi javuM joie jethI kudaratI rIte zArIrika saMyama jaLavAya ane ethI mana paNa nirmaLa rahe. digaMbara munio to eka ja paDakhe nidrA karI letA hoya che. paDakhuM badalavAnuM thayuM ke tarata beThA thai dhyAnamAM besI javAnuM hoya che. vratapAlanamAM zarIranI kriyAo ane avasthAono pUrvAcAryoe abhyAsa karIne saMyamanI daSTie yogya niyamo batAvyA che. dareka dharmamAM tejasvI sAdhuo pratye mahilA varganuM AkarSaNa parApUrvathI cAlatuM AvyuM che. paraMtu jeo potAnI sAdhanAmAM sthira Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / 93 che teo e vize udAsIna rahe che. keTalAka mahAtmAo yuvatIjanavallabha bane che. rUpALI lalanAothI teo viMTaLAyelA rahe che. bhakta mahilAo temano caraNasparza karavA jhaMkhe che. bhoLI ane vevalI bhaktANIo gurumukhe potAnAM jarAka vakhANa thatAM rAjI rAjI thaI jAya che ane temane rAjI karavA game te hada sudhI javA taiyAra thaI jAya che. emAM teo potAne parama bhAgyazALI, parama dhanya mAnavA lAge che. teo emanA nAmanI mALA pheravavA lAge che. kaMIka kAkatAlIya nyAyathI banatI ke upajAvI kADhelI camatkArika ghaTanAone teo gurue karelA camatkAra rUpe mAnavA lAge che. paraMtu AvI ghaTanAo guru mATe lapasaNI bhUmikA taiyAra kare che ane potAne atyaMta sAvadha mAnavA chatAM evA guruo kyAre lapasI paDe che te agAuthI pote kaLI zakatA nathI. patana paNa jyAM sudhI gupta hoya tyAM sudhI rocaka bane che. sArI vastRtvazakti e sAdhunA jema guNapakSe che tema emane mATe bhayasthAna paNa che. ethI sAvadha rahevAnuM che. sArI vastRtvazaktithI ghaNo prabhAva paDe che. anekanA jIvanane mATe te preraNArUpa bane che. paraMtu sArI vastUtvazakti moTA ToLAne kheMcI lAve che. emAM duSTa mANaso paNa kheMcAIne Ave che. sArI vAkachaTA kyAreka sAdhuvakatAnA manamAM sUkSma mAna kaSAya janmAve che. e vakhata jatAM madirAnuM kAma kare che. te vakhate koInAM, potAnA gurunAM suddhAM, hitavacana gamatAM nathI. zrotAbhakto pAse dhAryuM karAvavAnI zakti khIlatAM AtmavizvAsa vizvAsa vadhe che, svataMtra thavAnA vicAro cAle che, ema thAya to nivahanI javAbadArI uThAvI lenArA bhakto maLI ja Ave che ane ema thatAM eka divasa saMyamatyAgano nirNaya levAya che. sAdhu tarIke pote je je lokahitanuM kArya kare che te gRhastha tarIke vadhAre sArI rIte karI zakaze evo bhrama pachI sevAya che. sUma AdhyAtmika svahitanA bhoge lokahitanI bhrAmaka pravRtti thaI rahI che evuM bhAna mohanIya Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 karma potAne thavA detuM nathI ane eka uttama jIva potAnuM saMsAraparibhramaNa vadhArI de che. ema thavAnuM hatuM mATe thayuM evI mAnyatAnuM pachI samarthana karyA vagara chUTako nathI raheto. sArI vaknatvazaktine lIdhe maLatI moTAi kyAreka yuvAna munine AtmavaMcanA tarapha dhakele che. bahArathI gharmanI vAta cAle, paNa aMtaramAM mAyAcAra vadhavA lAge. upAdhyAya zrI yazovijayajIe lakhyuM che : mAce moTAImAM je muni, calave DAkaDamAlA; zuddha parUpaka guNa viNa na ghaTe, tasa bhava arahiTamAlA. nija gaNa saMce, mana navi paMce, graMtha bhaNI jana vaMce; uMce keza, na muMce mAyA, to vrata na rahe paMce. yuvAna ziSyone saMyamanA mArge keLavavAnI javAbadArI gurubhagavaMtanI ghaNI moTI rahe che. guru-pArataMtrya upara jaina dharmamAM ghaNo bhAra mUkAyo che. eka AcArya bhagavaMte kahyuM hatuM ke DaoNkTara ke enjiniyariMganI parIkSA prathama vargamAM pAsa karI ane DigrI maLI eTale te sArAmAM sArA dAktara ke enjiniyara thaI ja jAya evuM nathI. e mATe kSetranA vaDIla anubhavInI sAthe kAma karavAthI sAruM mArgadarzana ane sAro anubhava meLavIne sArA dAktara ke Ijanera thaI zakAya che. tevI rIte celAne dIkSA ApavAthI te uttama sAdhu thaI jaze evA bhramamAM gurue na rahevuM joie paNa potAnI pAse rAkhIne saMyamanA suMdara pATha ene bhaNAvavA joIe. nAnI uMmaranAM chokarAo ke chokarIo mAbApane mUkIne AvyAM hoya to tene satata pAse rAkhIne eTaluM vAtsalya ApavuM joIe ke mAbApanI yAda teone na Ave ke ghare javAnuM nAma paNa le. tevI ja rIte celAone evI tAlIma ApavI joie ke jethI bhautika vaibhavamAM jeTaluM sukha che tenA karatAM tyAgamAM ghaNuM caDiyAtuM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kare tAruNNe samaNattaNaM / sukha che evI sAcI zraddhA enAM janma ane bhautika vaibhava mATe cittamAM jarA sarakhI paNa Asakti na rahe. tevI ja rIte brahmacaryanA pAlana mATeno eno rasa evo sarasa keLavavo joIe ke kAmabhoga ene sAva tuccha, nIrasa, dhRNAspada ane hAnikAraka tathA saMsAranuM paribhramaNa vadhAranAra lAge. paraMtu A badhuM becAra divasa ke becAra mahinAmAM thatuM nathI. ziSyane cArapAMca varSa satata pAse rAkhI, vAtsalyapUrvaka enI dekharekha rAkhavAthI thAya che. ziSyane kSatio mATe vAraMvAra kaDaka zikSA karavAthI pariNAma eTaluM sAruM nathI AvatuM jeTaluM vAtsalyabhAvathI prasannatApUrvaka vaza rAkhyAthI Ave che. paraMtu ema karavA mATe guru bhagavaMte pote paNa eTalI ja ucca pAtratA keLavavAnI rahe che ane eTalo samaya ApavAno rahe che. je guru bhagavaMtamAM potAnAmAM ja zithilatA hoya te celAne bahu rokI na zake. guru mahArAjane potAne ja bhojananI vAnagIomAM rasa paDato hoya ne tevI vahorI lAvavA mATe sUcanA apAtI hoya, potAnI yojanA mATe zrImaMtoe lakhAvelI rakamonA ane yojanAmAM thatA kharcanA hisAbo rAta divasa cAlyA karatA hoya, anya samudAyanA sAdhuonI niMdA cAlatI hoya, zrImaMta gRhastho ke rAjadvArI puruSonI khuzAmata thayA karatI hoya, vijAtIya varganI upasthiti gamatI hoya athavA anya koI paNa prakAranI svabhAvagata nirbaLatA hoya to rAtadivasa sAthe rahenAra celAothI e vAta ajANa rahetI nathI. kyAreka to AvI gupta vAtanA sAkSI celAo potAnuM kArya karAvavA mATe gurune "bleka meila' paNa karyA karatA hoya che. mATe ja dIkSA ApavI jeTalI sahelI che ethI vadhu kaThina guru tarIkenI potAnI pAtratA keLavavAnI che. je guru bhagavaMto pote laukika prasiddhinI ghaNI badhI pravRttiomAM paDI jAya che ane aneka cAhakothI vIMTaLAyelA rahe che teo potAnA celAonuM barAbara dhyAna rAkhI zakatA nathI. e mATe samaya raheto Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96. sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 nathI. vakhata jatAM eka be celAo mAMhomAMhe maLI jAya che ane zithilAcAranA vicAro poSAvA lAge che ane emAMthI anartha uddabhave che. je mahAtmAo celA vadhAravAnI dhUnamAM yogyAyogyatA ke pUrI pAtratA joyA vagara jene tene nAnI vayamAM muMDI nAMkhe che tevA celAo jyAre tAruNyamAM Ave che tyAre potAnA dehamAM utpanna thatI vikRtione vaza thaI jAya che ane aMgata rIte zithilAcarI banI jAya che. asaMyamanI gupta taka zodhavA mATe teo phAMphA mATe che. jyAre teono lAbhAva nIkaLI jAya che, pratiSThAhAnino bhaya cAlyo jAya che, apakIrtinI paravA rahetI nathI tyAre teo dIkSA choDI de che. emAM paNa catura dIkSito pUro Arthika prabaMdha karIne tathA gRhastha jIvana mATe sAthI pAtra banavA tatpara vyakti sAthe pAkuM karIne, jarUra paDye kSetrAMtara karIne dIkSA choDI de che. mohAMdha guruonI tyAre AMkha khUle che. yuvAna sAdhuone saMyamamAM sthira rAkhavAnA je vividha upAyo che temAMnA mukhya be che : (1) tapathI kRza zarIra ane ucita AhAra tathA (2) satata svAdhyAya ane zrutajJAnano uchaLato rasa. sAcA ArAdhaka guru mahArAja yuvAna celAonA AhAra para cAMpatI najaka rAkhatA hoya che. temanAmAM rasagArava na AvI jAya te mATe cIvaTa rAkhe che. je guru mahArAja savAranA pahoramAM chApuM vAMcavA besI jatA hoya che teo pachI celAone chApuM vAMcatA aTakAvI zakatA nathI. chApAMomAM vividha masAledAra mAhitI sachavi AvatI hoya che. eka vakhata chApAMo, copAniyAMo vAMcavAno ane khUna, apaharaNa, vyabhicAra, baLAtkAra vagerenA vRttAMto jANavAno caTako lAge che, pachI zrutajJAnamAM eTalo rasa nathI paDato. ApaNuM zrutajJAna sAgara jevuM agAdha che. e eTaluM vipula che ke mANasa eka jiMdagImAM For Private & F Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dukkaraM kareuM tAruNNe samaNattaNaM / 97 pUruM na karI zake. emAM paNa pasaMdagI karavI paDe. paNa eka vakhata jo emAM utkaTa rasa paDavA lAgyo, ane mokSAbhilASA dRDha banatI gaI to pachI saMsAranAM bhautika sukho sAva tuccha, kSaNika ane bhAre karmabaMdha karAvanArAM lAgaze. eTale je gurumahArAjo potAnA yuvAna celAonA viSayamAM satata saciMta rahetA hoya che teo temane kSatagaMgAmAM satata snAna karAvatA hoya che. sAdhupaNAmAM, saMyamamAM sthira rahevAnA vividha upAyo zAstrakAroe darzAvyA che. uttarAdhyayanasUtra'nA A ogaNIsamAM adhyayananuM ja phakta jo bhAvapUrvaka vAraMvAra parizIlana thayA kare to paNa sAdhu bhagavaMto potAnA saMyamamAM-cAritranI ArAdhanAmAM hoMzapUrvaka sthira ane dRDha rahI zake. je yuvAna sAdhuone potAnuM ghara yAda AvatuM hoya teoe banArasIdAsanI nIcenI paMktionu smaraNa karavA jevuM che : dhIraja-tAta, kSamA-jananI, paramAratha-mita, mahAruci-mAsI; jJAna-suputra, sutA-karuNA, mati-putravadhU, samatA-pratibhAsI; ughama-dAsa, vivekasahodara, buddhi-kalatra, zubhodaya-dAsI; bhAva-kuTuMba sadA jinake Dhiga, yoM muni ko kahiye gRhavAsI. Ama tAruNyamAM zrAmaNya duSkara che, paNa jeo ene sukara banAvI zake che teonA AnaMdanI tole jagatamAM bIjo AnaMda nathI. kahevAya che : sAdhumAraga sAMkaDA, jaisA peDa khajUra; caDe te cAkhe premarasa, paDe to cakanAcUra. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA sthaLa ane jaLamAM jhaDapI gati karavAnAM sAdhano vikasAvavAnI sAthe mAnavajAte AkAzamAM vicaravAnuM paNa zodhI kADhyuM che. chellA eka saikAmAM havAi mArge gati karavA mATe mAnave je saMzodhano * che te adbhuta che. ogaNIsamI sadI sudhI jenuM nAmanizAna nahotuM evA keTalAye prakAranA prazno vIsamI sadImAM udbhavyA che ane te vadhatA cAlyA che. vIsamI sadInA uttarArdhamAM vijJAne jANe haraNaphALa bharI che ema kahevAya che. jo ke haraNaphALa zabda paNa have nAno paDe eTalI pragati vaijJAnika kSetre thai che. vartamAna jagatanI navI samasyAomAMnI eka samasyA te vadhatI jatI vaimAnika asabhyatAnI che. vimAna sevAnuM kSetra dina pratidina vadhI rahyuM che. duniyAmAM seMkaDo vimAna kaMpanIo che. moTI moTI vimAna kaMpanInA pratyekanA hajAro karmacArIo che. hajAro eraporTa che. roja savArathI sAMja sudhInA bAra kalAkamAM AkhI duniyAmAM maLIne eka lAkhathI vadhu vimAna jamIna parathI AkAzamAM UDe che ane pAchAM jamIna para Utare che. samagra jagatamAM roja sarerAza traNa karoDathI vadhu pravAsIo eka sthaLethI UDIne anya sthaLe pahoMcI jAya che. A saMkhyA uttarottara vadhatI jAya che. ATalA badhAM vimAnonI ane pravAsIonI ATalI moTI avarajavara hoya ane lAkho karmacArIo temAM saMkaLAyelA hoya to tyAM kaMIka to evI ghaTanAo banavAnI ke je sukhada na hoya. dareka pravRttikSetramAM potAnI lAkSaNika evI keTalIye samasyAo uddabhave che ane tenA upAyo vicArAya che. vimAna-vyavahAranA kSetre vimAnanA akasmAtanI, vimAnanA apaharaNanI, vimAnamAM bomba mUkI ane uDAvI devAnI ke havAi sImAnA ullaMghana mATe vimAnane Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA 99 toDI pADavAnI ghaTanAo gaMbhIra prakAranI che. AMtararASTrIya vyavasthAmaMDaLo te vize upAyo vicAre che ane amalamAM mUke che. paraMtu vyavasthApako karatAM gunegAronuM bhejuM vadhu phaLadrupa hoya che eTale navI navI tarakIbo vakhatovakhata amalamAM Ave che. vimAna-vyavahAranA kSetre AMtararASTrIya maMDaLone mUMjhavatI vartamAna samayanI bIjI eka nAnI samasyA te asabhyatAnI che. chellA keTalAka samayathI utAruonI ane karmacArIonI geravartaNUkanA kissA vadhatA jAya che. AvA kissAnuM pramANa dhanADhya dezomAM vadhu jovA maLe che. ApaNA bhArata dezamAM hAla kula prajAnA eka TakA jeTalA mANaso paNa vimAnamAM besatA nathI. eTale ApaNe mATe A prazna taddana gauNa gaNAya, paraMtu je varga vimAnamAM saphara kare che te varganI daSTie AvI sabhyatAno prazna vicAraNIya che. vimAnapravAsa eTalo moMdho che ke temAM besanAro varga ekaMdare sAdhanasaMpanna hovAno. keTalAka madhyama ke ucca madhyama kakSAnA loko paNa potAnI kaMpanInA kharce vimAnanI saphara karatA hoya che. sarakArI khAtAonA pradhAno, amaladAro vagere sarakAranA kharce pravAsa kare che. vakIlo, cArTarDa ekAunTanTo, dAktaro, ijanero, prophesaro vagere paNa AvA pravAsano lAbha meLave che. saMkSepamAM kahIe to je varga vimAnamAM pravAsa kare che te ekaMdare suzikSita hoya che ane tethI ja te saMskArI ane sArI vartaNUkavALo hovAnI apekSA baMdhAya che. vimAnamAM karmacArIo paNa suzikSita ja hoya che. temanA pagAro sArA hoya che. eTale nokarImAM pasaMdagInuM dhoraNa UMcuM rahe che. Ama chatAM svabhAvanI vicitratA kaho ke lAkSaNikatA kaho te keTalIka vAra temanAmAM pragaTa thayA vagara rahetI nathI. keTalAka moTA moTA udyogapatio, kaMpanIonA menejiMga DAyarekTaro, dAktaro, adhyApako, amaladAro, rAjadvArI netAo, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 saMsadanA sabhyo vagerene asabhya vartana karatA jovA hoya to dilhI, muMbaI, kalakattA jevA eraporTa para eka phalAiTa rada thayA pachI bIjI lAiTamAM naMbara lagAvavA mATe teo je ghUsaNakhorI, dhakkAbakkI, bolAcAlI, rADArADI, gALAgALI, lAMca mATenI sAMketika bhASAnA prayogo vagere karatA hoya che tyAre temanA asabhya vartananuM dazya jovA jevuM bane che. koika vAra koi eka klAITa moDI thavAnI vAraMvAra jAherAta thayA pachI musApharo ToLe vaLI sattAvALAo samakSa je tophAna macAve che, rADArADa kare che, kyAreka gussAmAM AvI bhAMgaphoDa kare che tyAre teomAM rahelI asabhyatAno paricaya thAya che. zrImaMtAIno ghamaMDa tyAre chato thAya che, kAraNa ke pote aDhaLaka kamANI karanAra che ane sAme pakSe karmacArI eka nokariyAta madhyama kakSAno mANasa che e vize teo sabhAna banI jAya che. uhApoha ane dhAMdhala-dhamAla vagara sattAvALAonI AMkha khUlatI nathI evI dhAraNA paNa temAM kAma kare che. vastutaH sAcI zrImaMtAithI saMskAra avazya AvavA joIe. paraMtu vAstavamAM zrImaMtAI AvI eTale saMskAra AvI gayA evuM nathI. kyAreka zrImaMtAinA jore ja mANasa asaMskArI ke asabhya banI jAya che. bIjI bAju vimAnI kaMpanIonA karmacArIonAM maMDaLo thayAM che. e maMDaLo eTalAM jabarAM hoya che ke ekAda karmacArIne vadhu paDato Thapako maLyo hoya, nokarImAMthI rajA apAI hoya to karmacArIo aneka pravAsIone paDanArI hADamArIno vicAra karyA vagara acAnaka haDatAla para UtarI jAya che athavA vimAnasevAne IrAdApUrvaka aniyamita karI nAkhe che. dhUma kamANI karatI keTalIka vimAna kaMpanIo enA karmacArIonI ayogya haDatAlane kAraNe, gerazistane kAraNe ke Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA 101 irAdApUrvakanA asahakArane kAraNe acAnaka khoTa karatI thaI jAya che ane koikane mATe to te baMdha karI devAno vakhata Avyo che. vimAnI karmacArIomAM paNa asabhya vartananA AvA banAvo uttarottara vadhatA jAya che. pravAsIone asabhya thavA mATenAM kAraNomAM mukhya kAraNa te asaMtoSa che. vimAnano pravAsI ghaNI moTI rakama kharce che. eTale e saMtoSakAraka kAmagIrInI apekSA rAkhe che. bedarakArI, aniyamitatA, achata vagerene kAraNe tathA svArthanI atRptine kAraNe thatA gharSaNamAMthI utAru ane utAru vacce, utAru ane karmacArI vacce, karmacArI ane karmacArI vacce, karmacArIo ane sattAvALAo vacce vivAda ke saMgharSa thAya che. jyAre bolAcAlI, jIbhAjoDI, apamAna- janaka vacano ke hAthohAthanI mArAmArInA prasaMgo bane che tyAre tyAM asabhyatAnuM, asaMskAritAnuM, aziSTatAnuM pradarzana thAya che. - duniyAnA ghaNA dezomAM, vizeSataH ApaNA dezamAM relavenA bIjAtrIjA vargamAM pravAsa karanArAomAM jhaghaDA, mArAmArI vAraMvAra thatAM hoya che. svArthanuM gharSaNa thatAM mANasa roSe bharAya che, avinayI banI jaya che, asaMskArI ke asabhya vartana karavA lAge che. gIca vastI ane achatavALA dezomAM AvI ghaTanA ghaNI bane che. enI sarakhAmaNImAM vimAna sevA vadhu vyavasthita hovAne kAraNe jagyA mATe paDApaDInA ke evA bIjA kAraNo emAM nathI hotAM ke jethI jhaghaDA thAya. paraMtu adhIrA ke utAvaLiyA musApharone kAraNe bIjAne vAgI gayuM hoya ane bolAcAlI thaI hoya evA banAvo to vAraMvAra banatA rahe che. vimAna UtarIne mathakanA daravAje Ave tyAM sudhImAM UbhA na thavAnI sUcanA apAI hovA chatAM keTalA badhA utAruo UbhA thai jAya che. vimAnanI aMdara dhAMdhaladhamAla macAvavAnA ghaNAkharA banAvo mATe erahosTesonI asaMtoSakAraka sevA javAbadAra gaNAya che. keTalIka Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 vA bahu bhoLI bhajathI va pravAsa koTAne mAika karo ane e vimAna kaMpanInA vimAnomAM musApharonI saMkhyAnA pramANamAM era hosTesonI sevA bahu dhImI hoya che athavA bedarakArIbharI hoya che. teo badhAne cA-nAsto, bhojana vagere ApavAmAM jaldI pahoMcI vaLatI nathI. AthI koIka pravAsIo mijAja gumAvI bese che. teo apamAnajanaka zabdo uccAre che ane asabhyatAthI varte che. kyAreka erahosTeso paNa vadhAre paDatA rUAbathI vartatI hoya che. pravAsI eTale potAno nokara evA bhAvathI teo paTo bAMdhavA mATe hukamathI kahetI hoya che. pariNAme koika roSe bharAyelo pravAsI IrAdApUrvaka paTTo moDo bAMdhe athavA na bAMdhe ane baMne vacce cakamaka jharatI hoya che. jUnA vakhatamAM jyAre paMkhAvAnAM nAnAM vimAno hatAM tyAre te bahu hAlakaDolaka thatAM. ethI vimAnamAM UlaTI thavAnA banAvo ghaNA banatA. keTalAyane vimAnamAM Dara lAgato. e vakhate kuMvArI, dekhAvaDI, cabarAka kanyAonI erahosTesa tarIke pasaMda karavAmAM AvatI ke jethI Dara lAgavAvALAne bIjA kahI zakatA ke "ATalI nAnI chokarIne Dara nathI lAgato ane tamane zAno Dara lAge che?' erahosTeso DaravALA, gabharAtA, UlaTI karavAvALA musApharonuM dhyAna sArI rIte rAkhI zakatI, temane sAMtvana ApatI. paraMtu bahu dekhAvaDI erahosTeso rAkhavAnA bIjA geralAbha thavA lAgyA hatA. musApharoe erahosTeso sAthe aDapalAM karyA hoya evA banAvo ghaNA banatA. ApaNA eka pradhAne jarmanImAM eka erahosTesa sAthe aDapalAM karyAnA banAvano ahevAla tyAre chApAomAM prasiddha thayo hato. jeTa vimAno AvyA pachI vimAnamAM UlaTI thavAnA banAvo nahivat banI gayA che. moTA samudAyane kAraNe musApharono Dara nIkaLI gayo che. sabhAgRhamAM beThA hoIe evuM lAge. AkAzamAM caDatAM UtaratAM AMcakAo AvatA baMdha thaI gayA. jyAre vimAna upara caDI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA 103 gayuM te paNa khabara na paDe. AthI erahosTesonI pasaMdagImAM aparirIta, dekhAvaDI ane AkarSakanI anivAryatA nIkaLI gaI. hoMziyAra, kAmagarI, vinayI te hovI joIe evuM dhoraNa svIkArAyuM. puruSa pravAsIonA erahosTesa sAthenA asabhya vartana uparAMta vimAnanA puruSa karmacArInA erahosTesa sAthenA asabhya vartananI ghaTanAo vadhu bane che. kyAreka to korTa sudhI mAmalA gayA che. koIke ApaghAta karyA che. lAMbI sapharane aMte eka ja hoTelamAM bAjubAjunA rUmamAM eka be rAta rokAvAnuM thAya, sAthe zarAba paNa pIvAya. emAMthI lapharAM paNa thAya. A bAbatamAM puruSa pravAsIone ke karmacArIono ja vAMka hoya che ane erahosTesono nathI hoto evuM nathI. keTalIka kuMvArI erahosTeso mojamajA mATe zikAranI zodhamAM hoya che ane kyAreka to lagna karavA mATe vAraMvAra saphara karatA