Book Title: Gyan Tirthni Yatra
Author(s): Kavin Shah
Publisher: Rander Road Jain Sangh
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005519/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAnatIrthanI yAtrA jaina sAhityanA vividha lekhono saMcaya prakAzaka : Do. kavina zAha zrI rAMderaroDa jaina saMgha, surata For Personal & Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnatIrthanI yAtrA jaina sAhityanA vividha lekhono saMcaya H preraNA : pU.A. zrI yazovarmasUrijI ma.sA. pU.A. zrI somacaMdrasUrijI ma.sA. : : prakAzaka : Do. kavina zAha 103-sI, jIvanajyota epArTa, vakhArIyA baMdara roDa, po. bIlImorA-396321 zrI rAMderaroDa jaina saMgha surata (c)7 For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnatIrthanI yAtrA Gyan Tirthni Yatra prathama AvRtti : saMvata 2068 Aso suda-10 tA. 24-10-2012 nakala : 500 mUlya : 200/ prAptisthAna : Do. kavina zAha 103-sI, jIvanajyota epArTamenTa, vakhArIyA baMdara roDa, po. bIlImorA-3963ra1 phona : (02634) 288792 zrInemi-vijJAna-kastUrasUri jena jJAna maMdira gopIpurA, surata For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ <_ apaeNNa ke vItarAga paramAtmA mArA devAdhideva che. paMcamahAvratadhArI jJAnadAtA susAdhuo mArA guru che. kevaLI bhASita jinadharma eja mAro tAraka dharma che. bhavodadhi tAraka A traNanI bhakti-upAsanA nimitte karakamaLamAM hArdika arpaNa... For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra kAkaDI jaina sAhityanA saMzodhana-saMpAdana ane lekhana kAryamAM sahayoga ApanAra pa.pU.sAdhu mahAtmAo, saMsthA ane zrutajJAna rasika sajjanono hArdika AbhAra ane anumodanA. pha pa.pU. tapasvI vidyAnuM A.vijaya pavayazasUrijI ( pa.pU.A. pradyumnasUrijI pa.pU.A. zIlacandrasUrijI papU. zrutopAsakamuni sarvodayasAgarajI - pa.pU.A. municandrasUrijI che pa.pU. paMnyAsazrI puNyakIrtivijayajI je pa.pU. munizrI suyazacaMdravijayajI sAdhvIjI zrI virAgarazAzrIjI ma., dhairyazAzrIjI ma. pa.pU. sAdhvIjI zrI zAzvatayazAzrIjI ma. - zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAna maMdira, pATaNa zrI kailAsa sAgarasUri jJAna maMdira, kobA . ela. DI. InsTITayUTa oNpha InDolojI, amadAvAda . jaina vizvabhAratI lADanU, rAjasthAna For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakano paricaya zAha kavinacaMdra mANekalAla (janma sthaLa : vejalapura, ja.tA. 30-7-36) abhyAsaH bI.e. (onarsa), ema.e., bI.e., TI.DI., elaela.ema., pIeca.DI. I.sa. 1955 thI 1966 sudhI gajerA, Derola sTezana ane delola hAiskUlamAM zikSaka. I.sa. 1966 thI 1996 sudhI bhAdaraNa khaMbhAta, kapaDavaNaja ane bIlImorA kolejamAM adhyApaka tarIke sevA karIne hAla nivRtta. haLavA nibaMdho, kAvya, vArtA ane dharma-saMskRti viSayaka lekho lakhavAno zokha. jaina sAhityamAM sarjana ane saMzodhanapravRtti. jaina sAhityamAM pIeca.DI.nI padavI prApta karyA badala "yazobhUmi smAraka caMdraka vijetA. (kavipaMDita vIravijayajI eka adhyayana.) vizAnImAM jaina "dIpaka evorDa muMbaI. sAhitya, saMskRti zikSaNa kAyado ane samAjasevAnAM kSetromAM abhiruci ane sevAkIya pravRttiomAM yogadAna. I.sa. 1970nA sapTe. thI 1972 sudhIno rA (aDhI) varSano amerikAno zaikSaNika ane sAMskRtika pravAsa, ema.e. (197ra-jUna), northa-IsTarna yuni. bosTona, helisTana, velenDa, proviDansa, smigaphIlDa, pholarIvara, vesTa nyUTana, volvema, phemiMgahAma, baraliMgTana, voziMgTana DI.sI., DeTroITa, philADelphiyA, kebrija, cekaporTa vagere sthaLomAM bhAratIya saMskRti ane dharmaviSayaka vArtAlApa. zrI vizA nImA jaina samasta jJAti maMDaLa, vejalapura jaina saMgha, bIlImorA jaina saMgha, jaina sozyalagRpa-bIlImorA, dakSiNa gujarAta yuni. pradhyApaka maMDaLa-surata, vI.esa. paTela koleja-bIlImorA vagere saMsthAo dvArA sanmAnapatra-evorDa prApti. zALA-koleja ane sevAkIya dhArmika ane sAmAjika saMsthAomAM prasaMgocitta pravacana ane vArtAlApa. sva. kusumabena sva. kiraNa, asti, kiMcit (putro) pU. ramaNayazAzrInI ziSyA (svAti)zAzvatayazAzrIjI ma.sA. (putrI) For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. 'Do. kavina zAha lekhita-saMpAdita pustakonI yAdI 1. biba-pratibaMba (kAvya saMgraha) 2. lallunI lIlA (haLavA nibaMdho) 3. kavirAja dIpavijaya kavi paMDita vIravijayajI : eka adhyayana (mahAnibaMdhano saMkSepa) zrAvaka kavi manasukhalAla (saMzodhana graMtha) jaina sAhityanI gajhalo gajhalanI saphara hariyALI svarUpa ane vibhAvanA 9. phAgaNa ke dina cAra (jaina AdhyAtmika hoLI gIto) 10. nemivivAhalo (hastaprata saMzodhana) 11. jaina patra sAhitya bhAga-1 (madhyakAlIna) 12. jaina patra sAhitya bhAga-2 (arvAcIna) 13. pUchatA nara paMDitA (praznottara saMcaya) 14. bIjamAM vRkSa tuM (saMzodhana lekha saMcaya) 15. lAvaNI kAvya svarUpa ane samIkSA 16. jaina gItA kAvyono paricaya 10. kAma zAstra vi.no (madhyAmika lekha saMcaya) 18. sametazikhara vaMdu jina vIza 19. jaina sAhityanA kAvya prakAro 20. sAsarA sukha vAsarA 21. jaina sAhityanAM svAdhyAya 22. apragaTa prAcIna gUrjara sAhitya saMcaya 23. rAtri bhojana mImAMsA 24. jJAnatIrthanI yAtrA 25. "velI' kAvyasaMgraha (AgAmI prakAzana) * For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA jJAnatIrthanI yAtrA pustaka taiyAra karavA mATe jaina sAhityanA jJAna ane bhakti mArganI dravya ane bhAvayAtrAno suvarNa avasara prApta thayo che. tenA phaLasvarUpe A pustakanuM prakAzana karavAmAM AvyuM che. jaina dharmanI dRSTie tIrthanuM svarUpa, jJAnatIrtha, sAdhutIrtha ane mAtApitA tIrtha samAna che teno paNa paricaya ApavAmAM Avyo che. tIrthayAtrA mokSadAyaka che tenA pAyAmAM jJAnayAtrAnuM mUlya adhika AMkI zakAya. upA. yazovijayajI amRtavelanI sajhAyanA AraMbhamAM ja sau prathama jaNAve che ke - "cetana jJAna ajuvALIe" jJAnano mahimA aparaMpAra che. jJAnasAgara ane zrutasAgara sAta samudrane pAra karI zakAya paNa je jJAnasAgaranI yAtrA kare te bhavodadhithI pAra pAmI zake che. jaina darzanamAM AvAM aneka daSTAMto che. tIrthakara bhagavaMta paNa tapa-japa ane dhyAnanA triveNI saMgamathI jJAna prApta kare che ane kevaLajJAna prApta karIne "sarvajJa'nA birUdane pAme che. pachI jagatanA jIvone bhavyAtmAone saMsAra samudrathI pAra pAmavA mATe sarva virati ane dezavirati dharmano upadeza Ape che. jJAnanI ArAdhanAthI jJAnano kSayopazama vadhe che ane AtmAnA jJAna For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNano vikAsa thatAM bhavAMtara AtmA mokSa sukhane prApta karavA mATenI yogyatA prApta kare che. jJAnatIrthanI yAtrA ghera beThAM gaMgA samAna nirdoSa ane nirmaLa jJAna dvArA atulita AnaMdano AsvAda karAvIne AtmA jJAna guNamAM samAna bane che. temAM gaNadhara bhagavaMto, pUrvAcAryo ane jJAnI mahAtmAoe saMskRta-prAkRta ane gujarAtI tathA anya prAdezika bhASAomAM kevaLI bhASita" vacanone gadya-padyamAM sthAna ApyuM che. sujJa vAcaka vargane mATe vartamAnamAM to gujarAtI bhASAmAM paNa anuvAda-vivecana-vyAkhyAna-saMcaya ane lekhonAM pustako vipula pramANamAM prApta thAya che tenAthI jJAnaprAptinI pravRtti thaI zake che. samaya ane saMjogonuM bahAnuM dUra karIne AtmArthIjano potAnA kSayopazamane AdhAre jJAna prApta karIne AtmAne nirmaLa banAve che. karma khapAve che ane AtmAnA jJAnaguNanA vikAsamAM purUSArtha kare che. pAMca prakAranA AcAramAM prathama jJAnAcAra che tyArabAda darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra che. AtmAnA anya guNono vikAsa ane tenA pAlanamAM jJAnAcAra prathama che. anya darzanomAM paNa jJAnane prAdhAnya ApavAmAM Ave che. ahIM jJAnano artha zrutajJAna-adhyAtma jJAna ke je AtmAnA zuddha-buddha, niraMjana nirAkAra svarUpane pAmavA mATe upayogI che. ema artha samajavAno che. vyavahAra ane anya jJAna mAtra bhautika jIvana puratuM ja maryAdita che jyAre zrutajJAna saMskAro bhavobhava AtmAne sahayoga ApIne jJAnavRddhimAM zubha nimitta bane che. - jJAna tIrtha, dharma tIrtha, sAdhu tIrtha ane mAtA-pitA tIrtha samAna che teno ullekha karIne jJAnatIrthano mahimA gAvA mATe vividha For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhono saMcaya karIne pustaka pragaTa karavAmAM AvyuM che. jakhaDI, cUnaDI, garabI, kaDavo, navaraso, jaina dharmanI dRSTie strInAM rUpaka dvArA nirUpaNa, dhUvau, caMdrAyaNi, coka, vijJaptipatra, Tabo, bAlAvarasa jevAM alpaparicita kAvyonI mAhitI dvArA jJAna mArganI vistAra pAmelI kSitijanuM darzana thAya che. A sivAya sthUlibhadra, nemanAthanA jIvananA prasaMgonuM rasika vANImAM nirUpaNa thayelI navaraso" ane "bAramAsA' prakAranI kRtionI samIkSAtmaka noMdha pragaTa karIne jJAna, sAhitya ane dharma ema traNano subhaga samanvaya sadhAyo che. sAdhu kavionI jJAnopAsanAnI sAthe emanI kavi pratibhAnI viziSTatAnuM paNa darzana thAya che. jJAna tIrthanI yAtrA e jJAna ane bhakti mArganI dravya ane bhAvathI yAtrA karavA mATe AtmArthIjano zubha nimitta rUpe svIkAravA jevuM che. cAra purUSArthamAM dharma, artha, kAma ane mokSa che. A darekamAM purUSArtha samarpaNazIla bhakti ane satata parizrama ane dhIrajanI AvazyakatA che. A rIte purUSArtha thAya to avazya sat jJAnanI divya anubhUti thatAM AtmA tyAga-vairAgya ane virati dharmamAM pravRtta thavA mATe samartha bane che. jJAnatIrthanI yAtrA pustakanI prastAvanAmAM dharmatIrtha, sAdhutIrtha, jJAnatIrtha ane mAtA-pitA tIrtha svarUpa che tenI mAhitI ApavAmAM AvI che. A pustakanA vividha lekho aMge bhUmikArUpe saMkSipta noMdha ApI che. prastAvanA e pustakanA pravezadvAra samAna che. dharmatIrtha sthApanArA covIza tIrthakara bhagavaMtone huM bhAvathI vaMdana karuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha zabdano mahimA aparaMpAra che. tenI vizeSa mAhitI nIce pramANe che. tIrtha zabdano vyutpattithI artha joIe to - tathatinena ti tIrtham jenA vaDe tarAya te tIrtha che. tIrthanA prakAra joIe to nAma tIrtha, sthApanA tIrtha, dravya tIrtha, bhAva tIrtha vagere. dharmapradhAna eja dharmatIrtha kahevAya che. tIrthayAtrA e bhavyAtmAone bhavasAgarathI pAra pAmavAnuM mahAna nimitta sAdhana che. tIrthapadanI pUjAmAM tIrtha vize vadhu mAhitI prApta thAya che. tIratha pUjA tIrathayAtrA prabhAva che, zAsana unnatikAja | paramAnaMda vilAsatAM jaya jaya tIrtha jahAja / 1 zrI tIrathapada pUjo guNijana jehathI tarike te tIratha re ! arihaMta gaNadhara niyamA tIratha cauvika saMgha mahAtIratha re / 1 / laukika aDasaTha tIrtha re tajIye lokottarane bhajIye re.. lokottara dravyabhAva dubheda thAvara jaMgama bhajIye re zrI ne 2 // puMDarIkAdika pAMce tIratha caityanA pAMca prakAra re ! thAvara tIratha eha bhaNIne tIrthayAtrA manohAra re zrI / 3 / viharamAna vaza jaMgama tIratha be koDI kevaLI sAtha re | vicaMratA duHkha dohaga TALe jaMgamatIratha nAtha re zrI || 4 || saMghacaturvidha jaMgama tIratha zAsane zobhAve re ! - aDatAlIsa guNe guNavaMtA tIrthapati name bhAve re zrI ! 5 // 10 For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgha caturvidha jaMgama tIratha temAM sAdhu bhagavaMtono samAveza thayo che. sAdhu bhagavaMto vividha kSetromAM vihAra karIne vicare che tenI sAthe zAsananI prabhAvanAnAM sukRtyo paNa thAya che. sAdhu bhagavaMto jaina samAjane jinavANIno upadeza ApIne dharmAbhimukha kare che. sAdhu bhagavaMto tIrthasvarUpa che. sAdhUnAM darzanam puNyaM sparzanAt pApanAzanam / kAle phalati tIrtham sAdhu sadya samAgama // sAdhunAM darzana puNyakArya samAna che. emanA vaMdana dvArA sparzanAthI pApano nAza thAya che. tIrthayAtrAnuM phaLa to jyAre yAtrAe jaIe tyAre maLe che. jyAre sAdhu bhagavaMtanA satsaMga-vaMdanaAdithI turata ja phaLa prApti thAya che. sAdhuo paMcamahAvratadhArI hovA uparAMta jIve tyAM sudhI ahiMsA, saMyama ane tapa dvArA AtmAnuM kalyANa kare che ane bhavya jIvone potAnA AcAravicArathI saMsAra samudrathI pAra pADavAno sanmArga darzAvavAno mahAna upakAra kare che eTale sAdhutIrtha samAna gaNAya che. sAdhutIrtha: saMsAra sAgara tAravA jinavANI che naukA lIlI, jJAnI sukAnI maLyA vinA, e nAva paNa tAre nahIM, A kALamAM zuddhAtma jJAnI sukAnI bahu dohile muja puNya rAzi phaLyo aho ! guru buddhinAvika tuM maLyo. sAdhUnAM darzanaM puNyaM, tIrtha bhUtA hi sAdhavaM / tIrthaM phalati kAlena, sadyaH sAdhuH samAgamaH // jJAnatIrthaH e AtmAnI ajJAnatA dUra karIne samyakajJAna dvArA AtmasiddhimAM ananya preraka bane che. vyavahAra jJAnamAtra A bhava 11 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUratuM ja jIvananAM vyavahAra calAvavAmAM madadarUpa che jyAre samyakajJAna to Abhava-parabhava ane bhavobhava tenA saMskArono prAdurbhAva karIne AtmAne sanmArge dorI jAya che. AtmAnA guNonAM jJAnano samAveza thayo che. jJAnathI samakita pAmIne AtmA bhava bhramaNamAMthI mukti pAmavAnI kSamatA prApta kare che. samyakajJAna kevaLI bhASita hovAthI sarva sAdhAraNa janatAne upakAraka che. tenI ArAdhanAthI aMte AtmA zAzvata mokSa sukhanI prApti kare che. jJAnathI mukti maLe, karmanI nirjarA thAya, AtmAnI siddhi thAya ane aMte ajarAmara pada sudhI pahoMcI zakAya che. zAstramAM AvAM ghaNAM dRSTAMto che. jJAnanA pAMca prakAra che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, manaH paryavajJAna ane kevaLajJAna. cArajJAna mUMgA che. upayoga mUke to jANI zake. jyAre zrutajJAna sva ane paranA kalyANa mATe upakArI che. eTale zrutajJAnano mahimA aparaMpAra che. jJAnapaMcamInI ArAdhanA e jJAnatIrthanI sarvottama ArAdhanA che. vidhipUrvakanI ArAdhanAthI uttarottara samyakajJAnanI apUrva saMpatti vRddhi pAme che ane AtmAnA jJAnaguNano vaibhava daSTigocara thAya che. jJAnInI sevAbhakti, sanmAna, jJAnanuM rakSaNa, jJAnanA graMtho lakhAvavA. prAcIna hastapratonuM saMzodhana-prakAzana ane adhyayana e jJAnatIrthanI mahAna maMgalakArI yAtrA che. mATe jJAnopAsanA mAnavabhavanI mahAmUlyavAna saMpatti che. hIrA, mANeka, motI, suvarNa ke karoDo rUpiyAnI saMpattinI tulanAmAM jJAna saMpattinuM mUlya anekaghaNuM UMcuM che. A sanAtana satya samajAya to jJAnatIrthanI yAtrA thAya ane AtmAnA jJAnaguNano vikAsa thatAM mokSanI abhilASA pUrNa thAya. 12 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIza sthAnaka padanI pUjAmAM jJAnatIrthanI pUjA che. tenI mAhitI nIce pramANe che. jJAnatIrthanI yAtrAthI navakAramaMtra, navapada, navatattva, syAdvAda, aSTakarma ane Avazyaka sUtronuM artha sahita jJAna prApta thAya che. pariNAme AtmAnA jJAna guNano vikAsa thatAM AtmA Urdhvagatine prApta karavAnI yogyatA prApta kare che. jJAnatIrthanI yAtrA eTale mokSamArgamAM prayANa karavAno rAjamArgajJAna ane kriyAnAM samucita samanvaya jJAnatIrthanI yAtrAnI sAcI saphaLatA che. karmanI nirjarA, jJAnano kSayopazama ane upayoga jevA guNono vikAsa thAya eTale AtmAnI sadgatinuM zubha lakSaNa samajavuM. dazadaSTAMte durlabha manuSyabhava maLyA pachI jo koI purUSArtha karavAno hoya to jJAnatIrthanI yAtrA tIrthayAtrA (prabhu bhakti), tIrthasamAna sAdhu bhagavaMtonI bhakti-vaiyAvacca, supAtradAnanI yAtrA ane anaMta upakArI mAtApitAnI tIrthasvarUpa bhakti ane sevA eja jIvananI saphaLatA che. AtmAnA vikAsanuM sopAna che. brAhmaNAnAM dhanaMvidyA, kSatriyANAM dharmaM dhanaM / RSiNAMca dhanaM satya, yoSitA yauvanaM dhanaM // brAhmaNonuM dhana vidyA-jJAna che. kSatriyonuM dhana dharma che. RSionuM dhana satyavacana che ane strInuM dhana yauvana che. annadAnaM mahAdAnaM, vidyAdAna mahattaram / annanakSaNikA tRpti, vijjIvaM tu vidyayA // annadAna moTuM dAna che, vidyA dAna anna karatAM paNa mahAna che. annathI kSaNika tRpti thAya che jyAre vidyAthI jIve tyAM sudhI lAbha che. 13 For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyA nAma narasya rupamadhikaM pracchannaguptaM dhanaM / vidyA bhogakarI yazaM, sukhakarI vidyA guruNAMguruH // vidyA baMdhujano videza gamane vidyA parAsevatA / vidyA rAyasu pUjitAna pudhanaM vidyA vihAnaH // vahana.... mAtRdevo bhava pitRdevo bhava AcAryadevo bhava gurudevo bhava bhavobhava uparokta guruonuM zaraNa maLe. caraNonI sevA karavA maLe ane emanI samIpa kRpAthI jIvana naMdanavana samAna banI AtmAnuM kalyANa kare. bhAtA: (1) hastasparzo hi mAtRNAm jalasya jalAJjalIH / - pratimAnATaka 3.13. mAtAonA hAthano sparza jalanA artha (jalavinAnA) vyaktio mATe jalanI aMjalI samAna che. (2) gurupatnI rAjapatnI jyeSThapatnI tathaiva ca patnImAtA svamAtA ca paJcaitA mA gurunI patnI, rAjAnI patnI, moTAbhAInI patnI, patnInI bhA, (sAsu) tathA potAnI mA ma pAMya bhAta bhanAya che. (3) sahastraM hi piturmAtA gauraveNAtiricyate - bAlarAmAyaNa - 4.30. (gaurava) mahattvanI dRSTithI mAtA pitAthI hajAragaNI moTI che. 14 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) nApti mAtRsamAM chayA, nApti mAtRsamA ti: nAsti mAtRsamaM trANaM nAsti mAtRsamA prapA - jvapurANa 203-208. mAtAnI samAna koI chAMyA nathI. mAtAnI samAna koI gati nathI. mAtAnI samAna koI surakSA nathI. mAtAnI samAna koI (pyAu) paraba nathI. (5) mAtA gurutarA bhUmeH syAt pitoccattarastathA manaH zIghrataraM vAtAccintA bahutarI trayAt - mahAbhArata vanaparva 23-60. mAtA bhUmithI paNa bhAre che. (mahattvapUrNa che) pitA AkAzathI paNa UMcA che. mana vAyuthI paNa adhika teja che paNa ciMtA A traNathI paNa caDhIyAtI che. (6) mAtaraM pitaraM caiva yastu kuryAt pradakSiNam / pradakSiNI kRtA tena saptadvIpA vasundharA // je mAtA ane pitAnI pradakSiNA kare che. tene sAta dvIpa sahita pRthvInI pradakSiNA karI ema mAno. (7) hanta / mAtAre bhavanti suttAnAM mantavaH kila suteSu - caitanya vandrodaya .62-na mAtu.. mAtAnA pratye putrono aparAdha thaI zake che paNa putro pratye mAtAno nahI. (nathI