kuMvArA zrImaMta vepArI, rAjakumAra ke anyanI pAchaLa paDatI hoya che ane potAnI mohajALamAM tene phasAve che. AMtararASTrIya vimAnasevAmAM to AvAM premaprakaraNo uparAMta karmacArIo potAnI nAnI begamAM samAI jAya evI cIjavastuonIdavAo, spera pArTsa, ghareNAM vagerenI dANacorImAM saMDovAya che, mAMhomAMhe takarAra thatAM ekbIjAnI cADI khavAya che ane emAMthI geravartaNUkanA prasaMgo bane che. pAMceka dAyakA pahelAM agiyAra ke ekavIsa beThakavALAM paMkhAvALA DAkoTA vimAna hatAM tyAre dareka pravAsInA sAmAnanA vajana uparAMta dareka pravAsInuM potAnuM vajana paNa karavAmAM AvatuM. vimAna mATenA nirdhArita vajana karatAM jo kula vajanano saravALo vadhI jAya, to je pravAsInuM sauthI vadhu vajana hoya tene vimAnamAM levAto nahi. bahu jADA, bamaNA vajanavALA pravAsIo ciMtita rahetA ke vimAnamAM Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 potAno naMbara lAgaze ke nahi. e vakhate evA jADA pravAsIone samajAvavA-manAvavA jatAM jhaghaDA thatAM, bolAcAlI thatI, asabhya vartana thatuM. evI ja rIte sAmAnanI vajananI bAbatamAM paNa jhaghaDA thatA, lAMca apAtI, lAgavaga lagADAtI. jUnA vakhatamAM zrImaMto ja mukhyatve vimAnanI saphara karatA. rAjakuTuMbanA sabhyo, milamAliko, udyogapatio vimAnamAM bese tyAre ghaNo ruAba batAvatA. ghaNAM varSo pahelAM huM bhAvanagarathI muMbai vimAnamAM Avato hato. unALAnA divaso hatA. bapore eka vAge phlAITa UpaDavAnI hatI. jUnA vakhatanAM 21 utAranAM nAnAM vimAna hatAM. pravAsIo vimAnamAM besI gayA hatA, paNa vimAna UpaDavAne haju vAra hatI. mArI beThaka bArI pAse hatI. mArI bAjumAM koi eka zrImaMta vepArI AvIne beThA hatA. temane parasevo thato hato. emaNe kahyuM, 'bhAI sAheba, jarA bArI kholI kADhone, bahu dhAma thAya che.' meM kahyuM, 'tame vimAnamAM pahelI vAra beso cho ?' temaNe ruAbathI kahyuM, 'pahelI vAra ke bIjI vAra, tenI tamAre zI paMcAta? bArI kholI kADho eTale havA Ave.' meM kahyuM, 'A bArI mArAthI khUle evI nathI. e mATe erahosTesane kaho.' emaNe erahosTesane kahyuM. te hasI paDI ane samajAvyuM. e samajIne e zrImaMta vepArI bhoMThA paDI gayA hatA. keTalAka samaya pahelAM amerikAmAM eka beMkanA mAlikane enA asabhya vartana mATe sajA thai hatI. te vimAnamAM prathama vargamAM musApharI karato hato. erahosTesa pAse vAraMvAra jAtajAtanI vAnagIo maMgAvatAM kaMTALelI erahosTese uddhatAibharyA zabda kahyA. ethI Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA 105 uzkerAyelA te beMkare khAvAnuM bharelI pleTo laI AvatI hatI te erahosTesane evo jorathI dhakko mAryo ke badhI pleTo paDI gaI. khAvAnuM erahosTesa para ane bIjA pravAsIo para paDyuM. ghamAla macI gaI. zrImaMta beMkarane ethI kaMI ciMtA thaI nahi. vimAnamAMthI polIsane saMdezo apAI gayo. vimAna UtaratAM enI dharapakaDa karavAmAM AvI. jAmIna para choDavAmAM Avyo. korTamAM kesa cAlyo. eNe tarata guno kabUla karI lIdho. korTe ene erahosTesa, keTalAka pravAsIo ane vimAna kaMpanIne je nukazAna thayuM te bharapAI karI ApavAnuM pharamAvyuM ane taduparAMta pAMca hajAra DolaranA daMDanI sajA karI. e beMkare hasate moDhe e badhAne ceka mokalI ApyA. duniyAmAM AvA mANaso paNa hoya che ! enA manamAM hatuM ke je thaze te bhogavI laIza, paNa erahosTesane to sIdhI karavI ja joIe. eka vakhata eka vimAnamAM musAphara ane vimAnanA karmacArIo vacce jhaghaDo thayo. musAphara imarajansI bAraNA pAse beTho hato. eNe dhamakI ApI ke have vadhu garabaDa karazo to "ImarajansI bAraNuM" kholI nAMkhIza. ema kahIne eNe bAraNuM kholavA mAMDyuM. ethI karmacArIgaNe gabharAIne enI mAphI mAgI. paNa pachI vimAna UtaryuM tyAre asabhya vartana mATe enI dharapakaDa karAvI ane ene sajA thaI. amerikAmAM eka yunivarsiTInA snAtaka thayelA doDhaso jeTalA vidyArthIoe meksikomAM jaI utsava manAvavA mATe porTalenDathI pholkana eralAInanI cArTarDa klAITa karI. badhA ja vidyArthIo yuvAna chokarA-chokarIo hatAM. pachI pUchavuM ja zuM? chokarAoe "Wet T Shit'nI ramata zarU karI ane chokarIo para pANInI picakArIo uDADavA lAgyA. A raMgotsavamAM vimAnanA karmacArIo paNa bhaLyA. teoe paNa picakArIo uDAvI. kaI chokarI vadhAre bhInI thai che Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 sAMprata sahaciMtana bhAga 11 eno nirNaya kepTana Ape ema nakkI thayuM. eTale bhInI chokarIo kepTananI kebInamAM dhasI gai. nirNAyaka tarIke mAna kepTanane maLyuM eTale e paNa palaLI gayo. vimAnamAM uDDayana mATe badhuM goThavAyeluM hoya ane vimAna sIdhI dizAmAM sarakhI gatie UDatuM jatuM hoya to paMdarapacIsa miniTa kepTana dhyAna na Ape to cAle. kepTana ane sAthI pAyaloTa nirNAyaka tarIke bhInI chokarIone nihALavAmAM lAgI gayA. evuM emanAthI thAya nahi. pharaja cUkyA ema gaNAya. paNa AnaMdano nazo caDe tyAre koNa vicAre ? ema karavAmAM paMdara vIsa miniTa nIkaLI gai. AnaMdotsava thai gayo. paNa pAchA pharyA pachI koIka chokarInA mAbApe A vAta jANI ane kAyadesaranI phariyAda karI. pariNAme kepTana sahita vimAnanA badhA karmacArIonA lAyasansa amuda mudata mATe rada thayA. keTalAka vakhata pahelAM sAutha Aphrikana eravejhanA eka vimAnamAM rAtanI saphara daramiyAna eksikyuTiva kalAsamAM pravAsa karanAra eka zrImaMta daMpatI, e klAsamAM bIjA koi musAphara na hovAthI, ekAnta maLatAM praNayaceSTA karavA lAgyAM, erahosTeso zaramAine bahAra nIkaLI gai. paNa teonI praNayaceSTA vadhatI gaI ane vastravihIna thai teo kAmakrIDA karavA lAgyA. kepTane AvIne temane dhamakI ApI. paNa teo mAnyA nahi. chevaTe vimAnanA UtarANa pachI temanI dharapakaDa thaI ane temane daMDa karavAmAM Avyo. Trena ke basamAM dhAMdhaladhamAla thAya to ene rastAmAM vacce thobhAvI dai zakAya che. utAruone bahAra kADhI zakAya che. pacIsa hajArathI pAMtrIsa hajAranI UMcAie pAMcaso-chaso mAilanI gatie UDatA vimAnane acAnaka rokI zakAtuM nathI ke adhavacce koine utArI zakAtA nathI. mAmalo atizaya gaMbhira ke jokhamakAraka hoya ane chUTako na hoya to najIkanA eraporTa para utarANa karI levuM paDe che. eTale ghaNuM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaimAnika asabhyatA 107 kharuM to potAnA eraporTa para pahoMcyA pachI ja gunegArone pakaDavAmAM AvatA hoya che. jema hIMcakA khAtAM koIkane cakkara Ave che, moTarakAra ke basamAM musApharI karatAM koikane becenI lAge che, samudramAM jahAjamAM saphara karatAM koIkane sAmudrika mAMdagI (Sea Sickness) thAya che ke sAmudrika gAMDapaNa (Sea Madness) thAya che tevI ja rIte koikane-(lAkho ke karoDomAM koikane-)havAI unmAda (Aerial Imbalance athavA air-craziness) paNa thAya che. alabatta, moTAM jeTa vimAnanI zodha pachI jema UlaTInuM pramANa nahivatu thaI gayuM che tema havAI unmAdanuM pramANa paNa nahivat thaI gayuM che. chatAM koIka vAra AvA kissA bane che kharA. keTalAka samaya pahelAM eka ghaTanA evI banI hatI ke vimAnamAM eka mANasa unmAdamAM AvI gayo. te ToyaleTamAM gayo ane tyAMthI pachI taddana nagnAsthAmAM bahAra Avyo ane barADA pADato AmathI tema AMTA mAravA lAgyo. te evo jabaro hato ke koI tarata ene vaza karI zakyuM nahi. erahosTeso gabharAI gaI. bIjA musApharo paNa mArAmArI thaI javAnI bIke cUpa rahyA. kepTana ke sTAphanA mANaso cAlu vimAne kazuM karI zake ema nahotA. ene samajAvavA prayatna karyA, paNa te samajavA mAgato ja na hato. chevaTe eraporTa upara vimAna UtaryuM tyAre saMdezo maLatAM hAjara rahelAM polIsoe ene pakaDI lIdho. enA para kesa cAlyo ane sajA thai paNa thoDA kalAka eNe vimAnamAM hAhAkAra macAvI dIdho hato. Ama, vaimAnika asabhyatAnA, geravartaNUkanA prasaMgo vadhatA jAya che. paraMtu A moMghI sevAne surakSita salAmatabharI ane ArAmadAyaka banAvavA mATe vimAna kaMpanIo ane AMtararASTrIya maMDaLo pote ja vadhu sacita hoya che. eTale je je ghaTanAo noMdhAya che te mATe kevAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 pagalAM levAM joIe tenI tarata vicAraNA thAya che ane yogya upAyono amala thAya che. jema ke jUnA vakhatamAM vimAnamAM 13 naMbaranI apazukaniyALa beThaka jene maLI hoya te jhagaDo kare ane bese nahi. eTale vimAna kaMpanIoe tyAre vimAnamAMthI 13 naMbaranI beThaka ja kADhI nAkhI hatI. AkAzamAM nizcita dizAmAM nizcita gatie nizcita aMtara sunizcita samayamAM kApIne nirdhArita sthaLe avataraNa karavuM e vijJAnanI bahu moTI siddhi che. AkAzamAM aDadhI DigrIno pharaka paDe to vimAna kyAM ne badale kyAM pahoMcI jAya. paraMtu vimAno AkAzamAM bhUlAM paDI gayAM hoya evA banAvo banatA nathI. vijJAnanI A siddhi ane enA vadhatA jatA pracAranI sAthe nAnI moTI samasyAo je UbhI thAya che emAM asabhyatAnI samasyA to ApaNA jevA mATe to tadana sAmAnya gaNAya. paraMtu vimAna-vyavasthAvALA AMtararASTrIya maMDaLo eno gaMbhIratAthI vicAra kare che te yogya ja che. ahIM to vaimAnika asabhyatAnI yatkiMcita vAta karI che. e kSetranA vyavasAyI anubhavI karmacArIo ane e viSayanA niSNAto A viSayamAM ghaNI badhI vigato ApI zake. prAcIna bhAratIya mAnyatA pramANe devo vimAnamAM UDatA. emAM paNa vaimAnika prakAranA devo to ghaNA saMyamI manAya che. have manuSya vaimAnika banyo che, eTale eNe potAnI vaimAnikatAnI yogyatA samajavI joIe ane ene zobhAvavA mATe prayatno karavA joIe. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu samagra rASTra jemane mATe gaurava anubhavI zake evA, gujarAtanI eka mahAna vibhUti samA DaoN. zivAnaMda adhvaryu (pU. svAmI yAjJavalkayAnaMdajI) divALI pachI bhAibIjanA divase tA. 22mI okTobara 1998nA roja sAMje RSikezamAM zivAnaMda AzramamAM 92 varSanI vaye deha choDI brahmalIna thayA. emanA javAthI gujarAta potAnuM eka nararatna gumAvyuM che. bIje divase savAre gaMgAtaTe emanA dehane agnisaMskAra karavAmAM Avyo hato. emanA aMtima samaye emanAM svajano-emanAM patnI jayAbahena (maitreyIdevI), putrI uSAbahena, emanAM putrIsama kAyamaMtrI anasUyAbahena vagere pAse hatAM. svAmIjInuM A jANe IcchAmRtyu hatuM. teo RSikezamAM potAnA AzramamAM svAmI cidAnaMdajInA sAMnnidhyamAM gaMgAkinAre deha choDavA icchatA hatA ane e pramANe ja thayuM. jANe e mATe ja teo viranagarathI RSikeza parivAra sAthe gayA hatA. saurASTramAM vIranagaranI zivAnaMda mizana hospiTalanA sUtradhAra, netrayajJo dvArA ane hospiTalomAM AMkhanA traNa lAkhathI vadhu oparezana maphata karanAra, vividha prakAranI vidyAkIya pravRttionA saMyojaka, kuzaLa vahIvaTakartA, aneka saMto, mahaMto, zreSThIo, maMtrIo vagere sAthe AtmIyatAbharyo saMbaMdha dharAvanAra, mahAna yogasAdhaka DaoN. zivAnaMda adhvaryu (svAmI yAjJavalkayAnaMdajI)ne chellAM ghaNAM varSothI amArI jema sau "bApujI' kahIne bolAvatA. bApujI jevuM vAtsalya emanA sAnidhyamAM haMmezAM anubhavavA maLatuM. chellAM keTalAMye varSathI bApujI dara varSe divALI RSikezanA zivAnaMda AzramamAM ja UjavatA. teo kahetA ke tyAM javAthI sthAnika dhAMdhalamAMthI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 thoDA divasa mukti maLe, gaMgAnA pavitra kinAre pavitra parvanA divaso pasAra thAya, thoDI yogasAdhanA thAya ane Azrama sAthenuM potAnuM anusaMdhAna satata cAlu rahe. AzramamAM emanuM potAnuM ghara che. e ghara paNa pAchuM vyavasthita thai jAya. RSikeza javA mATe bApujIne TrenanI musApharI karatAM moTarakAranI musApharI vadhu pasaMda paDe, kAraNa ke yatheccha jai zakAya. ekAda be divasa AgaLapAchaLa karavA hoya ke ekabe vyakti vadhAre-ochI sAthe levI hoya to lai zakAya. 110 TrenanA rijharvezanamAM paDatI takalIphane lIdhe Ama karavuM jarUrI to kharuM ja, paNa moTarakAranA pravAsanI majhA judI. rastAmAM mitrone, paricitone maLavuM hoya to maLatA javAya. emanA DrAivara paNa evA hoMziyAra ane rastAonA bhomiyA. hajAra kilomiTara karatAM vadhu lAMbA moTarakAranA pravAsathI bApujI TevAi gayA hatA. netrayajJone nimitte ane anya kAryakramone nimitte bAra mahine eka lAkha kilomiTara karatAM vadhu pravAsa teo moTarakAramAM karatA rahyA hatA. sapTembara 1998nA bIjA aThavADiyAmAM huM ane mArAM patnI tArAbahena sAyalAnA rAjasobhAga AzramamAM hatAM. e AzramamAM dara mahinAnI 14mI tArIkhe zivAnaMda mizana dvArA netranidAna zibira ane 14mI jAnyuArIe netrayajJanuM Ayojana thAya che. A vakhate 14mI sapTembare ame AzramamAM hatAM eTale pU. bApujI-DaoN. adhvaryu sAhebane vIranagaramAM maLavAnI amArI bhAvanA hatI. DaoN. adhvaryu sAhebe eka dAktara bahena sAthe saMdezo mokalAvyo eTale te divase ame sAyalAthI vIranagara pahoMcyAM ane rAta tyAM rokAyAM. bApujInuM A chelluM pratyakSa milana amAre mATe che evI tyAre kalpanA nahotI. bApujI sazakta hatA ane uMmarane kAraNe AMkhe ochuM dekhAtuM hatuM chatAM badhuM kAma barAbara niyamita karatA hatA. zivAnaMda parivAranI Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 111 badhI pravRttio bApujInI sAthe pharIne ame nihALI. pU. bAne hRdayaroganI thoDI takalIpha thaI hatI enI vAta paNa nIkaLI. bAnuM sAruM svAthya joine amane AnaMda thayo. teo badhAM dara varSanI jema A varSe paNa RSikezamAM divALI karavA mATe thoDA divasamAM nIkaLavAnAM hatAM tenI paNa vAta thaI. divALI pachI bApujI muMbaI AvavAnuM vicAratA hatA ane tyAre amArA ghare padhAravA mATenI amArI vinaMtI svIkArI hatI. ame muMbaI AvyA pachI bApujIno patra Avyo hato. emAM amArI vIranagaranI mulAkAta mATe emaNe AnaMda vyakta karyo hato. paNa sAthe emAM eka vAkya lakhyuM hatuM ke potAno jIvanadIpa have bujhAI javAnI taiyArImAM che. bApujIne vIranagaramAM svasthapaNe haratApharatA joyA pachI emanuM A vAkya amane eTaluM gaMbhIra lAgyuM nahotuM, paraMtu tA. 23mIe savAre chApAmAM emanA svargavAsanA samAcAra vAMcatAM emaNe karelI AgAhInA A vAkyanI yathArthatA samajAI hatI. mahAna saMtonA hRdayamAM keTalIka vAto UgI AvatI hoya che. divALI mATe RSikeza javA mATe bApujI jyAre hospiTalanA prAMgaNamAMthI prayANa karavAnA hatA tyAre emane vidAya ApavA mATe zivAnaMda mizananA-parivAranA sau sabhyo ekatra thayA hatA. e vakhate bApujIe kahyuM, "ame badhAM jaIe chIe, paNa pAchA pharatAM eka saMkhyA ochI paNa hoya.' A sAMbhaLI bAe Takora karatAM kahyuM, "AvuM kema bolo cho ? zuM huM pAchI nathI AvavAnI ?' hadayaroganI bImArIne kAraNe bAne ema lAgyuM ke potAne mATe bApujIe Avo saMketa karyo che, paNa bApujIe kahyuM, "evuM koNe Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 kahyuM? kadAca huM ja pAcho na AvuM. mAro jIvanakALa have pUro thavAmAM che. mRtyu to maMgaLa che.' bApujInA mukhamAMthI sahaja rIte nIkaLelA ugAro kevA sAcA paDyA ! bApujInuM samagra jIvana atyaMta sakriya ane janasevAnI surabhithI maghamaghatuM rahyuM hatuM. DaoN. zivAnaMda adhvaryuno janma i.sa. 1906nA DisembaranI 18mI tArIkhe potAnA mosALamAM saurASTramAM goMDala pAsenA anIDA nAmanA gAmamAM thayo hato. emanuM janma nAma bhAnuzaMkara hatuM. bAMdarA gAmanA vatanI emanA pitAnuM nAma gaurIzaMkara adhvaryu hatuM ane mAtAnuM nAma pArvatIbahena hatuM. emanA pitA yajamAnavRtti choDIne goMDala rAjyanA polisakhAtAmAM polisa ophisara tarIke nokarI karatA hatA. bhAnuzaMkare goMDaLanI zALAmAM abhyAsa karyo hato. e jamAnAmAM saurASTranA dezI rAjyomAM zikSaNa-sAhitya ane saMskAranA kSetre goMDaLa rAjya agrasthAne hatuM. te vakhate goMDaLanI zALAmAM traNa zikSako pAse bhAnuzaMkarane adhyayana karavA maLyuM hatuM, jeo pachIthI khyAtanAma sAhityakAro thayA hatA. e traNa te samartha vArtAkAra-navalakathAkAra gaurIzaMkara jozI-dhUmaketu, kumAranA taMtrI bacubhAI rAvata ane kavi dezaLajI paramAra. (samartha patrakAra, janmabhUminA bhUtapUrva maMtrI ravizaMkara mahetA paNa A traNenA samavayaska hatA ane goMDaLamAM emanI sAthe ja vidyAbhyAsa karyo hato.) bhAnuzaMkare meTrika pAsa thayA pachI kaoNlejanI vijJAna zAkhAnI keLavaNI amadAvAdamAM lIdhI. teo tyAra pachI tabIbI kaoNlejamAM dAkhala thayA. e jamAnAmAM ela.sI.pI.esa. ane ema.bI.bI. esa. ema be DigrI apAtI. emAM ema.bI.bI.esa. vadhAre caDiyAtI Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 113 DigrI gaNAtI. bhAnuzaMkara 1930mAM ela.sI.pI.esa. thayA. te vakhate karAMcIthI hubalI (karNATaka) sudhIno pradeza muMbaI ilAkA tarIke tarIke gaNAto. AkhA ilAkAmAM teo ela.sI. pI.esa. parIkSAmAM prathama naMbare AvyA hatA. dAktara thayA pachI teo sarakArI khAtAmAM dAktara tarIke joDAyA. yuvAnavaye bhAnuzaMkaranAM lagna jayAbahena sAthe thayAM. temane eka dIkarI thaI. enuM nAma uSA rAkhavAmAM AvyuM hatuM. amadAvAda jillAmAM ane pachI DAMga jillAmAM DaoN. bhAnuzaMkare sarakArI dAktara tarIke cAra varSa kArya karyuM ane tyAra pachI teo muMbaInI sarakArI hospiTalamAM joDAyA. temaNe keTaloka vakhata godharA ane pATaNamAM paNa kAma karyuM. dAktarI sevA sAthe temaNe ema.bI.bI.esa. thavA mATeno potAno abhyAsa cAlu rAkhyo hato ane 1940mAM teo ema.bI.bI.esa. thayA hatA. e sAthe temaNe AMkhanA dAktara tarIke paNa abhyAsa karIne tAlIma laI lIdhI hatI. bhAnuzaMkara jyAre amadAvAdanI kaoNlejamAM vidyAbhyAsa karatA hatA tyAre yuvAna hatA. e divasomAM teo dara ravivAre sAbaramatI AzramamAM mahAtmA gAMdhIjIne sAMbhaLavA jatA. jyAre emaNe sAMbhaLyuM ke mahAtmA gAMdhIjI sAbaramatI AzramamAMthI pagapALA dAMDIyAtrA mATe nIkaLavAnA che ane tyAM jaI mIThA mATe satyAgraha karavAnA che tyAre e yAtrAnuM prayANa najare nihALavA mATe teo paNa sAbaramatI Azrama pAse gayA hatA. tyAre e jovA tyAM hajAro mANaso ekatra thayA hatA. paroDhiye potAne yAtrA sarakhI rIte jovA maLe eTalA mATe yuvAna bhAnuzaMkara bIjA keTalAye lokonI jema AgalI rAte eka vRkSa para caDI gayA hatA. pote najare joyelI e yAtrAthI ane mahAtmA gAMdhIjIthI teo eTalA badhA prabhAvita thayA hatA ke dezanI AjhAdI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 mATe ane garIbo mATe kazuMka karI chUTavAnI bhAvanA emanA manamAM jAgrata thaI hatI ane uttarottara e daDha thatI gaI hatI. DaoN. adhvaryunI jude jude sthaLe badalI thatI. pATaNamAM teo hatA tyAre jaina muni zrI nyAyavijayajI (tripuTI mahArAjamAMnA eka ane "jaina darzana' graMthanA lekhaka)nA saMparkamAM AvyA hatA. emanI pAsethI DaoN. adhvaryune ghaNI preraNA ane mArgadarzana maLatAM. emanI sAthenA saMbaMdhathI dharmano, janakalyANano raMga lAgyo hato. DaoN. bhAnuzaMkara adhvaryu sarakArI nokarImAM hatA eTale emanI vakhatovakhata jude jude sthaLe badalI thatI. AthI teone navAM navAM sthaLa ane navA navA lokone potAnA banAvI levAnI tathA Thera Thera pharavAnI sArI phAvaTa AvI gaI hatI. eTale ja teo pravAsathI kyAreya thAkatA nahi. pote sarakArI dAktara hatA tyAre eka vakhata emanI badalI dhaMdhukA khAte thaI hatI. e vakhate emaNe joyuM ke e vistAramAM- khArApATamAM dUSita pANI vagerene kAraNe lokonI AMkha para vadhAre asara thatI hatI. evAmAM e bhAla naLakAMThA vistAramAM dharmabodha sAthe lokasevAnuM kArya karatA jaina muni pUjya saMtabAlajInA saMparkamAM teo AvyA. teo saMtabAlajInI udAtta bhAvanAothI ane nirmaLa cAritryathI prabhAvita thayA ane saMtabAlajInI ja preraNAthI emaNe netrayajJanuM tyAM Ayojana karyuM. gAmaDAnA garIba dardIone vinA mUlya dAktarI sevA ApavAmAM Ave to ja garIba loko lAbha laI zake. jyAM pUrato poSaka khorAka na paravaDe, tyAM davAnA paisA to kyAMthI kADhI zake? A rIte netrayajJanI eka yojanA AkAra levA lAgI. evA netrayajJanA AyojanathI keTalAye dardIone lAbha thayo. samAjanA AgevAnonI, dhanika vepArIonI tathA bIjA keTalAyanI karuNAbharI najara garIbo pratye vaLI ane netrayajJono pracAra thayo. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 1 15 - sarakArI khAtAmAM baDhatI pAmatAM pAmatAM DaoN. bhAnuzaMkara adhvaryune muMbaI IlAkAnA AMkhanA mukhya saspena tarIke sthAna maLyuM. aMgrejonA vakhatamAM pahelI ja vAra eka bhAratIya nAgarikane A sthAna apAyuM. A mAna jevuM tevuM nahotuM. teo e mATe traNa varSa muMbaImAM rahyA hatA. emanI sarakArI kArakirdIno A eka uttama kALa hato. bhAratane AjhAdI maLI tyAre DaoN. bhAnuzaMkara haju sarakArI nokarImAM ja hatA. AjhAdI pachI saurASTramAM saurASTra sarakAranI sthApanA thaI. (tyAre muMbainuM juduM rAjya hatuM jemAMthI mahArASTra ane gujarAta chUTAM paDyAM nahotAM.) e vakhate zeTha vIracaMda pAnAcaMda zAha nAmanA eka agraNI gAMdhIvAdI sAmAjika kAryakartAnI saurASTra sarakAramAM keLavaNI ane Arogya khAtAnA maMtrI tarIke niyukti thaI hatI. zrI vIracaMda pAnAcaMda zAha saurASTramAM rAjakoTathI 47 kilomiTara dUra AvelA jAma samaDhiyALA nAmanA nAnakaDA gAmanA vatanI hatA. dezI rAjyanA tAbAnuM e gAma hatuM. gAMdhIjInAM grAmasevAnAM kAryomAMthI preraNA laI sva. vIracaMda pAnAcaMda zAhe potAnA gAmamAM gAmasudhAraNA maMDaLInI racanA 1933mAM karI hatI. tyArapachI A maMDaLInI pravRttiono vyApa vadhatAM jAma samaDhiyALAmAM saurASTra senTrala hospiTalanI sthApanA 1937mAM karavAmAM AvI hatI. dezI rAjyanuM eka nAnuM gAmaDuM hovAthI enI pravRttionuM kSetra tyAre maryAdita hatuM, paraMtu e grAma vistAramAM bIjI koi hospiTala na hovAthI enI jarUriyAta lokomAM uttarottara vadhatI jatI hatI. DaoN. bhAnuzaMkara adhvaryu i.sa.1951mAM badrIkedAranI yAtrAe jatAM RSikeza gayA hatA. tyAM zivAnaMda AzramanA svAmI zivAnaMda sarasvatInA pratyakSa saMparkamAM teo AvyA. agAu muMbaImAM temanAM Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 6 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 vyAkhyAno sAMbhaLI teo prabhAvita thayA hatA. RSikezamAM temane Azrama, gaMgAmaiyAno kinAro ane svAmI zivAnaMdajInuM sAMnidhya vagere eTalA badhAM gamI gayAM ke teo tyAM vAraMvAra javA lAgyA ane pachI to evo raMga lAgyo ke 1956mAM emaNe svAmIjInI salAha anusAra sarakArI nokarI choDI dIdhI ane AjIvana brahmacarya vrata laI, saMnyAsa dhAraNa karI svAmIjInA ziSya thaI gayA. emanuM nAma "zivAnaMda' rAkhavAmAM AvyuM. potAnA guru pU. svAmI zivAnaMda sarasvatInI AjJA anusAra emaNe gRhastha jIvanamAM ja rahI, AMkhanA dAktara tarIke ja saurASTramAM AvI tabIbI kSetre lokasevAnuM kArya cAlu karyuM. sAthe sAthe "divya jIvana saMgha'nI pravRttio paNa cAlu karI. zrI vIracaMda pAnAcaMda zAhe lokasevAnuM je saMgIna kArya karyuM hatuM ethI prerAIne saurASTra sarakAre jAma samaDhiyALAne navuM nAma ApyuM "vIranagara'. DaoN. adhvaryu emanA saMparkamAM AvyA ane vIranagaranI hospiTalamAM joDAI gayA. zeTha vIracaMda pAnAcaMda bahu udAra mahAnubhAva hatA. DaoN. adhvaryu haMmezAM emanI prazaMsA karatAM thAke nahi. DaoN. adhvaryue saMnyAsa svIkAryA pachI potAnI aMgata kamANI choDI dIdhI hatI. 1956mAM teo vIranagara AvI gayA ane zivAnaMda mizananA nAmathI hospiTala cAlu thaI. uttarottara A hospiTalano vikAsa thato rahyo ane cAra dAyakAmAM to eNe dezavidezamAM khyAti meLavI lIdhI. hospiTalamAM have Azare aDhIso jeTalI pathArInI vyavasthA thaI gaI. AMkhanA dardIo uparAMta anya roganA dardIone paNa dAkhala karavAnuM cAlu thayuM ane sauthI mahattvanuM bIjuM eka kArya cAlu thayuM te carasa-gAMjo vagerenA vyasanIone vyasanamukta karavA mATenA upacAranI suvidhA paNa tyAM dAkhala karavAmAM AvI. svAmI zivAnaMda sarasvatI brahmalIna thayA tyArapachI RSikezanA zivAnaMda AzramanuM sukAna pU. svAmI cidAnaMdajIe svIkAryuM. bApujI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 117 mATe emane apAra lAgaNI hatI. bApujIne jyAre 80 varSa thayAM tyAre pU.cidAnaMdajIe bApujI ane bAne RSikeza AzramamAM bolAvI khAsa AzIrvAda ApyA hatA ane tyAre bApujInuM nAma "svAmI yAjJavalkayAnaMdajI ane pU. bAnuM nAma emaNe "maitreyIdevI' rAkhyuM hatuM. emAM ApaNAM paurANika nAmonI pUrI sArthakatA rahelI che. bApujIe tyArathI bhagavAM vastra dhAraNa karyA hatAM. DaoN. adhvaryu "svAmI yAjJavakyAnaMdajI' banyA, paraMtu zivAnaMda AzramanA aMtevAsI hovAthI ane svAmI zivAnaMdanA ziSya hovAthI teo DaoN. zivAnaMda adhvaryu tarIke ja vadhu jANItA rahyA hatA. - vIranagaranI hospiTala dvArA temaNe netrayajJonuM vividha sthaLe, vividha saMsthAone upakrame Ayojana cAlu karyuM ane eka mizanarInI jema teo garIba dardIonI sevAmAM lAgI gayA. cAra dAyakAthI adhika samaya sudhI teo AMkhanA oparezana maphata karatA rahyA ane pote ekalA Azare traNa lAkhathI vadhu oparezana karyA. samagra bhAratamAM AMkhanA koI dAktare ATalAM badhAM oparezana karyA nathI. (DaoN. zivAnaMda adhvaryu pachI bIje naMbare cikhodarAnA DaoN. ramaNIkalAla dozI Ave ke jemaNe atyAra sudhImAM aDhI lAkhathI vadhu oparezana karyA che ane hAla 80 varSanI vaye paNa rojeroja savAre oparezana karatA rahyA che.) DaoN. adhvaryu sAhebe krame krame vIranagaranI zivAnaMda mizana hospiTala dvArA samagra saurASTramAM netranidAna zibiro ane netrayajJo dvArA evuM sarasa vyavasthA taMtra goThavyuM ke jethI rojeroja nizcita sthaLe niyamita tArIkhe enuM Ayojana cAlyA kare. pALiyAda, sAyalA, bAMTavA, zivarAjagaDha, dhorAjI vagere bhinna bhinna sthaLe, dareka jillAmAM sthAnika saMsthAo ane kAryakaronA sahayogathI dara mahinAnI cokkasa tArIkhe Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 sAMprata sahaciMtana bhAga 11 netranidAna zibira hoya ane emAMthI je dardIone oparezananI jarUra hoya teone vIranagara te ja divase vAhanamAM lai AvavAmAM Ave, bIje divase oparezana thAya, cAra divasa emane rAkhavAmAM Ave, maphata cazmA ApavAmAM Ave ane darekane vAhanamAM pAchA emanA sthaLe pahoMcADavAmAM Ave. dardIe e mATe kazuM ja ApavAnuM na rahe. paisAnA abhAve koi dardI pAcho javo na joie. dara mahinAnI tArIkho nizcita hoya eTale loko ApoApa jANatA ja hoya. eTale e mATe pracArapatrikAo, jAherAto ke bIjA kazAnI jarUra na rahe ane kharca paNa na thAya. e rIte dareka sthaLe nizcita divase baso-traNaso dardIo AMkha batAvavA AvI pahoMcyA ja hoya. zivAnaMda mizana eka sevAbhAvI saMsthA eTale enA dAktaro ane karmacArIonI dardIo sAthenI rItarasama paNa eTalI saraLa, sahaja ane sahAnubhUti bharelI hoya ke dardI gabharAya nahi. e mATe DaoN. adhvaryu sAhebe badhAMne sArI rIte taiyAra karelA che. -- A rIte vIranagaranI hospiTalamAM motiyo vagerenAM mahine sarerAza doDha-be hajAra jeTalAM oparezana thAya ane dareka jillAmAM netrayajJomAM thAya te oparezana vadhArAmAM, A rIte samagra saurASTramAM aMdhatva nivAraNanuM kArya eTaluM badhuM sarasa thayA kare che ke tyAM motiyA vagerenA kAraNe thatA aMdhatvanI TakAvArI sAva ochI thai gai che. keTalAMka varSathI bApujIne potAnA kAryamAM madadarUpa thAya evAM, emanAM aMgata maMtrI jevA eka bahenanI sevAno lAbha maLato rahyo hato. e che anasUyAbahena. bApujInI badhI ja vahIvaTI javAbadArI emaNe upADI lIdhI hatI. anasUyAbahena eka suzikSita, saMskArI, kAryadakSa ane vyavahArakuzaLa sannArI che. emaNe aMgata rIte to bApujInI dIkarInuM sthAna lIdhuM ane bApujInA vAtsalyano sauthI vadhu Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - DaoN. zivAnaMda adhvaryu 119 lAbha anasUyAbahenane maLyo. teo bApujInA kAryano bhAra saMbhALe, bApujInI tabiyatanI dekharekha rAkhe ane bApujI bahAragAma kyAMya paNa javAnA hoya to sAcavIne laI jAya. bApujInI vRddhAvasthAmAM anasUyAbahena emanI lAkaDI samAna hatAM. bApujIno eka zirasto sarasa AvakArya rahyo hato. roja savAre pharaja para jatAM pahelAM badhA DaoNkTaro ane sTAphanA anya mahattvanA sabhyo sAthe bApujI cA-nAsto letA. e vakhate badhAMnI pravRttio, pharajo vagerenI vAtacIta to thAya, paNa saunA khabaraaMtara puchAya ane koine potAnA kAryamAM ke gharanI bAbatamAM kaMI muzkelI hoya to tarata nivAraNa thAya. badhAMnI sAthe haLImaLIne rahevuM. zeTha-nokara jevo nahi paNa samAna svajana jevo saMbaMdha rAkhI, AtmIyatA keLavI kAryane vadhu dIpAvavAnI bhAvanA bApujInA ane saunA aMtaramAM rahetI. bApujI vAraMvAra kahetA ke "amArI saMsthA sevAbhAvI che, paraMtu tema chatAM dAktarone ocho pagAra ApavAnuM huM mAnato nathI.' ethI ekaMdare dAktaro ane sTAphanA anya sabhyo saMtuSTa ane prasanna rahyA karyA che. darekane potAnA kAmanI svataMtratA. koInA kAryamAM dakhalagIrI nahi ke Thapako ApavAnI paddhati nahi. premathI kAma levAnI anokhI paddhati tyAM jovA maLe. AthI ja bApujInA svargavAsa pachI sau dAktaroe pratijJA lIdhI ke "pote potAnI pharaja niSThApUrvaka bajAvaze ane zivAnaMda mizananuM kAma evuM ja zobhI rahe te mATe satata prayatnazIla raheze." RSikezanA zivAnaMda Azrama ane DivAina lAipha sosAyaTI sAthe saMlagna thavAne kAraNe DaoN. adhvaryu svAmI zrI yAjJavakyAnaMdajIne eka viziSTa lAbha thayo. zivAnaMda AzramanI zAkhAo dezavidezamAM che. AMtararASTrIya stare cAlatA A AzramamAM videzomAMthI keTalAye Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 20 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 sAdhako AvIne rahe che. emAMnI svinjharalenDanI keTalIka vyaktio sAthe-khAsa to AMkhanA dAktaro sAthe DaoN. adhvaryune paricaya thayo. emanA nimaMtraNathI DaoN. adhvaryu yuropanI AMkhanI ane anya hospiTalanI mulAkAta laI AvyA. daramiyAna evA keTalAka svisa dAktaroe vIranagaranI zivAnaMda mizananI hospiTalanI mulAkAta lIdhI ane enA sevAbhAvI kAryathI bahu rAjI thayA. koIka dAktaroe to tyAM rahIne potAnI sevA ApavI cAlu karI. eka dAktara to varSothI dara varSe eka mahino vIranagara AvIne oparezana karatA rahyA che ane have emanA putra paNa Ave che. vIranagara Ave tyAre teo vIranagaranA thaIne ja rahe. bApujInI sAthe zuddha zAkAhAra grahaNa kare ane rojeroja prArthanAmAM jamIna para palAMThI vALIne bese. svisa DaoNkTaronA sahakArane lIdhe svitsaralenDa taraphathI vIranagaranI hospiTalane AMkhanI tapAsa ane zastrakriyA mATe moMghAmAM moMghAM adyatana sAdhano bheTa maLatAM rahyAM che. vIranagaranA kAryathI svisa DaoNkTaro eTalA badhA prabhAvita thayA che ke eka dAktare to lakhyuM che ke zivAnaMda mizana hospiTalanuM dhoraNa jotAM kahevuM paDe ke havethI koI bhAratIya nAgarike AMkhanI zastrakriyA mATe videza javAnI AvazyakatA nathI. bhAratamAM sArAmAM sArAM oparezana thAya che. - DaoN. zivAnaMda adhvaryune pratyakSa maLavAno pahelo avasara mane 1992mAM maLyo hato. mArA mitra ane zivAnaMda mizananA eka TrasTI, rAjakoTanA zrI zazikAntabhAI mahetA mane DaoN. adhvaryu sAhebane maLavA mATe kahetA. paNa evo avasara prApta thato nahoto. rAjakoTamAM huM houM ane tapAsa karAvIe to DaoN. adhvaryu sAheba bahAragAma hoya. zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha taraphathI prativarSa paryuSaNa vyAkhyAnamALA daramiyAna koI eka saMsthAne Arthika sahAya mATe zrotAone apIla Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 121 karavAmAM Ave che ane ekatra thayela nidhi te saMsthAne arpaNa karavAmAM Ave che. e mATe pahelAM samitinA sabhyo te saMsthAnI mulAkAta le che. 1992mAM ame keTalAka sabhyo e pramANe zivAnaMda mizananI mulAkAta mATe muMbaithI nIkaLyA hatA. muMbaithI saurASTra meilamAM nIkaLI ame rAjakoTa pahoMcyA tyAre sTezana para amAruM svAgata karavA bApujI pote AvyA hatA. ethI ame badhAMe sAnaMdAzcarya anubhavyuM hatuM. bApujInuM dAkSiNya, emanI udAratA, emanI vyavahArakuzaLatA, emanuM saujanya, emano viveka A badhAM guNonA maghamaghATano A eka nAnI ghaTanAthI ja prathama darzane paricaya thaI gayo hato. emanA avAjamAM prema ane vAtsalya hatAM. amArI mulAkAta pachI mAre muMbaI, sAyalA ane vIranagaramAM bApujIne maLavAnuM vAraMvAra thatuM. pUjya bApujI mane ane mArAM patnI tArAbahenane potAnAM saMtAnonI jema rAkhatA. emanA vyaktitvamAMthI, emanA gorA prabhAvazALI caherAmAMthI, emanI UMcI samapramANa kAyAmAMthI, emanAM nehanItaratAM nayanomAMthI ane emanAM bhagavAM vastromAMthI pavitratAnI surabhi satata vahetI rahetI. A mulAkAta pachI bApujI 1993mAM muMbai padhAryA hatA. paryuSaNa vyAkhyAnamALAmAM emaNe sarasa ubodhana karyuM hatuM. e vakhate agiyAra lAkha rUpiyA ane zivAnaMda mizana mATe ekatra karI zakyA hatA. e nidhi arpaNa karavAno kAryakrama vIranagaramAM zAnadAra rIte yojAyo hato. eka vakhata saurASTra yunivarsiTImAM mAre pIeca.DI.nA eka vidyArthInI maukhika parIkSA (Viva) levA javAnuM hatuM. bApujIne enI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 jANa thatAM tarata muMbai mane phona karyo ane hyuM ke yunivarsiTInA gesTa hAusamAM rAta na rokAtAM vIranagaramAM rAta rokAva. yunivarsiTI para gADI tamane teDavA AvI jaze ane bIje divase eraporTa para mUkI jaze. badhI vyavasthA thai jaze.' bApujInuM nimaMtraNa maLe pachI vicAravAnuM ja zuM hoya ? huM vIranaga2 pahoMcyo. ane emanuM Atithya mANyuM. AvA saMta mahAtmAno yoga maLavo e paNa durlabha. bApujIe RSikezamAM zivAnaMda AzramamAM yogAsano ryAM hatAM, saMskRta bhASAnA abhyAsa uparAMta emaNe pAtaMjala yogasUtrano abhyAsa karyo hato ane aSTAMgayoganI sAdhanA karI hatI. pAtaMjala yogasUtra jIvanabhara enano priya graMtha rahyo hato ane e vize emaNe aneka sthaLe pravacano ApyAM hatAM. bApujIno jIva vastutaH adhyApakano jIva hato. pote aThavADiye eka divasa rAjakoTanI eka saMsthAmAM jIvananA aMta sudhI bhaNAvavAnuM cAlu rAkhyuM hatuM. saNosarAnI lokabhAratI saMsthAmAM 'ahiMsA' vize mAruM pravacana hatuM e vAta jANIne teo anasUyAbahena sAthe saNosarA AvI pahoMcyA hatA. vyAkhyAnane aMte emaNe mane kahyuM ke 'ahiMsA vize bhagavAna pataMjalinuM avataraNa tame TAMkyuM te mana bahu ja gamyuM che.' te samaye emaNe mane kahyuM hatuM ke 'yogasUtra' emano atyaMta priya viSaya che. kyAMya paNa e vize pravacana ApavAnuM Ave to e mATe potAne kazI pUrva taiyArInI jarUra nathI, kAraNa ke badhuM kaMThastha che. chellAM keTalAMka varSathI bApujIe potAnI lokakalyANanI pravRttiono vyApa vadhAryo hato. khetI, sIMcAi, pazukendra, chAzakendra, anAjarAhata ane garIba dardIone tabIbI sevA ApavA uparAMta emaNe zikSaNanA kSetre potAnI pravRttio zivAnaMda parivAranA upakrame cAlu Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoN. zivAnaMda adhvaryu 123 karI. zALAnA vidyArthIo ane vidyArthinIo mATe chAtrAlaya tathA bALamaMdiranI pravRtti vIranagaranA saMkulamAM ja navA sarasa makAno baMdhAvI cAlu karAvI che. taduparAMta zikSako mATe bhinna bhinna sthaLe zibironuM Ayojana karAya che ke jethI zikSakonuM ane zikSaNanuM ane sAthe sAthe saMskAritAnuM stara UMcuM Ave. AvI zibiromAM bApujI jAte hAjara rahIne pravRttionI dekharekha rAkhatA ane mArgadarzana ApatA rahetA. dezane sudhAravo hoya to zikSakone sudhAravA joize. to ja AvatI peDhImAM zista, vinaya, niyamitatA, prAmANikatA, dharmazraddhA vagere guNo khIlaze. zikSaNa kSetre AvA AvA Avazyaka guNonI hAla oTa samagra dezamAM varatAya che. bApujI jAhera janatAnAM nANAMthI cAlatI sevAbhAvI saMsthAnuM saMcAlana jUnavANI paddhatithI ke karakasaranA bhrAmaka vicArothI karatA nahi. emanI pAse Adhunika pariNAmalakSI abhigama hato. kAma jaladI thatuM hoya to TapAlane badale TeliphonanuM kharca karavuM vyAjabI che ane Teliphona karatAM rUbarU mulAkAtathI kAma vadhAre sAruM thatuM hoya to eTaluM pravAsa kharca karavAnuM vadhu ucita che. vastutaH saMsthAnI suvAsa prasaravI joIe. teo mAnatA ke sAruM kAma paisAnA abhAve kyAreya aTakatuM nathI. kAma niSThAthI ane sArI, saMtoSakAraka rIte thavuM joie. niyamomAM jaDatA na AvI javI joIe. bApujI sAcA arthamAM eka uttama karmayogI hatA. teo jIvanabhara satata anAsaktabhAve kArya karatA rahyA hatA. 92 varSanI jiMdagImAM emaNe savAso varSa jeTaluM kArya karyuM haze. teo potAnA samayano kyAreya durvyaya karatA nahi. pote savAramAM cAra vAge UThI jAya ane Akho divasa kAma karatA rahe. ekalA paDe tyAre te satata potAnA kAryamAM gUMthAyelA rahe. paraMtu bIjI bAju teo potAne samaya nathI' evI kRtrima moTAi paNa kyAreya batAvatA nahi. koinI sAthe Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 maLavAmAM, vAto karavAmAM teo kRtrima sabhAna utAvaLa dAkhavatA nahi. saune saMtoSa thAya evI sahaja rIte samaya ApatA. roja sAMje bhojana pahelAM teo gharanA AMgaNAmAM khullAmAM svaccha vAtAvaraNamAM besatA. jemaNe AvIne maLavuM hoya, vAto karavI hoya te niHsaMkoca AvI zake. bahAragAma pote gayA hoya to sthAnika kAryakartAo, netAo, mahAnubhAvone teo nirAMte maLatA, vArtAlApa ke vicAravinimaya karatA. emanA sAnidhyamAM vAtAvaraNa preraka ane protsAhaka banI rahetuM. emanuM niHsvArtha, sevAparAyaNa, prabhumaya pavitra jIvana emAM mahattvanuM kArya karatuM. - svAmI zivAnaMda sarasvatIe sevA ane adhyAtmano samanvaya karyo che. divya jIvana saMghamAM sevA dvArA adhyAtmanA mArge AgaLa vadhavA mATe cha pagathiyAya batAvavAmAM AvyAM che : (1) sevA (2) prema (3) dAna (4) pavitratA (5) dhyAna ane (6) AtmasAkSAtkAra. bApujIe sevA ane adhyAtmanA samanvayanI A dIkSA potAnA jIvanamAM caritArtha karI hatI. bApujIne dIrdhAyuSya maLyuM hatuM. lokajIvananA bhautika ane AdhyAtmika utkarSamAM emanuM niHsvArtha, tyAgaparAyaNa yogadAna ghaNuM moTuM rahyuM che. deza ane vizeSataH gujarAta emanuM haMmezAM e mATe RNI raheze. saMtasvarUpa pU. bApujInA puNyAtmAne natamastake aMjali arpIe chIe ! Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma muMbaInI dvArA seMTa jheviyarsa kaoNlejamAM gujarAtI viSayanA adhyApanakAryanI sAthe vidyArthIone lazkarI tAlIma ApavAnuM kArya meM 1951thI 1970 sudhI karyuM hatuM. e mATe meM pote 1951nA mArca, eprila ane me ema traNa mahinA karNATakanA belagAmamAM 'marAThA lAiTa inphanTrI'mAM lazkarI tAlIma lIdhI hatI. tyArapachI paNa belagAma, daherAdUna, kAmaTI vagere sthaLe AvelAM lazkarI kendromAM unALAnI rajAmAM pharIthI vizeSa tAlIma meLavI hatI. sekanDa lephTenanTa, lephTenanTa, kepTana ane chelle mejara ema mArI renka rahI hatI. berarathI brigeDiyara' nAmanA mArA pustakamAM meM ena.sI.sI.nA keTalAka anubhavo lakhyA che. ahIM ena.sI.sI.no paricaya ApavAmAM Avyo che. ena.sI.sI. eTale nezanala kaeNTeDa kora (National Cadet corps)--rASTrIya vidyArthIsenA. koipaNa rASTranI bhaugolika lAlasA jyAre vadhe che tyAre AraMbhamAM pADozI rASTro sAthe saMgharSa zarU thAya che. te rAjyo nAnAM ane nabaLAM hoya to tenA para Adhipatya meLavavuM saheluM bane che. AvA saMgharSomAMthI moTAM yuddho sarajAya che. yuddha eTale zarIra ane zastranI tAkAtanI kasoTInuM kSetra. zArIrika tAkAta enI sImAe pahoMce che yauvanamAM. eTalA mATe senA ane yuddha e yuvAnonuM sakriya kAryakSetra che. Akramaka yuddha mATe, saMrakSaNa mATe, AMtarika salAmatI mATe, zAMti ane vyavasthA mATe dareka rASTra pAse vividha prakArano vyavasthita rIte keLavAyelo yuvAnavarga hoya che. bhinnabhinna prakAranI rASTrIya senA, prAdezika senAo, anAmata daLo, sarahadI cokiyAto, polIsadaLa, homagArDajha vagere prakAranAM daLo taiyAra rAkhavAmAM Ave che. duniyAmAM prativarSa lAkho yuvAno AvAM daLomAMthI nivRtta thAya che ane lAkho Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 navA yuvAnonI emAM bharatI thAya che. bharatI thayelA navA yuvAnone tAlIma ApavAnuM kArya dareka rASTramAM satata cAlatuM hoya che. AvI tAlImanA yuddhetara lAbha paNa rASTrane sAMpaDatA hoya che. yu.TI.sI. ane yu.o.TI.sI. zALA ane kaoNlejonAM yuvaka-yuvatIone temanA abhyAsakALa daramyAna lazkarI tAlIma ApavAnI pravRtti ghaNAM rASTromAM cAle che. bhAratamAM AjhAdI maLI te pahelAM, briTiza zAsana daramyAna, bhAratIya vidyArthIone lazkarI tAlIma ApavA mATenI lokonI mAMgaNIno svIkAra karIne briTiza sarakAre prAdezika senA (TeriToriyala ArmI)nA eka bhAga tarIke yu.TI.sI. (yunivarsiTI TreniMga kora)nI sthApanA 1925mAM karI hatI. emAM phakta kolejamAM abhyAsa karatA yuvAnone ja levAmAM AvatA. kaoNlejanA adhyApakone lazkarI tAlIma ApI temanI yu.TI.sI.nA oNphisara tarIke nimaNUMka karavAmAM AvatI. yu.TI.sI.nuM sauthI paheluM yuniTa muMbaI yunivarsiTInA vidyArthIo mATe muMbaimAM sthapAyuM. bIjuM yuniTa kalakattAmAM ane trIjuM yuniTa madrAsamAM sthapAyuM. e jANavA jevI hakIkata che ke AjhAda hiMda phojanA senApati netAjI subhASacaMdra bojhe kalakattAnI yunivarsiTInA sekanDa beMgAla baeNliyananA kaDaTa tarIke lazkarI tAlIma lIdhI hatI. bIjA vizvayuddha daramyAna oNphisaronI vadhu jarUriyAtane lakSamAM rAkhIne briTiza sarakAre briTananI yunivarsiTIomAM apAtI lazkarI tAlImanI vyavasthA anusAra bhAratamAM paNa te pramANe kaoNlejonA yuvakone lazkarI tAlIma ApavA mATe yu.TI.sI.nuM yu.o.TI.sI. (yunivarsiTI oNphisarsa TreniMga kora)mAM rUpAMtara karyuM. alabatta, Ama karavA chatAM lazkarI tAlIma levA mATe briTanamAM vidyArthIomAM jeTalo utsAha jaNAto teTalo utsAha bhAratamAM jaNAto nahoto. AthI bhAratamAM yunivarsiTInA kSetre apAtI lazkarI tAlIma aMge 1946mAM WWW.jainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA karI tAlIma 127 paMDita hRdayanAtha kuMjharanA adhyakSapade eka tapAsapaMca nImavAmAM AvyuM. e tapAsapaMce tapAsa karI potAnA ahevAlamAM mahattvanI be bAbatono nirdeza kye : (1) yu.o.TI.sI. dvArA apAtI lazkarI tAlIma mATe je sAdhana-sagavaDa che te pUratAM ane sArAM nathI. pariNAme tAlImanuM dhoraNa bahu UMcu jaNAtuM nathI. (2) yu.o.TI.sI.nA keDeTone tAlIma ApavA mATe lazkaramAMthI je zikSako, oNphisaro vagere 1939 pachIthI mokalavAmAM Ave che, te bIjA vizvayuddha pahelAM hatA tevA, bahu UMcI lAyakAtavALA hotA nathI. sarakAra jo bhAratanA yuvAnone sArI rIte tAlIma ApavA icchatI hoya to A vyavasthAtaMtranI "nezanala keDeTa kora'nA nAmathI navesarathI racanA karavI joIe ane tene sArA zikSako ane pUrAM sAdhano ApavAM joIe..tapAsapaMce vaLI evI paNa bhalAmaNa karI ke lazkarI tAlIma yuvako uparAMta yuvatIone paNa ApavAmAM Ave ane kolejanA vidyArthIo uparAMta zALAnA vidyArthIone paNa ApavAmAM Ave. tapAsapaMcano ahevAla Avyo, paNa 1947mAM briTiza sarakAre vidAya lIdhI. paraMtu svataMtra bhAratanI sarakAre tapAsapaMcano ahevAla maMjUra rAkhyo ane te anusAra khAsa dhAro (ena.sI.sI. ekTa) ghaDI 1948nA eprilanI 16mI tArIkhe pasAra karyo ane khAsa gejheTamAM te chApavAmAM Avyo. Ama, 1948nA eprilanI 16mIe ena.sI.sI.no janma thayo. ena.sI.sI. e bhAratanI moTI ane uttama yuvA-pravRtti che. udeza ane mudrAlekha jyAre lokasabhAmAM ena.sI.sI. vize ghAro pasAra karavAmAM Avyo tyAre ena.sI.sI.nA uddeza athavA dhyeya tarIke nIcenI klamo jAhera karavAmAM AvI : Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 bhAratanA yuvAnomAM ane yuvatIomAM cAritra, baMdhutvanI bhAvanA, kheladilI, sevAno Adarza ane netAgIrInI zakti vikasAvavAM. (2) yuvAno ane yuvatIone lazakarI tAlIma ApavI ane e dvArA rASTranA saMrakSaNanI bAbatamAM temane rasa letAM karavAM. (3) lazkarI tAlIma pAmelAM zistabaddha yuvAno ane yuvatIono anAmata samudAya Ubho karavo ke jethI rASTranI kaTokaTInA samayamAM lazkarano jhaDapI vistAra karatI vakhate teo oNphisara tarIke kAma lAge. ena.sI.sI.no mudrAlekha "ekatA ane anuzAsana' evo rAkhavAmAM Avyo che. ena.sI.sI.nA keDeTomAM kartavya (yuTI) ane zista (Disiplina)nI bhAvanAnAM bIja ropavAmAM Ave che. temane samajAvavAmAM Ave che ke "aMtarAtmA dvArA prApta thayela paramAtmAnA Adezane anusaravuM te kartavya. sAcI sattA dharAvatI vyaktie ApelA hukamanuM pAlana karavuM te zista. baMnenA pAyAmAM rahelI bhAvanA e che ke uccatara dhyeyane mATe aMgata svArthano inkAra karavo. jyAM sudhI kartavyano pATha jIvanamAM barAbara Utare nahIM tyAM sudhI zistanA pAThanuM zikSaNa adhUruM rahe che." ena.sI.sI.nA kAyadA pramANe emAM joDAnAra vidyArthIo mATe zAMti ke yuddhanA samayamAM lazkaramAM joDAvAnuM pharajiyAta nathI. Ama chatAM sarakAra kyAreka AMtarika salAmatI ke vyavasthA mATe ena.sI.sI.nI sevAno upayoga karI zake che. eTalA mATe ena.sI.sI.ne saMrakSaNanI trIjI haroLa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. prAdezika senA e saMrakSaNanI bIjI haroLa gaNAya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 129 ena.sI.sI.nuM vyavasthAtaMtra ena.sI.sI.nA taMtranI bahu vyavasthita rIte yojanA karavAmAM AvI che. ena.sI.sI.nuM khAtuM kendra sarakAranA saMrakSaNa khAtA heThaLa AveluM che. ena.sI.sI.nI vaDI mukhya kacerI dilhImAM AvelI che. ane tenA vaDA te DAIrekTara janarala kahevAya che. lagabhaga dareka rAjyamAM ena.sI.sI.nI eka mukhya kacerI--DAirekToreTa-- hoya che ane tenA vaDA DAirekTara kahevAya che. bhAratamAM hAla soLa DAIrekToreTa che. DAIrekTara janarala tarIke sainyamAM mejara janaralano athavA havAI ke naukAdaLamAM samakakSa darajjo dharAvatI hoya evI vyaktinI nimaNUka thAya che ane DAIrekTara tarIke, keDeTonI saMkhyA anusAra brigeDiyara, karnala athavA lephTananTa karnalano ke samakakSa daro dharAvatI vyaktinI nimaNUka thAya che. ena.sI.sI.nA prathama DAIrekTara janarala te mejara janarala vIrendrasiMha hatA. ena.sI.sI. DAIrekToreTanI heThaLa keTalAMka grupa hoya che. rAjyanAM moTAM zaheromAM grupanI vaDI kacerI hoya che ane enI heThaLa judI judI zAkhAnAM judAM judAM yuniTo athavA beTeliyano hoya che. dareka yuniTamAM nizcita karelI saMkhyAmAM kaMpanI hoya che. dareka kaMpanImAM nizcita saMkhyAmAM keDeTonI bharatI thAya che. dareka kaMpanI, plena ke Tupa mATe nizcita karelI kaoNleja ke zALAnAM vidyArthI ke vidyArthinInI bharatI thAya che. ena.sI.sI.mAM zAkhAo ena.sI.sI.nI jyAre zarUAta thaI tyAre temAM mukhya be vibhAga rAkhavAmAM AvyA hatA : (1) siniyara Divijhana, ane (2) juniyara Divijhana. zALAnA vidyArthIo mATe je ena.sI.sI. te juniyara Divijhana ane kaoNlejanA vidyArthIo mATe te siniyara Divijhana. 1950thI chokarIone paNa lazkarI tAlIma ApavAnuM nakkI thayuM ane FO! ' Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 sAMprata sahaciMtana- bhAga 11 kaoNlejanI chokarIo mATe garlsa Divijhana (siniyara) zarU karavAmAM AvyuM ane 1954mAM zALAnI chokarIo mATe garlsa Divijhana (juniyara) zarU karavAmAM AvyuM. ena.sI.sI.nAM siniyara ane juniyara baMne DivijhanomAM lazkarI paddhati pramANe mukhya traNa zAkhAo (viMga) rAkhavAmAM AvI: (1) ArmI hiMga, (2) nevala viMga, (3) eNra viMga, ena.sI.sI.mAM oNphisaro tathA keDeTonI pasaMdagI bahu ja kaDaka dhoraNe thatI hoya che. era viMgamAM to ArogyanI sAmAnya yogyatA uparAMta je vidyArthIone cazmAM AvyAM na hoya ane jeo potAnAM mAtApitAnA ekanA eka dIkarA na hoya ane jeo amuka vayamaryAdA vaTAvI cUkyA na hoya teone ja levAmAM Ave che. emAM joDAyelA vidyArthIone vimAna calAvavAnI, glAiDiMganI tathA perezUTanI tAlIma ApavAmAM Ave che. era viMganI "sI" sarTiphikeTanI parIkSA pasAra karI hoya tevA keDeTone bhAratIya havAI daLamAM pasaMdagI ApavAmAM Ave che. tevA keDeTone pAIlaTa tarIke vimAna kaMpanIomAM paNa pasaMdagI apAya che. ena.sI.sI.nI nevala viMgamAM joDAyelA kaMDaTone muMbai, kocIna, vizAkhApaTTanama vagere naukAdaLanAM mathakomAM lai jai naukAdaLanAM jahAjomAM khAsa tAlIma ApavAmAM Ave che. ArmI viMga, nevala viMga ane eNra viMga uparAMta kaoNlejanA vidyArthIo ArTilarI baeNTarI, ArmI skavaoNDana, signala yuniTa, meDikala yuniTa, enjiniyarsa yuniTa vageremAM paNa yogyatA pramANe joDAI zake che. zALA ane kolejanI kanyAone mATe paNa ena.sI.sI.mAM joDAvAnI vyavasthA thatAM teone ArmI viMganI keTalIka tAlIma uparAMta reDa krosa, morsa koDa vagerenI tAlIma paNa ApavAmAM Ave che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dArA lazkarI tAlIma 131 ena.sI.sI.nI sthApanA thaI tyAre AraMbhanAM keTalAMka varSa ena.sI sI.nA keDeTo ane oNphisarono gaNaveza lazkaranA gaNaveza jevo ja ApavAmAM Avyo hato, paraMtu pachI jema ena.sI.sI.no vistAra thato gayo tema tema tenA gaNavezamAM pheraphAra karavAmAM AvyA. ekaMdare keDiTone paheravo game, zobhe ane te cabarAka dekhAya tevo judI judI zAkhAne judo judo gaNaveza ApavAmAM Avyo che. zALA ane kaoNlejanAM yuvaka-yuvatIone lazkarI tAlIma ApavAnuM kArya kharcALa che. teone mATenA gaNaveza ane tenI dholAI, tAlIma mATenAM sAdhano, tAlIma mATe phAjala pADavAmAM AvelA lazkarI zikSako ane adhikArIonA pagAra, zALA ane kolejanA ena.sI.sI. oNphisaronAM mAnada vetana, tAlIma chAvaNI mATe gADIbhADuM, bhojana ane Itara vyavasthAno kharca, ena.sI.sI.nI kacerIono kharca--Ama pramANamAM ghaNo moTo kharca vidyArthIone lazkarI tAlIma ApavA pAchaLa thAya che. AmAMno keTaloka kharca rAjyanI sarakAro bhogave che ane keTaloka kharca kendra sarakAra taraphathI ApavAmAM Ave che. parIkSAo ena.sI.sI.mAM joDAyelA keDeTone aThavADiyAmAM eka athavA be pareDa bharavAnI hoya che. lagabhaga cha mahinAmAM temane lazkarI abhyAsakrama pUro karavAno hoya che. temanI pareDa zALA ke kaoNlejanA abhyAsamAM avarodharUpa na bane e rIte savAre ke sAMja ke goThavAtI hoya che. tAlIma lIdhA pachI eka, be ke traNa varSane aMte teo parIkSAo Ape che. emAM juniyara DivijhanamAM levAtI parIkSA te "e' sarTiphikeTanA nAmathI oLakhAya che. siniyara DivijhanamAM levAtI parIkSAo "bI" ane "sI" sarTiphikeTanA nAmathI oLakhAya che. keDeToe pasAra karelI parIkSAonA AdhAre temane ena.sI.sI.nA WWW.jainelibrary.org Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 darajajA ane hoddAonI baDhatI ApavAmAM Ave che. keTalIka yunivarsiTIomAM tevA keDeTone parIkSAnA keTalAka viSayomAM rAhata athavA vadhu guNa ApavAmAM Ave che. ena.sI.sI.nA keDeTo mATe sainyamAM joDAvuM pharajiyAta nathI, paraMtu khaDakavAsalAnI Diphensa ekeDemImAM ane deharAdUnanI miliTarI ekeDemImAM ena.sI.sI.nA kaeNTo mATe keTalIka beThako anAmata rAkhavAmAM AvI che. ena.sI.sI.nI tAlIma lai joDAyelA keDeTo ekeDemInI parIkSAomAM ghaNuM sAruM pariNAma lAve che ane teo ghaNA sArA oNphisara nIvaDe che evo ucca lazkarI sattAvALAono abhiprAya che. ena.sI.sI.mAM darajo ane hodo. AjJApAlana vagara sainyanI vyavasthA TakI na zake ane yuddhamAM to enuM pariNAma bhayaMkara Ave. koNe konI AjJA mAnavI, koNe kone salAma karavI te mATe sainyamAM darajjo (renka) ane hoddo ApavAmAM Ave che. pratyekano darajjo dUrathI paNa oLakhAya e mATe gaNavezamAM khabhA upara paheravAnI judI judI nizAnIvALI paTTI karavAmAM Ave che. jema sainyamAM tema ena.sI.sI.mAM paNa keDeTo ane oNphisarone darajjo ane hoddo ApavAmAM Ave che. ena.sI.sI.mAM dAkhala thayelA vidyArthIne keDeTa kahevAmAM Ave che. tyArapachI (1) lAnsa korporala, (2) korala, (3) sArjanTa, (4) kaMpanI kvArTara mAsTara sArjanTa, (5) kaMpanI sArjanTa mejara, (6) rejimenTala kvArTara mAsTara sArjanTa, (7) rejimenTala sArjanTa mera, (8) anDara oNphisara, ane (9) siniyara anDara oNphisara--e pramANe uttarottara caDiyAto darajjo lAyakAta pramANe ApavAmAM Ave che. ena.sI.sI.mAM joDAnAra oNphisarone (1) sekaMDa lephTananTa, (2) lephTananTa, (3) kaeNpTana ane (4) mejara e pramANe uttarottara caDiyAto Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 133 darajjo maLe che. temAMthI keTalAkanI aimpaTanTa kvArTara mAsTara, sekanDa Ina kamAnDa vagere tarIke nimaNUka karavAmAM Ave che. ena.sI.sI.mAM darajAo ane hoddAo ghaNuMkharuM lazkaranA darajAo ane hoddAo pramANe ja ApavAmAM Ave che. lazkaramAM sipAIo ane oNphisaro ema be vibhAga hoya che. sipAiomAM (1) lAnsa nAyaka, (2) nAyaka, (3) havAladAra, (4) havAladAra mejara, (5) jamAdAra, (6) jamAdAra mejara, (7) sUbedAra ane (8) sUbedAra mejara evo darajjo apAya che. lazkarI ophisaromAM (1) sekanDa lephTananTa, (2) lephTananTa, (3) kepTana, (4) mejara, (5) lephTananTa karnala, (6) karnala, (7) brigeDiyara, (8) mejara janarala, (9) lephTananTa janarala, (10) janarala evo uttarottara caDiyAto daro apAya che. yuddhanA samaye jhaDapI baDhatI ApIne protsAhita karavAnA hetuthI janaralane phIlDa mArzala banAvavAmAM Ave che. naukAdaLamAM ophisaromAM (1) eNkTiga saba lephTananTa, (2) saba lephTananTa, (3) lephTananTa, (4) lephTananTa kamAnDara, (5) kamAnDara, (6) kaeNpTana, (7) komoDora, (8) riara eDamirala, (9) vAisa eDamirala ane (10) eDamirala e pramANe uttarottara caDiyAto darajjo ApavAmAM Ave che. vAyusenA athavA havAIdaLamAM oNphisaromAM (1) pAilaTa oNphisara, (2) phulAIga oNphisara, (3) phUlAiTa lephTananTa, (4) skavaoNDana lIDara, (5) viMga kamAnDara, (6) grupa kaeNTana, (7) eNra kAmoDora, (8) eNra vAIsa mArzala, (9) era mArzala e pramANe uttarottara caDiyAto darajjo ApavAmAM Ave che. vArSika tAlIma chAvaNI ena.sI.sI.nA keDeTone dara varSe dasa, bAra ke cauda divasa mATe bahAragAma vArSika tAlIma mATe laI javAmAM Ave che. tyAM teone eka sthaLe chAvaNImAM rahevAnuM hoya che. tyAM tAlIma ane rahevA tathA khAvApIvAnI tamAma vyavasthA sarakArane kharca karavAmAM Ave che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 tAlIma chAvaNImAM rahevAnI vyavasthA keTalIka vAra khullAmAM taMbUomAM karavAmAM Ave che to keTalIka vAra lazkarI bereka ke makAnomAM karavAmAM Ave che. vastutaH khullA medAnomAM apAtI A prakAranI tAlIma ja vadhAre sArI ane upayogI tAlIma thaI paDe che, kAraNa ke keDeTo divasa-rAta tyAM sAthe rahe che. viSayAMtaro ke bIjA koI vikSepo mATe tyAM ekaMdare avakAza hoto nathI. teo tyAM lazkarI tAlImamAM potAnA cittane sArI rIte parovI zake che. tAlIma chAvaNImAM teoe savAre ghaNuM vaheluM UThavAnuM hoya che ane samayapatraka pramANe badhuM kArya karavAnuM hoya che. temAM teone judA judA viSayonI vyavahAru tAlIma paNa apAya che. rUTa mArca, nAITa mArca, goLIbAra vagerenI tAlIma paNa apAya che. temAM ramatagatama ane bIjI spardhAo mATe paNa samaya phAjala rAkhavAmAM Ave che. Ama ekaMdare keDeTone samUhamAM rahevAnI, saMghabhAvanAnI, khaDatala thavAnI ane lazkarI tAlIma sArI rIte meLavavAnI suMdara taka sAMpaDe che. tAlIma chAvaNImAM keDeTone divase ke rAtre judI judI pharajo soMpavAmAM Ave che. koIne zastrAgAranI, koIne pareDanI, koine ramatagamatanI, koIne rasoDAnI, koIne dhobInI. e badhI pharajo teoe barAbara bajAvI che ke kema teno hisAba paNa levAya che. barAbara na hoya to tarata Thapako apAya che. lazkarI tAlImamAM nAnAmAM nAnI kSatine barAbara dhyAnathI pakaDI te mATe tarata Thapako Apavo e uparInuM sAruM lakSaNa manAya che. to ja kAryadakSatAnuM dhoraNa UMcuM rahe. tAlIma chAvaNImAM sauthI agatyanuM sthaLa te kvArTara gArDa che, jyAM covIsa kalAka cokIpahero raheto hoya che. paherA uparanA keDeTo jatA-AvatA ophisarone salAmI Ape che. kvArTara gArDa mATe cabarAka ane tejasvI keDeTonI pasaMdagI thAya che. kyAreka e mATe judI judI kaMpanIo vacce spardhA paNa thAya che. kvArTara gArDa mATe roja navA Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- - --- - - - - - - - - - - - ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 135 gArDa AvatA hoya che. gArDanI badalIno kAryakrama AtmavizvAsa janmAvanAra rasika ane nihALavA jevo hoya che. chAvaNImAM svacchatA upara paNa ghaNo bhAra mUkavAmAM Ave che. lazkarI kendronI jema tAlIma chAvaNIomAM savArathI bhojananA samaya sudhI keDeToe potAno sAmAna ekasarakhI rIte, ekasarakhA mApe, svacchatApUrvaka goThavavAno hoya che jene lAIna resiMga kahevAmAM Ave che. judAM judAM leTUna ane kaMpanInAM keDeTo vacce e mATe spardhA paNa yojavAmAM Ave che. samAjajovA mATe tAlIma chAvaNIo ena.sI.sI.nA keDeTone zArIrika zramanuM gaurava samajAya eTalA mATe ena.sI.sI.nI zarUAta thaI tyArathI lagabhaga 1965 sudhI vArSika tAlIma chAvaNImAM rojanA be kalAkanA hisAbe nizcita karelA kalAka samAjasevA mATe ApavAnA rahetA. tAlIma chAvaNInuM sthaLa nakkI thAya tenI sAthe keDeToe tyAM samAjasevAnuM kevA prakAranuM kArya karavAnuM che te paNa nakkI thaI jatuM. kAcA ke pAkA rastAo bAMdhavA, kAcAM makAno bAMdhavAM, grAmasaphAI, snAnAgAra, taraNahoja mATe khodakAma karavuM, sAkSaratApracAra, vRkSAropaNa, raktadAna ityAdi prakAranuM sthAnika lokone upayogI evuM samAjasevAnuM kArya karavAmAM AvatuM. rajAomAM sAmAjika sevA mATe ja khAsa hoya evI saMyukta tAlIma chAvaNIo, pAse pAsenAM rAjyonI paNa yojavAmAM AvatI. keDeTo temAM utsAhabhera bhAga letA. sAmAjika sevAne have ena.sI.sI.mAM pharajiyAta na rAkhatAM yunivarsiTInA vidyArthIo mATe enuM juduM vyavasthAtaMtra ena.esa.esa. (nezanala soziyala sarvisa) zarU karavAmAM AvyuM che. Ama chatAM ena.sI.sI.nA keDeTo dvArA paNa samAja Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 sevAnI pravRtti vakhatovakhata judI judI yojanA heThaLa chAvaNImAM hAtha dharavAmAM Ave che. prajAsattAka dinanI pareDa ena.sI.sI.mAM joDAyelA vidyArthIone ena.sI.sI.nI pravRttimAM vadhu rasa paDe ane teo gaurava anubhave te mATe judI judI yojanAo amalamAM AvelI che. temAMnI eka te prajAsattAka dinanI ujavaNImAM dilhImAM ena.sI.sI.nA keDeTonI pareDa paNa che. dara varSe pratyeka rAjyanA ena.sI.sI.nA keDeTomAMthI sauthI vadhu tejasvI, cabarAka ane kavAyata vageremAM atyaMta nipuNa yuvaka-yuvatIonI pasaMdagI karavAmAM Ave che ane teone dilhI mokalavAmAM Ave che. A rIte dareka rAjyamAMthI AvelAM, dilhImAM ekatra thayelAM yuvaka-yuvatIone keTalAka divasa sudhI khAsa tAlIma ApavAmAM Ave che ane teo 26mI jAnyuArInI pareDamAM bhAga le che. dilhInI pareDamAM potAnI pasaMdagI thavI e ena.sI.sI.nA keDeTa mATe ghaNAM gauravanI vAta che. pareDanA bIjA divase vaDA pradhAna ena.sI.sI.nA keDeTonI judI pareDanuM khAsa nirIkSaNa kare che ane je rAjyanA keDeTo sauthI vadhu guNa meLave che temane uttama rAjya-ena.sI.sI. mATenuM vijayapakva ApavAmAM Ave che. taduparAMta vyaktigata rIte zreSTha TharelA keDeTone caMdraka, pAritoSika ityAdi ApavAmAM Ave che. judAM judAM rAjyomAMthI AvatA keDeTonI rahevA-jamavAnI sagavaDa mATe dilhImAM kAyamI vyavasthA paNa karavAmAM AvI che. viziSTa tAlIma chAvaNIo ena.sI.sI.nA keDeTone mATe parvatArohaNanI tAlIma ApavAnI