thato) (8) mAtA pUmiH putro madaM vyA: - atharvaveH 22-1-2. bhUmi mArI mAtA che huM bhUmino putra chuM. 1. pa = paraba 15 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) jananI janmabhUmizca svargAdapi garIyasI jananI ane janmabhUmi svargathI paNa caDhiyAtI che. pitA: (1) yAvantaH pRthivyAM bhogA yAvanto jAtavedasi / yAvanto prANinAM bhUyAt putre pitustataH // - aitareya brAhmaNa : 7-3-21. jeTalI paNa pRthvI para agnimAM ane pANImAM prANIono (pono) bhocha tanAtha mapi pitAno putrama che. (2) janakazcopanetA ya yazca vidyAM prayacchati / annadAtA bhayatrAtA paJcaite pitaraH smRtAH // annadAtA, upanayana saMskArakartA, vidyApradAna karanAra, annadAtA ane bhayathI rakSA karavAvALA A pAMca pitA kahevAya che. (3) nahyato dharmAcaraNaM kiJcidasti mahattaram / yathA pitari zuzruSA tasya vA vacanakriyA // - vAlmIkI rAmAyaNa (2-6-12) enAthI caDhiyAtuM bIjuM koI dharmAcAraNa nathI ke pitAnI sevA athavA emanuM kaheluM mAne. (4) pitRdevo bhava - taitariya upaniSad 1,11. pitAne deva samajo. (5) yajJAn vedAMstathA kAmAMstapAMsi vividhAni ca prApnotyAyuH prajAzcaiva pitRbhakato na saMzayaH - brahmANa purANa 3-11-68. emAM koI zaMkA nathI ke pitRbhakta yajJo-vedo-kAmanAo aneka prakAranA tapo AyuSya tathA santAnone prApta kare che. 1 For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnatIrthanI yAtrA pustaka aMge. jJAnatIrthanI yAtrA" pustakanA prathama lekha tarIke jaina sAhityano prAthamika paricaya ApavAmAM Avyo che. prAcIna sAhitya tarIke Agama madhyakAlIna gujarAtI sAhitya jUnI gujarAtI ane gujarAtI bhASAnuM sAhitya ane arvAcIna jaina sAhitya vizenA vicAro vyakta karavAmAM AvyA che. A lekhane AdhAre jaina sAhityano paricaya-bhUmikArUpe che. zrutajJAnano vistAra-paraMparA e aalitapaNe vividha prakAranA sAhityano vikAsa thayo che ane tenA dvArA zrutajJAnanA vArasAnuM sarva sAdhAraNa janatAne Acamana karavA mATe preraka bane che. A viSaya aMge ghaNI mAhitI A pustakamAM che temaja lekhomAM keTalIka vigatono ullekha karavAmAM Avyo che ane vizeSa jJAna prApti mATe pustakonI sUcI ApavAmAM AvI che. jJAnasAgara kahIe to A zrutasAgaranI saphara Atmazuddhi ane vRddhinuM dyotaka che. pustakanA vividha lekhono TUMko paricaya jaina sAhityamAM vividha kAvya prakAronI kRtio prApta thAya che. temAM "jakaDI' (jakhaDI) kAvyaprakAra arabI-phArasI bhASAnA prabhAvathI racAyo che. zrI ratalAma jaina jJAna bhaMDAra taraphathI "jakhaDInA 4 kAvyo maLyAM che te hastapratane AdhAre pragaTa karavAmAM AvyAM che. kAvyanI sAthe teno saMkSipta sAra paNa ApavAmAM Avyo che. zrutajJAna saMzodhaka-saMrakSaka aMcalagacchIya pa.pU. sarvodayasAgarajI ma.sA.nI kRpAthI uparokta kAvya prakAranI mAhitI maLI che tene AdhAre jakhaDI' kAvya pragaTa karavAmAM AvyAM che. mULa arabI-phArasImAM allAhanI bhakti nimitte "sUphI' matavAdI saMtoe teno prayoga karyo hato. jaina sAhityanAM jakhaDI kAvyomAM mokSa prAptinA rAjamArganA 17. For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAttvika vicArono samAveza thayo che. eka navo ja kAvyaprakAra jaina sAhityanI samRddhinuM pratIka che. jaina gUrjara racanAe pustakamAM prAcIna kAvyono saMcaya thayo che. temAM "dhUvau' kAvyanI eka kRti prApta thAya che. temAM mukhyatve guru mahimA gAvAmAM Avyo che. guru amara che. zAzvata che e arthamAM A kAvya racAyuM che. guru mahimA zAzvata che. jinacaMdrasUri kAvyamAM AcAryano saMkSipta paricaya prApta thAya che. . aSTamaMgala' kAvyamAM aSTa pratIkono artha Apela che. ane bhagavAnanA dIkSAkalyANakamAM aSTamaMgala prabhunI AgaLa sthAna dharAve che. zAMti snAtramAM aSTamaMgalanI pUjA thAya che ane jina maMdiramAM paNa prabhunI AgaLa aSTamaMgalanI pATalI hoya che. "maMgala' eTale kalyANakArI aSTamaMgalanI vividha prakAranI mAhitI A lekhamAM ApavAmAM AvI che. caMdrAyaNi' kAvyaprakAra alpa paricita hovAnI sAthe prAcIna che. caMdranI kaLAnI sudamAM vRddhi ane vadamAM kaLA ghaTe che. tevI rIte sthUlibhadra ane kozAnI 12 varSanA bhogavilAsanuM varNana e caMdrakaLAnI vRddhi samAna zRMgAra rasathI bharapUra che. jyAre caMdranI kaLA ghaTatI jAya che tyAre kozAnA virahanI avasthAnuM nirUpaNa thayuM che eTale A kAvya zRMgAra ane viraha rasanI rasikatAthI AsvAdya bane che. kAvyanI dRSTie kavi pratibhA kalpanAzaktinI ane maMjula padAvalIo bhAvavAhI che. coka kAvya ekaprakAranI gAvAnI paddhati che. zailI tarIke prasiddha che. nema rAjulanI jugala joDAnA guNagAna gAvAnI racanA "nemajIno coka' kahevAya che. A prakAranI kAvyakRti mAtra nemajInA saMdarbhamAM prApta thAya che. zerInI khullI jagAmAM samUhamAM gAvAnI 18 For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paddhati A kAvyamAM nihALI zakAya che. bhakti ane AnaMda utsAhanA pratIka samAna kAvya che. sthUlibhadra "navaraso' kAvyamAM rasa ane bhAvapUrNa abhivyakti dvArA sthUlibhadra ane kozAnA cittanA vicArone vyakta karavAmAM AvyA che. A kAvyaprakAramAM rasa kendrasthAne hovAthI hRdayasparzI racanA tarIke kAvyanI dRSTie uttama gaNAya che. kavinI kalpanAzakti ane prasaMgocita rasanirUpaNa AkarSaka che. A prakAranI traNa kRtiono paricaya ApavAmAM Avyo che. nemanAtha "navaraso" nema rAjulanA vikhyAta jIvananA prasaMgone kendramAM rAkhIne racanA thaI che. temAM rAjulanA virahanI abhivyakti rasika vANImAM thaI che. A kAvya prakAra paNa sau koIne AsvAdya bane tema che. kAraNa ke zRMgAra ane karUNa AbAla gopAlane prabhAvita kare che. A prakAranI traNa kRtio pragaTa karavAmAM AvI che. sAhityanAM viziSTa lakSaNomAM "rasanuM mahattva vizeSa che. kAvyaracanAmAM "rasa" nirUpaNa AkarSaka ane hRdayasparzI bane che. jaina dharmanI dRSTie "rasanI mAhitI digaMbara matanA 'samayasAra' graMthane AdhAre pragaTa karavAmAM AvI che. sAhityamAM rasanirUpaNa karatAM rasanuM AdhyAtmika arthaghaTana AtmAne sva-svarUpamAM lIna thavA upakAraka che. jagaDUzAno "kaDavo' e vIraprazasti kAvya che. jaina sAhityamAM viratAno artha dayAvIra, dAnavIra, dharmavIra, yuddhavIrano che te paikI jagaDUzAnuM jIvanacaritra e "dAnavIratAnA saMdarbhamAM che. "kaDavo" e vIratAne biradAvatI kAvyaracanA che. yuddhamAM zUrAtana caDhAvavA mATe kaDavA gavAya che te uparathI dAnavIratAnA saMdarbhamAM A racanA che. 19 For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa.pU.AcArya bhuvanabhAnusUrIzvarajIe "navarasamaya navakAra nAmanI pustikA pragaTa karI che temAM navakAranA navapadanuM arthaghaTana sAhityamAM navarasa samAna darzAvyuM che. navakAra e cauda pUrvano sAra che eTale tenuM rasanA saMdarbhamAM avanavI AdhyAtmika kalpanAo karIne navakAranuM rasamaya nirUpaNa karIne teno mahimA gAvAmAM Avyo che. tene AdhAre "navakAramAM navarasa' lekhanuM saMkalana karIne pragaTa karyo che. Rtu kAvya tarIke bAramAsa-mAsA kAvyaprakAra jaina-jainetara sAhityamAM pracalita che. varSanA bAramAsAnA saMdarbhamAM nAyikAnI virahanI vedanAne vAcA ApavAmAM AvI che. karUNArasa ane nemarAjula padAvalIonI sAthe viziSTa kalpanAnA samanvayathI A kAvyaprakAramAM kavi pratibhAnI sAthe kAvyagata lakSaNo caritArtha thayAM che. temAM prakRtinI pazcAdbhumikA kAvyane cAracAMda lagAvI sauMdarya vRddhi kare che. pArzvanAtha, nemanAtha ane sthUlibhadranA jIvananA prasaMgone kendramAM rAkhIne A prakAranAM kAvyo racAyAM che temAM pArzvanAtha bAramAsA ane temanAtha bAramAsAnI kRtio pragaTa karavAmAM AvI che. madhyakAlIna sAhityamAM A prakAranAM kAvyo kavitAnI kasoTIe mUlyAMkana karatAM sarvottama gaNAya che. tADapatrIya hastapratane AdhAre "upadezamALAdi zIrSakathI upadezAtmaka vicAronI mAhitI ApavAmAM AvI che. namUnArUpe tADapatrIya hastaprata pragaTa karavAmAM AvI che. arvAcIna kALamAM pa.pU.ratnayazavijayajIe pUjA sAhityamAM nUtana viSayo svIkArIne racanA karI che. emanuM pUjA sAhityanuM pradAna aitihAsika mUlya dharAve che. pU.zrInI pUjA prakAranI 6 20 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtionI samIkSAtmaka noMdha A lekhamAM pragaTa karavAmAM AvI che. A lekha jJAna ane bhaktinA samanvayathI samRddha che. cUnaDI (cUMdaDI) lagnaprasaMge kanyAne cUMdaDI oDhADavAno rivAja che. kanyA sAsare jAya che ane lagnajIvana zarU thAya che. jaina sAhityamAM cUnaDIno saMdarbha cAritra-dIkSA sAthe che. kavi meghavijaya ane mANekamuninI cAritra cUMdaDInI racanA saMyamano mahimA darzAvIne strI-purUSa baMne mokSanagaranA sAsare jaIne zAzvata sukhamAM vilase che. A prakAranI kRtio saMzodhanathI prApta thaI che. madhyakAlIna sAhityamAM bhakti mArganI racanAo vividha prakAranI che. temAM A.buddhisAgarasUrinI "garabI prakAranI pAMca racanA prApta thAya che. jo ke tenAM garabInAM lakSaNonuM pramANa thoDuM che paNa bhaktina mArganI vicAradhArAnuM anusaraNa thayuM che. pativratA strI ane patinAM lakSaNonI garabI Adarza pati-patnIno saMdarbha darzAve che. jaina sAhityanA kAvyaprakAronAM alpa paricita evI AvI kRtio vAcaka vargane jANavA ane rasAsvAdamAM upayogI nIvaDe tema che. sAkSararatna lekha caritrAtmaka che. vinayasAgara mahAmahopAdhyAyanA jIvananI zrutasAdhanAno paricaya ApavAmAM Avyo che. zrAvaka vargamAM paNa AvA sAkSaro vidyamAna che emanI zrutasAdhanA ane saMzodhana pravRtti vartamAna ane bhaviSyanA zrutasAdhakone mATe protsAhanarUpa che. vaidyarAja ane yamarAjanA kAryathI jIvananuM zreya thavAnuM nathI. sAcA vaidyarAja to devAdhideva tIrthaMkara paramAtmA che ke je bhavabhramaNAno anAdino roga lAgu paDyo che teno jaDamULathI nAza kare che. eTale sAcA vaidyarAjane oLakhIne jIvana naiyA calAvavI jarUrI che. 21 For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavaMte mArgAnusArInA 35 bolano upadeza Apyo che tenuM pAlana ane zubha karmanI pravRttithI samasyAonuM nirAkaraNa thAya che. karmasattAno prabhAva vicArIne "aho aho sAdhujI samatA dariyA samatA dharmanuM mana, vacana ane kAyAthI pAlana eja sAcI zAMti che. jaina sAhityanA graMthone samajavA mATe prAcIna ane madhyakAlIna samayamAM Tabo ane bAlAvabodhanI moTI saMkhyAmAM graMtho-hastaprato prApta thAya che tenA namUnArUpe navakAra ane jIvavicAranI saMkSipta mAhitI ApavAmAM AvI che. A pravRtti jJAnanA kSayopazama upara AdhArabhUta che. tAttvika graMtho AtmasAt karavA mATe A prakAranI zailI upayogI nIvaDe che. vijJapti patranI racanArIti kAdaMbarI zailInuM anusaMdhAna kare che. madhyakAlIna samayamAM AvA patro lakhAyA hatA. temAM sImaMdhara svAmI, AdIzvara, mahAvIra svAmI Adine bhaktoe vijJapti patra lakhIne bhaktinI sAthe AtmAno bhaktano uddhAra karavA mATenA bhAvavAhI paMktio dvArA vinaMtI karI che. pU. sAdhu mahAtmAone comAsAnI vinaMtI, jinazAsananI prabhAvanAnA kAryo mATe vinaMtI karatA patro paNa lakhAyA che. A patra aMcalagacchanI dharmasUrIzvarajIne comAsAnI vinaMtIrUpe lakhAyA che. vinaMtI karatAM to patranI zailI ane A dharmasUrIzvarajIno paricaya eja patranuM navaluM najarANuM che. hastapratane AdhAre pU. suyazacaMdravijayajI ma.sA.nA sahayoga ane preraNAthI A patrano paricaya chApavAmAM Avyo che. vivekabatrIzI e saMkhyAmUlaka kAvyaracanA che. temAM "viveka'nA guNanuM mahattva darzAvatA vicArono samAveza thayo che. vivekabhraSTa 22 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyakti sarvatra vinAzane pAme che ema samajIne vyavahAra ane dharma kAryomAM viveka sAcavavo anivArya che. sajjana mANaso vivekapUrNa vyavahAra karIne jIvanamAM zAMtinuM sAmrAjya prApta kare che. sukha vize vividha prakAranI mAnyatA pravarte che. dharmanI dRSTie zAzvata sukha eja sanAtana satya ane purUSArthathI prApta karavA lAyaka che. bhautika sukhanA purUSArthathI zAzvata sukha hajAro-lAkho yojana dUra rahe che. vadhAvA kAvyo vadhAmaNI-khuzakhabaranA arthanA che. temAM tIrthakara bhagavAnanA kalyANakanA prasaMgonuM bhaktibhAvapUrvaka varNana thayuM che. bhaktimArganI A racanA AsvAdya che. astu... tA. 25-7-2012 DaoN. kavina zAha bIlImorA 23 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI gurU vikramasUrIbhyo namo namaH | zrI gurUdeva AcAryadeva zrI vikramasUrIzvarajI ma.sAno ' mitAkSarI paricaya... jinazAsananA bahuzruta gItArtha tIrtha prabhAvaka AcAryazrI vikramasUri ma.sA.nI janmabhUmi vaDodarA jillAnuM chANI gAma che. chANI gAmanI puNyavaMtI bhUmimAMthI ghaNA sAdhu-sAdhvIjI dIkSita thayA che. evI bhUminA eka panotA putra AcArya vikramasUri ma.sA.no janma saMvata 197ranA jeTha suda pAMcamanA thayo hato. pitAnuM nAma choTAlAla coksI ane temanI mAtAnuM nAma pasannabena hatuM. temanA mAtA-pitAe bAlu nAma pADyuM hatuM. pUrva janmanA puNyodaye dIkSAnI zubha-bhAvanAthI mAtAnI saMmatithI pUjaya pitAzrI choTAlAlabhAInI sAthe bAbue saMvata 1986mAM jeTha suda-3nA roja cANasmA gAmamAM pU.A.bha. labdhisUrIzvarajI ma.sA. pAse dIkSA aMgIkAra karI. pitA choTAlAlabhAI - muktivijaya ma.sA.nA nAmathI... temaja bAbu - vikramavijaya ma.sA.nA nAmathI mokSamArganA yAtrI banyA. temanI pahelA vikramavijaya ma.sA.nA vaDilabaMdhu nagInabhAIe 1982mAM sUratamAM kA.va.-6nA pU.A.bha. kamalasUrIzvarajI ma.sA.nA hAthe dIkSA lIdhI hatI ane pU.A.bha.labdhisUri ma.sA.nA ziSya banyA hatA. gurUdevanI nizrAmAM AjIvana rahIne saMskRta-prAkRta-vyAkaraNa 24 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvya-koza-prakaraNa graMtho-45 Agamo niryukti-cuNi-vRtti-bhAsyaTIkA-nyAsano abhyAsa karyo hato. viziSTa kSayopazamanA kAraNe pU.A.bha. muni bhagavaMto-zrAvako zAstrapATho pUchatA tyAre turata zAstrapATho - graMthomAMthI zodhI ApatA hatA... jANe 45 Agamo kaMThastha na hoya... teTalA ane tevo kSayopazama hato. saMvata 2011mAM mAgasara suda pAMcama (5)nA roja siddhagirinI zItalachAyAmAM pU.A.bha. labdhisUrIzvarajI ma.sA. potAnA ziSya tathA paMnyAsa padavIthI vibhUSita karyA hatA. advitIya vaiyAvacca karIne 2017mAM upAdhyAya jayaMtavijaya ma.sA. tathA paMnyAsa vikramavijaya ma.sA. gurUdevane parama samAdhimaya banAvyA hatA. eka mahinA sudhI 24 klAka navakAra mahAmaMtra saMbhaLAvIne parama samAdhi prApta karAvI hatI. saMvata 2012mAM vaizAkha suda-6nA roja saMgamaneramAM (mahArASTra) pU.A.bha. labdhisUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya bhuvanatilakasUri ma.sA. upAdhyAya jayaMtavijaya ma.sA.ne tathA paMnyAsa vikramavijaya ma.sA.ne AcAryapadathI alaMkRta karyA. upAdhyAya jayaMtavijaya ma.sA., AcArya jayaMtasUri ma.sA.thI temaja paMnyAsa vikramavijaya ma.sA. AcArya vikramasUri ma.sA.nA nAmathI khyAti pAmyA. pUjyazrIe sUrimaMtranI pAMce piThikAnI ArAdhanA karI che. saMvata 2028 vaizAkha suda-6nA roja sametazikharajI tIrthamAM sakalasaMgha samakSa pU.A.bha. jayaMtasUri ma.sAhebe, pU.A.bha. vikramasUri ma.sA.ne tIrthaprabhAvaka padathI alaMkRta karyA hatA. pUjyazrInA zAsana prabhAvaka kAryonI temaja cha'rI pAlita saMghayAtrAnA kAryo jaina zAsananA ItihAsamAM cirasmaraNIya sthAna pAmyA che jenI AcherI jhAMkhI karAvatI mAhitI jaNAvela che. 25 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. jAlanAthI aMtarIkSajI tIrtha.... 2. bAlApurathI aMtarIkSajI tIrtha... 3. junnarathI maMcara... 4. haidrAbAdathI kulapAkajI tIrtha... 5. haidrAbAdathI phulapAkajI tIrtha... 6. sikaMdrAbAdathI sametazikharajI tIrtha... 6 mahinA 7. kalakattAthI pAlItANA tIrtha... 201 divasa 8. bIjApurathI kulapAkajI tIrtha... 9. selamathI puDala tIrtha... 10. amadAvAdathI pAlItANA tIrtha... pUjyazrIjInI nizrAmAM saMvata 2024nA madrAsa cAturmAsamAM 45 upavAsa. mAsakSamaNathI laIne 1200 thI adhika aThThAI tapazcaryA caturvidha saMghamAM thaI hatI. khaMbhAtamAM 108 mAsakSamaNa caturvidha saMghamAM thayA hatA ane A tapasvI zrAvaka-zrAvikAone sametazikharajI mahAtIrthanI yAtrA karAvI hatI. pUjya gurUdevanI preraNAthI ane kRpAthI pU. sAdhvI gItapadmAzrIjI tathA dIpayazAzrIjIe pAMca varSamAM 20 mAsa kSamaNanI ugra tapazcaryA karI tathA 68 upavAsa. 