paNa vyavasthA karavAmAM AvI che. dArjiliMganI himAlayana mAunTeniyariMga InsTiTyUTamAM dara varSe cAreka vakhata A prakAranI Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 137 tAlIma apAya che. je keDeTone parvatArohaNamAM rasa hoya tevA keDeTonI kaDaka dhoraNe pasaMdagI thAya che ane temane parvatArohaNanI ucca prakAranI tAlIma apAya che. yuvatIone paNa tAlIma apAya che ane zikhara sara karavA teonI TukaDI paNa mokalAya che. parvatArohaNanI tAlIma uparAMta ena.sI.sI.mAM pasaMda karAyelA keDeTone dara varSe ucca netRtva (eDavAnsa lIDarazipa)nI tAlIma ApavA mATenI khAsa chAvaNInI vyavasthA paNa karavAmAM AvI che. judAM judAM rAjyomAMthI AvelA keDeTo ekabIjAnI sAthe haLImaLIne rahe ane netRtvanI tAlIma pAme e mATe manAlI, koDAi kenAla, pahelagAMva vagere suMdara sthaLomAM AvI chAvaNIo yojavAmAM Ave che. khAsa pasaMda karAyelA keDeTone lazkarI mathakomAM tAlIma ane anubhava levA mATe paNa mokalavAmAM Ave che. lazkarI tAlIma-phajiyAta ane marajiyAta 1962nA okTobaramAM cIne bhArata para AkramaNa karyuM te samaye bhAratanI sarahadanuM saMrakSaNa karavA mATe bhArata pAse pUratI saMkhyAmAM sainya nathI evuM lAgyuM. AthI bhAratanA sainyanI saMkhyA vadhAravAnI sAthe sainyane sahelAithI lazkarI tAlIma pAmelA yuvAno sAMpaDI rahe te hetuthI samagra bhAratamAM kaoNlejanA prathama varSanA vidyArthIo mATe lazkarI tAlIma pharajiyAta banAvavAmAM AvI hatI. e samayanA vAtAvaraNamAM yuvAno mATe lazkarI tAlIma pharajiyAta banI e vastu Avazyaka ane ISTa gaNAya. pahele varSe vidyArthIono utsAha paNa sAro rahyo. paraMtu pharajiyAta lazkarI tAlImane kAraNe keDeTonI saMkhyA ghaNI vadhI gaI ane ena.sI.sI.mAM "rAiphala" nAmanAM ochAM kharcALa yuniTo paNa UbhAM karAyAM. paraMtu deza upara ghaNo moTo Arthika bojo AvI paDyo. utAvaLe thayelI enI vyavasthAmAM ghaNI truTio rahI. keTalAMka kendromAM to oNphisaronI pUratI saMkhyA ke pUratAM sAdhano ke Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 gaNaveza vagara paNa tAlIma apAvI zarU thaI. pariNAme yuvAna vidyArthIonAM mana upara lazkarI tAlImanI AvazyakatAnI je gauravabharI spaSTa chApa aMkita thavI joIe te thaI nahIM. vaLI lazkarI tAlIma" e dareka vidyArthInI prakRtine ruce evI bAbata nathI. potAnA abhyAsanI kArakirdInI ADe lazkarI tAlIma AvatI hoya evuM keTalAkane lAgyuM. yuddha pachI taMgadilInuM vAtAvaraNa haLavuM banatAM pharajiyAta tAlImano prabhAva ghaTavA lAgyo ane vidyArthIo temAMthI dhIme dhIme chaTakavA lAgyA. tAlImamAM gerahAjara rahenAra vidyArthIonI saMkhyA ghaNI moTI thatI. eTalI moTI saMkhyAnI sAme zistanAM kaccha pagalAM levAnuM yunivarsiTIone yogya na lAgyuM. tethI pharajiyAta lazkarI tAlImanuM dhoraNa kathaLatuM gayuM. rAjyanI sarakAro mATe kharcano prazna to hato ja. pariNAme chaeka varSane aMte ena.sI.sI.nI tAlIma pharIthI vidyArthIo mATe marajiyAta banAvI devAmAM AvI. 1948mAM ena.sI.sI.nI zarUAta thaI tyAre AraMbhamAM tAlIma lenAra siniyara DivijhananA keDeTonI saMkhyA lagabhaga 50,000nI hatI. prativarSa te vadhatI cAlI ane 1962mAM te traNa lAkha upara pahoMcI gaI hatI. lazkarI tAlIma pharajiyAta banAvavAmAM AvI tyAre keDeTonI saMkhyA lagabhaga dasa lAkha upara pahoMcI gaI hatI. pharajiyAta tAlIma kADhI nAkhavAmAM AvI tyAre keDeTonI saMkhyA pharI ghaTI gaI. paraMtu tyAra pachI 1972mAM keTalAka pheraphAro karAyA te pachI dhIme dhIme pharI utsAha vadhavA lAgyo. bhAratamAM hAla siniyara DivijhanamAM ane juniyara DivijhanamAM maLIne paMdara lAkhathI vadhu keDeTo tAlIma lai rahyA che. A saMkhyA uttarottara vadhatI jAya che. ena.sI.sI. oNphisaro mATenAM tAlIma kendro 1948mAM ena.sI.sI.nI sthApanA thaI tyAre yu.o.TI.sI.nA oNphisarone ena.sI.sI.nA oNphisara tarIke svIkArI levAmAM AvyA. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e na.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 139 paraMtu tyAra pachI prati varSa jema jema ena.sI.sI.no vikAsa thato gayo tema tema vadhu ne vadhu oNphisaronI jarUra paDavA lAgI. oNphisara tarIke skUla ane kaoNlejomAMthI adhyApakonI ja pasaMdagI kaDaka dhoraNe karavAmAM Ave che. AraMbhamAM teone traNa mAsanI (prikamizana) sakhata lazkarI tAlIma ApavAmAM Ave che ane temAM jeo uttIrNa thAya temane ja oNphisara tarIke niyukta karavAmAM Ave che. zarUAtamAM lagabhaga eka dAyakA sudhI A prakAranI lazkarI tAlIma judAM judAM rAjyomAM AvelAM niyamita lazkarI mathakomAM athavA lazkarI tAlImakendromAM ApavAmAM AvatI. lazkarI tAlImanuM kSetra ja evuM che ke jemAM vakhatovakhata pheraphAra thayA ja kare che. bhAratanAM judAM judAM rAjyonA ena.sI.sI. oNphisarone apAtI tAlImanuM dhoraNa ghaNuM UMcuM rahetuM, paraMtu paddhatimAM kyAreka pharaka paDato. AthI bhAratanA tamAma oNphisarone ekasarakhI paddhatinI tAlIma ApavI joie ema nakkI thayuM. e mATe sau prathama 1955mAM deharAdUnamAM lazkarI kendramAM pasaMda karAyelA ena.sI.sI. oNphisaro mATe kAyamI tAlImakendro sthApavAnI jarUra jaNAI. nAgapura pAse kAmpTImAM kAyamI tAlImakendranI sthApanA karavAmAM AvI ane tyAra pachI yuvatIo mATenuM alaga tAlIma kendra gvAliyara khAte sthApavAmAM AvyuM. A tAlIma kendromAM judA judA prakAranA tAlImavargo bAre mAsa cAle che ane temAM bhAratabharamAMthI seMkaDo adhyApakoadhyApikAo AvIne tAlIma le che. alabatta, lazkarI mathakonAM tAlImakendronI tAlIma karatAM ena.sI.sI.nA tAlImakendronI tAlImanuM dhoraNa thoDuMka UtaratuM che ema baMne jagyAe meM pote lIdhelI tAlImane AdhAre huM kahI zakuM chuM. lazkarI tAlIma e eka evI vastu che ke jemAM niyamita mahAvarAnI jarUra paDe che ane jemAM navAM navAM saMzodhano mujaba navA navA pheraphAra Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 karavAmAM Ave che. eTalA mATe eka vakhata tAlIma pAmelA oNphisaroe paNa dara traNa varSe ochAmAM ochuM eka vAra pharIthI tAlIma levA javuM paDe che, jethI lazkarI tAlImanA viSayamAM teo haMmezAM tAjA rahI zake. AvI tAlImane riphrezara korsa kahe che. sAMprata sahaciMtana - bhAga 10 - pAyAnA viSayonI tAlIma ena.sI.sI.nA kaeNDeTone temanI zAkhA pramANe juAda judA keTalAka viSayonI tAlIma ApavAmAM Ave che. A tAlImamAM pAyAnA viSayo tarIke kavAyata ane kasarata, zastrono upayoga, nakazAvAcana, sainyanI racanA, vyUhAtmaka gatividhi, goLIbAranI zista, prAthamika tabIbI sAravAra vagere viSayonI tAlIma tamAma zAkhAnA kaeNDeTone apAya che. kvAyata ane kasarata samUhamAM cAlanArA mANaso sauthI vadhu vyavasthita ane kramabaddha hoya to te lazkaranA ja mANaso che, kAraNa ke temane kavAyata (Drila)nI suMdara tAlIma ApavAmAM Ave che. kavAyatanI tAlIma maLyA pahelAMnI mANasanI cAla ane tAlIma maLyA pachInI cAla vacceno pharaka tarata najare caDe evo hoya che. kavAyatanI jarUra zista mATe che. kavAyata dvArA zista AvavA uparAMta eka ja vyaktino hukama sAmUhika rIte uThAvavAnI tAlIma paNa maLe che. lazkaranA sainikone sAmAnya nAgariko karatAM pote kaMika judA che tevuM jarUrI AtmabhAna kavAyata dvArA thAya che. kavAyatathI sainikonuM zarIra to sudRDha thAya che, paNa sAthe sAthe mana paNa sudRDha thAya che: kavAyatathI sainikonI potAnA uparIo sAthenI rItabhAtamAM paNa chaTA Ave che. kavAyata teone cAlAka, cabarAka, tejasvI, AtmavizvAsavALA, prasanna, gauravayukta ane capaLa banAve che. dasa-paMdara miniTanI satata kavAyata kavanArI hoya che. eka ja sthaLe bolyAcAlyA vinA sIdhI daSTi rAkhI sthira Ubho rahelo Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ena.sI.sI. tArA lazkarI tAlIma 141 mANasa pAMceka miniTamAM cakkara khAIne nIce paDe che, paraMtu tAlIma pAmelo sainika ghaNA lAMbA samaya sudhI sthira rahI zake che. kavAyatamAM sainikoe potAno gaNaveza svaccha ane gauravavALo dekhAya tenI paNa kALajI rAkhavAnI hoya che. bakala, billo, baTana, bUTa, bUTanI dorI, hajAmata, kapaDAMnI IstrI vagere bAbatamAM bilakula khAmI na rahe e rIte sainike sajja thavAnuM hoya che. kavAyatamAM kUca karatI vakhate darekanA paga ane hAtha ekasarakhI rIte eksarakhA aMtare rahevA joIe. jANe yaMtranI jema badhA gati karatA hoya evI chApa UbhI thavI joIe. kavAyata karAvanAra uparInuM paNa pratyeka pagaluM namUnArUpa hovuM joIe ane teno hukama spaSTa avAja sAthe moTo ane raNakArayukta hovo joIe jethI badhAne barAbara saMbhaLAya ane hukamanuM sahaja rIte pAlana karavAnuM mana thAya. bhAratane AjhAdI maLI te pachI kavAyata mATenA hukamo aMgrejIne badale hiMdImAM dAkhala karavAmAM AvyA che. sAvadhAna (eTenzana), vizrAma (sTenDa eTa Ijha), ArAma se (sTenDa IjhI), teja cala (kvika mArca), bAye mUDa (leTa Tana), dAhIne mUDa (rAITa Tana), pIche mUDa (abAuTa Tana) vagere hukamo bhAratIya sainiko ane keDeTo mATe have sahaja ane svAbhAvika thai gayA che. AraMbhamAM zastra vagaranI kavAyata zIkhavavAmAM Ave che ane pachI zastra sAthenI kavAyata zIkhavAya che. sainiko ane keDeTone lAMbA aMtara sudhI ekasAthe kUca karatA laI javAmAM Ave che jene "rUTa mArca kahevAmAM Ave che. kavAyata uparAMta kasarata (phijhikala TreniMga-pI.TI.)-nI tAlIma paNa ApavAmAM Ave che, jethI sainikonAM zarIra khaDatala thAya. lazkaranA sainikonI jema ena.sI.sI.nA keDeTone vArSika chAvaNImAM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 savAre prathama kasarata karAvavAmAM Ave che jethI zarIramAM skUrti ane tAjagI Ave ane zarIra khaDatala rahe. zastrano upayoga ena.sI.sI.mAM joDAyelA keDeTone zastronI tAlIma ApavAmAM Ave che. zAstromAM sainikanuM sauthI agatyanuM zastra te rAIphala che. rAIphalanI gaNanA nAnAM zastromAM thAya che. TUMkA aMtaramAM sAme maLelA duzmanane goLIthI vIMdhavA mATe te bahu anukULa zastra che. traNaso vAra sudhI jo nizAna barobara tAkyuM hoya to te duzmanane jarUra vIMdhI nAkhe che. rAIphalanA judA judA ghaNAM prakAra che. bhAratIya sainyamAM vaparAtI rAIphalamAM mukhyatve 303nA prakAranI bahu jANItI rAIphala che. te 303nA nAmathI jANItI che tenuM kAraNa e ke tenI naLInA polANanuM mApa 303 iMca che. AraMbhamAM tAlIma mATe .22nA prakAranI rAIphala vaparAya che kAraNa ke temAMthI goLI choDatI vakhate chAtI upara jorathI dhakko lAgato nathI, jyAre 303mAMthI choDatI vakhate chAtI para jorathI dhakko lAge che. ane vAparanAre jo barAbara tAlIma na lIdhI hoya to hAMsaDI ke pAMsaLInA hADakAne IjA thavAno saMbhava che. rAIphala uparAMta bIjuM mahattvanuM zastra te mazInagana athavA brenagana che. te lAITa, miDiyama ane hevI ema traNa prakAranI hoya che. mazInaganamAM eka vakhata ghoDo dabAvavAthI eka pachI eka ghaNIbadhI goLIo choDI zakAya che kAraNa ke te svayaMsaMcAlita (oNTomeTika) hathiyAra che. rAIphalamAM eka vakhata ghoDo dabAvIne eka ja goLI choDI zakAya che, jyAre mazInaganamAMthI ghaNI goLI choDI zakAya che. paraMtu mazInagana karatAM rAIphalamAM tAkeluM nizAna barAbara rahe che ane choDelI goLIonA pramANamAM te vadhu sAruM pariNAma Ape che. ekasAthe ghaNA vadhAre duzamano hoya tyAre mazInagana upayogI thaI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 143 paDe che. lazkaranA dareka sekzana pAse ochAmAM ochI eka mazInagana hoya che A zastromAM vakhatovakhata navAM navAM moDela dAkhala karAtAM jAya che. rAIphala ke mazInaganamAM goLI kevI rIte bharavI, kevI rIte nizAna tAkavuM, kevI rIte goLI choDavI, vAparyA pachI rAIphala ke mazInagana kevI rIte sApha karavI, temAM kaMI bagADa ke rukAvaTa hoya to te kevI rIte dUra karavo vagerenI tAlIma sainikonI jema DiTone paNa apAya che. rAIphala ane mazInagana uparAMta nAnAM zastromAM sTenagana, pistola vagere paNa hoya che. e zastronI kAragata maryAdA rAIphala ke mazInagana jeTalI dUranI hotI nathI. pAMca-pacIsa vAranA aMtaramAM te dhAryuM nizAna ApI zake che. tenI goLInuM mApa paNa juduM hoya che. te sainikonuM nahIM paNa oNphisaronuM zastra gaNAya che. ena.sI.sI.mAM A uparAMta pasaMda karAyelA keDeTo ane oNphisarone greneDa eTale ke halakA nAnA bomba phoDavAnI tAlIma paNa apAya che. choDyA pachI amuka sekaMDe phUTanArA e baoNmba khAsa prakAranI rAIphala vaDe athavA hAtha vaDe pheMkI zakAya che. A uparAMta be IcanA nAnA topagoLA ane be mAIla sudhI dUra janArA moTA topagoLA phoDavAnI tAlIma ArTilarImAM joDanArA keDeTone ApavAmAM Ave che. nakazA-vAcana nakazo e sainyanuM eka mahattvanuM sAdhana che. yuddhanA samayamAM kyA samaye kayA pradezamAM javAnuM Avaze te nizcita hotuM nathI. eTale ajANI bhUmimAM yUharacanA karavA mATe e bhUmi AkramaNanI ane saMrakSaNanI daSTie kevI che te jANavuM jarUrI che. te nakazAnI madadathI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jANI zakAya che. eTalA mATe nakazo kevI rIte vAMcavo tenI tAlIma sainikonI jema kaeNDeTone ApavAmAM Ave che. sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 - nadI, nALAM, pula, relave, DuMgarA, kAcA ke pAkA rastAo, gIca jhADI, khullAM medAno, makAno, maMdiro, masjido vagere kyAM kyAM, keTalA aMtare AvelAM che ane teno vyUharacanAnI dRSTie tathA gupta mAhitI meLavavAnI dRSTie kevo upayoga karI zakAya ema che tenI samaja sainikone hovI jarUrI che. eka sthaLethI bIjA nizcita karelA sthaLe pahoMcavA mATe paNa nakazAnI madada jarUrI nIvaDe che. aMdhArI rAte paNa nakazo ane megneTika kaMpAsanI madada vaDe aMtara ane dizAno abhyAsa karI eka sthaLethI bIjA nizcita sthaLe pakaDAyA vagara pahoMcavAnI 'nAiTa mArca'nI tAlIma paNa ApavAmAM Ave che. sainyanI racanA bIjA koi paNa vyavasthAtaMtra karatAM sainyanI racanA nizcita, vyavasthita ane pAkA pAyA upara karavAnI anivAryatA hoya che, kAraNa ke temAM jo zithilatA, anizcitatA ke geravyavasthA hoya to yuddhanA ke kaTokaTInA prasaMge te saphaLa nIvaDI zake nahIM. A vyavasthAmAM nAnAmAM nAnuM ekama te sekzana gaNAya che. eka sekzanamAM jemane judI judI pharaja soMpavAmAM AvI hoya tevA dasa athavA agiyAra sainiko hoya che. emAM eka sekzana kamAnDara hoya che. traNa sekzana maLIne eka plena thAya che. traNa plena maLIne eka kaMpanI thAya che. traNa athavA cAra kaMpanI maLIne eka baeNTeliyana thAya che. traNa baeNTeliyana maLIne eka brigeDa thAya che ane traNa brigeDa maLIne eka Divijhana thAya che. Divijhana e moTAmAM moTuM ekama che. A vyavasthAmAM sekzanathI Divijhana sudhI dareka tabakke heDa kvArTarsa tathA bIjA keTalAka vibhAgo ane enA sainiko paNa umerAtA hoya che. e rIte baeNTeliyana, brigeDa ke DivijhananI saMkhyA dareka dezanI judI judI hoya che. koI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 145 paNa dezamAM paNa te saMkhyA samaye samaye badalAyA karatI hoya che. potAnI pAse keTalI sainya-saMkhyA che te dareka deza gupta rAkhavAno prayatna kare che. sainyanA amuka nIcA hodAvALA potAnA oNphisarone suddhAM e mAhitI ApavAmAM AvatI nathI. Ama chatAM koIpaNa deza pAse keTalAM Divijhano che te jANavA ane tene AdhAre te dezanI aMdAje sainyasaMkhyAnI mAhitI meLavavA mATe bIjA dezanI guptacara saMsthAo prayatna karatI hoya che. dareka deza pAse pAyadaLa, havAIdaLa ane naukAdaLa hoya che ane tenI judI judI zAkhAonA judA judA ekamonI heraphera tathA sthaLAMtara satata cAlyAM ja karatAM hoya che jethI potAnA dezanI bhaugolika paristhitithI sainiko mAhitagAra rahyA kare, sainikomAM satata tAjagI rahyA kare ane potAnA sainyanI dezamAM ane deza bahAra guptatA keTalI sacavAya che teno tAga paNa maLI rahe. vaLI satata sthaLAMtarane kAraNe sainikomAM koI eka ja anukULa ane ArAmadAyaka pradezamAM vadhu vakhata rahevAnI mamatA paNa na baMdhAya. bhAratIya pAyadaLanA baeNTeliyananI racanA jarUriyAta pramANe judA judA ghoraNe karavAmAM Ave che. jema ke TaeNnka brigeDanA eka bhAga tarIke te hoya athavA yuddhamAM vijaya meLavelA pradezano kabajo meLavavA mATe hoya athavA yuddhamAM saMrakSaNanI haroLa UbhI karavA mATe paNa hoya. Ama chatAM sAmAnya rIte pAyadaLamAM oNphisaro, juniyara kamizanDa oNphisaro (sUbedAra jamAdAra vagere) ane bIjA vadhu oNphisaro sahita lagabhaga sADA AsonI saMkhyA cAlu beTeliyananI gaNAya che. emAM vakhatovakhata pheraphAra thatA rahe che. baeNTaliyanamAM kamAnDiMga ophisara, sekanDa ina kamAnDa, jyuTara, InTalijansa oNphisara vagere heDa kvArTarsanA sabhyo uparAMta bIjA keTalAka vibhAgo hoya che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 ena.sI.sI. baeNTaliyananA baeNTaliyana kamAnDara tarIke lazkaranA oNphisaranI nimaNUka thAya che. zALA ane kolejanA adhyApako sekanDa Ina kamAnDa, eNjyuTanTa, kvArTara mAsTara, kaMpanI kamAnDara ke plena kamAnDara tarIke hoya che. keTalIka vAra siniyara anDara ophisarane paNa pleTuna kamAnDarano hoddo apAya che. ena.sI.sI. beTeliyananI saMkhyA enI pAse keTalI kaMpanI che tenA upara AdhAra rAkhe che tathA te kayA prakAranI beTeliyana che tenA upara paNa AdhAra rAkhe che. vyuhAtmaka gatividhinA prakAro yuddhabhUmimAM sainiko eka sthaLethI bIje sthaLe jatA hoya tyAre teo ToLAnI jema jatA nathI. temanI gatividhi haMmezAM vyavasthita ane yUhAtmaka hoya che. nadI, nALAM, pula, khudhdhAM khetaro, DuMgaro, rastAo vagere lakSamAM rAkhIne ekabIjAno saMparka rahe tathA uparIno hukama paNa saMbhaLAya ke samajAya te rIte teo gati karatA hoya che. emAM teone je judA judA prakAranI bhUutmaka paddhatie cAlavAnI tAlIma ApavAmAM Ave che tene sekzana phaoNrmezana kahevAmAM Ave che. koI vAra ekanI pAchaLa eka athavA benI pAchaLa be athavA koI vAra hArabaMdha athavA bANa ke bhAlAnA AkAre ke cokanA AkAre vyavasthita aMtare goThavAIne nizcita krame AgaLa vadhavAnuM hoya che jethI AgaLapAchaLa cAlavAmAM gerasamaja ke goTALo thavAno saMbhava na rahe. sthaLa, samaya ane jarUriyAta anusAra eka kramamAMthI AgaLa bIjA kramamAM tvarita rUpAMtarita thaI ne AgaLa javAnI tAlIma paNa. teone ApavAmAM Ave che. jevI rIte "sekzana phormezana' hoya che tavI rIte plena phaoNrmazana", "kaMpanI phaoNrmezana' vagerenI gatividhi karavAnI paddhati paNa zIkhavavAmAM Ave che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 147 raMgAkRti vaDe rakSaNa (amophalAja) raNabhUmi upara bhUminI bhaugolika racanAno vicAra yuddhanI daSTie jema agatyano che tema yuddhakalAmAM raMgAkRti vaDe rakSaNa (kaMmophalAja)nI tAlIma paNa mahattvanI gaNAya che. potAnA rakSaNane mATe kudarate keTalAMka pazupakSIone evA AkAra ane raMga ApyA hoya che ke jethI te potAnI jAtane jaladI AsapAsanI vastuo vacce bheLavI ke saMtADI daI zake che. ethI tene zodhavAnuM agharuM thaI paDe che. sApano raMga mATInA raMga jevo athavA vRkSanI DALI ke pAMdaDAMnA raMga jevo hoya che. pataMgiyuM, tItIghoDo vagera keTalAMka nAnAM prANIonA raMga ane AkAra lIlAM pAMdaDAM jevA athavA lIlA ke sUkA ghAsa jevA hoya che ane bhaya AvI paDe tyAre tenI madadathI teo evI rIte sthira thaI jAya che ke jethI jonArane te tarata najare na Ave. AvI rIte dumano potAne tarata joI na jAya te mATe sainikone kaeNmokalAjanI tAlIma ApavAmAM Ave che. yuddha bhUmimAM kyAMka Tenka UbhelI hoya athavA sainikonI chAvaNI hoya to TaeNnka ane taMbUo upara ghAsa ane pAMdaDAM evI rIte pAtharavAmAM AvyAM hoya che ke jethI duzamanone dUrathI athavA vimAnamAMthI te spaSTa dekhAya nahIM. jUnA vakhatamAM sainikone lAla raMgano pozAka ApavAmAM Avato hato, paraMtu tene lIdhe te sainikone ghaNe dUrathI paNa duzmano joI zakatA ane duzmanonI goLInuM nizAna te tarata banI jatA. evA keTalAka anubhavo pachI yuddhamAM sainikone mATe jamInanAM raMga pramANe ane AsapAsanI vanaspatinA raMga pramANe khAkhI ke lIlA raMganA gaNaveza ApavAnuM cAlu thayuM. gaNavezanA raMga uparAMta pote jaladI dekhAI na jAya e mATe sainikone potAnA TopAmAM ane kapaDAMmAM ghAsa, pAMdaDAM vagere bharAvavAnuM jarUrI che. potAnA bUTa ke paTTAnAM bakala camake nahIM te mATe tene Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 - - - - - sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 jhAMkhAM karI nAMkhavAM joIe. potAnI AkRtinI rekhAo parakhAI na jAya te mATe te rekhAone badalI nAkhavI joIe. potAnI AsapAsanI vastuo ane vAtAvaraNa pramANe kemophalAja karIne gati karavI joIe. jema ke sainike potAnA TopA ane zarIra para ghAsapAMdaDAM bharAvyAM hoya to khetaranI vADe vADe pasAra thAya to te parakhAya nahIM, paraMtu koI tarata kheDelA moTA khetaranI mATImAM vaccethI pasAra thAya to te tarata dekhAI Ave. kaeNmophalAjano upayoga duzmananI najIka jatI vakhate pote parakhAI na jAya te mATe paNa thAya che. evI rIte kaeNmokalAjanA lAbhathI duzmananI vadhu pAse jaine acAnaka tenA upara chApo mArI zakAya che. A uparAMta potAne saMtAvA mATe koI moTI ADaza na maLe to te vakhate paNa kaeNmokalAjano upayoga kAma lAge che. kaeNmokalAja karanArI vyaktie AkAra, sapATI, chAMyaDo, camakatI vastuo, pacchAyo, aMtara, gati vagerene lakSamAM rAkhavAnI jarUra che. khullA medAnamAM, pANInI sapATI para ane AkAzarekhAnI pazcAbhUmi AgaLa UbhelI vyaktio ghaNe dUrathI paNa dekhAI jAya che. sainikoe teve vakhate vAMkA vaLIne ke sUIne peTe cAlIne teTaluM aMtara kApavuM joIe. goLIbAranI zista yuddhabhUmi upara sainikane khorAka ane pANInI jeTalI agatya che kadAca tethI vadhu agatya goLInI che, dArUgoLAnI che. dArUgoLA vagaranuM sainya jhAjho samaya yuddhabhUmi para TakI zakatuM nathI. AkramaNa ke svarakSaNane mATe tenI pAse zastra-saraMjAmano puravaTho satata cAlu rahevo joIe. eTalA mATe zastrasaraMjAmano upayoga cIvaTapUrvaka ane karaksarathI karavAnI sainikone pahelethI ja puSkaLa tAlIma Apa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 149 vAmAM Ave che. "eka goLI eka duzmana' e emanuM dhyeya hovuM joie. potAnI goLI nirarthaka veDaphAI javI na joie. chUTelI goLIe duzmanano jAna levo joIe. yuddhabhUmi upara duzmana dekhAtAM ja gabharATane kAraNe ke utAvaLane kAraNe ke anizcitatAne kAraNe dumana upara koI sainiko tarata goLIbAra karI bese to tenuM mAthuM pariNAma AvavAno saMbhava che. dUra hoya tyAre tenA upara choDelI goLInuM jora amuka aMtara pachI nabaLuM paDavAne kAraNe duzamanane te lAgavAno saMbhava nathI. paraMtu ethI duzamana cetI jaIne potAnI bhUharacanA badalI kADhe evo saMbhava rahe che. ethI jyAM sudhI sekzana kamAnDara hukama na kare tyAM sudhI sainikoe goLIbAra karavAno hoto nathI. hukamanI bAbatamAM gerasamaja na thAya ane goLIono durvyaya na thAya e mATe goLIbAranA hukamanI paNa eka vyavasthita paddhati hoya che. e aMgenI zista mATe bahu ja kaDaka Agraha rAkhavAmAM Ave che. sekzana kamAnDare dizA, aMtara, madadarUpa nizAnI ane sekzananA kayA kayA sainikoe goLIbAra karavAno che teno UMcA avAje spaSTa Adeza ApavAno hoya che. Adeza maLatAM phakta te sainikoe ja goLIbAra karavAno hoya che. ene mATe zAMtinA samayamAM sainikone bahAra khullAmAM laI jaIne vAraMvAra tAlIma ApavAmAM Ave che ke jethI yuddhabhUmi upara bhUlacUka thavAno saMbhava na rahe. A prakAranI goLIbAranI zistanI tAlIma "phAyara kanTrola orDarsa' tarIke oLakhAya izArAthI saMdezAo yuddhabhUmimAM chUTA chUTA aMtare rahelA sainako vacce duzmanane khabara na paDe e rIte vyavahAra karavA mATe IzArAo dvArA saMdezA (signala) pahoMcADavAmAM AvatA hoya che. bUma pADIne ekabIjAne kahevAmAM pakaDAI javAno ke saMdezAnI bAbatamAM gerasamaja thavAno bhaya rahe che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 AthI hAtha athavA rAIphala vagere zastranA halanacalana dvArA saMdezAo apAya che. "UbhA raho", "AgaLa vadho', "jamaNI bAju vaLo', DAbI bAju vaLo', "pAchA vaLo', "dhIme cAlo', "doDo', "mArI pAchaLa Avo', "badhA ekatra thAo', "duzmano dekhAI gayA che', duzmanoe ApaNane joI lIdhA che' ItyAdi saMdezAo sainiko ekabIjAne potAnA hAtha ke zastranA nizcita karelA IzArA vaDe pahoMcADatA hoya che. e mATe teone vAraMvAra tAlIma ApavAmAM Ave che. prAthamika sAravAra sainyane yuddha sAthe saMbaMdha che. yuddha zarU thatAM ja saMkhyAbaMdha sainiko ghAyala thAya che ane keTalAka mRtyu pAme che. ghAyala thayelA sainikone jo tAtkAlika tabIbI sAravAra na maLe to enuM darda vadhI jAya ane kadAca mRtyu paNa pAme. vaLI ghAyala sainikone samayasara khaseDI levAmAM na Ave to emanA dvArA sainyanI gupta mAhitI pragaTa thaI javAno paNa bhaya rahe. AthI pratyeka sainikane prAthamika tabIbI sAravAra (pharsTa eIDa)nI ane sainikone vyavasthita rIte khaseDavAnI tAlIma ApavAmAM Ave che. sainyanA koIpaNa daLono, koI paNa darAno sainika prAthamika tabIbI sAravAra viSe jANato ja hovo joIe. prAthamika sAravAra uparAMta sainikone svacchatA ane Arogya jALavavA vize paNa zikSaNa ane tAlIma ApavAmAM Ave che. sainikonI jema ena.sI.sI.nA keDeTone paNa prAthamika tabIbI sAravAra, saMdezAlekhana, nAgarika saMrakSaNa, agnizamana, baeNyoneTa vaDe laDAI vagere viSayo lazkarI paddhatie zIkhavavAmAM Ave che. keTalAMka yuniTomAM ghoDesavArInI, dhanuSa-bANanI, baraphamAM skIIMga karavAnI, vimAnamAMthI perezUTa sAthe chalaMga lagAvavAnI, lAMbA aMtara Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ena.sI.sI. dvArA lazkarI tAlIma 151 sudhI sAIkala calAvavAnI, reDa krosa sosAyaTInI, TrAphika kanTrolanI vagere tAlIma paNa apAya che. ena.sI.sI.mAM e rIte pAyAnI lazkarI tAlIma uparAMta anukULatA ane avakAza pramANe vidyArthIone hoziyAra, khaDatala ane nIDara banAve evI judA judA prakAranI tAlIma vakhatovakhata umerAya che. ena.sI.sI.mAM vidyArthIoe, alabatta, tAlIma levA mATe samaya puSkaLa Apavo paDe che, paraMtu tenA badalAmAM temanAmAM jIvanabhara kAma lAge evA uttama guNo khIle che ane keLavAya che. sAva sAmAnya hoya evA vidyArthIo be ke cAra varSanI ena.sI.sI.nI tAlIma pachI bahu tejasvI banyA hoya evA aneka dAkhalA ena.sI.sI.nA oNphisara tarIkenA vIsa varSanA mArA anubhavamAM mane jovA maLyA niyamitatA, capaLatA, sahanazIlatA, nIDaratA, sAhasikatA, pharaja mATenI tatparatA, AjJAMkitatA, tejasvitA, sevA, baMdhutva, rASTraprema, balidAnanI bhAvanA ItyAdinA pATho jenA dvArA zIkhavA maLe che evI pAyAnI lazkarI tAlIma meLavavA mATe ena.sI. sI.mAM joDAvAnI taka vidyArthIoe cUkavA jevI nathI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina paparaMparA bhAratIya sAMskRtika paraMparAne hajAro varSathI jIvaMta rAkhanArA paribaLomAM eka moTAmAM moTuM paribaLa dharmatattva che. jIva, jagata ane jagadIzvaranI enI mImAMsAe ane tadanurUpa dharmakaraNIe manuSyajIvananA poSaNa-saMvardhananuM mahattvanuM kArya karyuM che ane potapotAnA kALamAM vartamAna viSama paristhiti sAme TakI rahevAnuM ene baLa ApyA karyuM che. jIvananAM anya kSetronI jema dharmanA kSetre paNa, vizeSataH enI AcAraparaMparAmAM, badalAtA jatA kALasaMdarbhamAM keTakeTalI visaMvAdI ke vighAtaka vastuo kharI paDI che, to keTakeTalI abhinava ane abhijAta vastuo umerAi che. jIvana satata parivartanazIla che enI e sAkSI pUre che. bhAratIya sAMskRtika itihAsamAM brAhmaNa paraMparA ane zramaNa paraMparAnuM ane zramaNa paraMparAmAM jaina paraMparA ane bauddha paraMparAnuM yogadAna mahattvanuM che. zilpasthApatya, citrakalA, tattvajJAna, vividha vidyAo, sAhitya ityAdi viSayomAM bhAratano sAMskRtika vAraso mUlyavAna che. sAhityanA kSetre kRtionA lekhana ane jALavaNInI bAbatamAM jaina jJAnabhaMDAronI sevA atyaMta noMdhapAtra che. eTale ja madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM, jJAnabhaMDAronI sAcavaNIne kAraNe moTo hisso jaina kaviono rahyo che. madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina gujarAtI padyaparaMparAmAM zvetAmbara mUrtipUjaka sAdhukavionuM arpaNa advitIya che. jainonA mukhya be vibhAga cheH zvetAmbara ane digaMbara. zvetAmbaromAM mukhya traNa saMpradAya cheH 1. mUrtipUjaka 2. sthAnakavAsI ane 3. terApaMthI. koi sAMpradAyika saMkucitatAnI dRSTithI nahi paNa taTastha aitihAsika daSTie A vargIkaraNa nihALIzuM to paristhiti barAbara samajAze. digaMbaro jeTalA uttara bhAratamAM ane dakSiNa bhAratamAM hatA ane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA 153 ane che teTalA pazcima bhAratamAM, gujarAta-rAjasthAnamAM nahotA ane nathI. zvetAmbaromAM terApaMthI saMpradAyano uddabhava ane vikAsa chellA lagabhaga aDhI saikA jeTalo che, jyAre sthAnakavAsI saMpradAyano Azare sADAcAra saikA jeTalo che. eTale temAthI aDhAramA saikA sudhInA gujarAtI sAhityamAM mukhya kArya zvetAmbara mUrtipUjaka saMpradAyanuM rahe e svAbhAvika che. madhyakAlIna jaina gUrjara kavioe rAsa, prabaMdha, rUpaka, carita, phAgu, bAramAsI, vivAhalu, stavana, thoya, chaMda, sajhAya, gahelI, AratI, pUjA, dUhA, AdhyAtmika pado vagere anekavidha prakAranI racanA karI che, jemAMthI ghaNI badhI haju aprakAzita che. A anekavidha sAhityamAMthI ahIM ApaNe phakta prabhubhakti vizenI padyaracanAonuM keTalAka namUnA sAthe, saMkSepamAM avalokana karIzuM. jaina bhaktisAhityamAM prabhubhakti, gurubhakti, devadevIonI bhakti, ItyAdi viSayanI racanAo sAMpaDe che. emAMthI mAtra prabhu bhaktino viSaya ApaNe laizuM. prabhubhakti mATe stavana, thoya, moTI pUjA ityAdi prakAranI racanAo thayelI che. prabhubhakti eTale tIrthaMkara paramAtmAnI bhakti. "tIrthaMkara' zabda jainomAM viziSTa arthamAM prayojyo che. tAre te tIrtha ane tIrtha pravartAve te tIrthakara evI eka vyApaka vyAkhyA ApavAmAM Ave che. tIrthakara mATe "arihaMta', "aha", "jinezvara" jevA zabdo paNa prayojAya che ane prabhu, bhagavAna, paramAtmA, paramezvara jevA rUDha zabdo paNa prayojAya che. jemaNe potAnA tIrthakara nAmakarmanA udayathI jeoe tIrtha pravartAvyuM che evA caramazarIrI arihaMta paramAtmAnI bhakti jIvane mukti tarapha laI jAya che. kALagaNanA pramANe vartamAna avasarpiNImAM covIsa tIrthaMkaro thaI gayA. emAM pahelA te bhagavAna RSabhadeva ane chellA te mahAvIra Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 svAmI. taduparAMta hAla mahAvideha kSetramAM vicaratA sImaMdharAdi vIsa viharamAna tIrthakaro paNa che. gata covIsI ane anAgata covIsInA tIrthaMkaronAM nAma paNa upalabdha che ane emanI bhakti mATe paNa stavanonI racanA thAya che. badhA tIrthaMkaro svarUpanI daSTie eka sarakhA che. emanI bhaktinuM rahasya ghaNuM UMDuM che. devadevIonI-yaMkSayakSiNIonI bhakti bhautika, aihika sukhanI apekSAthI thaI zake che. jinezvara bhagavAnanI bhakti eka mAtra mokSanI abhilASAthI karavAnI hoya che. e bhakti dravyapUjA ane bhAvapUjA ema ubhaya prakAre thAya che. dravyapUjAmAMthI bhAvapUjA prati javAnuM hoya che. badhA bhaktonI kakSA ekasarakhI na hoya ane eka ja bhaktanI bhAvormi paNa pratyeka prasaMge ekasarakhI na hoya. eTale bhaktimAM vaividhya rahevAnuM ane bhakti-sAhityamAM paNa vaividya rahevAnuM. madhyakAlIna jaina paraMparAnuM avalokana karIe to keTalA badhA kavioe potAnI prabhubhaktine abhivyakta karI, padyadeha ApI stavanonI racanA karI che ! vikramanA paMdaramA zatakathI aDhAramA ane ogaNIsamA zataka sudhImAM vinayapravijayajI, lAvaNyasamayajI, samayasuMdarajI, bhAvavijayajI, jinaharSajI, jinaratnajI, vinayavijayajI, AnaMdaghanajI, yazovijayajI, mAnavijayajI, nayavijayajI, meghavijayajI, padmavijayajI, bhANavijayajI, rAmavijayajI, jJAnavimalajI, lamIsAgarajI, mohanavijayajI, udayaratnajI, jinavijayajI, devacaMdrajI, dAnavijayajI, dIpavijayajI, pramodavijayajI, pArzvacandrajI vagere 60 thI adhika sAdhukavioe stavanacovIsInI racanA karI che je prakAzita thaI gayelI che. haju ghaNI stavanacovIsIo aprakAzita che. covIsI eTale pratyeka tIrthakara mATe eka stavana, e rIte covIse tIrthakara mATe covIsa stavananI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA racanA te stavanacovIsI. A uparAMta sImaMdharAdi vIsa viharamAna tIrthakara mATenI vIsa racanA te "viharamAnavIsI'. A uparAMta saMkhyAbaMdha kavioe chUTaka stavanonI racanA karI che. taduparAMta vividha tIrthone anulakSIne stavanonI racanA paNa thaI che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe eka nahi paNa traNa covIsInI racanA karI che, je kavi tarIkenA emanA sAmarthyanI pratIti karAve che. jainomAM A stavano uparAMta moTI pUjAo paNa gavAya-bhaNAvAya che. snAtrapUjA, paMca kalyANakanI pUjA, aSTaprakArI pUjA, sattarabhedI pUjA, cosaTha prakArI pUjA, navANu prakArI pUjA, vIsa sthAnaka tapa pUjA, navapada pUjA, paMca jJAnanI pUjA, pistAlIsa AgamanI pUjA, bAra vratanI pUjA vagere vividha prakAranI pUjAo vIravijayajI, rUpavijayajI, dIpavijayajI, jJAnavimalajI, sakalacaMdrajI, kSamAlAbhajI, yazovijayajI, padmavijayajI, buddhisAgarajI, AtmArAmajI vageree karI che, jemAM te te viSayano mahimA vividha DhALamAM, daSTAnto ke vRttAnto sAthe darzAvAyo che. A badhI pUjAomAM zrI vIravijayajI mahArAjanI pUjAo atyaMta lokapriya banI gaI che ane enA gAvA-bhaNAvavAnuM sAtatya Aja paryata akhaMDa rahyuM che. emanI pUjAnI DhALo sau koIne gAvI game evI saMgItamaya, saraLatAthI kaMThastha thaI zake evI, preraka, utsAhaka, bodhaka ane zAstrIya AdhAravALI che. madhyakALamAM jaina sAdhukavioe badhuM maLIne traNa hajArathI vadhu stavano lakhyAM che. svarUpanI daSTie ke guNalakSaNonI daSTie joIe to badhA tIrthaMkaro sarakhA ja che. jaina maMdiromAM jinezvara bhagavAnanI pratimAo ekasarakhI ja hoya che. nIce emanuM lAMchana joIe to khabara paDe ke te kayA bhagavAnanI pratimA che. vaLI prabhubhaktinA Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 siddhAntanI daSTie joie to koIpaNa eka jinezvara bhagavAnanI stutimAM badhA ja bhagavAnanI stuti AvI jAya che. haribhadrasUrie kahyuM che : je egaM pUIyA te savve pUIyA hu~ti / ekanI pUjAmAM badhAnI pUjA AvI jAya che. AthI ja zAntinAtha bhagavAnanA maMdiramAM RSabhadeva bhagavAnanuM stavana gAI zakAya che ane pArzvanAtha bhagavAnanA maMdiramAM vimalanAtha ke anya koI tIrthakara bhagavAnanuM stavana paNa lalakArI zakAya che. have prazna e thAya che ke jo svarUpanI daSTie A etva hoya to covIsa stavanomAM kavi kevI rIte vaividhya ANI zake? paraMtu emAM ja kavinI kavitvazaktinI kasoTI che. ApaNe joI zakIe chIe ke ATalI badhI covIsI lakhAI che paNa koIpaNa kavinI stavanaracanAmAM punaruktino doSa ekaMdare jovA maLato nathI. upAdhyAya zrI yazovijayajIe to traNa covIsI ane anya keTalAMka stavano lakhyAM che. ane chatAM emAM punaruktino doSa jovA maLato nathI. e kavipratibhAnuM lakSaNa che. vaLI bhaktino viSaya evo che ke jemAM aMgata UrmionI abhivyakti thAya che. UrmikAvyanA prakAramAM apAra vaivighane avakAza che. A uparathI joI zakAze ke madhyakAlIna jaina gujarAtI stavana sAhitya keTaluM badhuM samRddha stavanomAM racayitAnI prabhu pratyenI prIti, bhakti, zraddhA, yAcanA, zaraNAgati ItyAdi vyakta thAya che. Atmanivedana, prArthanA, vinaya vagere rajU thAya che ane paramAtmAnAM guNonuM saMkIrtana paNa thAya che. tIrthakara bhagavAnanA jIvananI dhUla hakIkata, jemake nAma, vaMza, janmanagarI, mAtApitA, lAMchana, AyuSya, zarIrano varNa, yakSayakSiNI, taduparAMta ATha prAtihArya, atizayo, vANInA guNo, samavasaraNa, samyagudarzana, mokSamArga, AMtarika zatruo para vijaya, Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA bhAvanI vizuddhi, vartamAna paristhitimAM bhaktanI asahAyatA, mokSa mATenI tIvra abhilASA ityAdi vividha vastuomAMthI potAnI bhAvormi anusAra kavi varNave che. keTalAka kavioe potAnA stavanomAM tattvajJAnanI chaNAvaTa paNa gUMthI lIdhI che. yazovijayajI, AnaMdaghanajI, mohanavijayajI, devacaMdrajI vagere keTalAka samartha kavionAM uttama stavano tattvajJAnagarbhita che. upamA, rUpaka, utprekSA ityAdi alaMkArayukta kavinI vANI manohara, sugeya rUpa dhAraNa kare che. kavinI potAnI utkaTa saMvedanA ane mokSaprApti mATenI tIvra abhilASA vinA AvA udgAro emanA mukhamAMthI sarI paDe nahi. stavana dvArA enA raciyatA kavinuM ane e gAnAra bhaktonuM mukhya lakSya to mokSaprAptinuM ja hovuM ghaTe. paNa vyavahAramAM haMmezA tema banatuM nathI. laukika phaLa mATe paNa prabhubhakti karanArA hoya che athavA bhavAntaramAM devalokanA sukhonI abhilASA paNa thavA saMbhava che. bhaktonI vividha avasthA ane bhAvanAne lakSamAM rAkhIne haribhadrasUrie prabhubhaktinA pAMca prakAra caDhatA krame darzAvyA che H (1) viSAnuSThAna, (2) garAnuSThAna, (3) ananuSThAna, (4) tadbhutu anuSThAna ane (5) amRtAnuSThAna. bhaktanI bhakti prathama be prakAranI to na ja hovI joie. enI bhakti parAbhakti sudhI pahoMce to ja te mokSaprApaka banI zake. sAmAnya bhakti to puNyabaMdhanuM nimitta banI zake ane te svarganuM sukha apAvI zake. upAdhyAya zrI yazo-i vajayajIe zrI aranAtha bhagavAnanA stavanamAM kahyuM che : bhaktane svarga, svargathI adhika jJAnIne phaLa dei re. kAyAkaSTa vinA phaLa lIe manamAM dhyAna dhareI re. 157 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sAMprata sahaciMtana -- bhAga 11 Ama hovA chatAM sAcA bhaktanuM mana to bhaktimAM ja lIna rahevAnuM. ene zraddhA che ke bhakti dvArA mukti maLavAnI ja che. mATe bhaktine choDavAnI jarUra nathI. upAdhyAya zrI yazovijayajIe RSabhadeva bhagavAnanA stavanamAM kahyuM che : muktithI adhika tuja bhakti muja mana vasI. jehazuM sabaLa pratibaMdha lAgo; camaka pASANa jema lohana kheMcaze, muktine sahaja tuja bhakti rAgo. eTale ja teo zrI zreyAMsanAtha bhagavAnanA stavanamAM kahe che : nirAgIzuM re kima mile, paNa maLavAno ekAnta; vAcaka jaza kahe muja milyo, . bhaktie kAmaNa taMta. sAcI jinabhaktimAM eTaluM baLa che ke prathama darzanavizuddhi apAve che ane anukrame mukti paNa apAve che. jinezvara bhagavAnanAM guNagrAmanuM kIrtana karatAM evA guNa potAnAmAM paNa avazya Ave ja che je mukti apAvyA vinA rahetA nathI. Ama bhakti paraMparAe jJAnanuM kAraNa bane che ane jJAna paraMparAe mokSanuM kAraNa bane che. ATalA badhA kavioe ATalAM badhAM stavanonI racanA karI che ane emAMnI keTalIka kRtio to kAvya tarIke paNa kharekhara uttama koTinI che. tema chatAM cheltAM traNaso-cAraso varSanI stavanaparaMparA nihALIzuM to jaina maMdiromAM mukhyatve yazovijayajI, AnaMdaghanajI, devacaMdrajI, padavijayajI, mohanavijayajI, mAnavijayajI, udayaratnajI, jinaharSajI, vinayavijayajI vagerenAM stavano atyaMta Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA 1pa9 lokapriya rahyAM che. enAM keTalAMka kAraNomAMnuM eka mukhya kAraNa te enI racanA pracalita lokapriya DhALamAM che. sugeyatA e paNa UrmigItanuM eka mahattvanuM lakSaNa che. geyatvathI bhAvanI vRddhi thAya che. madhura kaMThe gavAyelI racanA hRdayane sparzI jAya che. bhaktigItonAM sUra, laya, DhALa vagere saMvedanAone AMdolita karIne ene ucca AdhyAtmika anubhUti karAvavAnI kSamatA dharAve che. madhyakAlIna jaina stavanomAM (ane rAsa, phAgu, bAramAsI vageremAM paNa) je je dezIo prayojAI che tenA para najara karavAthI e vAtanI pratIti thaze ke zAstrIya ane sugama saMgItanI daSTie paNa ApaNAM bhaktigIto keTalAM badhAM samRddha che. jaina maMdiromAM tIrthaMkara paramAtmAnI sanmukha besI madhura, bhAvavAhI svare koi stavana gAtuM hoya te sAMbhaLIe to hRdaya bhAvavibhora banI jAya che. madhura saMgItamAM janmAntaranA saMskAra jagADavAnI zakti che enI tyAre pratIti thAya che. AnaMdaghanajI, yazovijayajI, devacaMdrajI vagerenI nIcenI paMktio kyAreka sAMbhaLavA maLe to haiyuM bhaktirasathI ubharAya che : RSabha jinezvara prItama mAharo re, ora na cAhuM ke kaMtha. amIyabharI mUratI racI re, upamA na ghaTe koya; zAMta sudhArasa jhIlatI re, nirakhata tRpti na hoya, vimala jina, dIThAM loyaNa Aja mArAM sIdhyAM vAMchita kAja. dhAra talavAranI sohyalI, dohyalI caudamA jinataNI caraNasevA. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jagajIvana jagavAlaho, marudevIno naMda lAla re, mukha dIThe sukha Upaje, darikSaNa atihI ANaMda, lAla re X X X sevo bhaviyAM vimala jinesara, duAhA sajjana saMgAjI, ehavA prabhunuM darizaNa lahevuM, te AlasamAMhi gaMgAjI. X X X toraNathI ratha pherI gayA re hAM, pazuAM zira dei doSa mere vAlamA. X X X giruA re guNa tuma taNAM, zrI vardhamAna jinarAyA re; suNatAM zravaNe amI jhare, mArI niramala thAe kAyA re. X X X tAra o tAra prabhu muja sevaka bhaNI, jagatamAM eTaluM sujasa lIje. X X Xx bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanAno phala lIdho 2 X X huM to mAguM chuM devAdhidevA, bhavobhava tuma caraNonI sevA. X X sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 X X prathama jinezvara praNamIe, jAsa sugaMdhI re kAya. X * * suNo caMdAjI ! sImaMdhara paramAtama pAse jAjo X X *. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina padyaparaMparA mAtA marudevInA naMda, dekhI tAharI mUrati mAruM mana lobhANuM jI. zetruMjA gaDhanA vAsI re, mujaro mAnajo re. aMtarajAmI suNa alavesara, mahimA trijaga tumhAro re. prItalaDI baMghANI re ajita jirAMdaDyuM. zrI anaMta jinazuM karo sAhelaDiyAM, cola majIThano raMga, re, guNavelaDiyAM. mAro mujaro lyo ne rAja, sAhiba, zAMti salUNA ! siddhirathanA re naMdana vinavuM, vinataDI avadhAro. A to udAharaNarUpa keTalIka paMktio che. AvI to seMkaDo manorama paMktio jaina stavana sAhityamAMthI sAMpaDaze ke jemAM kavinA aMtaranI svAbhAvika saghana Urmio layabaddha zabdadeha pAmI hoya ! jaina stavana-sAhityano khajAno bharapUra che. jaina stavanasAgaramAM varNa, jAti, saMpradAyanA bheda bhUlIne je koI DUbakI lagAve enA hAthamAM sAcA mauktika AvyA vagara rahe nahi. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmavibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA bhArata sarakAre DaoN. uSAbahena mahetAne padmavibhUSaNano ilakAba svataMtratAnI suvarNajayaMtI prasaMge ApIne emanuM yogya gaurava to karyuM ja che, paNa sAthe sAthe sarakAre pote potAne paNa gaurava apAvyuM che. * DaoN. uSAbahena mahetAne svataMtratAnI suvarNa jayaMtInA avasare A ilakAba maLyo che te samayocita ane gauravapUrNa gaNAya. uSAbahene AjhAdI pUrve jelajIvana bhogavyuM hatuM ane pachIthI paNa rASTrabhaktinA kAryamAM saMniSThAthI lAgelAM rahyAM che e paNa eTalA ja AnaMda ane gauravanI vAta che. sarakAre pacAsa varSe paNa kadara karI e moTA saMtoSanI vAta che. mArI jema keTalAkane ema avazya lAgyuM haze ke uSAbahenane A ilakAba ghaNo vahelo maLavo joito hato. sarakAra sArA avasaranI rAha jotI hatI ema kahevA karatAM uSAbahene e mATe kaMi prayatno nathI karyA ema kahevuM ja vadhu yogya che. uSAbahenanuM e sadbhAgya che ke svataMtratAnI suvarNajayaMtI jovA teo vidyamAna rahyAM che. uSAbahenanI saraLa, niHsvArtha, nirdabha, niSThAvAna prakRtino paricaya emAMthI maLI rahe che. AvuM sanmAna maLe to ya zuM ane na maLe toya zuM ?-evo ja udAra, samatvayukta pratibhAva emano rahyo che. huM evA keTalAka mitrone oLakhuM chuM ke jeoe potAnA jIvanano ghaNo moTo bhoga dezanI AjhAdI mATe Apyo hovA chatAM svAtaMtrya sainikanuM pramANapatra meLavavA mATe paNa teoe arajI karI nathI, to te mATenA bhaththAnI ke relavemAM ekaMDizana kalAsamAM mitrane sAthe laine maphata pravAsa karavAnI (ke tevA pravAsa karAvavA dvArA kamANI karavAnI) to vAta ja zI ? 'koipaNa prakAranA badalAnI apekSA vinA ame mAtRbhUmi mATe balidAna ApyuM hatuM. eno AnaMda eja amAre mATe ilakAbarUpa che.' AvuM evA svAtaMtrya sainiko pAsethI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmavibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA 163 sAMbhaLIe chIe tyAre harSa-romAMca anubhavIe chIe ane tyAre ema lAge ke gAMdhIjIno AtmA haju paNa keTalAMkanA haiyAmAM vaselo DaoN. uSAbahena mahetAnuM nAma to meM 1942nI laData vakhate pahelI vAra sAMbhaLyuM hatuM. koMgresa reDiyo para emano avAja sAMbhaLyo hato. teo pakaDAyAM ane emane sajA thai e samAcAra tyAre chApAmAM vAMcyA hatA. paraMtu uSAbahenane rUbarU maLavAnuM to 1948mAM emanA ghare thayeluM. emanA vaDIlabaMdhu DaoN. candrakAnta mahetA gujarAtI viSayanA adhyApaka. 1948mAM bI.e.nI parIkSAmAM uttIrNa thaI meM gujarAtI viSaya sAthe ema.e.no abhyAsa cAlu karyo tyAre DaoN. candrakAnta mahetA paNa, bIjA adhyApako sAthe, amArA varga letA. te vakhate vidyArthIne kaMI mArgadarzana joItuM hoya to teo potAne ghare bolAvatA. operA hAusa pAse lakSmI bilDiMgamAM emanuM saMyukta kuTuMba rahe. e vakhate uSAbahenane maLavAno prasaMga prApta thato. 1970mAM muMbaI yunivarsiTImAM gujarAtI vibhAganI sthApanA thaI. e vibhAganA adhyakSa tarIke yunivarsiTIe mArI nimaNuMka karI hatI. e vakhate meM rajisTrAra zrI cidambaramune pUchyuM mAre kayA rUmamAM besavAnuM che? to emaNe jaNAvyuM ke "tamAre DaoN. uSAbahena mahetAnA rUmamAM besavAnuM che, kAraNa ke uSAbahenano DipArTamenTa have sAMtAkrujha khAte kAlinA kempasamAM khaseDavAmAM Avyo che." Ama, muMbaI yunivarsiTImAM joDAtAM ja uSAbahenanA rUmamAM besavAnuM maLyuM ethI mane ghaNo AnaMda thayo. ene huM mAruM sadbhAgya mAnuM chuM. pachI to uSAbahenane yunivarsiTInI ghaNI miTiMgomAM maLavAnuM thatuM, sAthe kAma karavAnuM thatuM. uSAbahena sAtheno paricaya yunivarsiTIne nimitte vadhu gADha thayo. pachI to aMgata rIte paNa teo amArA kuTuMbanA sarva sabhyo sAthe vaDIla svajana jevAM banI rahyAM. WWW.jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 --- uSAbahena mahetAno janma 1920nA mArcamAM surata jillAmAM sarasa nAmanA gAmamAM thayo hato. emanA pitA hariprasAda mahetA nyAyAdhIza eTale sarakArI karmacArI. emanAthI AjhAdInI laDatamAM bhAga na levAya. paNa kuTuMbanA badhA sabhyo laDatanA raMge raMgAyelAM hatAM. sarasa eTale dariyAkinArA taraphanuM gAma. jyAre aMgreja kumate mIThA para karavero nAkhyo tyAre gAMdhIjIe dAMDIyAtrA kADhelI ane e kAyadAno bhaMga karelo. uSAbahenanAM dAdImAe dariyAnuM pANI hAMDAmAM lAvI, cUle garama karI emAMthI mIThuM pakAvI, pote sarakArI kALA kAyadAno bhaMga karyo e vAte anahada AnaMda anubhavelo. AvuM vAtAvaraNa A kuTuMbanuM hatuM. lokajAgRti mATe gAMdhIjIe surata jillAmAM eka gAmamAM eka zibira yojelI. tyAre kizorI uSAbahena gAMdhIjIne maLavA gayelAM. satyAgrahamAM emane bhAga levo hato paraMtu gAMdhIjI emanI sAthe bolyA nahi, kAraNa ke maunavAra hato. paNa hAthanA izArAthI gAMdhIjIe nA pADI kAraNa ke uSAbahene khAdI paherelI nahi. pachI bIje divase khAdInAM vastro dhAraNa karIne uSAbahena gayAM tyAre gAMdhIjIe emanI sAthe sarasa vAta karI hatI. satyAgrahamAM joDAvuM hoya to gAMdhIjIe zarata mUkI ke AjIvana brahmacarya pALavuM paDaze; apariNIta rahevuM paDaze. uSAbahene e zarata bUla karelI. A chokarIo bahu nAnI che. emane evuM AkaruM vrata na apAya, ema gAMdhIjIne kahevAmAM AvyuM tyAre gAMghIjIe tevuM vrata na ApatAM lagna karavAnI chUTa ApelI, paNa e zarate ke pati khAdI paherato hoya ane lagnamAM koI dAyajo le nahi. paraMtu uSAbahena to pote lIdhelA brahmacaryanA vratamAM ja aDaga rahyA. teo AjIvana apariNIta rahyAM. gAMdhIjInI bhAvanAne temaNe zobhAvI. gAMdhIjInI dezabhakti ane dharmabhAvanA sAthe teo otaprota banI rahyAM. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAvibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA 165 uSAbahenanI zaikSaNika kArakirdI atyaMta tejasvI hatI. emanA pitA nyAyAdhIza hatA ane emanI badalI thatI, eTale uSAbahene prAthamika ane mAdhyamika zALAnuM zikSaNa kheDA, bharuca, muMbaI vagere sthaLe lIdhuM hatuM. kaoNlejanuM zikSaNa emaNe muMbainI vilasana kaoNlejamAM lIdhuM hatuM. temaNe bI.e.mAM tattvajJAnano viSaya lIdho hato ane 1939mAM muMbaI yunivarsiTImAM prathama naMbare pAsa thayAM hatAM. tyAra pachI emaNe kAyadAzAstrano abhyAsa karyo ane 1941mAM teo ela.ela.bI. thayAM. emanA pitA nyAyAdhIza hatA eTale emanAM * saMtAnone kAyadAzAstramAM rasa paDe e svAbhAvika che. uSAbahena bharUcanI zALAmAM abhyAsa karatAM hatAM tyAre koMgresamAM svayaMsevikA tarIke paNa joDAyAM hatAM. choTA saradAra tarIke jANItA bharUcanA zrI caMdulAla desAInI AgevAnI heThaLa prabhAtapherI, jhaMDAvaMdana, saraghasa, satyAgraha vagere je pravRttio cAlatI temAM bAlikA tarIke uSAbahena paNa sakriya bhAga letAM hatAM. emaNe potAnA saMsmaraNomAM noMdhyuM che ke polIsano lAThImAra thAya to paNa dhvajane nIce paDavA na devAya. "jhaMDA UMcA rahe hamArA', athavA "calAva lAThI, calAva IMDA, jhUka na sakegA amArA jhaMDA" jevA pokAro karatA karatA teo dareka potAnA jhaMDA sAthe AgaLa vadhatA. eka vakhata eka chokarI behoza banIne paDI gaI ane enA hAthamAMno jhaMDo nIce paDI gayo. emAM to jhaMDAnuM apamAna ane polIsano vijaya thayo kahevAya. ema na thavA devuM hoya to have zuM karavuM? uSAbahene caMdubhAIne upAya sUcavyo ke hAthamAM jhaMDA rAkhavAne badale amAro gaNaveza ja jhaMDAnA raMgano karI nAkho. tarata khAdInA tAkA levAyA. sapheda, kesarI ane lIlA raMganI khAdImAMthI vastro evI rIte banAvAyAM ke te jhaMDA jevA lAge. have lAThImAra thAya to Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 paNa jhaMDo polIsa jhUMTavI nahi zake ke pheMkI nahi de. e samayanA laData mATenA utsAhanI bharatI kizora-kizorIomAM paNa keTalI badhI hatI te A prasaMga batAve che. laData mATe caMdulAla desAIe chokarAonI vAnarasenA taiyAra karI to uSAbahenanI bhalAmaNathI chokarIonI "mAMjArasenA' paNa taiyAra karI. chokarA polIsane hupa hUpa kare to chokarIo myAMu myAMu kare. eka sAthe aneka chokarA-chokarI laData laDavAnA bhAvathI AvA pokAro karatA haze tyAre e dazya hAsyajanaka nahi paNa zUratApreraka banI jatuM haze ! bI. e. thayA pachI uSAbahene ema. e.no abhyAsa muMbai yunivarsiTImAM rAjyazAstra-Political scienceno viSaya laIne cAlu karyo hato, paraMtu te daramiyAna svataMtratAnI caLavaLa jora pakaDatI jatI hatI eTale emaNe abhyAsa choDI laDatamAM sakriya bhAga levAnuM cAlu karyuM. 1942nI "hiMda choDo'nI laDatamAM uSAbahenanuM mahattvanuM kArya te gupta rIte koMgresa reDiyo'nI pravRtti calAvavAnuM hatuM. 194ranI caLavaLamAM gAMdhIjI, saradAra, naheru, maulAnA vagerene jelamAM pUravAmAM AvyA te vakhate bIjI trIjI haroLanA ghaNA netAo bhUgarbhamAM cAlyA gayA. e badhAMnI pravRttinA ahevAla ekabIjAne pahoMcADavA mATe gupta patrikAo roja nIkaLatI ane ghare ghare pahoMcatI karavAmAM AvatI. enI sAthe A vAyaralesa TrAnsamizananI pravRtti paNa cAlu thaI. eka bhAIe vAyaralesa seTa banAvI Apyo. A kAryamAM DaoN. rAmamanohara lohiyA, azruta paTavardhana vagere paNa joDAyA. roja sAMje nizcita samaye reDiyo vAgato : "This is Congress Radio, speaking somewhere in India from 42.34 meter.' Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmavibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA 167 amArI kizorAvasthAmAM ame patrikAo vaheMcavA jatA ane rAtanA reDiyo paNa sAMbhaLatA. yaravaDAnI jelamAM bApu sAthe rahelA mahAdevabhAI desAI jyAre avasAna pAmyA, tyAre briTIza sarakAre e samAcAra dabAvI dIdhA. chApAmAM e vize kazuM AvyuM nahi paNa koMgresa reDiyoe e samAcAra meLavIne prasArita karyA tyAre chApAMvALAone khabara paDI hatI. pachI e samAcAra chApAMomAM chapAyA hatA. reDiyonI A pravRttimAM bAbubhAi, viThThalabhAi, caMdrakAMtabhAi, moTavAnI vagere joDAyA hatA. dara dasa paMdara divase teo jagyA badalatA ke jethI polIsa pakaDI na zake. chevaTe pArekhavADImAMthI emane pakaDavAmAM AvyAM hatAM. emAM uSAbahenane cAra varSanI ane emanA moTA bhAI caMndrakAntabhAine eka varSanI sajA thaI hatI. emane pUnAnI yaravaDA jelamAM rAkhavAmAM AvyAM. A badhA anubhavo romaharSaNa hatA. bhAratamAtA mATe ullAsapUrvaka bhoga ApavAnI tamannA gAMdhIjIe dezanA karoDo lokomAM jagAvI hatI. uSAbahene potAnA jelanA anubhavo paNa noMdhyA che. pote pAMjarAmAM saMtAIne jelanA adhikArIone kedIonI gaNatarImAM kevI thApa khavaDAvI hatI enuM paNa rasika bayAna emAM vAMcavA maLe che. uSAbahena cAra varSa jelamAM gALIne kyAM ane ghare AvyAM tyAre emane joIne emanAM bA raDI paDyAM hatAM. cAra varSa jelamAM kAMkarIvALA roTalA khAIne uSAbahenanI tabiyata khalAsa thaI gaI. emanuM zarIra gaLI gayuM hatuM. emanI pAcanazakti bagaDI gaI hatI. "AvuM pAtaLuM nAjuka zarIra e to briTIza sarakAranI bheTa che" ema teo haLavI rIte kahe che. emanuM zarIra pharI kyAreya vaLyuM nahi. kuzakAya uSAbahenanuM naitika baLa eTaluM moTuM che ke AvI kAyA chatAM temaNe sevAnuM satata kArya niSThApUrvaka karyA karyuM. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 168 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 - 1946mAM uSAbahena jelamAMthI chUTyAM. dezane AjhAdI maLI te pachI emaNe potAnuM lakSa adhyayana-adhyApana tarapha rAkhyuM. teo ema. e. thayAM ane muMbaimAM vilasana kaoNlejamAM tattvajJAna ane tarkazAstranA adhyApikA tarIke kAma zarU karyuM. 1947thI 1949 sudhI e kArya karyA pachI eka varSa mATe teo rAjakoTanI dharmendrasiMhajI kaoNlejamAM adhyApikA tarIke kAma karI AvyAM. muMbaI pAchAM AvIne emaNe "mahAtmA gAMdhIjInI sAmAjika ane rAjakIya vicArasaraNI" e viSaya para pIeca.DI.nI DigrI mATe mahAnibaMdha lakhyo. tyAra pachI teo muMbaI yunivarsiTInA rAjyazAstranA vibhAgamAM adhyApikA tarIke joDAyAM. ahIM emanA vibhAganA DaoN. Alubahena dastura sAthe gADha paricaya thayo. pachI to Alubahena ane uSAbahena baMne ghaNI yunivarsiTIonI ane yunivarsiTI grAnTasa kamizananI samitiomAM sAthe ja hoya. yunivarsiTInA kSetre traNa dAyakA jeTaluM emanuM adhyApana kArya bahu saMgIna rahyuM che. muMbaI yunivarsiTI uparAMta anya yunivarsiTIomAM paNa teo pIeca. DI.nA mArgadarzaka tarIke kArya karatAM rahyAM hatAM. muMbaI yunivarsiTImAM adhyApikA tarIke joDAyA pachI amerikAmAM abhyAsa karavA mATe 1953-54nI kula brAITa ziSyavRtti mATe temanI pasaMdagI thai hatI. temaNe e varSomAM amerikAnI kornela yunivarsiTImAM rAjyazAstrano abhyAsa karyo hato. gAMdhIjInI bhAvanAne custapaNe anusArI alpasaMkhya vidyamAna vyaktiomAM uSAbahena eka mukhya gaNAya. temanI gAMdhIsmAraka nidhinA pramukhapade varaNI thaI e sarvathA yogya ja thayuM. teo niyamita maNibhuvanamAM jaI potAnI sevA ApatAM rahyAM. emane potAne managamatuM kArya maLI gayuM. eka mizanarInI jema teo A kArya karatAM rahyAM. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padmavibhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA 169 uSAbahenanA gharamAM zuddha gujarAtI bhASAnuM vAtAvaraNa. emanA vaDIla baMdhu DaoN. caMdrakAntabhAi gujarAtI viSayanA adhyApaka. eTale zuddha saMskArI gujarAtImAM bolavuM, lakhavuM emanA kuTuMba mATe sahaja, uSAbahena rASTrabhASA pracAra samitinA kAryamAM joDAyelAM. hiMdImAM kovidanI parIkSA prathama naMbare pasAra karelI. eTale hiMdI upara paNa emanuM eTaluM ja prabhutva. hiMdI sAhityanA vAMcanano emane zokha paNa kharo. vaLI vilasana kaoNleja ane yunivarsiTImAM adhyApikA tarIke aMgrejImAM vargo levAnA. eTale iMgliza bhASA para emanuM eTaluM ja prabhutva. Ama lekhanakArya karavA mATe tathA vyAkhyAna ApavA mATenuM traNa bhASA upara prabhutva bahu ochI vyaktiomAM jovA maLe. uSAbahena jarA paNa AyAsa vinA, sahaja rIte A traNe bhASAmAM bolatAM lakhatAM rahyAM che e emanA bhASA-sAmarthyanI pratIti karAve che. paheraveza, khAnapAna, raheNIkaraNImAM sAdAi ane svabhAvamAM saraLatA, laghutA ane nikhAlasatA e uSAbahenanAM vyaktitvanAM lakSaNo thoDA paricaye paNa mANasane jaNAyA vagara rahe nahi. teo haMmezAM khAdInI sapheda sADI ja paheratAM rahyAM che. uSAbahenane basamAM jatAM, TekSImAM jatAM, kyAMka page cAlIne pahoMcI jatAM koi saMkoca nahi. koi kAryakrama mATe nimaMtraNa maLyuM hoya to potAne teDI javA mATeno Agraha nahi. potAnI meLe paNa pahoMcI jAya. sabhAmAM maMca para sthAna meLavavA ke AgalI haroLamAM besavA mATe Agraha nahi, tevI vRtti paNa nahi. pAchaLa besavAmAM koi kSobha nahi. badhuM saraLa ane sahaja. e mATe mAThuM lAge nahi, to pachI koi vyavasthApakane Thapako ApavAno ke kaTAkSa karavAno prazna ja kyAMthI hoya ? A badhA guNo gAMdhIjInI vicArasaraNIthI raMgAyelI vyaktinA jIvanamAM svAbhAvika rIte vikaselA hoya ja. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 -- zAstrIya saMgIta uSAbahenanI eka zokhanI pravRtti rahI che. teo rAga-rAgiNInAM jANakAra che ane have jo ke mahAvaro ghaNo ocho thai gayo che to paNa sitAravAdana e emanI eka priya pravRtti rahI che. . uSAbahene ThIka ThIka lekhanakArya paNa karyuM che. emaNe potAnA adhyayana-adhyApananA viSayone lakSamAM rAkhI 'lokazAhI zA mATe?', 'pakSo zA mATe?', 'bhAratanA rAjakIya pakSo', ' rASTrapatinI kAmagIrI' vagere vize paricaya pustikAo lakhI che. A uparAMta emaNe 'gavarmenTa enDa dha gavarnsa' 'koMgresa rUla ina bomba' 'kauTilya ane tenuM arthazAstra', 'amara zahIdo', 'gAMdhIjI', 'vizvanI mahAna vibhUtio' jevAM pustako paNa lakhyAM che je aitihAsika dRSTie khUba mahattvanAM che. uSAbahenanI anekavidha saMniSTha, sabhara sevAbhAvI pravRttio ane emanuM samagra jIvanakArya anekane mATe preraNArUpa banI rahe evuM che. AvI vyaktiothI samAja ujjavaLa rahe che ane ApaNe dhanyatA anubhavI zakIe chIe. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAle kAlaM samAyare / --bhagavAna mahAvIra [[yogya samaye yogya kArya karI levuM] bhagavAna mahAvIra svAmIe sAdhuone potAnA AcAra-pAlanamAM kALano pUrepUro khyAla rAkhavAnI daSTithI kahyuM che ke je kArya je samaye karavAnuM hoya te kArya te samaye ja karI levuM joIe. UThavuM, besavuM, sUvuM, gocarI vahoravI, AhAra levo, tathA pratilekhana, pratikramaNa ItyAdi dharmakriyAo samayasara karI levI joie. kasamaye e karavAthI ghaNI kSatio thavAno saMbhava che, kyAreka pazcAttApa karavAno vakhata Ave che ane dhAreluM pariNAma AvatuM nathI. ethI sAdhujIvananA gauravane hAni pahoMce che. manuSyanA jIvana upara je judAM judAM tattvono prabhAva paDe che emAM sauthI vadhu prabhAva kALano paDe che. kALa satata vaheto rahe che. kALa eTalo sUkSma che ke ene pakaDI zakAto nathI. vartamAna kALa kSaNa mAtramAM bhUtakALamAM sarI paDe che. bhaviSyakALa kyAreya khatama thavAno nathI. bhUtakALanI zarUAta kyAre thaI te koI kahI zake nahi. eTale ke e anAdi che. bhaviSyakALa ane bhUtakALa baMne anaMta che, to bIjI bAju vartamAna kALa mAtra eka kSaNa (kALanuM eka laghutama ekama jene jaina dharma 'samaya' kahe che) jeTalo ja che. chatAM sAmarthya vartamAnanuM che. kALanA svarUpanI A te kevI vicitratA! mATe ja vartamAnanuM mAhAbhya che. kALanI asara jaDa ane cetana ema baMne tattvo para thAya che. nAnAM bALako ghaDIkamAM moTAM thaI jAya che. yuvAno vRddha thAya che ane vRddho potAno kALa pAkatAM saMsAramAMthI vidAya le che. janma-maraNanuM cakra divasarAta satata cAlatuM rahe che. jaDa padArthomAM paNa rUpAMtara thatAM For P Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 rahe che. AjanI navI cIjavastu kAle jUnI thAya che ane vakhata jatAM naSTa thAya che. jagatamAM aneka loko potAnA jIvanane saphaLa banAvI le che, to aneka lokonuM jIvana barabAda thai jAya che. Ama thavAnAM ghaNAM kAraNomAMnuM eka moTuM kAraNa te kALa che. jemaNe potAnA jIvanane saphaLa banAvavuM hoya temaNe yogya kALe yogya kArya karI levuM joie. kAle kAlaM samAyare / 'uttarAdhyayana sUtra'mAM prathama adhyayanamAM bhagavAna mahAvIre kahyuM che : kAleNa Nikkhame bhikkhU kAleNa ya paDikkame / akAlaM ca vivajjitA kAle kAlaM samAyare // [ bhikSue veLAsara nIkaLavuM (bhikSA mATe) ane veLAsara pAchuM AvI javuM. kaveLAe kArya karavuM nahi. yogya kALe yogya kArya karI levuM. ] jema sAdhuoe tema gRhasthoe paNa yogya samaye yogya kArya karI levuM joie. kALarUpI AkhalAne ziMgaDethI pakaDIne vaza rAkhavo joie. jeo avasara cUke che temane nirAza thavAne vakhata Ave che. rAMDyA pachI DahApaNa Ave che. samayano tvarita sadupayoga karI levA mATe TheTha prAcInakALathI bodhavacano pracalita che, kAraNa ke samayano anubhava sarvakAlIna che. mAryANamatipAtayet / (kAryakALane veDaphI na nAkho) 1 Amativarto mahAntaH svepu rmavuM / (mahAna mANaso potAnA kAryamAM kALanuM atikramaNa nathI karatA arthAt vilaMba nathI karatA.) prakRtinA niyamo che. e niyamonI satata avagaNanA karanAranI pachI prakRti avagaNanA kare che. akALe khAvuM, akALe jAgavuM, akALe Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAle kAlaM samAyare / 173 UMghavuM e badhI viparIta kriyAonAM pariNAma manuSyane bhogavavAM paDe che. jyAM kALanI bAbatamAM mANasa niyamita che tyAM prakRti paNa ene sahAya kare che. jala, vAyu, prakAza vagerenA sahAre vyavasAya karanArA kheDUta, nAvika vagerene eno anubhava hoya che. Stike when the iron is hot 244191 Make hay when the sun shines jevI kahevato pracalita che. je mANasa samayanI bAbatamAM sabhAna che te potAnAM kAryonuM Ayojana vyavasthita rIte karI le che. vizvanA mahApuruSonA jIvanano itihAsa joIe to jaNAze ke teoe potAnA samayane barabAda karyo nathI. jeo samaya barabAda kare che teo jIvanamAM apekSita siddhio meLavI zakatA nathI. teo mahAna banI zakatA nathI. kALa dhasamasato jAya che. ene aTakAvI zakAto nathI. Time and Tide wait for none. je mANase aMgata jIvanamAM siddhi meLavavI hoya teNe kALane vaza karavo joIe. je samaya jAya che te pAcho Avato nathI. siddhinI Toce pahoMcelA mANasonA jIvanano jo barAbara abhyAsa karIe to joI zakAze ke teoe potAnAM varSono hisAba barAbara rAkhelo che. kyAreka to Azcarya thAya ke ATalI nAnI jiMdagImAM ATaluM badhuM kArya teo kevI rIte karI zakyA haze! vastutaH kALane barAbara parakhavAvALA keTalAka mahAtmAo pacAsa-sATha varSanI jiMdagImAM so varSa jeTaluM kArya karI jAya che. teo samaya bagADatA nathI e to kharuM ja, paNa kyAreka to eka sAthe be ke traNa kAma karatA hoya che ke je sAthe sAthe thai zake. gAMdhIjI mulAkAtInI sAthe vAto karatAM karatAM reMTiyo kAMtatA. eka sAthe be kAma karavAno mahAvaro ghaNAMne hoya che. alabatta, ema karatI vakhate mANasanI svasthatA ane prasannatA na haNAvI joIe. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 je prajA potAnA mAnava kalAkono barAbara sadupayoga karI le che te prajA zIghratAthI samRddhi prApta karI le che. samAjavyavasthA ane arthavyavasthA barAbara goThavAyelI hoya to manuSyane potAnA kalAkone sArthaka karavAnuM sUjhe che ane AvaDe che. samRddha dezomAM mANaso potAnA pratyeka kalAkano vicAra kare che. niyamitatA ane samayapAlananI custatA para bhAra tyAM mUkavAmAM Ave che. bIjAno samaya bagADavAno potAne adhikArI nathI evI prAmANika sabhAnatA teo dharAve che. pachAta, ardhavikasita dezomAM Thera Thera mANaso navarA beThA hoya che, gAmagapATA mAratA hoya che ane niMdAkuthalImAM ke yuddha bAbatomAM potAno ane bIjAno samaya veDaphI nAkhatA hoya che. e veDaphAyelA kalAkonuM svaicchika Ayojana jo thAya to paNa keTalAMye vikAsa-kAryo sahelAIthI thaI zake. - vartamAna vizva samayanI bAbatamAM uttarottara vadhu sabhAna thatuM jAya che. avakAza saMzodhanamAM, aNukSetramAM, kSepakAstro (Missiles) vageremAM kalAka ane miniTa uparAMta sekanDanI paNa vicAraNA thAya che. ramatagamatanA vikramomAM sekanDano taphAvata mahattvano banI jAya che. audyogika utpAdanomAM samaya kevI rIte ghaTADAya ke jethI utpAdananI paDatara kiMmata ochI thAya ane napho vadhu thAya enI vicAraNA thAya che. kALanI gati sama che paNa manuSyane enI gati viSama lAgavAno saMbhava che. milanano samaya TUMko lAge ane virahakALa dIrdha lAge. dukhamAM dahADA lAMbA lAge. keTalIka ghaTanAo vartamAnamAM jeTalI moTI lAgatI hoya te thoDo kALa vItyA pachI kevI gauNa ke zudra banI jAya che ! kyAreka to vahI gayelo kALa ja navI paristhitino sAco vAstavika khyAla Ape che. e paristhitinI pahelethI khabara hota to pote je kArya karyuM te na kyuM Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAle kAlaM samAyare / 175 hota. vaLI eTalo samaya barabAda na karyo hota. bhUtakALa para najara pheravatAM dareka vyaktine thoDuMghaNuM evuM lAgavAnuM ja ke potAno amuka samaya khoTI rIte bagaDI gayA hato. samayanI bAbatamAM sabhAna rahevuM eno artha e nathI ke samaya sAcavavA satata ciMtita rahevuM. samayanI bAbatamAM samajaNapUrvaka sabhAna hovuM te eka vAta che ane utAvaLiyA thavuM, raghavATa karavo, taMga thai javuM, ciMtita thaI javuM te bIjI vAta che. mANase samayane dAsa banAvavo joie. enA pote gulAma na banavuM joie. keTalAka loko samaya sAcave che, ghaDiyALanA Takore badhuM kare che, paNa emanA jIvanamAM koi pragati ke zAnti dekhAtI nathI. vartamAna jagatamAM Time Stress ghaNA mANaso anubhave che ane ethI hRdayanI bImArInA ke mAnasika tanAvanA, DiprezananA bhoga banI jAya che. jema samayanI sabhAnatAnI jarUra che tema nirAMtanI paNa eTalI ja jarUra che. kahyuM che H What is this life full of care, If there is no time to stand and stare. eTalA mATe ja eka lekhake kahyuM che ke To do great work a man must be idle as well as very industrious. zalj tAtparya e che ke svasthatA, saMyama, dhIraja, dhairya vagere sadguNo kALanA svarUpane samajavAmAM ane eno vadhumAM vadhu lAbha levAmAM upayogI nIvaDe che. ApaNe joie chIe ke daMbhI mANaso potAnI moTAi batAvavA mATe bIjAnI sAthe sarakhI vAta karatA nathI. samaya vizenI temanI kRtrima sabhAnatAmAM emanuM mithyAbhimAna DokyiAM karatuM hoya che. potAne jarA paNa phurasada nathI evuM batAvIne bhAganArA pachI samaya pasAra karavA mATe valakhAM mAratA hoya che. mANasa samayanI bAbatamAM satata sabhAna hoya ane chatAM enI sabhAnatA bIjAne kaLAtI na Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 hoya ane enA vartanane jarA paNa kRtrima na banAvatI hoya tevA mANasoe kALanA marmane pacAvyo che ema kahI zakAya. kaDi ghaDiyALa paherI hoya chatAM aneka mANaso potAno kiMmatI samaya veDaphI nAkhe che. jANe keTalo samaya veDaphAi gayo e jANavA mATe ja ghaDiyALa na paherI hoya ! jo ke e jANavAnI darakAra paNa keTalAne hoya che? vastutaH samayane pArakhavA mATe potAnI pAse ghaDiyALa hovI jarUrI nathI. aneka aparigrahI sAdhusaMto pAse ghaDiyALa nathI hotI, paraMtu samayano khyAla ApaNA karatAM temane vadhu hoya che. samaya emanI AsapAsa satata ramato hoya che. koIka mahAtmAone to evo mahAvaro thaI gayo hoya che ke teo kahe te samaya sAco ja hoya. kadAca ghaDiyALa khoTI paDe, paNa teo khoTA na paDe. jIvanamAM bhautika sidviomAM kALanuM mahatva hoya ke na hoya, AdhyAtmika siddhio mATe kALanuM mahattva anivArya che. eka kSaNano paNa pramAda jIvane durgatimAM laI jAya che. meLavelI AdhyAtmika siddhione sthira rAkhavA mATe niraMtara apramattAvasthA jarUrI che. eTalA mATe ja bhagavAna mahAvIre gautamasvAmIne vAraMvAra kahyuM hatuM ke hai gautama ! "samaya" mAtrano pramAda na karazo. samaya joyama mA pathaR | kALa sApekSa che. sUryacaMdra kare che mATe kALa pharato dekhAya che, paNa aMtarIkSamAM evAM paNa sthaLo che ke jyAM kALa thaMbhI gayelo lAge. jeonI AtmasvabhAvamAM ramaNatA che tyAM kALa jANe sthira thai gayo hoya evI sUkSmAnubhUti thAya che. jyAM trikALa jJAna che, kevaLajJAna che tyAM bhUta, vartamAna ane bhaviSya traNe kALanuM jJAna ekarUpa hoya che, yugapa hoya che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prabuddha jIvana'mAM lekhakanA pragaTa thayelA lekhomAMthI graMthastha thayelA lekhonI yAdI sAMprata sahaciMtana'-bhAga 1 (1) lagna saMsthAnuM bhAvi (2) asatyanA prayogo (3) sanmAna pratIko ( 4) kephI padArthono vadhato pracAra (5) pada ane pAtratA (6) jIva choDAvavAnI pravRtti (7) nAtAlanI eka viziSTa ujavaNI (8) kavinuM sanmAna (9) moTAM pralobhano (10) nirdoSa, ajJAna ane divya (11) tIrthayAtrA (12) karacorI ( 13) jAhera saMsthAomAM karakasara (14) bhASA sAhityanuM adhyayana-adhyApana (15) vartamAnapatra ane satyaniSThA (16) kUtarAMonI samasyA (17) vidyopAsanA ane vidyApoSaNa (18) vizva saMmelano (19) nArUM veruM vapnA (20) navI davAo-navI samasyAo (21) pazupaMkhIonI nikAsa (22) pAzavI ramata-boksiMga (23) pravAsaudyoga (24) dhArmika sthaLono adhArmika upayoga. 2. 'sAMprata sahaciMtana'-bhAga 2 (1) krAMtinAM pariNAma (2) rAjakAraNamAM hiMsA (3) lokamata (4) nyAya ane dayA (5) sAmudAyika mAnavahatyA (6) rAjakAraNamAM nivRtti (7) AtmahatyA (8) jAsUsI ane rASTradoha (9) vyakti, pakSa, rASTra ane vizva (10) dehAMtadaMDa (11) bhASAvAdanuM vizva (12) saradAra paTelanA kArAvAsanA divaso (13) pratiSThAno prazna (14) lagnaviccheda ane punarlagna (15) eka vyakti-eka saMsthA (16) vizvanuM paryAvaraNa (17) krikeTano atireka (18) bhautika samRddhi (19) kampyuTara sagAi (20) lokavidyAlayo (21) bhrAmaka uktio. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 3. "sAMprata sahaciMtana-bhAga 3 (1) maNilAla dvivedInuM AtmavRttAMta (2) lekhakano zabda (3) TenesI viliyamsa ane Arthara kosvara (4) zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhIjI (5) "vizvavatsala mahAvIra' (6) ApaNAM sAmayiko (7) nAmakaraNa (8) jaina sAhityakSetra ane dizAsUcana (9) paMDitonuM gRhajIvana (10) sAdhanAM lakSaNo (11) arlDa vAI phaLa (12) vagovAtI sAdhusaMsthA (13) stotrakAra hemacaMdrAcArya ane vItarAgastotra (14) balavAna indriyagrAma (15) bhASAmAM utkrAMta ane krAMti (16) asvIkAra zA mATe? (17) aNayuddhottara ziyALo (18) RNAnubaMdha. 4. sAMprata sahaciMtana'-bhAga 4 (1) nivRttikALa (2) ramakaDAM (3) morti sajjavayAsa (4) aLaza (5) leDI nikoTIna sAthe chUTAcheDA (6) kopIrAITa (7) pakSa, vipakSa, laghumatI, bahumatI (8) lagnotsava (9) lekhana, paThana, uccAraNa, zravaNa (10) yuropamAM sAmyavAdI zAsanapaddhati. pa. "sAMprata sahaciMtana'-bhAga 5 (1) avinAzI 2 phu tA sevavo (2) amAri pravartana (3) kudaratI Apattio (4) silaptadikAra (5) nirdaya hatyAnI paraMparA (6) mAyane asaMvAsa (7) je. kRSNamUrti (8) khAlI'no sabhara itihAsa (9) bAdazAhakhAna (10) cikhodarAnI AMkhanI haoNspiTala (11) indirA gAMdhI (12) rAtA mahAvIra (13) caraNa-calaNano mahimA (14) zravaNabelagoDA. 6. "sAMprata sahaciMtana-bhAga (1) niHsaMtAnatva (2) raMgabheda (3) rogavije AyarDa akatta (4) vRtakallola pArzvanAtha (5) sva. DaoN. caMdra jozI (6) sUkama ekendriya Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhonI yAdI 179 jIvonuM sAmUhika AkramaNa (7) saMkalpI hiMsA (8) sva. cImanabhAi paTela (9) dANacorInuM navuM kSetra (10) lekhako ane rAjyasattA (11) rANakapura tIrtha. 7. sAMprata sahaciMtana'-bhAga 7 (1) vArasadAro (2) bALamajUronI samasyA (3) morArajI desAi (4) padi niviTkaLa vera temiM_pava'' / (5) popanI bhAratanI mulAkAta (6) polIsa ane nyAyataMtra (7) zrI yazovijayajI kRta 'upadezarahasya' (8) ke. pI. zAha (9) leninaskI geru uparathI (10) bhAratanAM katalakhAnAM (11) durghaTanA ane kumaraNa (12) haMsAbahena mahetA (13) DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (14) harIndra dave. 8. 'sAMprata sahaciMtana'-bhAga 8 (1) mArA pitAzrI (2) rANakI vAva (3) kanphayuziyasa (4) kanphyuziyasanI nItidharmanI vicAraNA (5) nAtivarNa se muLI (6) zAntidUtonI hatyA (7) baLAtkAra (8) paMDita vIravijayajI racita motIzAha zeTha vize DhALiyAM (9) sva. joharImalajI pArekha (10) mArI jIvanayAtrAnuM zabda-saMbala (11) bAlahatyA (12) sva. hIrAbahena pAThaka. 9. 'sAMprata sahaciMtana'-bhAga 9 (1) kalAmAM azlIlatA (2) gana kaMTrola (3) mAMgI-taMgI (4) AyavaMzI na reph pAvuM (5) gAMDI gAya (6) apaMgo mATe (7) sva. cImanalAla cakubhAi zAha-patrakAra tarIke (8) paMDita kavizrI vIravijayajI (9) zrI mANibhadravIranI sahAya-mArA bAlyAkALanA anubhavo (10) tIrtha vizenAM phAgukAvyo (11) phAdhara bAlAgera (12) sAmUhika AtmaghAta Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 10, 'sAMprata sahaciMtana'-bhAga 10 (1) rAmakathAnI sarvasvIkRta vyApakatA, (2) bahusuraMgA vasuMdharA, (3) ane rati te vitta, (4) sva. lADakacaMdabhAi vorA, (5) pazuhiMsAnuM vistaratuM kSetra, (6) vinayamUho cho (7) zerInAM saMtAno, (8) svataMtratAno suvarNa mahotsava (9) samayasuMdara vize zodhaprabaMdha (10) sthUlibhadra vize phAgukAvyo, (11) sva. paMDita panAlAla ja. gAMdhI. 11. sAMprata sahaciMtana'-bhAga 11 (1) nidrAdevInuM AvAgamana, (2) naM chanuM tuM maiM vattatraM, (3) kacaro vINanArA (4) bauddha dharma, (5) phAguno kAvyaprakAra, (6) Tura reDa ne tADuLe samattaLa (7) vaimAnika asabhyatA, (8) sva. DaoN. zivAnaMda adhvaryu, (9) ena. sI. sI. dvArA lazkarI tAlIma, (10) madhyakAlIna dharmaviSayaka jaina paraMparA, (11) padmamabhUSaNa DaoN. uSAbahena mahetA, (12) hrAche. hrAsamAe 1 12. abhiciMtanA (1) AturA pariztAventi, (2) rAjakAraNamAM mahattvAkAMkSA (3) davAomAM gerarItio (4) netAgIrI ane movaDImaMDaLa (5) patrakAronI mulAkAto (6) cUMTaNI (7) kacchamAM purutthAna (8) AjhAdInI laData-kizoravayanAM saMsmaraNa (9) durArAdhya revAmAtA (10) siMgApuranI pragati (11) jAtivAda vize bhagavAna mahAvIra (12) tAo tattvadarzana (13) 'prabuddha jIvana'nAM pacAsa varSa ( 14) apaharaNa. 13. 'vaMdanIya hRdayasparza'-bhAga 1 (1) paMDita sukhalAlajI (2) bacubhAi rAvata (3) agaracaMdajI nAhaTA (4) paramAnaMdabhAi kApaDiyA (5) cImanalAla cakubhAI zAha Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - lekhonI yAdI 181 (6) meDama sophiyA vADiyA (7) gaurIprasAda jhAlA (8) paMDita dhIrajalAla TokarazI zAha (9) jyotIndra dave (10) yazabhAI harihara zukala (11) umedabhAI maNiyAra (12) manasukhalAla tArAcaMda mahetA (13) umAzaMkara jozI (14) bhRgurAya aMjAriyA (15) Izvara peTalIkara (16) mULazaMkara mo. bhaTTa (17) mohanalAla mahetAsopAna (18) raMbhAbahena gAMdhI. 14. 'vaMdanIya hRdayasparza-bhAga 2 (1) caMdravadana mahetA (2) viSNuprasAda trivedI (3) jayamalla paramAra (4) paMDita hIrAlAla dugaDa (5) amRtalAla yAjJika (6) caMcaLabahena (7) kAntilAla korA (8) Indrajita mogala (9) vijaya maracanTa. 15. tiviheNa vaMdAmi' (1) pU. zrI puNyavijayajI mahArAja (2) pU. zrI vijayarAmacaMdrasUrijI mahArAja (3) pU. zrI vijayadharmasUrijI mahArAja (4) pU. zrI kailAsasAgarasUrijI mahArAja (5) pU. zrI guNasAgarasUrijI mahArAja (6) pU. zrI tattvAnaMdavijayajI mahArAja (7) pU. zrI mRgAvatIzrIjI mahArAja (8) pU. zrI lIlAvatIbAI mahAsatIjI (9) pU. zrI kuMdakuMdasUrijI mahArAja (10) pU. abhayasAgarajI mahArAja. 16. "jinatatva -bhAga 1 (1) trivijaya (2) pratisevanA (3) niyANu (4) saMlekhanA (5) karuNAnI carama koTi (6) sAMvatsarika kSamApanA (7) samudyAta ane zailezIkaraNa (8) kAusagga (9) kalpasUtra (10) paccakSmaNa (11) AlocanA (12) jaina daSTie tapazcaryA (13) saMyamanI sahacarI gocarI (14) vardhamAna tapanI oLI (15) parvAdhirAja paryuSaNa-1 (16) parvAdhirAja paryuSaNa-2. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 sAMprata sahaciMtana - bhAga 11 17. 'jinatattva'-bhAga 2 (1) lAMchana (2) prabhAvanA (3) parISaha (4) upasarga (5) kezalocana (6) labdhi (7) samavasaraNa (8) nirAmiSAhAra-jaina dRSTie (9) mallinAthanI pratimA. 18. jinatattva'-bhAga 3 (1) samaya goyama mA pamAya (2) dharmadhyAna (3) pratikramaNa (4) dAnadharma (5) svAdhyAya (6) jAtismaraNa jJAna (7) saMyamano mahimA (8) zIlavidhAtaka 19. 'jinatattva'-bhAga 4 (21) manuSyajanmanI durlabhatA (2) navakAramaMtramAM saMpadA (3) navakAramaMtranI AnupUrvI ane anAnupUrvI (4) navakAramaMtranuM padAkSara svarUpa (5) divyadhvani (6) logassa sUtra (7) dayaprerita hatyA- itara ane jaina tattvadaSTi (8) bhaktAmara stotra. 20. 'jinatattva'-bhAga 5 (1) parvArAdhanA (2) abhyAdhyAna (3) navakAramaMtranI zAzvatatA (4) upAdhyAya padanI mahattA (5) sAmAyika (6) bodhidurlabha bhAvanA. 21. jinatattva'-bhAga 6 (1) adattAdAna viramaNa (2) avadhijJAna (3) siddha paramAtmA. 22. prabhAvaka sthaviro'-bhAga 1 (1) gaNivarya zrI muktavijayajI (zrI mULacaMdajI mahArAja) (2) zrI vijayAnaMdasUri mahArAja (zrI AtmArAmajI mahArAja) (3) zrI vijayavallabhasUri mahArAja (4) zrI buddhisAgarasUri mahArAja (5) zrI caritravijayajI mahArAja. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhonI yAdI 183 23. prabhAvaka sthaviro'-bhAga 2 (1) zrI buTerAyajI mahArAja (2) zrI vRddhicaMdrajI mahArAja (3). zrI mohanalAlajI mahArAja (4) zrI vijayazAMtisUri mahArAja. 24. prabhAvaka sthaviro'-bhAga 3 (1) zrI rAjendrasUri mahArAja (2) zrI zAMtisAgarasUri mahArAja (3) zrI ajarAmara svAmI. 25. prabhAvaka sthaviro'-bhAga 4 (1) zrI vijayadharmasUri mahArAja (2) zrI AnaMdasAgarasUri mahArAja (zrI sAgarajI mahArAja) 26. prabhAvaka sthaviro'-bhAga 5 (1) zrI vIravijayajI mahArAja (2) zrI vijayanemisUri mahArAja (3) zrI vijayarAmacandrasUri mahArAja 27. zeTha motIzAha (1) zeTha motIzAha (2) jIvadayAnI eka virala ghaTanA 28, rANakapura tIrtha (1) rANapura tIrtha Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________