51 upavAsa vigere karIne tapadharmano jaya jayakAra thayo hato. A prasaMge jinabhaktino raMga jAmyo hato. tapasyA karatAM karatAM ho DaMkA jora bajAyA ho...nI ukti caritArtha thaI hatI. pUjyazrIe bhaktAmara stotranI satata 18 varSa sudhI ArAdhanA karIne siddha karyuM hatuM. vipatinA samaye A stotranA prabhAvathI pratikuLatAo dUra thaI hatI. zAMta thaI hatI. pUjyazrIjI dararoja derAsaramAM samUhamAM bhaktAmara stotrathI prabhubhakti karatA hatA. Aje saMvata 2022 saMvata 2022 saMvata 2024 saMvata 2026 saMvata 2027 saMvata 2028 saMvata 2030 saMvata 2034 saMvata 2038 2040 26 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNA gAmomAM-saMghamAM, derAsaramAM samUhamAM maMgala prabhAte bhaktAmara stotrathI prabhu bhakti karIne bhAvika bhakto bhaktimAM tallInatAvALA bane che. pUjyazrIjIe bhaktAmara pUjananuM saMkalana karyuM che. A bhaktAmara pUjana prathama zAMtinagara amadAvAdamAM bhaNAvavAmAM AvyuM hatuM. eka sAdhvIjI ma.sA.nA banne paga aTakI gayA hatA ane banne paganI naso sukAI gaI hatI. A bhaktAmaranA pUjana vakhate bhaktAmara stotranA prabhAvathI camatkArI rIte navacetanAne pAmI. ane banne page saMpUrNa sAruM thaI gayuM hatuM. tyArathI dararoja 20 ki.mI.no vihAra karI zake che. pUjyazrIe mAdare vatana chANImAM cAturmAsa 2013 pUjyazrI sAthe karyuM. mAtAnI parama samAdhi thAya te rIte mAtAne aMta samaya sudhI zrAvikAnA upAzrayamAM namaskAra mahAmaMtra saMbhaLAvIne ArAdhanA karAvI hatI. mAtAne parama samAdhi prApta karAvI hatI. pUjyazrIe gurudeva labdhisUrIzvarajI ma.sA.nI sAthe rahIne dvAdazAra nayacakra graMthanuM saMpAdana kArya karavA saphaLa banyA hatAM ane saMskRtamAM suMdara prastAvanA lakhI che. tathA bIjA AgamonuM saMpAdana tathA prastAvanAo lakhI che. gujarAtImAM tattvArthasUtranA pAMcamAM adhyayananuM vistArathI vivecana lakhyuM che. te adhyayana nyAyathI bhareluM che. logassasUtra svAdhyAya pustakanuM saMpAdana karyuM che. pUjyazrIjInI nizrAmAM aMjanazalAkA - pratiSThA - jinendra bhakti mahotsava - upadhAna tapa - zAzvatI oLInI ArAdhanA - dIkSA - padavI dAna samAroha cha'rI pAlIta yAtrA jevA sukRto sva-paranA kalyANArthe thayAM hatAM... zAsana prabhAvanA kAryonI bhUri-bhUri anumodanA karIe... pUjyazrInI preraNAthI bharUca tIrthano tIrthoddhAra thayo... bharUca tIrthamAM jinAlayanuM nirmANa thayuM che tathA vizvamAM sahu prathama zakunikA 27 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vihAramAM bhaktAmara maMdira jinAlayanA bhoyarAmAM sAkAra thayela che je AkhuM jinAlaya atyaMta darzanIya che. pUjyazrIno pa7 varSano dIkSA paryAya hato. pUjyazrInA aMtima be comAsA amadAvAdamAM thayA. aMtima comAsu dharaNIdhara gaurava baMgalAmAM thayela hatuM... chellA be varasamAM zarIra upara rogano ghaNo humalo thayo hato. zarIranA snAyuo sukAtA jatA hatA. bolavAnuM paNa baMdha thatuM hatuM. temAM paNa potAnI nitya ArAdhanA derAsaramAM caityavaMdana... bhaktAmarastotrano pATha tathA sUrimaMtrano trikALa jApa cAlu hato. DaoNkTarI upacAra.... vaidyanA upacAra cAlu hatAM to paNa Aso vada-13nA rogano humalo vadhI gayo. saMvata 2042, Aso vada-14 divALInA divase caturvidhasaMghanA mukhethI navakAramaMtranuM zravaNa karatA karatA samAdhi maraNane pAmyA. temanI aMtima yAtrA dharaNIdhara - gaurava baMgalAthI nikaLIne zAMtinagara pahoMcIne tyAM aMtima (agni) saMskAra thayela ane tyArabAda tyAM gurumaMdira banAvavAmAM AvyuM. pAlItANA - bharUca - sikaMdrAbAda vigere sthAnomAM gurumaMdira nirmANa pAmyA che. pUjyazrInI udAratA - saumyatA - jJAnopAsanA - vairAgya - saMyama - ratnatrayInI vizuddhi... paMcAcAranI pavitratA - sva-para kalyANanI udAra bhAvanA, parama vAtsalya bhAva, guNAnurAga, saMyamaniSThA vagere guNosabhara samRddhionI bheTa dharI che. zrI saMgha gurudevane vAraMvAra vaMdana karIne - yAda karIne kRtakRtyatA anubhave che. jinazAsananA prabhAvaka bhAvAcArya tIrthaprabhAvaka pa.pU.gurudevazrI vikramasUrIzvarajI ma.sA.nA caraNomAM koTI koTI vaMdana... - DaoN. kavina zAha 0 For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAkhezvara paMnathya namaH For Personal Plate Use Only HA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upkArI [D[LatI A.zrI vikramasUrijI ma.sA. jinazAsana zaNagAra pa.pU. AcArya zrI vijaya candrodayasUrIzvarajI ma.sA. sUrimaMtrasamarAdhaka 5.pU. AcAryadeva zrI vijayaazokacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhitapanA advitIya preraka prabhAvaka ane vacanasiddha mahAtmA pU.A.zrI vijayacaMdrodayasUrIzvarajI ma. puNyavaMtA puruSonAM pAvana pagalAMthI pavitra banelI sUryapura (surata)nI dharatImAM supratiSThita khImacaMda svarUpacaMda saMghavInuM dharmiSTha kuTuMba rahe. khImacaMdabhAInA be putro : cimanabhAI tathA cUnIbhAI. samajI lyo ke, rAmalakSmaNanI atUTa joDI. cimanabhAInAM dharmapatnI kamaLAbahena jANe dharmalakSmInAM sAkSAta avatAra. emanI kukSie cAra putranA janma bAda saM. 1984nA mahA suda-6nA puNyadine eka putraratnano janma thayo. putranAM lakSaNa pAraNAmAM e lokokti anusAra bALapaNathI ja temanuM nAma pADavAmAM AvyuM "suraviMdacaMda." pUrNa dehalAlitya ane zveta vAnane kAraNe teo "lAlA' tarIke samagra suratamAM khyAti pAmyA. samaya jatAM vyAvahArika abhyAsa sAthe mAtA-pitAnA dhArmika saMskArothI paNa vAsita thavA lAgyA. yogAnuyoge saM. 1993mAM pU. zAsanasamrATazrInA paTTadhara pU.A.zrI vijayavijJAnasUrijI mahArAja tathA upA.zrI kastUravijayajI gaNivaranuM suratavADInA upAzraye cAturmAsa thatAM teozrInI vairAgyasabhara vANI ane satata preraNAthI "lAlAno AtmA saMsArathI 29 For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgI UThyo sAthe mAtAnA "mArA eka putranI dIkSAnI chAba huM bharU' te manorathane pUrNa karavA lAlo tatpara thayo. mAtA kamaLAbahenanI tabiyatane lakSamAM rAkhIne najIkanuM ja muhUrta jovarAvavAmAM AvyuM. saM. 2000nA mAgazara vada-1nuM zubha muhUrta nakkI thayuM. sUryapuranA AMgaNe chellAM keTalAMya varSothI AvI yuvAnavaye dIkSA thayAno prasaMga Avyo na hato. tethI lokomAM ya anerA utsAhanuM vAtAvaraNa sarjAyuM. dIkSAno varaghoDo mAMgazara vada1nA divase eka bapore 1 vAgyA bAda zrI ratnasAgarajI hAiskUlanA vizALa paTAMgaNamAM Utaryo. lokonA adamya utsAha ane umaMgabharyA vAtAvaraNamAM dIkSA prasaMga saMpanna thayo. bhAI suraviMda munizrI caMdrodayavijayajIne nAme pU.A.zrI vijaya-kastUrasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jAhera thayA, chatAM ya loko to teozrIne "lAlA mahArAja' tarIke ja oLakhatA. Aje paNa suratanAM loko temane e ja nAme oLakhe che. saMyama svIkAryA bAda te ja varSe phAgaNa sudapAMcame temanI vaDI dIkSA thaI. pU. gurudevanI vyavahArakuzaLatA tema ja pU.gurudevanA dharmarAjAnA guNono saMkrama teozrImAM thayo. tethI kaTokaTIbharyA prasaMge vyavahAru nirNayo levAnI kuneha tema ja zAsanaprabhAvanAnI aneka pravRttimAM paThana-pAThanano vAcanAdi vidyAvyAsaMga jaLavAI rahyo. vaDIlonI AjJAthI saM. 2009mAM jAvAlathI ugra vihAra karI amadAvAda-pAMjarApoLanA upAzraye sau prathama cAturmAsa karyuM. kahevAya che ke tyAre pUjyazrInI vairAgyasabhara vANI sAMbhaLavA bhAvikonI apUrva bhIDa jAmatI. varNanIya prasaMganuM tAdaza citra khaDuM karI zrotAone rasataraboLa karI devAnI, hakIkatone sacoTa ane saraLa 30 For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte rajU karavAnI, kathAprasaMgathI protsAhita karavAnI teozrImAM ajoDa zakti hatI. - pUjyazrImAM AvI anekavidha Atmazakti nihALI saM.2014mAM pUnAmAM gaNi pade tathA ghATakopara-muMbaImAM paMnyAsa padapara vibhUSita karavAmAM AvyA. te daramiyAna upadhAna, dIkSA, pratiSThA, sAmUhika tapazcaryAo Adi dharmakAryo vipula saMkhyAmAM thayAM. janmabhUmi suratamAM teozrIne upAdhyAyapadapara alaMkRta karavAmAM AvyA. tyArabAda zAsananAM anekavidha kAryo karavAnI teozrInI amogha zaktine tathA sUripada mATenI prauDhatA ane yogyatA jANIne saM. 2009nA mAgazara suda bIjane zubha dine surendranagara mukAme teone AcAryapade virAjita karavAmAM AvyA. teonA saMyama svIkAratAM ja teozrInAM pagale pagale temanA saMsArI vaDIlabaMdhu zrI amaracaMdabhAI te munizrI azokacaMdravijayajI, (saM. 2007mAM) saMsArI pitAzrI cimanabhAI te munizrI prasannacaMdravijayajI, (saM. 2014mAM) saMsArI vaDIlabaMdhuzrI zAMtibhAI tathA jayaMtibhAI muni saMvegacaMdravijayajI tathA nirvedacaMdravijayajI temaja zAMtibhAInA suputra hemaMtakumAra te mu.zrI somacaMdravijayajI, (saM. 2025mAM) ane suputrI ku. nayanAbahena te sAdhvIzrI yazasvinazrIjI tathA bhAbhI vIramatIbena sA.zrI upazAMtazrIjI tarIke cAritryadhArI banyAM. pU. AcArya mahArAjanA varadhaste aneka sthAnoe aMjanazalAkA-pratiSThAnA mahotsavo prabhAvanApUrvaka UjavAyA, jemAM muMbaI-mATuMgA, vAlakezvara (AdIzvara), bhAyakhalA, amadAvAdasAbaramatI, giradharanagara, surata-zAhapura, rAMdera roDa, sUrajamaMDana 31 For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha, bhAvanagara-dAdAsAheba temaja nAgezvara tIrtha, gaDha (banAsakAMThA), surendranagara zrI vAsupUjya svAmI zatAbdI mahotsava, ArIsAbhavana, 108 samovasaraNa mahAvIrasvAmI jinaprAsAda ane pIparalA-kIrtidhAma vagere kula 54 aMjanazalAkA ane ra00 uparAMta nAnI-moTI pratiSThAo pUjayazrIe karI. Ama zAsanamAM aneka kAryone saMpanna karI saM. 206ranI zrA.su.-14 sAMje 7-ra7 miniTe muMbaI-khetavADI mukAme arthasaMpanna bilDIMgamAM cAturmAsa sthaLe aMtima zvAsa mUkyo. zAsanane kharekhara caMdra jevA saumya ane mahAmanA sUrivaranI duHsahya khoTa paDI. evA mahAna zAsanaprabhAvaka sAdhuvarane koTiza: vaMdana 32 For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrimaMtranA viziSTa ArAdhaka ane yazasvI mAMgalika muhUrtadAtA 'pU.AcAryazrI vijayaazokacaMdrasUrijI mahArAja pUjyazrIno janma surata mukAme saM. 1980nA zrAvaNa vadapAMcame thayo hato. pitA zeThazrI cimanalAla khImacaMda svarUpacaMda saMghavI ane mAtA kamaLAbahena dharmaparAyaNa daMpatI hatAM. A saMskAravAraso putromAM paNa Utaryo. saMsArI baMdhuo-zAMtibhAI, bAbubhAI, kusumabhAI, araviMdakumAra, jayaMtIbhAI-saunA teo priya baMdha hatA. jaina dharmanA saMskAro vacce uchera thavAthI devadarzana tathA pUjA-vyAkhyAnazravaNa vagere sahaja bhAve thatAM rahyA. pariNAme tyAgavairAgyanI bhAvanA balavattara banatI cAlI. saM. 2007nA vaizAkha suda pAMcamanA zubha dine temaNe khAnagImAM dIkSA lIdhI ane sva-para kalyANa temaja svAdhyAyarata sAdhanAmaya jIvanano AraMbha karyo. teozrInI vyavahAra-kuzaLatA ane sAmA mANasane parakhavAnI tathA sAcavavAnI zakti prazaMsanIya hatI. aneka saMghomAM temaNe AMtarika jhaghaDAonuM zamana karAvI sulehanuM vAtAvaraNa racyuM hatuM. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonA aMtaraMga vartuLamAM paNa teo premabharyuM sthAna pAmyA hatA. temanA AvA viziSTa guNothI prabhAvita thaI 33 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane vaDiloe saM. 2024nA vaizAkha suda-10nA zubha divase suratamAM gaNi pada, saM. 2009nA mahA suda-11nA zubha divase amadAvAdamAM paMnyAsa pada, saM. 2033nA phAgaNa suda-3nA zubha divase sojitrAmAM upAdhyAya pada ane saM. 2034nA phAgaNa suda3nA zubha divase mulunDa-muMbaImAM AcAryapada pradAna karyuM. AcArya padavI thaI tyArathI ja teozrIe pUrNa dRDhatAthI sUrimaMtranI ArAdhanA zarU karI hatI. game tevI gaMbhIra paristhitimAM paNa sUrimaMtranA paMca prasthAnanI ArAdhanA teozrI dara varSe karatA. AcAryapadavIthI laI te krama jIvananA aMtima varSa sudhI eTale ke saLaMga 28 varSa sudhI cAlu rAkhyA. - pUjyazrInI nizrAmAM surata zaheramAM saM. 2041nA cAturmAsamAM jinazAsananA ItihAsamAM yAdagAra banI rahe e rIte sau prathama sAmuhika 400 siddhitapanI bhavya ArAdhanA thaI. tyAra pachI to ghaNA saMghomAM sAmudAyika tapanI zarUAta thaI. AcArya mahArAjanI preraNAthI zAsananA mukhya gaNI zakAya tevA 3 kAryo thayA. (1) sAmudAyika tapanI zarUAta, (2) muMbaI khAte sau prathama covihAra hAusa, (3) bALako mATenI sau prathama unALu navvANuM. muhUrta zAsananA pUjayazrI vizeSa jANakAra hatA temaNe Apela muhUrtamAM thayela pratiSThA kharekhara advitIya rahetI. gaccha, gacchAMtara, eka tithi-be tithi AvA bheda rAkhyA vagara pUjayonI tathA zrI saMghanI IcchAne anusAra teoe ghaNA jinAlayo dIkSA, pratiSThA, sUripada ItyAdinA muhUrto ApyA. jApAnanA kobe jinAlayanI tathA lesTaranA jinAlayanI pratiSThAnAM maMgala muhUrtI pUjayazrIe ja kADhI ApyAM hatA. 34 For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra06ranI sAlanA cAturmAsamAM ja pU. caMdrodayasUrIzvarajI ma.no kALadharma thayo. cAturmAsa pUrNa thayA bAda pUjayazrI amadAvAda padhAryA. oparA sosAyaTInI upAzrayamAM vi.saM. 2063 mahA sudapanI vahelI savAre sAva aNadhArI rIte upasthiti tamAmane "huM jANuM chuM kahIne 3.06 miniTe A pathvI parathI vidAya lIdhI temano agnisaMskAra paNa saMghanI udAratAthI upAzrayanAM paTAMgaNamAM ja thayo ane eja sthAna para samAdhi maMdiranuM nirmANa paNa zrI mahAvIra jaina che.mU.pU. saMgha (operA sosA., amadAvAda) dvArA ja karavAmAM AvyuM. evA e prakhara zAsanaprabhAvaka AcAryadevane koTizaH vaMdana ! 35 For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anakama krama viSaya A pRSTha naM. 1. ............... 1 ......... ......... jainasAhitya ................ ra. jakhaDI (kAvya-hastaprata)............ 3. dhUvau (kAvya)........... 4. aSTamaMgala (lekha) ........... 5. sthUlibhadra caMdrANi (kAvya). 6. nemajIno coka (kAvya) ........... 7. sthUlibhadra navaraso (kAvya) .......... 8. zrI neminAthajIno navaraso (kAvya). 9. zrI hemanavaraso (caritra). 10. jaina sAhityamAM rasanirUpaNa 11. jagaDUzAhano kaDavo (caritra) 12. navakAra maMtramAM navaraso.......... 13. bAramAsA kAvyonI samIkSA . 14. upadezamAlAdi (hastaprata) ........... .......... , , , , , , , ............ , , , , , , , , , 126 .......... 131 ..... 139 146 177 i , , , , , , , , , , , 36 For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. cUnaDI (kAvya) 16. garabI (kAvya) 17. sAkSararatna (paricaya) 18. vaidyarAja namastubhyam (lekha) 19. samasyApradhAna jIvanamAM samAdhAna mATe jaina mUlyonuM anusaraNa (lekha) 20. 'navakAra' bAlAvabodha (hastaprata) 21. jIvavicAra (bAlAvabodha) 22. vijJaptipatra (hastaprata) 23. vivekabatrIzI (upadeza) 24. sukha prApta karatAM... (lekha) vadhAvA (kAvya) 25. For Personal & Private Use Only 185 195 208 214 217 229 231 234 250 255 258 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arthika sahayoga adhyAtmayogI pUjya AcAryazrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyanA pa.pU.paM.zrI mukticandravijayajI ma.sA. pa.pU.paM.zrI municandravijayajI ma.sA.nI preraNAthI pustaka prakAzana nimitte zrI zaMkhezvara pArzvanAtha, mAlavIyanagara, zrAvikA saMgha, jJAnadravya tIrtha, jayapura (rAja.) 38 For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do Hisecl : (Jain Literaturd) jaina sAhitya eTale jaina dharmanA viSayone kendramAM rAkhIne gaNadhara bhagavaMto, sAdhu bhagavaMto, zrAvako ane jainetara lekhakonA haste sarjAyeluM sAhitya. dhArmika sAhityamAM paNa dharmanA vicAronI abhivyaktimAM sAhityakalAnuM darzana thAya che. jaina sAhityanA pAyAmAM Agama graMtho sthAna dharAve che. AgamanI vyAkhyA nIce pramANe che. Agamyate anena heya jJeyopAdeya tattvAni iti Agama / jenA dvArA agamya evA heya, zeya, upAdeya tattvonuM jJAna thAya te Agama kahevAya che. heya : tyAga karavA yogya tattva. temAM puNya, pApa, Azrava ane baMdha. zeya : jANavA yogya tattva - jIva ane ajIva. upAdeya H AdaravA yogya tattva - saMvara, nirjarA ane mokSa. AgamamAM A nava tattvonuM vistArathI svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. Agamyate jJAyate vastutattvamanenati je siddhAMto dvArA vastutattvano yathArtha rUpe bodha thAya te Agama che. jaina sAhitya For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA tarapha Agama karAve te Agama che. Agama sAhitya mathurApuramAM (saMvata 830 thI 840 prAcInamAM) AcArya skaMdilAcArya vAcanA ApIne Agama graMthastha karavAnI yojanA karI hatI. vallabhIpuramAM nAgArjunasUrijIe Agama vAcanA dvArA graMthastha karavAnI yojanA karI hatI. vallabhImAM devardhigaNi kSamAzramaNa ane mathurAmAM kAlakAcAryae vAcana pUrNa karI. AcArya AryarakSitasUrijIe Agama sAhityanAM cAra vibhAga darzAvyA che. (1) dravyAnuyoga : bAramuM aMga - viccheda thayuM che. (2) caraNa karaNAnuyoga : 11muM aMga - chedasUtra mahAkalpa upAMga ane mULasUtra. (3) gaNitAnuyoga : sUrya prajJapti - caMdra prajJapti. (4) dharmakathAnuyoga : RSibhASita - uttarAdhyayana. AgamanI mAhitIH 11 aMga sUtra (mULa sUtra), 12 upAMgasUtra (mULa sUtrane AdhAre racanA), 10 payajJAsUtra (prakIrNaka viSaya), 6 chedasUtra (saMyama jIvanamAM lAgelA aticAra-doSonA prAyazcitanI mAhitI), 4. mULa sUtra - 1. naMdIsUtra, 1 anuyoga dvAra. ema 45 Agama che. tenI racanA gaNadhara bhagavaMtoe karI che. Agama graMtho jaina sAhityano abhUtapUrva jJAna vAraso che. vartamAnamAM vividha prakAranuM jaina sAhitya che tenA pAyAmAM AgamanA viSayonuM mUlya che. Agam is the sacred literature of Jainism. Agama graMthonI bhASA ArSa prAkRta che. temAM gadyano paNa avAra-navAra prayoga thAya che. zloka ane gAthA (prAkRta chedono prayoga thayo che. Agama sAhityane AdhAre niryukti-cUrNi ane bhASya prakAranA sAhityanI racanA thaI che. jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | niyukti : sUtranA arthanI yukti darzAvanAra graMtha. dA.ta. oghaniryukti - sAdhu sAmAcArI vizenA vicAro darzAvyA che. tenI racanA cauda pUrvadhara bhadrabAhusvAmIe prAkRta bhASAmAM karI che. cUrNiH sUtranA arthanuM nirUpaNa thAya che. dA.ta. dazavaikAlika cUrNi jinadAsagaNI. tenI racanA sUtra niyukti ane bhASyane AdhAre thAya che. bhASyaH sUtra kathita artha jemAM spaSTa karavAmAM AvyA hoya tene saMkSipta rIte rajU karatI racanA devendrasUrinI guruvaMdana bhASyanI kRti. prAcIna sAhityamAM vivecana pravRttinI mAhitI prApta thAya che. vizeSataH vyAkhyAtmaka vivecanano prayoga thayo che. A mATe TIkA vRtti, svopajJa vRtti jevA zabda prayogo thayA che. dA.ta. yogazAstra svopajJa vRtti, Avazyaka TIkA - malayagirijI, vaMdArUvRtti - devendrasUri. uvasaggaharaM laghuvRtti - pArSadavasUri. moTA bhAganI vivecana pravRtti saMskRta bhASAmAM thaI che. sUtra, niryukti, bhASya ane cUrNine lakSamAM rAkhI vRtti saMskRtamAM prAcIna sAhityanA viSayomAM tAttvika racAya che. siddhAMto, AcAradharma, upadezapradhAna, vidhi, vyAkaraNa, yoga, siddhAMta, sAhitya ane ItihAsano samAveza thAya che. dA.ta. AcAra pradIpa-A. ratnazekharasUri. iti. bharatezvara bAhubalivRtti, zubhazIlagaNI. darzana. syAdavAdamaMjarI-malliSeNasUri. vidhi. AcAra dinakara vardhamAnasUri. yoga-yoga zAstra-hemacaMdrAcAryasUri. vyAkaraNa prAkRta vyAkaraNa - hemacaMdrasUri. kathA - jJAtAdharma kathAsUtra (Agama) siddhAMta - aSTaka prakaraNa - haribhadrasUri. upadeza - zilopadezamALA. prAcIna sAhityanA A graMtho vividha viSayonA udAharaNa noMdhavAmAM AvyA che. A sAhitya samRddha che. saMskRta ane prAkRta bhASAno vaibhava nihALI zakAya che. A kALanA umAsvAti vAcaka, haribhadrasUri ane hemacaMdrAcArya jANItA che. 1. iti. = itihAsa jaina sAhitya For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna sAhitya vikramanI 13mI sadIthI A sAhityano udbhava thayo che. madhyakAlIna sAhityamAM padya racanAonuM pramANa vizeSa che. sAhityanuM mAdhyama 'pagha' hatuM. rAsa sAhityathI prAraMbha thayeluM sAhitya jUnI gujarAtI-aprabhaMza ane prAkRtanA prabhAvathI racAyeluM che ane lekha gujarAtI bhASAno vikAsa jANavA maLe che. viSayomAM koI navInatA nathI paNa paraMparA gata viSayone anusarIne kavioe potAnI kavitva zaktithI samakAlIna bhASAmAM vividha kRtio racI che. A sAhityamAM kAvya prakAronI samRddhi noMdhapAtra che. (A) svarUpalakSI kAvya prakAro : rAsa, phAgu, vivAhalo, prabaMdha, pavADo, carcarI vagere. (B) vastulakSI kAvya prakAro : pUjA, devavaMdana, caityavaMdana, stuti, stavana, AratI vagere. (C) upadezAtmaka kAvya prakAro : hitazikSA, subhASita, sajjhAya. (D) chaMdamUlaka : copAI, chappaya, savaiyA, vastu, nizAnI, kavitta. (E) saMkhyAmUlaka kAvya prakAro : vIzI, covIzI, batrIzI, chatrIzI, bAvanI. (F) prakIrNa kAvya prakAro : saMdhi, caMdrAulA, paTTAvalI, saMvAda, nirvANa vagere jaina sAhitya kAvya prakAronI saMkhyA 108 che. atre namUnArUpe prakAranI mAhitI noMdhavAmAM AvI che. madhyakAlIna jaina sAhityanAM lakSaNo nIce pramANe che. upalabdha racanAone AdhAre A lakSaNo prApta thAya che. 4 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtino AraMbha ISTadeva - sarasvatI ane gurunI stutithI karavAmAM Ave che. deva eTale jaina dharmanA 24 tIrthakaromAMthI koI eka bhagavAnanuM nAma nirdeza sAthe ullekha thAya che. viSayavastu paraMparAgata hovA chatAM samakAlIna prabhAvathI navA viSayo sthAna pAmyA che. 24 tIrthakaro gaNadhara, muni bhagavaMto, rAjAo, zreSThio, satI strIo, mahApurUSo ane tIrthasthAno vize kAvyo racAyAM che. vastuvibhAjana mATe ThavaNI, bhAsa, DhALa jevA zabdaprayoga prApta thAya che. varNanamAM pAtro, vividha prasaMgo, tIrtho, sthaLa vagereno samAveza thAya che. dhArmika tahevArono paNa varNanamAM ullekha thayo che. pAtra varNana paraMparAgata che. A varNana mAhitIpradhAna paNa che. varNananI vividhatAmAM gAma, nagara, maMdira, dIkSA, pratiSThA, rathayAtrA, janmotsava, lagna, svargArohaNa, yuddha, samAjadarzana vagerene kAraNe kalAtmaka nirUpaNa thAya che. sAMpradAyika sAhitya hovAne kAraNe pratyakSa ane parokSa rIte dharmopadezanuM sthAna eka mahattvanA lakSaNa tarIke gaNAya che to kalAnI daSTie maryAdA paNa che. dharmopadeza kevaLa manoraMjana mATe nathI paNa AtmA karmanI nirjarA karIne mokSanA zAzvatasukhane pAme evo paramocca Adarza siddha karavA mATe upadeza sthAna dharAve che. mammaTe kAvya prakAzamAM kAvyanAM prayojanomAM upadezano samAveza karyo che. kAttA saMmita, mitra saMmita ane prabhu saMmita ema traNa prakArano upadeza che temAM dhArmika sAhityano upadeza prabhu saMmita hovAthI AtmAnA kalyANanI bhAvanAthI sthAna pAmyo che. mitra ane kAntA jaina sAhitya For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMmita upadeza bhautika jIvana mATe che jyAre prabhu saMmita vizvanI samagra mAnava sRSTine kendramAM rAkhIne nirUpaNa thayo che eTale samasta mAnava samUhanI kalyANanI bhAvanAthI upadeza sthAna pAmyo che. sAhitya e mAnavanuM hita-kalyANa mATe che eTale teno saMbaMdha jIvana sAthe che. upadeza dvArA sAhitya ane jIvanano saMbaMdha paNa spaSTa thAya che. sAhitya jIvananI samIkSA che. e sUtra paNa caritArtha thavAmAM upadeza tenuM lakSaNa che. samakAlIna samAja darzana A sAhityanI vizeSatA che. rAjA, prajA, samAjanA AcAra-vicAra, rItarivAja, zukana-apazukana, jyotiSa, vara-kanyAnI pasaMdagI, lagna, dhArmika tahevAro, utsavo, rAjakIya paristhiti vagerenI mAhitI prApta thAya che. rasanirUpaNa - jaina sAhityamAM upazamarasa eTale zAMta rasa kendra sthAne che. kRtimAM vastune anurUpa zrRMgAra rasa, karUNArasa, vIrarasa, raudrarasanuM nirUpaNa thayuM che. rasanirUpaNanI lAkSaNikatA e che ke bhautika zrRMgAramAMthI AdhyAtmika zRMgAra prati jIvAtmAnuM prayANa thAya che ane dIkSA laI AtmAnuM kalyANa kare che. eTale vivAha zabda dvArA bhautika ane AdhyAtmika zrRMgAra rasano paricaya thAya che. vI22sano paryAyavAcI dayAvIra eTale ahiMsA dharmanuM pAlana. dAnavIra - jinavANInuM lokone jJAna-dAna karavuM. yuddhavIra - karmono nAza karavo. dharmavIra - mokSa purUSArthanI sAdhanA karavI. eTale vIrarasa mAtra yuddha ke parAkrama pUrato maryAdita nathI raheto paNa mAnavanI zAzvata sukhanI kalpanAnI prAptinuM pratIka bane che. jaina sAhityamAM bhaktirasa ke jeno zAMtarasamAM samAveza thayo che tenuM pramANa vizeSa che. bhakti mArganI kAvyaracanA vizeSa che. vyane aMte phaLazrutino ullekha thAya che. bhautika jIvanamAM zAMti jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane samRddhinI prAptinI sAthe AtmA mokSa sukhanI prApti kare evI udAra bhAvanAvALI phaLazrutino vividha rIte upayoga thayo che. pAtro aMte dIkSA svIkArIne pAMca mahAvratanA pAlana dvArA mokSa purUSArthanI sAdhanA karIne AtmAnuM kalyANa kare che. evo upanaya sarva sAmAnya rIte prApta thAya che. to vaLI keTalAka AtmA bAravratadhArI zrAvakazrAvikA banIne zAMtimaya saMsArI jIvana jIve che ane zAstrokta vidhi anusAra dharmaparAyaNa bane che. padyaracanAmAM chaMda ane dezIono prayoga thayo che. tenAthI kavitva zaktino paricaya thAya che. lagabhaga 2328 dezIo jaina sAhityamAM prApta thAya che. dezIonI sAthe zAstrIya rAga ane mAtrA meLa chaMdano prayoga paNa thayo che. rAsa-phAgu jevI dIrgha kRtio DhALabaddha che tenAM dezIono prayoga thayo che. jayAre stavana-stuti-gIta-lAvaNI-pada vagere laghukAvya prakAromAM chaMda ane zAstrIya rAgano prayoga thayo che. tenA dvArA kAvyane anurUpa padyano laya siddha thayo che. daivI tattvano prayoga camatkAranuM nirUpaNa e sAMpradAyika sAhityanA AkarSaNanuM lakSaNa che. parakAyA praveza jJAnathI pUrvabhavanI mAhitI prApta thavI, AkAzagAminI vidyA jAti smaraNa jJAna, AkAzavANI, duMdubhinAda deva-devInI sAdhanAthI lAbha thavo pakSIo ane prANIo sAthe vArtAlApa veza parivartana vagerenuM nirUpaNa camatkAranA udAharaNa rUpa che. zailI vize vicAratAM pratyakSa kathanazailI parokSa nirUpaNa varNana, rasa, praznottara, alaMkAra, racanA samaya, guru paraMparA, saMvAda vagereno prayoga thayo che. jaina sAhitya For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna kRtionAM zIrSaka racanAmAM ekasUtratA jovA maLatI nathI. eka ja kRti mATe be traNa zIrSaka darzAvavAmAM Ave che. dA.ta. udayaratna kRti sthUlibhadra navarasa-rAsa-saMvAda. viSayone kendramAM rAkhIne paNa zIrSaka racanA thaI che. metAraja muninI sakjhAya, zAMtinAthanI AratI, pArzvanAtha vivAhalo, sthUlabhadra phAgu vagere ahIM prathama zabda vastupradhAna ane bIjo zabda kAvyaprakAra sUcave che. kAvya prakAro sAthe saMbaMdha dharAvatA zIrSakanI prathA sarvasAmAnya jovA maLe che. gautamasvAmIno chaMda, vimala prabaMdha, hitazikSA rAsa, rUSabhaguNa veli, paMcakalyANaka pUjA vagere udAharaNa parathI zIrSaka nirdezanI mAhitI prApta thAya che. vyaktivAcaka ane tAttvika viSayone sparzatA zIrSakano prayoga thayo che. madhyakAlIna sAhitya hastapratomAM saMgrahita thayuM che. hastaprato ghaNI moTI saMkhyAmAM prApta thAya che. kobA, amadAvAda, dilhI, jesalamera, pATaNa, khaMbhAta, jayapura, bikAnera, vaDodarA, lIMbaDI vagere sthaLoe hastaprato surakSita che. mudraNa kalAnA vikAsathI A kSetramAM paNa thoDuM saMzodhana thayuM che. A sAhitya sAdhu-kavioe potAnI jJAnopAsanAnA paripAkarUpe samaye samaye AmajanatA sudhI pahoMcADavA mATe gujarAtI bhASAmAM racanA karI che. bAlAvabodha, kAvya, praznottara, anuvAda, vivecana vagere dvArA vipula sAhitya prApta thAya che. A samayanA jANItA kaviomAM zrAvaka kavi rUSabhadAsa, upA. yazovijayajI, yogI mahAtmA AnaMdaghanajI, A. hIravijayasUri, upA. vinayavijayajI, kavi samayasuMdaragaNi, kavirAja dIpavijayajI (vaDodarA), kavi paMDita vIravijayajI, vijaya lakSmIsUri, udayaratna, jJAnavimalasUri, padmavijayajI, pU. devacaMdrajI, upA. sakaLacaMdra, rUpavijayajI, mohanavijayajI, devacaMdrajI, nayasuMdara, vinayaharSa vagerenuM sAhitya noMdhapAtra che. jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte madhyakAlIna sAhitya kAvya prakAro ane kalAnI dRSTie temaja saMkhyAnI dRSTie samRddha vAraso che ke jenA dvArA saMskRta ane prAkRta graMthonA vicAronuM janasAdhAraNane jJAna prApta karavA mATenuM mAdhyama bane che. A samayamAM moTI saMkhyAmAM bALAvabodha dvArA gadyano prayoga thayo che. | vikramanI 8mI thI 12mI sadI sudhIno samaya apabhraMza bhASAno che. tyAra pahelAM prAkRta ane saMskRta bhASAnuM sAhitya prApta thAya che. madhyakAlIna samayamAM paNa saMskRta kRtio racAI che paNa jUnI gujarAtImAM vadhu kRtio racAI che. kaLikALa sarvajJa hemacaMdrAcArya A bhASAnA puraskartA hatA. apabhraMza bhASA e gujarAtI bhASAnA vikAsanI aitihAsika bhUmikA pUrI pADe che. vyAkaraNa-koza ane bhASA vikAsa aMgenuM emanuM pradAna mUlyavAna che. I.sa.nI 12mI thI 14mI sadInA aMta sudhInI bhASA jUnI gujarAtI tarIke oLakhAya che. lokasAhityamAM je duhA che tenI bhASA apabhraMza che. hemacaMdrAcAryae siddhahema vyAkaraNamAM duhAno ullekha karyo che. A duhA gujarAtI bhASAnA vikAsanA pratIka samAna che. A bhASAne jUnI pazcimI rAjasthAnI ane umAzaMkara jozI mArU gUrjara nAmathI oLakhAve che. A bhASAnA namUnArUpa jUnAmAM jUnI kRtiomAM saMdeza rAsaka ane bharatezvara bAhubaLI rAsa che. jaina sAhityano prAraMbha prAkRtathI thayo che. tyAra pachI saMskRta, apabhraMza ane gujarAtI bhASAmAM vikAsa thayo che. arvAcIna jaina sAhityano samaya vIsamI sadImAM che. pAzcAtya saMskRtino prabhAva ane aMgrejI zikSaNanA pracArathI sAhityamAM navInatAnuM darzana thAya che. A sAhityanuM mAdhyama gadya che. moTA bhAganI kRtio gadyamAM prApta thAya che. tenI sAthe kAvyano paNa upayoga thayo che. keTalAka jaina sAhitya For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhu bhagavaMto ane zrAvakoe sAhityanA vikAsamAM mUlyavAna pradAna karyuM che. sAdhu bhagavaMtonAM vyAkhyAna, jAhera pravacana, zibira, jAhera vyAkhyAna vagerene graMthastha karIne prakAzana karavAmAM AvyuM che. taduparAMta anuvAda, vivecana, saMzodhana mahAnibaMdha, jaina sAhitya samAroha, jJAnasatranA nibaMdho gurubhakti nimitte prakAzita smAraka graMtho, videzamAM jaina dharmanA pracAra aMge aMgrejImAM prakAzita sAhitya ane sAmAyikono vagereno samAveza thAya che. - arvAcIna samayanA nAmAMkita sarjakomAM AgamoddhAraka pa.pU.A. sAgarAnaMdasUrijI, pa.pU.A. buddhisAgarasUri, vyAkhyAna vAcaspati zAsanaprabhAvaka vizALa gacchAdhipati pa.pU.A. rAmacandrasUri, zailI ane tattvajJAnanA vicArothI jana sAdhAraNane jJAna yAtrA karAvanAra pa.pU.A. ratnasuMdarasUrijI, pU.A. puNyapAlasUri, pa.pU.paMnyAsa pravara candrazekharavijayajI ke jemane bhAratIya saMskRti ane jainAcAranA ghaDatara mATe tapovana saMskAra pITha sthApanA karIne zibiro temaja jaina dharmanAM pustakonuM prakAzana karyuM che. emanI zrutasevA aitihAsika mUlya dharAve che. pa.pU.A. kIrtiyazasUrijI, pa.pU.A. bhuvanabhAnusUrijI, jaMbudvIpa nirmAtA pa.pU.abhayasAgarajI, pa.pU.A. AtmArAmajI, kavi kulakirITa pU.A. labdhisUrijI, paMjAbakesarI pa.pU.A. vallabhasUrijI, yoganiSTha A. kalApUrNasUrijI, pa.pU.A. dharmasUrIzvarajI, siddhahasta lekhaka pU.A. pUrNacandrasUrijI uparAMta jaina sAdhu samudAyanA anya sAdhu bhagavaMtoe arvAcIna jaina sAhityane potAnI AgavI zailImAM sarjana karIne vikAsamAM phALo Apyo che. 10 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmaka philasupha zrImad rAjacaMdra, zrAvakomAM sAhitya saMpAdaka suzrAvaka zrI bhImasiMha mANeka, paMDita dalasukhabhAI mAlavaNiyAjI, paMDita dhIrajalAla mahetA, jaina sAhityanA saMzodhaka ane ItihAsakAra mohanalAla dalIcaMda desAI, zatAvadhAnI paMDita dhIrajalAla TokarazIha, jaina sAhityanA saMzodhaka-saMpAdaka hirAlAla rasikalAla kApaDiyA, pro. jayaMta koThArI, bAlAbhAI viracaMda desAI (jayabhikhkha), padmazrI kumArapALa desAI vigeree jaina sAhityamAM noMdhapAtra pradAna karyuM che. paMDita sukhalAlajI paMDitaprabhudAsa bahecaradAsa, paMDita chabIladAsa saMghavI, prAdhyApaka ane prabuddha jIvananA taMtrI DaoN. ramaNabhAI sI. zAha, jaina sAhityanAM amarapAtrone kendramAM rAkhIne dhArmika navalakathAnA sarjaka mohanalAla cunIlAla dhAmI ane emanA putra vimalakumAra dhAmI, vaDodarAnA paMDita lAlacaMda bhagavAnadAsa tathA anya zrAvakoe arvAcIna jaina sAhityanA vikAsamAM yogadAna karyuM che. mudraNakaLAnA vikAsathI pustakonA prakAzananI sAthe keTalAMka sAmAyikono paNa ullekha anivArya che. prabuddhajIvana, buddhiprabhA, kalyANa, zAMti saurabha, sanmArga, mokSamArga, jaina samAcAra, jaina saMdeza, mahAvIra zAsana, jaina AtmAnaMda prakAza, jaina pravacana, jaina satya prakAza, divyadarzana, hita-mita-pathya, muktidUta, viratidUta, divyakRpA, jinAjJA anusaMdhAna (aniyatakAlIna) vageremAM pragaTa thatA lekho jaina sAhityanA vikAsamAM sthAna dharAve che. keTalAMka sAmAyikomAM zAsana prabhAvanAnAM kAryonI mAhitI samAcAra ahevAlanI sAthe AdhyAtmika lekhono samAveza thAya che. gurubhakti nimitte guNAnuvAda sabhAnA patronI prasAdI ane guru jIvananA prasaMgonuM graMtha rUpe prakAzana thayuM che. AvA smAraka jaina sAhitya 11 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtho sAhitya ane jaina paraMparAnA ItihAsanA AdhArabhUta dastAveja tarIke upayogI sAdhana gaNAya che. A graMthomAM jIvanacaritra uparAMta siddhahasta lekhakonA pU.zrInA sAhityane kendramAM rAkhIne lakhAyelA lekhono paNa samAveza thAya che. * jaina sAhitya saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAmAM racAyuM che. zrutajJAnanA vArasArUpI prAcIna ane madhyakAlIna graMthonuM vivecana ane anuvAda thayo che. tenA vize saMzodhana ane saMkalana thAya to vizeSa mAhitI maLe tema che. khAsa karIne bhaktAmara stotra, ratnAkara paccIzI, uttarAdhyayana sUtra, kalpasUtra, bAra sA sUtra, bhagavatI sUtra, AcArAMga sUtrano anuvAda prApta thAya che. taduparAMta yogazAstra, upadezamALA, tattvArtha sUtra, upadeza prAsAdano anuvAdavivecana mahattvanuM sthAna dharAve che. pU.dIparatnasAgara dvArA "AgamadIpa' pustakathI 45 AgamanA anuvAdathI sarvasAdhAraNa janatA jJAnasamRddha graMthono AsvAda karIne jJAnamArgamAM vadhu pravRtta thAya che. jaina dharmanA viSayone kendramAM rAkhIne mahAnibaMdhanuM sarjana karyuM che. A saMzodhana kArya arvAcIna sAhityanI eka navI dizAno paricaya karAve che. arvAcIna jaina sAhityano ItihAsa lakhAya to tenI samRddhi ane vikAsano sAco paricaya thAya. atre namUnArUpe mAhitI ApI che. A yAdImAM vadhAro thaI zake ema che. paNa lekhanI maryAdAne vaza thaIne mitAkSarI mAhitI ApI che. arvAcIna jaina sAhityanI mAhitI pUrva bhUmikArUpe che vizeSa adhyayana, saMzodhana, jJAna ane bhaktinI zruta paraMparAno adbhuta AsvAda thaI zake che. jaina sAhityamAM saMzodhananI pravRttino saMkSipta paricaya prazaMsanIya che. Ph.D. nI padavI mATe abhyAsa karIne jaina sAhitya keTalAka viSayono UMDo abhyAsa thayo che. 1 2 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mahAnibaMdhamAM keTalAka pragaTa paNa thayA che. dRSTAMtarUpe joIe to DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (vasudeva hIMDI), DaoN. vADIlAla jIvAbhAI coksI (kavi rUSabhadAsa eka adhyayana), DaoN. kumArapALa desAI (AnaMdaghanajI-yazovijayajI upA., kabIranA pado), DaoN. kAMtibhAI zAha (pU. sahajasuMdara), DaoN. kavina zAha (kavi paMDita viravijayajI eka adhyayana), DaoN. ramaNabhAI zAha (naLa-damayaMtI rAsa), Do. abhayakumAra dozI (stavana covIzI), DaoN. bhAnubahena zAha (samakitasAra rAsa), DaoN. AratIbahena vorA (caityavaMdana), Do. rakSAbahena zAha (pratikramaNa), DaoN. javAhara pI. zAha (cha Avazyaka), DaoN. ratanabahena chADavA (vRttavicAra-rAsa), DaoN. pArvatIbahena (jIvavicAra rAsa), DaoN. hiMmatabhAI zAha (yuga divAkara pa.pU.A. dharmasUrijI eka adhyayana), DaoN. reNukAbahena poravAla (buddhisAgarasUri eka adhyayana), DaoN. bhadrAbahena zAha (sajhAya svarUpa ane vikAsa) vartamAnamAM hastapratonuM paNa saMzodhana kArya cAluM che. hastapratonI lipi vAMcavA mATe abhyAsanI paNa yojanA cAle che. A sUci ApI che te sivAya bIjA paNa bhAI-bahenoe mahAnibaMdha lakhyA che. pro. jayaMta koThArIe madhyakAlIna sAhitya koza ane zabda kozanuM saMpAdana karIne jaina sAhityanA abhyAsa ane saMzodhanamAM upayogI graMthanuM prakAzana karyuM che. dhIrajalAla paMDitano koza noMdhapAtra che. sunaMdAbahena voharA ane arvAcIna jaina sAhityano ItihAsa lakhAya to kavio, kRtio, vivecana anurUpa saMzodhana vagerenI samRddhino pUrNa paricaya thAya tema che. sAhitya rasika varga A kAma le to jaina sAhityanI zrutajJAnanI anupama sevA karI che ema aitihAsika siddhi mAnIne anumodanA karIe to te jaina sAhitya 13 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucita besaze. paradezanA saMparkathI paryuSaNanI ArAdhanA ane pravAsathI paNa jaina dharmanA pracAranuM kArya thayuM che. jaina ekeDemI muMbaI - vaDodarA - rAjakoTanI yuni.mAM jaina dharmano abhyAsa cAle che ane be rIte arvAcIna kALamAM samayanA pravAhane anusarIne A kAryamAM vikAsa thayo che. DaoN. kumArapALa desAI, paMDita dhIrajalAla mahetA A pravRttimAM sakriya che. arvAcIna sAhityano mitAkSarI paricaya lakhyo che. A paricaya vadhu abhyAsa mATe dizAsUcanarUpe upayogI thAya tema che. je sUcimAM nAmollekha che te uparAMta paNa bIjA sarjako che. lekhanI maryAdAne kAraNe anya nAmono ullekha karyo nathI. jaina sAhitya Agama-prAcIna-madhyakAlIna paricaya prathama divase abhyAsanI bhUmikA pUrI pADe tema che. jijJAsu abhyAsIo vizeSa abhyAsa mATe jJAna prAptino purUSArtha kare to te emanA jIvananuM puNyakArya-mahAna sukRta lekhAze. arvAcIna jaina sAhityano vikAsa vyAkhyAna, zibira, jAhera pravacana jevA prasaMgothI thayo che temAM anuvAda-vivecana-saMpAdana jevI sAhitya pravRttino paNa saMdarbha noMdhapAtra che. bALa sAhityano paNa A samayamAM vikAsa thayo che. jethI nAnAM bALako paNa jaina darzananA vicAro caritro dvArA grahaNa karavA mATe samartha banyA che. mudraNa kaLAnA vikAsathI avanavAM pustako pragaTa thayAM che. gujarAtI bhASA uparAMta aMgrejImAM paNa keTalAMka pustako pragaTa thayAM che. aMgrejI mAdhyamano pracAra A kALamAM vadhu thayo che tyAre jaina samAjamAM dharmanA saMskAronuM bIjAropaNa ane vRddhi mATe aMgrejImAM racAyelI kRtio upayogI nIvaDI che. jaina sAhityamAM saMzodhananI pravRttino zAnatIrthanI yAtrA 14. For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikAsa UMDA adhyayananI eka navI dizA pratigati karI rahI che. yuni.mAM jaina sAhityanA abhyAsanI suvidhA jaina ekeDemI dvArA thaI che. muMbaI, saurASTra ane ema.esa. yuni. vaDodarAmAM jaina sAhityano sarTi. ane DIplomA abhyAsakrama cAle che. gUjarAta vidyApITha, amadAvAdamAM jaina sAhityanA abhyAsanI suvidhA prApta thAya che. rAjasthAnamAM jaina vizvabhAratI yuni. dvArA patrAcArathI jaina darzananA abhyAsanI namUnedAra suvidhA thaI che. tenA dvArA jaino abhyAsa karIne saMzodhana pravRttimAM paNa joDAyA che. vizeSamAM muMbaI yuni.mAM DaoN. ramaNabhAI sI. zAha, padmazrI DaoN. kumArapALa desAI, DaoN. kalAbahena zAha, DaoN. abhayakumAra dozI jevA vidvAnonI sevAthI saMzodhana kArya cAle che. jaina sAhitya hastapratomAM vizeSa prApta thAya che. saMzodhana pravRttimAM apragaTa hastapratonuM mahAnibaMdha dvArA saMzodhana thayA pachI keTalAka mahAnibaMdho pustaka rUpe pragaTa thayA che. sAdhu - bhagavaMto dvArA hastapratonuM saMzodhana kArya paNa cAle che. jaina sAmAyiko dvArA pragaTa pustakone mitAkSarI noMdha pragaTa karavAmAM Ave che. A noMdhane AdhAre sAhitya vikAsanI jhAMkhI thAya che. kalyANa, zAMtisaurabha, prabuddha jIvana jevAM sAmAyikothI jaina sAhityanI arvAcIna sthitino paricaya thAya che. jaina sAhitya samAroha-jJAnasabhara yojanAthI vidvAnone avanavA viSayonA nibaMdha karavAnI preraNA karavAmAM Ave che. jJAnasatrane aMte pasaMdagInA nibaMdho pustakarUpe pragaTa karavAmAM Ave che. jJAnasatranI pravRtti e paNa arvAcIna jaina sAhityanA vikAsamAM aitihAsika mUlya dharAve che. jaina sAhitya For Personal & Private Use Only 15 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ InsTiTayuTa oNpha jainolojI dvArA jaina sAhityanA vikAsa mATe pravRttio cAle che. videzamAM paNa jaina dharmanA pracAranI arvAcIna samayane anulakSIne Avazyaka hovAthI cAlI rahI che. temAM sUtradhAra vIracaMda rAghavajI zAhanI pravRttiono ullekha karIne pracAra aMge kArya cAle che. pracAra mAdhyamanA vikAsathI vebasAITa vIDIyo ane keseTa dvArA paNa jaina sAhityano pracAra thayo che. eTale arvAcInakALa e jaina sAhityano samRddhine lokabhogya banAvavAmAM saphaLatAnA paMthe prayAsa karI rahI che. TUMkamAM arvAcIna jaina sAhityano ItihAsa lakhAya to A viSayanI anekavidha vizeSatAonuM sAcuM darzana thAya ane bhAvi peDhIne mATe ItihAsa racanA mArgadarzaka staMbha banI rahe tevI pUrepUrI zakyatA che. A lekhamAM arvAcIna kALanA keTalAka nAmAMkita lekhakono ullekha karavAmAM Avyo che. te uparathI prAthamika paricaya thAya tema che. saMdarbha: * jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa mo. da. desAI 0 jaina sAhityanA kAvyaprakAro DaoN. kavIna zAha - jaina sAhityano bRhad ItihAsa paMDita dalasukha mAlavaNiyA * jaina gUrjara kavio bhAga-1 thI 7) mo. da. desAI 0 jaina sAhityano svAdhyAya DaoN. kavIna zAha 0 gujarAtI sAhitya ItihAsa khaMDa-1/2 sAhitya pariSada 16 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakhaDI eka aparicita kAvya prakAra "jakhaDI' che. A kAvyonI hastaprata zrI ratalAma jaina zvetAMbara jJAna bhaMDAramAMthI pU. zrutajJAna saMzodhaka-saMrakSaka zrI sarvodayasAgarajI ma.sA. pAsethI prApta thaI che. jakhaDIno artha nIce pramANe che. mULa zabda "yakSa' che. (saMskRta) prAkRtamAM "jakukha' zabda thAya che. yakSa-yakSiNI zabda samAna jakukha-jambiNI zabda racAyo che. yakSiNI zabda parathI japhikha zabda niSpanna thayo ane tyAra pachI jakhaDI' zabda banyo che. gujarAtI bhASAmAM "DI' pratyayathI zabdo racAyA che. hATa-hATaDI rakSA zabda parathI raphakha-"DI" pratyayathI rAkhaDI zabda bane che. jakhaDI'. eTale yakSiNI paNa teno gUDhArtha judo che. majabUta kaDI' - cIja ke vastu. jakhaDImAM vyakta thayelA vicAronA saMdarbhamAM "mokSanI nisaraNI' evo artha prApta thAya che. arabI bhASAmAM teno artha khudAnI baMdagI che. kavie laThThI paDI mokSadA evo prayoga karyo che eTale mokSa pada ApanAra kAvyaracanA. jakhaDI 17 For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kula 4' jakhaDI kAvyo prApta thAya che. temAM mukhyatve AtmA sva-svarUpanI prApti kevI rIte karI zake ? mokSa maLe te aMgenA tAttvika vicAro vyakta thayA che. A kAvyo zuddha AtmalakSI che. jakhaDI-1mAM 4-kaDI ane bAkInI traNamAM pAMca kaDIo che. jakhaDImAM AdhyAtmika vicArono samAveza thayo che. yogI mahAtmA AnaMdaghanajI, cidAnaMdajI, yazovijayajI upA., vinayavijayajI upA. vagerenA pado sAthe jakhaDInA vicAro sAmya dharAve che. jakhaDI' kAvyonI samIkSA. jakhaDa-1 (sAra) jIvAtmAne uddezIne kavi kahe che ke A AtmAe jinavaranI pUjA karI nahi. moha nidrAmAM jIvana vitAvyuM. anya devomAM zraddhA rAkhI. pariNAme jIvAtmA dIrghakALa sudhI saMsAramAM bhavabhramaNa kare che. (rakhaDe che) rakhaDavAno artha e che ke AtmA koI cokkasa dhyeya mATe pravRtta thato nathI ema samajavAnuM che. bhagavAnanAM guNagAna gAyA nahi ane teno artha paNa samajAyo nahi. bhagavAnanuM dhyAna dharavAthI anero anubhava thAya che ane aMte AtmA sva-svarUpanI anubhUti kare che. AtmA mohamAMthI dUra bhAge to satya darzana-Atma svarUpano anubhava thAya. pudgala padArthano vicAra karavo ane benI tulanAmAM zAzvata AtmA ucca che ema vicAravuM joIe. jIvAtmAe saMkalpa-vikalpa dUra karIne satya jJAna dvArA AtmAnA sahaja svarUpane oLakhavAno prayatna karavo joIe. zarIra 18 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane Atma bhinna che e jANIne pudgalarUpI za2I2 mithyA samajavuM ane AtmAne ja zreSTha gaNavo. jakhaDInA aMte kavinA zabdo che. jJAnaka sahaja lahAya, sukhan paramabhAva pravINa hai vairAgya sakala jJAnameM lekhi acala guNameM lIna hai mojUda hai nijabhAva tero iMdra Adi ima zama tU AnaMda rUpI, kare jasau pIva tU niravikalpa rasa. aMtima paMktino artha joIe to rAma eTale AtamarAma. AtmAmAM rame te rAma (Atma ramaNatA) te ja jJAnarUpI lakSmI lakSmIno pati che. AtmasvarUpanI prApti ane anubhUti mATe jJAnarUpI lakSmIno mahimA gAvAmAM Avyo che. ethI jJAna ajavALIe - yazovi. upA. jakhaDI-2 (sAra) AraMbhamAM kavie mana-vacana ane kAyanA zubhayogathI prabhunI stuti karIne kahyuM che ke - "jina vacana hitakArI' he cetana ! bAhya bhAvane choDIne AtamabhAvamAM lIna thavuM joIe. pariNAme AvA nizcayathI AtmA A bhAvathI jJAna samAdhithI avicala sukhanI anubhUti karavA zaktimAna bane che. kavie bIjI kaDImAM Atma svarUpa vize amRtavelanI sajjhAyanI gAthAno bhAva vyakta karyo che. jakhaDI - deha mana vacana pudgala thakI karmathI bhinna tuja rUpa re. For Personal & Private Use Only 19 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaya akalaMka che jIvanuM jJAna AnaMda svarUpa re ... cetana. paramAtmA samAna anya koI guru nathI. gurunuM svarUpa darzAvatAM kavi kahe che ke - nitya niraMjana jJAna prakAzI, lokAloka geya sava bhAsI. bhAsI anaMtA hoya guNa, ara Apa rahe nija geya meM nija buddhiyA sU laI hamArI caraNo ke evameM SaTadravya ara navatatva ke jJAyaka rahai Isa bhAvadA... lAyaka bhAvathI rAgAdika bhAva rahetA nathI. tattvano yathArtha vicAra karatAM AtmA anekAMta vANI samaje che. zAstramAM cAra anuyoga dvAra che te jinamatAnusAra che. temAMthI zAstranAM vacana grahaNa karavAM joIe. sAcA guru te che ke je syAdvAdathI vacana grahaNa kare che. (mAne che.) syAdvAdano mahimA darzAvatAM kavi kahe che ke - syAdavacana hai mitra hamArA meTata hai bhavaduHkhakA paMjara saMyama sU merI prAti baDhAI tava mAragakA rAha lagAve. saMyama svIkArI tapano mArga anusaravAthI Atama dhyAnamAM raheto kSapakazreNie caDhI javAya. pachI dharmadhyAna ane zukla dhyAnamAM lIna thatAM ghAtI karmano kSaya thAya. kavi kahe che ke "lahai zamasu dhAmaku" ghAtI karmano kSaya thAya pachI AtmA sva-svarUpanI prApti kare che. zama evo Atama zama ane dhAma eTale mokSadhAma ema samajavAnuM che. A jakhaDIno tattvajJAnamAM vizeSa prabhAva che. kavinI paramocca Atma bhAvanA adhyAtmavAda ane syAdvAdanI vicArasaraNInI dyotaka racanA che. 1. paMjarA = pAMjaruM 20 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakhaDI-3 (sAra) kavie AraMbhamAM jaNAvyuM che ke AtmAne lakSamAM rAkhIne svasvarUpa jANavA prayatna karavo. anAdi anaMta guNayukta AtmA che. paradravyane tyAga karIne AtmAno vicAra karavo joIe. AtmadhyAnamAM masta rahevAnI jarUra che. AtmadhyAnanI dhArAmAM bhAva sthiti ucca thatAM sukha-duHkhano anubhava raheto nathI. karmarUpI AtmA vikArI che te rahita avikArI che. jJAna dRSTithI karmabaMdha aTake che. karmano nAza karavA mATe zubha dhyAnamAM pravRtta thavuM joIe. rAgAdi bhAvano nAza karIne samatAbhAvanI vRddhi karavI joIe. padmAsane besIne dhyAnamAM tallInatA sAdhavAthI Atma svarUpanI anerI anubhUti thaze. Atama dhyAnathI re saMto sadA svarUpamAM rahevuM." cidAnaMdajInI sajhAyanI A paMkti jakhaDInA vicAro sAthe sAmya dharAve che. dharmamAM mana sthira thatuM nA hoya to gharano tyAga karavo. dhanadhAnya-saMpattino tyAga karIne Atama sAdhanAmAM AgaLa vadhavuM joIe. ghara choDavAno artha e che ke munipada (saMyama-dIkSA) svIkArIne AtmasAdhanA karavI. Avo avasara pharI nahi maLe mATe cetana vicArIne kAma karaje. guru bhagavaMta sAco upadeza Ape che. te pramANe AcaraNa karavAthI AtamarAmanuM zuddha darzana thaze. jakhaDI-4 (sAra) he cetana ! tuM jJAnI che. tAro sahaja guNa vicAra. tuM avinAzI-zAzvata che. pratidina ratnatrayInI ArAdhanAthI zuddhabhAva jakhaDI 21 For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pragaTa thaze. viSaya kaSAyano tyAga karavo joIe. hAvabhAvathI kSaNika sukha maLe paNa te duHkhadAyaka che. AvA mohane kAraNe AtmAnI durgati thAya che. AtmA naraka ane nigodamAM anAdikALa duHkha bhogave che. mATe viSaya vAsanAne kusaMga tyajI devo jarUrI che. AtmAe varNa-gaMdha-rasa-sparzathI moTAI javA jevuM nathI. A pudgalanI pariNati che te vicArIne tyAga karavo joIe. azubha Azravano tyAga karavo joIe jethI karmabaMdha thAya nahi. mATe AtmAne zubha bhAvamAM joDavo Avazyaka che. zarIra tAruM nathI. azuci bhAvanA vicAravI. AtmA karmathI mukta thAya eTale janmamaraNanA pherA TaLI jAya che. nizcaya nayathI AtmAno vicAra kara ane zubha bhAvamAM rahevA prayatna karavo. manane sthira karIne AtmAnA svarUpano samarasa anubhava karavo. mohAdika karmano kSaya karIne AtmA kSapaka zreNie caDhe che. pachI dharma-dhyAna-zukla dhyAnamAM lIna thaIne sva-svarUpamAM sthira thAya che. A rIte AtmA akSaya sukhano anubhava karavA samartha bane che. aMte to badho AdhAra mananI sthiratA sAdhavAmAM che. . A rIte "jakhaDI' kAvyamAM AtmAnA zuddha svarUpanI prAptinA upadeza vacanono samAveza thayo che. kAvya racanAmAM hindI bhASAno prabhAva paDyo che. "jakhaDI'mAM jaina darzananI adhyAtmavAdanA pAribhASika zabdono prayoga thayo che. tenI mAhitI nIce pramANe che. * pugala : jIvatattvanAM je jJAna-darzana-cAritra-upayoga Adi lakSaNo che tenAthI rahita ajIvatattva che teno eka bheda pudgala che. adharmAstikAyano eka prakAra che. pUrati - patnati rUti pudgala - jemAM cetana zaktithI vRddhi-ghaTADo thAya che evuM pudgala dravya che te svayaM jIvatattva samAna koI upayogavALuM nathI. 2 2 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 kSapakazreNi : cAritra mohanIya karmano kSaya karatAM zreNi caDhe te 11mA guNasthAnaka sparzayA vagara 8 thI 12 guNa sthAnaka sudhI AtmA rahe. * mokSa H saMsAranA rAgAdi Adi dravya karmathI sarvathA mukta thavuM te mokSa. sarva karmano sarvathA kSaya thavAthI mokSa prApta thAya che. * ratnatrayI : samyak darzana, samyak jJAna ane samyak cAritra. 0 AtmA : paryAyavAcI zabda jIva cetana - zuddha caitanya lakSaNano dhAraka che. AtmAnA traNa prakAra bahirAtmA - jenI vRtti pravRtti mukhyatve bAhya jagatamAM hoya che. aMtaraAtmA - avirati guNa sthAnakathI 12mA guNa sthAnaka sudhI rahelo AtmA. paramAtmA - kevaLI - siddha svarUpI che. kaSAya - saMsAravRddhinuM nimitta - krodhamAna-mAyA-lobha A cAra kaSAya tenAthI karmabaMdha thatAM bhava bhramaNasaMsAra vRddhi thAya che. nigoda : samasta vizvamAM vyApakapaNe rahelI atisUkSma jIvarAzi. eka zvAsozvAsamAM 17 adhika vakhata eka sAthe janme mare eka jIva siddha thAya tyAre nigodamAMthI eka jIva bahAra Ave ane pachI AgaLa vikAsa thAya. - * mohanIya karma : ATha karmamAM teno cAra ghAtI karmano samAveza thayo che. tenI utkRSTa sthiti 70 koDAkoDI sAgaropamanI che. mohanIya karmathI AtmA saMsAramAM vizeSa paribhramaNa kare che. * ghAtI karma : AtmAnA jJAna, darzana, cAritra, zuddha upayoga Adi guNono nAza kare che. te karma jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aMtarAya A cAra ghAtI karmo che. AtmAnA sva-svarUpa meLavavAmAM bAdhaka che. jakhaDI For Personal & Private Use Only 23 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * navatattva : jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMsAra, nirjarA, baMdha, mokSa. * padravya : jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya, kALa, rUpadIpa nAmanI hastapratamAM "bAvana chaMda"nI mAhitI che. temAM "paiDI' chaMdano ullekha maLe che. jakhaDI' kAvyanI racanA paiDI chaMdamAM thaI che. A chaMdanI mAhitI nIce pramANe che. ' teraha mattA Adi kIje, tithale saMjJA bhAMkhIye ladhu dIragha bheda nAMhI, saLa aDhAvIza caurasa majhe vAta koI, ginanirakhIye. ragama Atama dIjIye. sesa nAga kI jugata sautI paiDI kIjIye. * paiDI chaMda 13 mAtrAno racAyo che. emAM laghu-guruno koI bheda nathI. aMte ragaNa hoya che. atha jakhaDI likhate ? : jakhaDI-1 : jIvA jinavara nahIM pUjiyA, araDyo AlajaMjAla jIvA para appA mAniyA, jJAna lakhI nahIM sAkhe deho sAra na jANyo zudha cetanadazA, mUDha sadA rahI TUka viSaya ke sukhamAMhi bhUlyo moha nIMda prabala lahI Isa mohakI ati gahala hai, tAse tuje nahI sUjhIrya cira kAla bhaTakyo guNamAye deva jina nahIM pUjiyA - (1) 24 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvA jinaguNa ura lAyake, yAke aratha pichANavevehAM jIvA jina zuddha Atama lakho, cetanaguNa dragagyAnavevehAM gyAna anaMta anaMta darasaNa viraja sukha anaMta hai yaha jANi jIva catuSTa nizca dhAri prabhu jayavaMta hai yaha dhAri apanI sarupa jANI, rAga dveSa miTAyA hai nirabaMdha hoyazi tAva anubhava dekhi jina guNalAya che - (2) jIvA Atamaka parace sohI paMDita dekhI vevehAM jIvA sabahI moha miTe, jabahI sukha ati pekhave vehAM jabahI sukha ati pekha prANI, mamata parakI tyAgIye varaNAdi guNa jaDajAni pudgala meDhAkI lAgave je bheda buddhi lakhe nahIM, te rahata sarva ku bhekhave nija AtmAko kare parace sohi paMDita dekhivo - (3) jIvA piva niravikalpa rasa deha subhinna lakhAyake vehAM jIvA manake vikalapata, jigyAyaka sahaja lahAyakai vahAM jJAnaka sahaja lahAya sukharI paramabhAva pravINa hai vairAga sakatI jJAnameM lakhi acalaguNa meM lIna hai maujUda hai nija bhAva terI iMdra Adi kare jarsa Ima rAmatu AnaMdarUpI pIvat niravikalaparasa - (4) jakhaDa-1 saMpUrNa : jakhaDI-2 : paMca paramagurameM niti dhyAu, mana vacatanakari zIzanavAuM prabhuke vacana sadA hitakArI, yArne pAvana vasta hamArI pAvata hamArI vastu cetana zuddhaguNa para jemaI parajAI buddhi miTAya kari nija bhAvakI paraNati laI jakhaDI 25 For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ meM rahu nizca bhAvame, sukha lahu jJAna samAdhikau avicala amUrati zuddha thAuM, meTikarama anAdikI - (1) karma rUpa nahIM bhAva hamArI, ye he pugala ke vaTapAre pharasavarana rasagaMdhasarUpI, zabdAdika pare je rUpI rUpI sadA pUratagalata ara vinAzaka subhAva hai nAnA prakAravanIya Akuta sukha duHkha lakhAva hai guNaThANa mAragaNA dIye vibhAvayA kehai sahI nija zuddha cetana bhinnayA suzrIguru aise kahI - (2) zrIgura hai avinAzI adehI cidAnaMda AnaMdasvayagaI nitya niraMjana jJAnaprakAzI, lokAlokageya savabhAsI bhAsI anaMtA joyaguNa ara Apa rahe nija geyameM nija buddhiyAr laI hamArI, caraNayAke seyameM nija rUpakuM nija rUpa jAnai para subhinna rahai sadA Sa dravya ara navatattva ke jJAyaka rahai IsabhAvadA - (3) jJAyaka bhAvayahI cidajAnAM, rAgAdika nijarUpa na mAnA tattva yathAratha saradhA kInI, anekAMtamaya vANI cInI cInI anaMtA dharamarUpI syAdapadakari sohanI Akula miTAvai sukha baDhAvai, haNata darzanamohanI anujoga cAra prakAra jinamatamAhi satagurane kiye sAmAhi vacana aneka hai te svAdapada mukhike lIye - (4) syAdavacana hai mitra hamArA, meTata hai bhavaduHkhakA jArA saMyamasU merI prIti baDhAvai, tavamAragakI rAha lagAvai, rAha lagAvai dhyAnasetI kSapakazreNIkuM caDhe adadhIcile savabhAvanovai sukalarsa prApata baDha ghAtiyA karamaNipAyaka, alakhI pUraNagrAmakuM cArU aghAtI meTavIku, lahe rAmasu dhAmaku - (pa) 26 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakhaDI-ra saMpUrNa : jakhaDI-3: tathA AtamajJAna saMbhAro tumaro sujJAnIve dakhya svayasuddha svarUpa anAdiko jAnIve jAni anAdi bhara bharaha tasuchaMda cetanarUpa hai AnaMda atula anaMtaguNa parajAI sakati sarUpa hai paradravyaSaTa ke anaMtaguNa parajAyatA te bhinna hai saba Apa Apa subhAva praNavai sahaja paraNati cihna hai - (1) neha para dravyana sI nahikIje rahegyA tAve, dhyAna nija Atama kI tuma kIjai tuma dhyAtAve, dhyAtA turma ara dhyeya tumahI jAniyA mai sukha sahI, duHkha nahIM yArma khedanAMhI janama maraNa sarve nahI, ghanaghaTenAMhI kaleza nAMhI nAMhi bala tero ghaTe, Ima jAni dhyAna kare nakuM, avadUri karI aMtarapeTe aMtara nijadhArA lakhibhAI, avikArI ve karma sarUpa vikArI jAnI parakArIva, parakArajAMni acetarUpI sukhaduHkha subhAva hai, Isu saMyoga baDha tavai nija jJAna hoya abhAva hai tava baMdhagaNa parakAra nAnA guNa pradezana roki hai gati joni bhekha baNAya AkRti, baMdha khiNa khiNa mokSa hai - (3) Iha vidha jANi karamako bhAvai lakhi nyAro ve thAkemeTanakI bhAvavicAro nija pyAro te pyAro ja nijarasamAMhI pUro aura pUro zakatikau railokyamAMhi mahaMta jAni upAya kari avivekakI ........ - (2) jakhaDI 27 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAgAdibhAva vidArike samatAsubhAva baDhAIye gahamonipadmAsana karo vanamAMhI, AtamathAIye - (4) gharame mana eka rahe nahIM mArta ghara tajiye ve dhanadhAnyadAsIdikaInarta agha baDhiye ve baDhaye ardha sokI jiye nahI, cAlimuniparalIjIye thiratAsu padako mUlakAraNa ehi jAni galIjiye karimitra avakAri jasavero, pheri ausaranAM laI upadeza zrIgurUdeta pAse suddharAma dikhAI hai - (5) jakhaDI-3 saMpUrNa ? jakhaDI-4H jJAnI terI bhAva kayoM na lakhAvai, tuM avinAzIdhAma vevehAM, hAvasata vicAro para duHkha TAro dekhI cetana ThAma vevehAM, hA dekhI cetana ThAma tumAro nijarasa kari bhari pUrI, zuddha chaMdasubhAva sahaja guNa nija dalamAMhI saburo - yo saradhAna dhAri karayAta parasaMyoga miTAvai, ratnatrayakariyAdi niraMtara jJAnI terobhAve ........... .............. - (1) hA tajI viSayaku saMgaiyAka prasaMga tero guNa nitI khINa vevehAM, hAbhavabhavamAMhI hoya duHkhadAI pAvai durgati hINa vevehA, hA pAvai durgati haNa jAsa tai apano pada bhulAvai, chinachina tanaku kATe, ara naraka-nigoda jhulAvai, kAla anaMtA duHkha sahaive aise jAni anaMta-zuddha subhAva acala paraNati gahai ye taji viSaya kusaMge - (2) 28 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAM kari karmanavero lakhI nija tero supara viveka vicAravahA, hAM pharasavaraNa rasagaMdhabhAvaye pudgalarUpa nihAra vehAM, hAM pudgalarUpa nihAra tumAro, yAmeM kachu nahIM jAnai, e jaDarUpa mile viThThare saMse bhramabhAva bhulAnI, yA nimita taihave Azrava ara baMdha kare duHkha kero, saMvara nirbhara bhAva pichANe, avakari karma na verI - (3) hAM yA, dehI nahIM terI, tuM kahe merI yaha tau azucikI khAni vehA, hAM astamAzamalamUtara rUdhirAdikakI saMtati mAna vevehA, hAM rUdhirAdikakI saMtatiyAkuM tuma apanI karamAnI, Inake cere hoya rahe te khorve nija dhana prAnI, avayAsau saMyama buddhi kari ke, merI duHkhakI DherI, ceta karo nizca padamAMhI yaha dehI nahi terI .................... - (4) hAM cittamanadhira karI rAkhI, nijarasa cAkho cAlo mokSi suthAna vevehAM, hA mamata tyAgi karI dhyAna lAgi karI, moha karama bhAni vevehAM, hAM moha karamakuMbhAni caDhI tuma guNaThANe kI paiDI kSipaka zreNikI rAha leya karI mero rAga kupaiDI zukaladhyAna sau prIti baDhAkara, karmaarinakU nAkhe arkha nidhiyuM rAmanihAro, citta mana thira kari rAkhI - (5) jakhaDI-4 saMpUrNa saMtati = paraMparA, amainidhi = akSayanidhi, bhAni = jANIne, anuyoga cAra = jainadharmamAM cAra prakAranAM anuyoga che. dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga, kathAnuyoga. jakhaDI 29 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jakaDI' (jakhaDI) zrI aMcalagacchIya aitihAsika rAsa saMgrahamAM "jakaDI' saMjJAvALI kAvyakRti prApta thAya che. aMcalagacchanA 17mI sadInA dharmamUrtisUrinI guru bhakti nimitte jakaDI racAI che. A aMgenI mAhitI nIce pramANe che. arabI bhASAmAM "jhikra zabda che teno artha "jApa' raTaNa-mALA gaNavI. sUphIvAda gahana che. allAhanA raTaNamAM rAta-divasa magna rahetA sUphIvAdIo prabhu nAma smaraNamAM samarpaNazIla bhakti kare che. eTale "jakaDI' kAvya paNa bhakti mArgano eka prakAra gaNAya che. temAM devanI bhakti uparAMta guru bhaktino ullekha prApta thAya che. zrI dharmamUrtisUri jakaDI "jakaDI" saMjJAthI abhihita A navo kAvya prakAra che. mULa te arabbI bhASAnA "jhikra" nAmaka kAvya baMdha prakAramAMthI UtarI Avyo che. hiMdImAM tene "jakarI' kahe che. muslima saMta ane sUphI kavio "jhikramAM allAhanA nAmanuM raTaNa gUMthatA jainoe A kAvyabaMdha prakArane apanAvI laI tene "jakaDI' nAma ApyuM. temaja temAM gurunuM raTaNa arthAt guruguNa kIrtana gUMcyuM. "dharmamUrtisUri jakaDImAM AvatA urdU zabdo ane teno mULa laheko chato thayA vinA raheto nathI. tene mULa Dhabe layabaddha rIte gAtAM bhavikajano bhAvavibhora thaI jatA haze. sUphI saMtonA vicAra-bhAva tAdAbhyanI jhAMkhI A kRti dvArA thaI zakaze. prastuta padyakRtino aitihAsika sAra guNa kIrtananI apekSAe alpa che. temAM kahevAyuM che ke caritranAyakano janma zrImAlI vaMzIya zAha hAMsAnI bhAryA hAMsaladenI kUkhethI thayo. bhagavAna mahAvIranI Avyo che. rAjAnA "jhika" nA A navo kAvya prakAra 30 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMsaThamI pATe teo guNanidhAnasUrinA anugAmI paTTadhara tarIke birAjyA. A pATakrama bhagavAna mahAvIrathI nahi paNa sudharmAsvAmIthI gaNavAmAM Avato hoIne kharekhara emano krama 64mo Ave che. jakaDImAM kahyuM che : 'sAhA hAMsA suta hAMsalade kUkhaI zrIzrIvaMza vadhAu' eTale ke teo zrImAlI vaMzIya hatA. anya pramANa graMthomAM paNa A vidhAnane samarthana sAMpaDe che. jyAre amarasAgarasUrinA nAme prasiddha thayelI ane 'aMcalagacchanI moTI paTTAvalI' tarIke prakAzita thayelA graMthamAM emane osavALa vaMzIya nAgaDA gotrIya kahyA che. A paTTAvalI zaMkti graMtha che e vize AgaLa kahevAI gayuM che. jakaDInA vidhAnathI A vAtane vizeSa puSTi maLI rahe che dharmamUrtisUrinA praziSya amarasAgarasUrie svayaM e paTTAvalI lakhI hota to AvI gaMbhIra bhUla na thAta e cokkasa che. prastuta 'jakaDI'mAM dharmamUrtisUrinA paTTAbhiSekano ullekha che. paNa kartAe tenI sAla nathI ApI. anya pramANa graMtho dvArA jANI zakAya che ke vi.saM. 1602mAM rAjanagara-amadAvAdamAM teo gacchezapade alaMkRta thayA. eja sAlamAM emaNe kriyoddhAra karyo. 'jakaDI'mAM emano tyAgamaya jIvana viSe spaSTa ullekha che. aMcalagaccha, kharataragaccha ane tapagaccha e traNe mukhya gacchomAM zithilAcAre praveza karatAM jaina saMghamAM sthAnakavAsI saMpradAyano udaya thayo. tenA dhUMvAdhAra pracArane khALavA kriyoddhAra sivAya bIjo koI vikalpa na hato. kavivara samayasuMdare 'bhaTTAraka traya gItam' nAmaka aitihAsika padyamAM tatkAlIna paristhitinuM suMdara varNana karyuM che jakhaDI For Personal & Private Use Only 31 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaTTAraka tIna hue baDabhAgI, jiNa dIpAyale zrI jina zAsana, sabala paDUra sobhAgI. kharatara zrI jinacaMdra sUrIsara, tapA hIravijaya vairAgI; vidhipakSa dharamamUrati sUrIsara, moTA guNa mahA tyAgI. mana kou garva karau gacchanAyaka, puNya dazA hama jAgI; samayasuMdara kahaI tatva vicArale, bharama jAyaI jima bhAgI. vidhinI vicitratA e che ke sthAnakavAsI saMpradAyanI navInatama caLavaLe traNe pratispardhaka gacchone eka karI dIdhA ! A saMdarbhamAM prastuta jakaDInA kartA RSi sAmaMte dharmamUrtisUrinA tyAgamaya jIvana upara je prakAza pADyo che te ghaNo mahattvapUrNa che, khAsa karIne A che kaMDikA krodha kaSAI A lobha na vAsyA, manathI mamatA mUkI chAMDI, nija manathI parigraha mAyA chAMDI, paN jIvAM upagArI. zrI dharmamUrtisUri jakaDI (rAgaH hAlo hAlo hAthI ghoDA) (kartA raSi sAmaMta) (racanA : vi.saM. 1600nA arasAmAM) aMbe hAM hAM hai sarasati begima mAuM behAM, aMbe hAM suguru calaNa citta lAu behAM. guru calaNe citta lAu be diNa jAuM pUjya taNA guNa gAuM, zrI dharmamUrtisUrisara gacchapati darisaNi navanidhi pAuM. sAhA hAMsA suta hAMsala kUkha) zrI zrIvaMza vadhAuM, amRta vANI vayaNA prakAzaI, aMbe hAMhAM ai sarasati begimanA aMbe hAM. (e AMkaNI)...1 32 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMbe hAM hAM che guru chatrIsa bhaMDAru che hAM, aMbe hAM hAM che mana mohana mUrati udAru che he. mana mohana mUrati munivara sohaI, mahimA vaMta muNiMda, vinaI viveka vicAra vicakSaNa udayuse jayaNaMda. Agama graMtha siddhAMta bikhANaI sakala kalA citta dharI, tasa paTTe ratana hI avara munIzvara aMbe hAMhAM...2 aMbe hAM hAM che pUjya deza mevAtiI AvA che hAM, aMbe hAMhAM che pUjya sakala saMgha mani bhAyA che hAM. saMghamani bhAyA punyaI pAyA saphala janma tihAM kIA, naranArI mana ANaMda upanA rAsaki lAhA lIA. vIra thakI pAMsaThe maI pATaI sohaI guragaccha rAyA, vidhi mAraga bhaviyaNa prati bhAkhaI aMbe hAMhAM...3 che zrI guNanidhAna paTarAyA che hAM, aMbe hAM hAM che maNiI TAlyA krodha kaSAyA che hAM. krodha kaSAI A lobha na vAcA manathI mamatA mUkI chAMDI, nija manathI parigraha mAyA chAMDI, SaTa jIvAM upagArI zrI guru maMDaNa pAsa jiPsara suprasanna huI mani, dvaya kara joDI sAmaMta raSi jaMpaI aMbe hAMhAM...4 guNanidhAna pATi rAyA che hAM, aMbe hAM hAM hai sarasati begima mAu be hAM. iti zrI pUjya dharmamUrtisUri jakaDI saMpUrNa jakhaDI 33 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 . ghUvarSa jaina sAhityamAM vividha rIte guru mahimA gAvAmAM Avyo che. guru bhagavaMtanA caritranuM nirUpaNa karIne guru guNa gAvAmAM Ave che. vaLI sAdhu kavio kAvyane aMte guru paraMparAno ullekha karIne gurunI vizeSatA darzAvI mahimA gAya che. A prakAranI paddhati jaina sAhityamAM vizeSata-lakSaNa tarIke gaNavAmAM Ave che. arvAcIna kALamAM paNa Aja praNAlikAnuM anusaraNa thayuM che. guru kRpA eja ziSyanI sAdhanA ane saphaLatAnuM pAyAnuM lakSaNa che ema jaina sAhitya uparAMta jainetara vargamAM paNa Avo mata pracalita che. paMdaramI sadInA bIjA tabakkAmAM thayelA kharataragacchanA vorA udAnAputra chAhuDa gotranA kavi devadatte jinabhadrasUri dhUvInI racanA karI che. mAtra be kaDInI A kRtimAM jinabhadrasUri AcAryano mitAkSarI paricaya che. dhUvau - eTale dhruva - acaLa - nitya - dhura - prathama e artha thAya che. jema kAlikasUri pahelA, kAlikasUri bIjA ema samAna nAmavALA anya AcArya hovAnA saMdarbhamAM jinabhadrasUri prathama-pahelA ema samajavuM. "dhUvau zabdaprayoga jinabhadrasUri pahelA darzAvavA mATe thayo che. 34 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta bhASAnA dhruva zabda parathI "dhUvau prAkRta bhASAno zabda racAyo che. dhruvapada varanAra eTale ke pU.A. jinabhadrasUri dhruvapada - zivapada - mokSapadane varanArA che. saMyama jIvana dvArA mokSa purUSArthanI sAdhanA thAya che eTale pU.A.e mokSa mArganI sAdhanA karanArA che evo artha paNa ghaTAvI zakAya tema che. pU. jinabhadrasUri zAzvata evA siddha padanA ArAdhaka hatA eTale guru tarIke amara hatA evo artha paNa niSpanna thAya che. pU.zrI pUnamIyA gacchanA zobhArUpa hatA. kAvyane AdhAre emanA jIvananI saMkSipta mAhitI nIce pramANe che. - kAmadevanuM khaMDana karanAra dhIraMganA putra hatA. pU. jinarAjasUrinI pATe prabhadrasUrinA ziSya jinabhadrasUri thayA hatA. zAsanAjJAtA, vyAkaraNa, saMghanA uddhAraka, azaraNa zaraNarUpa, sUrimaMtra ArAdhakavAda nivAraka, chatrIzaguNa yukta vagere vizeSaNothI alaMkRta jinabhadrasUri hatA. aMte "bhaNe devadatta' zabdathI A laghu kAvyanA kavi devadatta hatA teno ullekha thayo che. pabhaNisu ceta pravADi aNahilapura paTTaNa taNiya, mujha mana kharIya rahAMDa, thaIu mati niramala ati ghaNIya. 1 aMta - paTTaNa prasiddha harakhi kildI cUta pravADi suhAmaNi, bhaNatAM guNatAM zravaNa suNatAM, atita chaI raLiyAmaNI, pabhaNyA ja koI nAma te, avara je che te sahI, chiduttara varasaI, mana harisaI, siddha sUridaI kahI. (1) jesa.bhaM. (2) abhaya jaina graMthAlaya. [jainankaracanAe bhAga-1 pR. 83, DaoN. bhogIlAla sAMDesarA (saMbodhi, 1975-76) kRtinI racanA saMvata 1576 mAne che.] devadatta (kha) vorA udAsuta, chAyaDagotra) dhUvaDe 35 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhadrasUri dhUvI sisigacchamaMDaNa mayaNa riNa, khaMDaNa dhaNaga niMdaNa e, mili sudarasaNa amRta varisaNa, vANI sulalitu e. krodha mAna mAyA lobha nivAraNa, dhAraNa saMjamu nirmaluA, sayala zAstra vyAkaraNa vakhANaNa, saMgha sabhApati udharaNAuM. 1 asaraNa saraNa sUri maMta samaraNa, karaNa kavita matI e, vAdiya paMcAyaNa vidura vicakSaNa, chattIsa guNAlaMkadhu e. jinarAjasUri pATa ciMtAmaNa, bhadrasUri guru sahakaru e bhaNe devadatta vaharA UdA suta, sahi chAhaDa sahakaraNA ho. 2 (1) abhaya jaina graMthAlaya. jaiina gUrjara racanAe bhA. 1, pR. 85] A. jinabhadrasUrinI anya laghukAvya kRtio nIce pramANe noMdhavAmAM AvI che. 15mI sadInA kavi bhairaIdAse jinabhadrasUri gItamunI traNa kaDImAM racanA karI che. (pa-85) manamatha dahana malini mana varjita tata teja dinakarue . mahima udadhi guruthAgaccha gaNadhara sakala kalAnidhie che vAdi taraki vidhA gaja kesari joga jugati yati sapulsa / zrApa vasikaraNa sukhanidhi saMgha samApati maMDaragu // 1 / caturdiza pragaTa amRta rasa pUrita jJAnigadekhaga | paMca mahAvRta meru dhuraMdhara saMjama sugRhitu e jinarAsUri pATasasi sobhita jAti joraIdAsu maNaharuA/ jinabhadrasUri suguruguNa badala mana viMchita phala pAmIe // 2 // 1. dhUvau = dhruva = prathama-pahelAM (jinabhadrasUri pahelAM) 2. jinabhadrasUri ziSyanI racanA jinabhadrasUri gItamUnI pAMca kaDInI racanA prApta thAya che. (pa-85) 36 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi : mAIedITha mAsika melhi suNIyae gacchapati zrAvatIe kavaNihi zra-- guru AvataudIThI kvaNihi laIya vadhAmaNIe / 1 / anta : sarasavikavi sovanapATa sAsaNi devati saMsavadhAriyae / gacchAti bauDha jinabhadrasUri saMgha maMDaNa gacchauddharaNa rerA prati, abhaya. ajJAta kavikRta jinabhadrasUri aSTaka 9 kaDInI racanAmAM guruno mahimA gAvAmAM Avyo che. (pa-86) Adi bhaviyaNa mo maDa suNahavaladala sarjigiri caDaha ! - jinabhadrasUri munirAyacuM samara mahAgaNi jimalahu anta : riSabha-ajita, saMbhavajihiMdu jJAnAnarli jAlika ! mohamalla jehi nathi, mAyA piNaTAliu . kumata pramukha naTanikaTa subhaTa jiNa helahi jina | paMcavisaya pariharavijeNa, japa laricha ghatA | bhava bhavaNi ramaNi milhavikara nANa sudaMsaNa manivariuM ! jinabhadrasUri guru jANi kari caraNa ramaNi lIlA variu A prati. jinabhadrasUri gIta 9 kaDInI racanA prApta thAya che. (pa-87) Adi : pahilauM paNamIya deva devataNo ju deva gAIsu gaNaruM e jinabhadrasUri gurue / 1 // dhoLiyasAha malhAra rahetu kukhi avatAra guNavaI sahagurue mahimA sAgaruM e / 2 / anna : zrI jinabhadrasUrirAI dIThau pAtaka jAI | sumati sujaNa guru e naMdau tAMciruM e / prati | 1. jJAnAnali = jJAnarUpI agni dhUrvaka 37 For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTa maMgala aSTa maMgala e jIvanamAM maMgalakAraka cihno che. tene mATe pratIka zabda prayoga thAya che. pratIka - eTale symbol, Idol, sign A pratIko AdhyAtmika che, tIrthakara nAmakarma upArjana karyA pachI bhagavAna kevaLajJAnathI traNa jagatanA bhAvane jANe che saMghanI sthApanA karIne bAraparSadA samakSa dezanA ApI bhavyajIvono uddhAra kare che. evA tIrthakara bhagavAnanI AgaLa ahobhAvapUrvaka devo A aSTamaMgala - ATha pratIka laIne AgaLa Ave che. pratIka vividha jAtanAM hoya che. dhArmika pratIka OM e paMca parameSThinuM sUcana kare che. sUrya jJAnanuM pratIka che. vasaMta jIvananA ullAsanuM pratIka che. jAhera rastA para jatA AvatA vAhano mATe lAlaraMga ane lIlA raMganuM cihna anukrame vAhana thobho ane vAhana laIne AgaLa vadhono saMdarbha darzAve che. kALAvastra zokanuM pratIka che. rASTradhvaja dezanuM pratIka che. sAhityamAM paNa pratIkono prayoga navInatA nihALI zakAya che. aSTamaMgalanuM sthAna A prakAranA pratIko tarIke che paNa vizeSa rIte to devAdhideva tIrthakara bhagavAnanA apUrva vaibhavanA darzananI sAthe bhaktonI bhaktinuM paNa sUcaka che. A 38 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIko bhakti bhAvanAnI vRddhi dvArA AtmAno apUrva ullAsa pragaTAvavAnI kSamatA dharAve che. prabhu pratyenI atUTa zraddhA pragaTe che. pariNAme devaguru ane dharmanI ArAdhanAthI AtmAnuM kalyANa thAya che. aSTamaMgala : jinAlayamAM bhagavAnanI samakSa aSTamaMgalanI sthApanA karavAmAM Ave che. aSTamaMgalanI mAhitInA saMdarbha maMgalano viziSTa artha jANavo jarUrI che. sAmAnya rIte maMgala zabda kalyANakAraka - zubha - lAbhadAyaka arthamAM pracalita che. teno vizeSaartha nIce pramANe che. namaskAra mahAmaMtranA navamA padano aMtima zabda maMgala che. tenA be prakAra che. (1) dravya maMgala - bAhya rIte gaNAtA maMgala sUcaka padArtho dahIM, durvA, akSata vagere. () bhAvamaMgala - AMtarika rUpe maMgalarUpa gaNAya che. dA.ta. samyaka darzana, samyaka jJAna ane samyapha cAritra zAstramAM maMgalane laukika ane lokottara kahevAmAM Ave che. laukika maMgala tarIke aSTamaMgalano samAveza thAya che. lokottara maMgala tarIke arihaMta siddha sAdhu ane kevali prarUpita dharma. A maMgalanI mAhitI Avazyaka sUtramAMthI jANavA maLe che. cattAri maMgalaM / arihaMtA maMgalaM siddhA maMgalaM, sAhU maMgalaM, kevalipannato dhammo maMgalaM / dazavaikAlika sUtramAM jaNAvyA pramANe dharma e utkRSTa maMgala che. dharma eTale ahiMsA - saMyama ane tapa. A traNa maMgalarUpa che. aSTa maMgala 39 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASTa maMgaLanI mAhitIH 1. IzAna deva - siMhAsana, 2. brahmandra - ratnAkara, 3. bratyendra - darpaNa, 4. lAtaMkadeva - kuMbha, 5. mahAzukradeva - svastika, 6. sahastrAradeva - mIna yugala, 7. prANata deva - zrIvatsa, 8. azrutadeva - naMdAvarta. : aSTamaMgala AlekhavAno paramArtha : " - abhyAsI jagatanA jIvo sukha Icche che. sukhanI kalpanA sAthe joDAyelAM pratIkone AthI ja te mAMgalika mAne che. tAttvika dRSTie sukhasamRddhinAM pratIkone mAMgalika mAnavAmAM kazuM anucita nathI. paraMtu sukha-samRddhi sAcAM kayAM - tenI samajaNa pahelAM meLavI levI joIe. je sukha meLavatAM, sAcavatAM ane bhogavatAM bIjAne duHkha pahoMcADatuM hoya te sukhanI IcchA ane teno bhogavaTo pAparUpa bane che ane pApanuM phaLa duHkha ja hoya che. tethI tevAM sukha sAcAM sukha gaNAya nahi. vadhumAM je sukha ke tenAM sAdhana, mAlikane choDIne cAlyAM jAya athavA mAlike temane choDIne cAlyA javuM paDe tevAM sukha paNa sukha gaNAya nahi. A badho vicAra karatAM saMsAranAM koI sukha sAcA sukhanI vyAkhyAmAM AvI zake nahi. AtmAnA sAcA svarUpanI prApti - eTale ke AtmAnA potAnA (karmayoge avarAyelA) guNonI prApti - e ja sAcuM sukha che. anAdikAlathI khovAyelAM - jhaMkhavAyelAM - guNaratnonI prApti ane zuddhi mATeno puruSArtha ja sukhanI sAcI sAdhanA che. e sAdhanAmAM sahAyaka ane utsAhaka pratIko ja tAtvika mAMgalika che. svastika, zrIvatsa, darpaNa, bhadrAsana, naMdAvarta, kalaza, vardhamAnaka ane matsyayugala A ATha padArtha mAMgalika - aSTamaMgala - tarIke prasiddha che. tenI saMkSepamAM vicAraNA karIe. 40 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) svastikaH A AkRti prasiddha che. jamaNI tarapha jatA cAra cheDAnI A AkRti cAra gatirUpa saMsAramAMthI mukta thavAno sAdhakano abhilASa sUcave che. A saMsArathI mukta thavAnA eka mAtra upAyarUpa dharmanA paNa dAnAdi cAra prakAra che. dakSiNa - jamaNI tarapha jatI A AkRti caturvidha dharmanA sevanamAM paNa dakSiNa-saraLa ane saune anukULa - evI pravRttinuM mahattva batAve che. cAra prakAranA dharmanA sevanathI cAra gativALA saMsArathI mukta thavAnuM lakSya sUcavatuM A maMgala che. (2) zrIvatsaH A paNa eka viziSTa AkRti che. zrI tIrthaMkara devo, cakravartI vagere zalAkApuruSonA vakSaH sthaLa upara naisargika rIte ja A AkRti hoya che. utkRSTa puNyabaLa A AkRtithI sUcita thAya che. A AkRtinA AlekhanathI evA mahApuruSonA sattva ApaNAmAM Ave evo Azaya dhAravAno che. zrIvatsanuM A cihana badhA ja zalAkApuruSonA deha upara hoya che. AmAMnA nava vAsudeva, nava prativAsudeva ane jIvananA aMta sudhI rAjyano tyAga na karatA cakravartI avazya narakamAM jatA hoya che. tethI A zrIvatsane bhautika sukhanA pratIka tarIke ja pUjanArA mATe A maMgala kharekhara maMgala rUpa bane nahi. zalAkApuruSonI Atmika samRddhi ane sattvazuddhinA pratIka rUpe A zrIvatsanuM Alekhana kharekhara maMgalarUpa bane che. (3) darpaNa: prasiddha che. zuddha darpaNa ja vAstavika svarUpanuM darzana karAvI zake che. azuddha vyakti potAnI azuddhi darpaNanI sahAyathI joI-jANIne dUra karI zake che. paNa darpaNa pote azuddha hoya to teno koI upayoga nathI. sAdhake paNa zuddha AlaMbanA sevanathI potAnA AtmasvarUpanI azuddhi dUra karavAnI che. ApaNA zAsanamAM AthI ja deva, guru ane dharmanI zuddhatAnuM ananya mahattva che. A zuddha aSTa maMgala 41 For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInuM AlaMbana sAdhakanA AtmasvarUpane paNa pUrNa vizuddha banAvI de che. A rIte zuddhatAnA pratIka rUpa darpaNane maMgala tarIke svIkArAya che. kevaLajJAnarUpI nirmaLa arIso traNa bAjunA bhAva jANavA samartha che. (4) bhadrAsana : utkRSTa RddhimAna vyaktione besavAnA suzobhita Asanane bhadrAsana kahevAya che. ApaNA AtmAnA guNo ApaNI sAcI samRddhi che. ApaNA e samRddha Atma svarUpane sthiratApUrvaka sthApita karavA mATe ApaNI pAtratA keLavavAnuM lakSya sAdhavA mATe A bhadrAsananuM pratIka paramAtmA samakSa AlekhavAnuM che. samRddhanA Azraya tarIke A pratIka maMgalarUpa manAya che. bhadrAsana upara birAjamAna prabhu dezanAnuM dAna karIne lokonuM kalyANa Icche che. (5) naMdAvarta : svastikanA ja vadhu vistAra jevI A eka AkRti che. svastika sAthe joDAyelI vicAraNA ahIM paNa vicArI levI. vadhumAM jyAM sudhI muktimAM na javAya tyAM sudhI ApaNI sAdhanAmAM jJAnAdi guNonA AnaMdanI caDhatI paraMparA anubhavAya ane dareka bhavamAM agAunA bhAva karatAM vadhune vadhu guNonA AnaMdanAM Avartana thayA kare - evA AzayathI A mAMgalikanuM Alekhana karavAnuM che. navanA akhaMDa AMka ane nava AvartavALuM pratIka akhaMDa mokSa lakSmI ApanAruM thAo. (6) kalazaH zuddha uttama jalathI bharelA uttama kalaza - kuMbha maMgalanuM pratIka manAya che. uttama vastu uttamapAtramAM ja mukAya ane uttamapAtramAM uttamavastu ja mUkAya - AvI samajaNa vyavahAramAM sahu koI dharAvatuM hoya che. tAttvika dRSTie jJAnAdi AtmaguNothI vadhu koI uttama padArtha ane karmakSayathI nirmala banelA AtmAthI vadhu koI uttama pAtra A duniyAmAM nathI. AvA guNo rUpI jalathI pUrNa 42 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharelA ApaNA AtmArUpI kalazanI zrI siddhazilA upara sthApana thAya - evA AzayathI A maMgalanuM Alekhana thavuM joIe. , (7) vardhamAnaka H dIvAnA koDiyAM ke phUlonA kUMDA jevI nIce sAMkaDI ane upara pahoLI evI - AkRtinA pAtrane vardhamAna kahevAya che. ApaNA jIvanamAM jJAnAdi guNonI sAdhanA ane te sAdhanA mATeno ullAsa uttarottara vadhato rahe - e ja sAcuM "vardhamAnaka' che. A maMgala evI caDhatI pariNAmadhArAnuM pratIka che. (8) matsyayugala : pANInI sapATI nIce satata caMcaLatApUrvaka matsya khelatA hoya che. ApaNA jIvanamAM ya mana-vacana-kAyAnI badhI pravRtti pAchaLa rAga-dveSanI caMcala lIlA satata cAlyA karatI hoya che. ane ethI AtmAnI svAbhAvika sthiratA lupta thaI jatI hoya che. A maMgalanA AlekhanathI rAga-dveSanI e caMcala lIlA upara vijaya meLavI AtmAnI svAbhAvika sthiratAM prApta karavAnI zakti prabhu pAse mAMgavAnI che. laukika zAstramAM malya kAmadevanuM cihna gaNAya che. ApaNA bhagavAna te kAmanA vijetA che ane ApaNe e kAmanI sAme vijaya meLavavAno che - Avo Azaya paNa A maMgala AlekhavA pAchaLa samAyelo che. aSTamaMgalanI A saMkSipta vicAraNA uparathI spaSTa thAya che ke zrI jinezvaradeva samakSa aSTamaMgalanuM mAtra Alekhana karavAnuM che. aSTamaMgalanuM pUjana karavAnuM nathI. pUjana to zrI jinezvara devanuM karavAnuM che. aSTa maMgalanuM Alekhana e pUjAvidhinA eka bhAgarUpe karavAnuM che. aSTamaMgalanI AkRti saraLatAthI ane tarata AlekhI zakAya evI bhAvanAthI pATalAmAM enI AkRti kotarI rAkhavAmAM AvatI. jethI emAM cokhA pUratAM ja AkRti spaSTa thaI jAya. ajJAnanA yoge (ane "maMgalanA pUjanathI maMgala thAya evI aSTa maMgala 43 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlasAnA yoge) aSTamaMgalanuM pUjana pracalita thayuM che - e dUra karavA ATalI prAsaMgika vicAraNA karI che. aSTamaMgala : - (1) svastika : je tIrthaMkaranAM udayamAM (janma samaye) ticchaloka, urdhvaloka ane adholoka e traNe lokamAM svastika = kalyANa thAya che te bhAvathI (vicArathI) paMDitajano prabhunI AgaLa svastika Alekhe che. (2) zrIvatsa : jinezvara devanAM hRdayamAM raheluM aMtima paramajJAna = kevaLajJAna jANe evuM zobhI rahyuM che ke te zrIvatsanAM bahAnAthI bahAra AvIne jANe pragaTa thayuM che tene ame vaMdana karIe chIe. (3) pUrNakaLaza : zrI jinezvara deva traNa lokamAM ane potAnAM kuLamAM ati AnaMda ApanAra che tethI ahIM ame kalaza AlekhIne jinezvaranI arcanA karI kRtArtha thaIe chIe. (4) bhadrAsana : zrI jinezvara devanAM atipUjya evAM caraNakamaLathI ati puSTa thayela, ati prabhAvazALI, ati najIka evAM kalyANakArI bhadrAsanane jinezvara devanI AgaLa AlekhIne ame suMdarayoganI sAdhanA karIe chIe. (5) naMdAvartaH he jinanAtha ! je tamArI sevA kare che te sevakane cAre dizAmAMthI sarva nidhio AvIne maLe che tethI cAre dizAmAM navakhUNA (vaLAMkovALAM nandAvarta sajjanone sukha Ape che. () vardhamAnasaMpuTa H he jinanAyaka ! ApanI kRpAthI puNya, yazano samUha, svAmItva, mahattva, saubhAgya, buddhi, vinaya, mananI zAMti vadhe che tethI vardhamAna evAM yugasaMpuTane ame AlekhIe chIe. 44 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) matsyayugma: he bhuvananAM nAtha ! ekaThAM thayelAM kAmadevanAM samUhane tame haNI nAMkhyo tethI ja ApanAM darzanathI bIjAnAM kAmabhAva paNa niSphaLa thaI jAya che ane te vaira vihArI thaI sukhamAM lIna thAya che. tethI A mInayugma ApanI sevA karavA AvyAM che AthI ArogyanA lAbha mATe zrAvako vaDe ApanI AgaLa A matsyayugma AlekhAya che. (8) darpaNa : sakala jinezvare AtmAnAM prakAza mATe tIvratApa karyuM. duSkara brahmavrata pALyuM. paropakAra mATe dAna karyuM. AvA kAryothI je haMmezA dIpI uThyAM che temane sukhapUrvaka zobhatA jovA mATe tIrthakaranI AgaLa ame darpaNa AlekhIe chIe. arthAt kevalAdarza = kevaLajJAnarUpI darpaNa ame AlekhIe chIe. aSTamaMgalanuM Alekhana zA mATe? (1) svastika : pRthvIloka, gaganaloka, nAgapAtAla loka, devalokamAM jinezvaranAM janma vakhate kSaNamAtramAM svastika-kalyANa thayuM tenA anumAnathI prabhunI AgaLa vidvAno vaDe svastika karAya che. (2) zrIvatsa : prabhunAM hRdayamAM je parama jJAna raheluM che te zrIvatsanA bahAnAthI bahAra prakaTa karAyuM che. tene huM vaMdu chuM ! (3) pUrNakaLazaH traNe lokamAM ane svakulamAM prabhu kaLazanI jema maMgalakArI banyA che ethI ahIM pUrNa kaLaza AlekhI jinapUjAkarma karI janma amo saphaLa banAvIe chIe. (4) bhadrAsana : prabhAvazALI pucha jina caraNothI pUjanIya atinajIka raheluM evuM bhadrAsana bhadraMkara karanAruM je maMgaLanA yogavALuM che te jina AgaLa AlekhavuM. (5) naMdAvarta : he jinanAtha ! tArA sevakonAM sarva dizAmAM badhA nidhAno pragaTa thaI rahyA che. ethI cAra prakAre navakhUNAvALA naMdAvarta sajjanone sukha Apo. aSTa maMgala 45 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) vardhamAna saMpuTa H he jinanAyaka ! tArI kRpAthI puNyayaza vigere vadhe che mATe vardhamAna yugala saMpuTa amo dhAraNa karIe chIe. (7) mIna yugala : tArA vaDe vadhdha (jitavAyogya) evAM kAmadevanAM nizAnI rUpe karAyela potAnAM aparAdhane mudhA (phogaTa) nAza karavA mATe mInayugala tArI AgaLa sevA kare che. nirogI aMgone pragaTIkaraNa karavA sAthe zrAvako dvArA karAya che. (8) darpaNa : duSkaratapa, dAna, brahmacarya, paropakAra dvArA jenAM AtmAmAM nirmaLa kevalajJAna pragaTa thayuM che tevA jinezvaranAM jJAnane meLavavA tathA siddhazilAne meLavavA vidvAno vaDe darpaNa AlekhAya che. (badhAM padArtho jJAnamAM saMkramita thAya che.) devAdhideva tIrthaMkara paramAtmAnA jinendrabhakti mahotsavamAM vividha prakAranAM pUjana yojAya che. temAM pratiSThA - aMjanazalAkA Adi mahotsavamAM zAMtisnAtrano bhavyAtibhavya kAryakrama yojAya che. A kAryakramamAM zAMtisnAtra pahelAM navagraha pUjana ane aSTamaMgala pUjananI vidhi thAya che. zAMtisnAtranI vidhinI pratamAM aSTamaMgalanA pratIka vizenI mAhitI saMskRtamAM che. atre e zloka ane teno anuvAda pragaTa karavAmAM Avyo che. A mAhitI dvArA aSTamaMgalanA pratIkono viziSTa koTino paricaya prApta thAya che. nIcenA zloko bolI svastika Adi AThe maMgalone kusumAMjalithI vadhAvavA. 2. svastika svasti bhUgagananAgaviSTape-dhUditaM jinavarodayekSaNAt / svastikaM tadanumAnato jina-syAgrato budhajanairvilikhyate // 1 // (svAtA, pramunI mA ) 46 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. zrIvatsaH antaHparamajJAnaM, yad bhAti jinAdhinAthahRdayasya / tacchrIvatsavyAjAt, prakaTIbhUtaM bahirvande // 2 // 3. pUrNakaLazaH vizvatraye ca svakule jinezo, vyAkhyAyate zrIkalazAyamAnaH / ato'tra pUrNa kalazaM likhitvA, jinArcanAkarma kRtArthayAmaH // 3 // (upajAtiH, saMsAradAvA0) 4. bhadrAsanaH jinendrapAdaiH paripUjya puSTai-ratiprabhAvairatisannikRSTam / bhadrAsanaM bhadrakaraM jinendra-puro likhenmaGgalasatprayogam // 4 // (upajAtiH saMsAradAvA0) 5. nandyAvartaH tvatsevakAnAM jinanAtha ! dikSu, sarvAsu sarve nidhayaH sphuranti / atazcaturdhA navakoNanandyA-vartaH satAM vartayatAM sukhAni // 5 // __ (upajAtiH, saMsAradAvA0) 6. vardhamAnasaMpuTaH puNyaM yazaHsamudayaH prabhutA mahattvaM, saubhAgyadhIvinayazarmamanorathAzca / vardhanta eva jinanAyaka!te prasAdAt, tdvrdhmaanyugsNputtmaaddhaamH||6|| 7. matsyayugmaH tvadvadhyapaJcazaraketanabhAvaklRptaM, kartuM mudhA bhuvananAtha ! nijaapraadhm| sevAMtanotipuratastavamInayugmaM, zrAddhaiH purovilikhitaM nirujAGgayuktayA // 7 // (vasanta0, bhaktAmara0) aSTa maMgala 47 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. sA : AtmAlokavidhau jino'pi sakala-stIvaM tapo duzcaraM; dAnaM brahma paropakArakaraNaM, kurvan parisphUrjati / so'yaM yatra sukhena rAjati sa vai, tIrthAdhipasyAgrato, nirmeyaH paramArthavRttividuraiH, saMjJAnibhirdarpaNaH // 8 // 1. svastika : jinezvara paramAtmAnA janma prabhAvathI pRthvI, pAtAla ane AkAza ema traNeya lokamAM kSaNamAtramAM kalyANa (sukha) utpanna thAya che. te sUcavavA mATe jinezvaranI samakSa paMDita puruSo dvArA svastikanuM Alekhana karAya che. 2. zrIvatsa : jinAdhinAthanAM hRdayamAM je paramajJAna-kevaLajJAna zobhe che, zrIvatsanA bahAne pragaTa thayelA te kevaLajJAnane huM vaMdanA karuM chuM. 3. pUrNakaLazaH tIrthaMkaro svakuLamAM ane traNeya vizvamAM sAkSAta lakSmInA kaLazarUpa vikhyAta che. AthI ahIM pUrNakaLazane AlekhIne ame jinapUjA rUpa kartavyane saphaLa karIe chIe. 4. bhadrAsanaH jinezvaranA prabhAvazALI ane paripuSTa caraNo dvArA ati najIka, kalyANa karanArA ane maMgala zubha AcaraNarUpa bhadrAsanane sArI rIte pUjIne paramAtmA samakSa AlekhavA joIe. 5. nandAvartaH he jinanAtha ! tArA bhaktone cAre dizAmAMthI nidhi-saMpatti pragaTa thAya che. AthI cAre dizAmAM nava khUNAvALA maMgalakArI Avarte sajjanone sukha ApanArA thAo. 6. vardhamAnasaMpuTaH he jinanAyaka ! tArA anugrahathI ja puSya, yazanosamUha, prabhutA, mahAnatA, saubhAgya, buddhi, vinaya, sukha jJAnatIrthanI yAtrA 48 For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane manoratho saphaLa thAya che. tethI vardhamAnayugma saMpuTane ame karIe chIe. 7. matsyayugma : tArA dvArA haNavA yogya evA, pAMca bANavALA kAmadhvajanA astitvathI thayelA potAnA aparAdhane niSphaLa karavA mATe he jagannAtha ! mAchalAnuM joDaluM (mithuna) tArA AgaLa sevAne vistAra che. nIrogI evI aMganI yuktipUrvaka zrAvako dvArA ApanI samakSa viziSTa rIte Alekhita karAyuM che. 8. darpaNa : AtmadarzananI vidhimAM tIvra ane duzcara tapane, dAnane, brahmacaryane ane paropakArane karatA dareka jinezvaro dedIpyamAna thAya che. te jinezvaro jyAM sukhapUrvaka zobhe che tevuM darpaNa maMgaLa tIrthAdhipatinI AgaLa paramArthavRttine varelA samyagU jJAnio vaDe banAvAya che. kalpasUtranA pAMcamA vyAkhyAnamAM mahAvIrasvAmI bhagavAnanA dIkSA kalyANakanI mAhitI che temAM aSTamaMgalano ullekha thayo che. "AvI rIte nagaravAsI purUSo ane strIo jemanA vaibhavano utkarSa joI rahyAM che evA bhagavaMtanI agADI (AgaLa) 1. svastika, 2. zrIvatsa, 3. nandAvarta, 4. vardhamAna, 5. bhadrAsana, 6. kalaza, 7. matsyayugala, 8. darpaNa e pramANe ratnamaya ATha maMgala kramasara cAlavA lAgyAM." (pA-259). - triSaSThizalAkA purUSacaritra parva-1, sarga-2, zloka 586mAM paNa aSTamaMgalano saMdarbha prApta thAya che. ratnatraya paTTa upara rUpAnA-naMdula (cokhA-akSata) akhaMDa akSata vaDe devo prabhunI AgaLa aSTamaMgala Alekhe che. aSTa maMgala 49 For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaMgala AlekhavAnI prabhubhaktinI eka anokhI zailIracanA prabhunI janma ane dIkSA kalyANakanI ujavaNI-mahotsavamAM thAya che ema spaSTa mAhitI maLe che. triSaSTizalAkA purUSacaritra parva-1, sarga-2, zloka naM. 385 IndramahArAjA siMhAsana upara (vimAnamAM) beThA che. emanI bAjumAM iMdrANI beThI che. tyAM darpaNa Adi aSTamaMgala zobhI rahyA che. AvA dedIpyamAna vimAnamAM besIne karoDo devatAthI parivarelA Indra mahArAjA RSabhadeva bhagavAnano janma mahotsava ujavavA mATe jAya che. upA. yazovijayajIe vIrastuti rUpa huMDInuM stavana racyuM che tenI DhALa-2 nI 13mI gAthAmAM aSTamaMgala AlekhavAno ullekha thayo che. phUla pagara Age karI, Alekhe maMgaLaAi lAvere, dhUpa deI kAvya svavI, kare zakrastavano pATha lAlare || 13 || pUjA - saMdarbha sakalacaMdrajI upA. kRta aSTamAMgalika pUjA zAli ujjavala zAli ujjavala ANIe, akhaMDa durbalakhaMDiyA balichaDie mAMhi surabhi surataru suvAcaka darpaNa bhadrAsana bhariyuM vardhamAna zrIvatsa, matsa, kalaza ane svastika vipula, naMdAvartanivAsa teramI pUjA maMgalakaraNa pUre mananI Asa | rayaNa hIrA jiyA zAlivara taMdulA vara phalyAe svastika, darpaNa, kuMbha, bhadrAsanazuM malyA e naMdAvartaka cAra zrIvatsaka vardhamAna matsyayugala lIkhI aSTamaMgalakase zobhamAna / 1 . 50 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinapa Agala viraco bhavi lokA jasu darisarNa zubhahoI ryuM re dekhata saba koI / ji. | atula taMdule karI aSTa maMgalAvalI tema raco jima tuma dhara phirahoI / 1 // svastika zrIvatsa kuMbha bhadrAsana naMdAvartaka vardhamAna matsyayugala darpaNa tima vara phalaguNa teramI pUjA saba kuzala nidhAna | ji. || 2 || kavi haMsavijayajIe zrI giranAra maMDana neminAthajInI 108 prakArI pUjAnI racanA saM. 1976mAM karI che. temAM giranAranI mahimA gAvAnI sAthe temanAtha bhagavAnanA pAMca kalyANakanI mAhitIno samAveza thayo che. navamI pUjAmAM dIkSA kalyANakanuM vistArathI varNana karatAM kavie aSTamaMgalanI mAhitI ApI che ane ATha maMgala kayA deva prabhu AgaLa dhare che teno ullekha thayo che. anya kavioe mAtra aSTamaMgalanAM ullekha eka paMktimAM karyo che jyAre haMsavijayajIe vigate mAhitI ApI che kavinA zabdo che. (rAgaH baravA-kaherabA dhanya dhanya vo jagameM naranAra - e cAla) dhanya dhanya deva devI nara nAra, dIkSA darzana pAnevAle | dhanya0 (2) || e AMkaNI . zrIneminAtha mahArAja, dIkSA abhiSekake kAja; Ave Indra-IndrANI samAja, divya vAjiMtra bajAnevAle | dhanya) 1 / karavAke snAna zaNagAra, uttarakurA nAma udAra; zibikA ratnakI sukhakAra, bIca prabhuko padharAnevAle | dhanya0 | aSTa maMgala 51 For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suranAtha aura nara nAtha, uThAve pAlakhI sAtha; zakeMdra IzAna nija hAtha, cAru cAmara uDAnevAle | dhanya0 3 | dhare chatra sanatakumAra, mAheMdra khaga dharanAra; brahmadra ratnakA sAra, divya darapaNa dikhalAnevAle dhanya04 | lAMtaka vAsava kuMbha dhare, mahAzukra svastika kare; sahastrAra dhanuSya anusare, svAmI sevAko uThAnevAle ! dhanya0 5 / zrIvatsa prANapati dharI, naMdAvarta Age karI; bAramA devalokakA hari, Ave bhakti dikhalAnevAle | dhanya0 6 / camareMdra pramukha saba Indra, dhare vividha zastrakA vRMda; jaya jIva zivAdevI naMda, aisI AziSa paDhAnevAle | dhanya0 7 // pUjA sAhityanI racanAmAM sattarabhedI pUjA dvArA prabhunA sattara prakAre pUjA karavAmAM Ave che. temAM 13mI pUjA aSTamaMgalanI che. tIrthaMkara paramAtmAnI pratimA samakSa vidhipUrvaka bhakti ne bhAvollAsathI pUjA karavAmAM Ave che tenA anusaMdhAnamAM aSTamaMgalanI pUjAnI racanA thaI che. kavi AtmArAmajInI pUjAmAM zAstrIya saMgIta ane pracalita dezIono prayoga thayo che. A pUjA saMgItanA sUro sAthe tAla milAvIne gAvAthI bhaktinI ramajhaTa jAme che. kavie pUjAno AraMbha duhAthI karIne temAM aSTamaMgalano nAma-nirdeza karyo che. duhA pachI DhALamAM aSTamaMgalanA prabhAvanI mAhitI ApatAM kavi jaNAve che. aSTamahAsiddhi prApta thAya, aSTakarmanA kATano nAza thAya. ATha madano nAza thAya. lakSmIlIlA pAmI zakAya ane aMte aSTa pravacana rUpI amRta pAnathI AtmAnA ATha guNa pragaTe eTale ke AtmA siddhi padane pAme. siddhinA AThano saMdarbha kavie darzAvyo che. A rIte aSTamaMgalanI pUjAnI mAhitI prApta thAya che. 52 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuhA grAma bhale AlApIne gAve jinaguNa gIta | bhAve zuddha ja bhAvanA jAge parama punIta || 1 | phala anaMta paMcAlake bhAkhe zrIjagadIza ! gIta nRtyazuddha nAdase je pUje jimAIza | 2 || tIna grAma svara sAtase mUrcchanA ekavIza ! jina guNa gAve bhaktizuM tAra tasaogaNIza | 3 | svastika darpaNa kuMbha he bhadrAsana vardhamAna ! zrI vaccha naMdAvarta hai mInayugala suvidhAna / 1 // atula vimala khaMDita nahi paMcavaraNake zAla / caMdrakiraNa sama ujjavale yuvatI racevizAla / 2 // ati salakSaNa taMdule lekhI maMgala ATha 2 jinavara aMge pUjatAM AnaMda maMgala ThATha / 3 - pUjA maMgala pUjA suratarUkaMda ! e AMkaNI ! siddhi ATha AnaMda prapaMce ATha karamanA kATe phaMda... maMgala / 1 / ATho madabhaye chinakameM dUre pUre aNuNa gaye saba baMda || 2 | jejina ATha maMgalazuM pUje tasadhara kamalA keli karaMda... maMgala / 3 // ATha pravacana sudhArasa pragaTe sUri saMpadA atihi lahaMda | 4 || Atama aDaguNa cighana rAzi sahaja vilAsI Atama caMda maMgala pUjA || 5 / (sattarabhedI pUjA-13) (AtmArAmajI kRta) (2canA samaya saM. 1919) aSTa maMgala 53 For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcakalyANaka pUjAmAM bhagavAnanA dIkSA kalyANakanuM varNana noMdhapAtra che. temAM aSTamaMgalano mitAkSarI ullekha prApta thAya che. kavipaMDita vIravijayajIkRta pArzvanAtha paMcakalyANaka pUjA-6mAM aSTamaMgalanI mAhitI nIce pramANe che. zakraIzAna Amara dhare re, vAjiMtrano nahi pAra. ATha maMgala AgaLa cale re IndradhajA jhalakAra.. namo.. || 7 || vAcanAcArya zrI mANikyasiMhasUri kRta zrI mahAvIra jina paMcakalyANaka pUjAmAM bhagavAnanI dIkSA kalyANakanA varaghoDAnA varNanamAM aSTamaMgalano mitAkSarI ullekha thayo che. kusuma vRSTi suranara kare, bole maMgala mAla, zakra IzAna cAmara dhare, vAjiMtra nAda vizAla, gorI gAve bhAve sAce nAce apaccharAre, suMdara maMgala haya gaya rathavara dhvaja zrIkAra vaMdo vaMdo | 2 paMnyAsa zrI yazobhadravijayajI kRta mahAvIra prabhu paMcakalyANaka pUjAmAM bhagavAnanI dIkSA kalyANakanA saMdarbhamAM aSTamaMgalano eka paMktimAM ullekha thayo che. caMdraprabhA zibikA ati suMdara, sihAsana padharAvyA re. sura upADe maMgala gAve, kusume nAtha vadhAve re, saMyama. || 7 | duMdubhI vAje jaya jaya gAje, AvyA jJAti udyAne re. 54 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlabhadra caMdrAyaNi jaina sAhityamAM sthUlabhadranA jIvananAM prasaMgone kendramAM rAkhIne vividha prakAranI kAvyaracanAo thaI che. kavi jayavaMtasUrinI "sthUlabhadra caMdrAyaNi" racanA kAvya prakAronI dRSTie navInatA darzAve che. prasaMga to eka ja che paNa tenI abhivyaktimAM kavi pratibhA ane kalpanAno AviSkAra kAvya racanAne AsvAdya banAve che. ahIM "caMdrAyaNi" zabda prayoga thayo che. teno artha nIce pramANe che. hindu dharmamAM cAMdrAyaNavratano ullekha thayo che. A vratamAM caMdranA utaratA krame upavAsa karavAmAM Ave che. tema A racanAmAM aMtaranA bhAva-UrmionI caDhatI-paDatI darzAvavAmAM AvI che. be khaMDamAM vaheMcAyela kRtinA prathama khaMDamAM zRMgArarasanI caDhatI sthitinuM nirUpaNa che. eTale ke sthUlabhadra ane kozAnA saMbaMdhamAM zRMgArarasanI bharatI - apUrva laharInuM nirUpaNa thayuM che. te caMdranI vadhatI kaLAnuM sUcana kare che. banne pAtronI utsukatA ane saMyoga zRMgAra mahattvano banyo che. bIjA khaMDamAM kozAnI virahavedanAnuM bhAvavAhI Alekhana thayuM che eTale caMdranA zukla-pakSa ane kRSNapakSanI kaLA samAna kozAnA sthUlabhadra caMdrAyaNi 55 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zRMgAra ane karUNarasanI sthitinuM rasika varNana thayuM che. be khaMDa eTale zRMgAra ane karUNa rasanI rasikatAno saMdarbha darzAve che. rasanirUpaNamAM "o rasa che." rasato karUNA ke je sarvane sparze che. "rasarAsa zRMgAra"nA rasamAM zRMgAra zreSTha che. A kAvyakRtimAM zRMgAra ane karUNa rasanA nirUpaNa dvArA sthUlibhadra ane kozAnA jIvananAM rasikatAnuM varNana hRdayasparzI banyuM che. kAvyamAM paNa A be rasa bhAvaka vargane vadhu prabhAvita kare che. khaMDa-2 nI paramI gAthAmAM virahanA saMketano bhAva spaSTa rIte vyakta thayo che. sAMI saMdezaI dilabharyA, jye dariyo jala bUdi milaI tuM kabahi ThAlavuM dura rAkhyA haI muhi // pa3 A kAvyamAM mukhyatve to sthUlibhadra sAthe kozAnA bhautika saMbaMdha ane virahanA prasaMganuM lalita madhura padAvalIo nirUpaNa thayuM che. kozAnuM citrAtmaka Alekhana teno sAkSAtkAra karAve che. * sthUlabhadra caMdrANi (khaMDa-1) samIkSA kavie AraMbhamAM sarasvatI vaMdanA karIne sthUlibhadranA guNa gAvAno viSaya darzAvyo che. kavinA zabdo che. kaviyaNa mAI sArada, tAke lAgu pAya, jIhuM saphala karuM ApanI thUlabhadra ke gunagAya 1 // zakaTALa maMtrInA putra sthUlibhadra kozA vezyAne tyAM kaLA zIkhavA rahe che ane tenI sAthe bhoga vilAsamAM 12 varSano samaya vItI jAya che. A prasaMganuM varNana zRMgAra rasanuM che. 1. jIhu = jIbha 56 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekavAra sthUlibhadra ghoDA para savAra thaIne jaMgalamAM pharavA jAya che tyAre kozAne tenA pratye sneha-rAga pragaTe che. ane tyAra pachI A sneha-premane vaza thaIne sthUlibhadra bhoga sukhamAM vilase che. kozA potAnA prema vize jaNAve che ke prema eka pakSa nathI hoto. kavi jaNAve che ke - re ? re ? nayanA eka pakha neha kahA karaI pIraI apanA dehA dekhana kAM tuM hi huArA savAdA tuM kyuM dilakA lahaI vikhavAdA. 6 || kozA sakhIne kahe che ke tuM uttama vastra dhAraNa karIne sthUlibhadrane mArA mahelamAM Ave te rIte kAma kare. sakhInA prayatnathI sthUlibhadra kozA pAse Ave che. kozA potAno prema vyakta kare che. kavinA zabdomAM A prasaMga nIce pramANe che. etanA kAma karI sakhI AI thUlabhadra sAhibakuM aba lAI kyAM kucha bATa jovaI hama unDakI, jetanIbATa dekhaI sahI tumbakI | 14 | kozA pAe karIre zilAma vaha sakhI AI thulIbhada dhAma mahala pichANI karaI aradAsA sunau ho sAhiba kozavilAsA / 15 / jaba laga dekhA tumakA didArA taba lagaI Asakha lAgA hopyArA nayane nayana huA 2 milAvA dila milanakuM dharaI utAvA / 16 . sthUlabhadra caMdrAyaNi 57. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozAnA premanI abhivyakti karatI paMktio joIe to - Tuka Tuka cubataI bahu kAhe daIA eha hamArA deha tuha dIA. gojhalIuM hura mukuM jIvANuM virahiM paryA kAhethI mAruM / 18 | apane nayanakuM kAhe na zikhAu parakuMvedha lAI mata vAhu hama tumha vayarana bujhaI ketA dilathApIri karaI [ haraI ] bahumatA / 19 / hamakuM nayanA kAmaNa kIdhA kInA] saba jana pekhata mana harI lInA tumha bina dAyama jalaI merA sInA rovata rAvata eha tanu bhInA || 20 | (gA. 18 thI 20) chelachabIlo yuvAna kozA sAthe bhautika sukha bhogave che tenuM nirUpaNa karatAM kavie zRMgAra rasanI anupama anubhUti karAvI che. madhura paMktio dvArA A rasanI anubhUti thAya che. kavie A prasaMgamAM citrAtmaka zailIno prayoga karIne prasaMgane mUrtimaMta rIte varNavyo che. yAku rUpa anupamakIlA navayovana banI manamatha lInA tumha bhI sAhiba chela chabIlA sakala kalAguNa jANa raMgIlA erapo kusuma sakarbara kabarI daMDA gaMgA yamunA saMga akhaMDA ratana khaciMta siri cAka ju sohaI anupama gophaNAImanamohaI radI nAga suraMgA maMga abhaMgA kaNaya rayaNa AbharaNa sucaMgA niSadha kanaka vasu giri kira saMgA, nirakhati ulaTa raMgataraMgA 27 tilaka khaMbha dorI alaka virAjI madana bAjIgara khelaI bAjI pavara lalAma banyaurAzi Aghau nIkI patralattA mana bAdha ll28. rUpa mahodadhi lahari vakhANaha madana virakI huraNa sIgiNI jAuM yAkI bhamuha kuTila atikAlI, mohanabelI jilI aniyAlI rahelA (gA. rapa thI ra9). 1. gojhalIuM = gojhAruM 58 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozAnuM rUpa varNana madhyakAlIna kavionI pracalita upamA dvArA karyuM che. namUnArUpe paMktio nIce pramANe noMdhavAmAM AvI che. (gA. 30 thI 33) nayanakamaladala opama pAvaI mada ghumita dekhana mana dhAvAI jinake jIte mRgavana lInA - nava nava rasakA jANavuM khajAnA. | 30 || gaura kapola zazibiMba samAna pAvaI nAriMga ke upamAna ugaTyA mukura taNI pari dIpaI nirakhati nayanAM tarasana chIpaS I31 naka besara bhUSita tasa nAsA yAke Age tilaphUla dAsA adhomukha mayaNa cuNI rayaNa saMdehI kAmuda zalabha sAraMga saMga ehI || 30 || adhara sukomala madhura suraMgA, prematarU kizalaya mohi manacaMgA kuMdakalI sama dazanakI paMtI jitI motinakI jiNI kaMti 33 !! kavie rUpakozAnA varNanamAM bharapura zRMgAranuM nirUpaNa karyuM che. kozAnuM mohaka ane AkarSaka varNana bhalabhalA yogIone yogano mArga choDAvIne bhoganI lapasaNI bhUmimAM ramaNe caDhAvI de tevI abhivyakti thaI che. kozAnA aMgopAMganI upamAo ane avanavI kalpanAnI sAthe lalita madhura zabdAvalIothI kavi pratibhAno anokho paricaya maLe che. kozAnA vacana vANImAMthI sudhArasa jhare che. gauravarNa lalATa para tilaka zobhe che. te joIne yuvAno mohyA che. zaradaRtunA candra samAna zobhA Ape che. vAMkI-tirachI najara, ratnamaya kuMDala, sukomaLa 1. dazana = dAMta sthUlabhadra caMdrAyaNi 59 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMTha, ratnajaDita maMgalasUtra, suvarNa ratnanI mALA kaMThe zobhe che. ratnajaDita mudrA aMgulI para zobhe che. A prakAranA sauMdaryathI zobhatI kozAnI upasthitithI jhAkajhamALa apUrva sauMdaryamaya tejapuMjano samUha nihALI zakAya che. kavi kalpanAno namUno nIce pramANe che. gaura sukomala udara ati kSAma gaMbhIra nAbhi nahi abhirAma ye dekhata yogI yoga cUkaI manathI mAna mAnI jana muMkaI ! 43 | (gA. 53 thI 55) gajagatijInA AMsU pADaI haMsa kira lAyA janapada chADaI aIsI rUpa taNI ghaDIre rehA kyahI bakhAnI eka sajIhA paDyA jaMgama mohanabeli guvAnI kAraNa rUpa dharyuM re bhavAnI aIsI apachara nahi suralohi nAgaloka paNi soI bina phoka // 54 madapUmita madanAlasa tIkhe nayaNe kAma zilImukha sarikhe je nara dekhyA unakA jevAro saphala dunImaI avara asArA papA sthUlibhadra paNa gauravarNa ane uttama aMgothI sauMdaryavAna yuvAna che. pUrva janmanAM puNya yoge Avo svAmI maLe. kozA ane sthUlibhadra baMne rUpa ane sauMdaryamAM samAna che eTale kavie kAlidAsanA zabdomAM kahyuM che ke - ratnansamAcchiA jAMnenA eTale ke ratnano suvarNa sAthe saMyoga thAya. (gA. 45, 56, 58) soI nara subhaga ziromaNI sImA pUravajanma tapyA tapa bhImA sA mani dhyAvaI jinakuM bAlA tAluM mayanaprasAda vizAlA 56 che. 1. javArA = janma 60 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekekA tasa tanakA aMsA varNavata hovaI lAkha ja barasA jobana rUpakalA caturAI vibhava vibhUSita daivi nIpAI pa7 || tasa anurUpa ju rUpa tumhArA e bipi kiInA sarisa bicArA ratanakuM ratana molAvA nIkA, asarisa saMga yu lAgaI phIkA // 58 | purUSa vagara strInI zobhA nathI. e pracalita vicArane vyakta karIne dhUlibhadra kozAnA saMbaMdhano saMketa karyo che. (gA. dara) nara bina nAri dharaI aMdohA nAri bina narakI kyAM sohA zazi bina pUnima prAna na pAvaI pUnima bIna zazI sohana bhAvaI | 62 kozAno abhUtapUrva prema joIne sthUlibhadra mahelamAM birAjIne bhoga sukha mANe che. sthUlibhadra ane kozAnA bhoga vilAsanI paMktio nIce pramANe che. (gA. 67 thI 72). Isara gorI yuM gaji jorA, pema milyA huM caMda cakorA gAthA gIta kathArasa kahivaI IyuM dhana jobanakA phala levaI 67 cuA caMdana kezara sArA lAla mahalamaI atihi dIdArA khUbaI DhAlI uhAkAracAI narama nihAlI gulli bichAhI 68 bAliSTa dohUuM pAsi suhAI rati sukha khelAI thUlabhadra sAMI kozA bola bolI usavelA suguNi vAdhI manamatha velA che 69 || kyAM kuchu lAja nahI tumha sAMI dekhau saba sakhI hasatImaha mAhaI na-na mama mama karataI jhInA aMga bhIDI bhIDI AliMgana lIlA || 70 || 1. aMdohA = duHkha sthUlabhadra caMdrAyaNi For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhIData colI-kasaNa traTukI TukaDe TukaDe thaNathI cUkI thaNahara madamata gajakuMbha sarikhA aMkuzakaraja dIA ati harisA | 71 | corI corI karI kahAM lInA cita birANA ho chInI lInA iMu bhujapAsi bAMdhI kAmarAjazuM rAkhyA hoI thaNa DuMgaramAjhaI || 72 / prathama khaMDanI chellI kaDImAM sthUlibhadra ane kozAnA vilAsano mitAkSarI ullekha thayo che. nava-nava ramata ramyA rasa bhogI e rasa bUjhaI catura saMyogI Ila dhana koDI vilasIvA re bAra varasa rahe thUlabhadra pyAre meM 78 . sthUlabhadra caMdrAyaNano prathama khaMDa mAtra sthUlabhadra rUpakozAnA varNanano nathI paNa kavitva zaktino sarvottama namUno che. avanavI kalpanAo, zRMgArarasanI hRdayasparzI abhivyakti citrAtmaka varNana, ucita zabda vaibhava ane lalita madhura maMjula padAvalIothI madhyakAlIna samayanI A sAMpradAyika racanA kavitAmAM cAra cAMda lagAve tevI rIte zobhe che. A kAvyano sAco AnaMda to mULa kAvyano AsvAda karavAthI maLe tema che. sthUlabhadra caMdrANi (khaMDa-2) samIkSA prathama khaMDa zRMgAra rasano bhaMDAra che to bIjo khaMDa karUNa rasano hRdayasparzI anubhava karAve che. karUNarasanA prabhAvathI kozAnuM hRdaya parivartana karAvavAmAM sthUlibhadranI bhAvavAhI jinavANI saphaLa nIvaDe che. 6 2 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra varasanA bhoga vilAsa pachI sthUlibhadrane maMtrI pada svIkAravA naMda rAjA kahe che tyAre rAja khaTapaTamAM jIvana vItAvavA karatAM AtmAnA kalyANano mArga zreSTha gaNIne saMbhUtimUni AcArya pAse dIkSA aMgIkAra kare che. dIkSA aMgIkAra karyA pachI jJAna-dhyAnajapamAM kALa nirgamana kare che. tyAra pachI guru AjJAthI kozAne tyAM cAturmAsa mATe jAya che. sthUlibhadra muni veze kozAne tyAM AvyA eTale kozAno harSollAsa vadhI gayo ane vicAryuM ke munijIvanathI kaMTALIne ahIM AvyA che paNa kozAnI A vicAradhArA niSphaLa nivaDI. bAra varasanA bhoga-vilAsa pachIno lAMbo kALa kozA mATe virahamAM jhUravAno hato. A samayanI kozAnI manaHsthitinuM karUNarasamAM Alekhana thayuM che. temAM prakRtinA uhApana vibhAva dvArA kozAnI vedanAne vAcA ApavAmAM AvI che. strI sahaja vilApathI enuM haiyuM vedanAthI bharAyeluM che tene kavie ucita zabdo ane padAvalIo dvArA nirUpaNa karyuM che. kavie bIjA khaMDanA AraMbhamAM vastu nirUpaNano ullekha karyo che. "kozA viraha vakhANayu, bIjaI khaMDi vizuddhi" - sthUlibhadranA virahano AraMbhamAM ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - kozAnA virahanI abhivyaktino paricaya karAvatI paMktio nIce pramANe che. (gA. 19, 21, 23, 25, 33 thI 35) karataI pemu sAMI haI sahilA pApI pachaI palatA duhilA sukhaduHkha unhasya jau navI sahiI neha badanAmI kAhetu vahiI II1lI tanakA bheda na thA dina etA hama tumha khusamaritikAna hatA aba tuhe khusama hama tuM joI kyA avatAri na bIhu huI rahyA sthUlabhadra caMdrAyaNi For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ phATI na hairA kAhe tanu tAvaI tuM bina bihi kiMhi du:khanuM caMdana lAIma khiIna hairaI sobhI tapAu je mujha pII ||2NA haiyA pathara kaThora karAlA sajjana birahAnalathI jAlyA jala mata lAI hovaIgA spedI tAthijAIgA pIudila bhedI // 25 // yu kari bichure ratanakuM taraphara nayana karaMti huM sAMI tujha dekhavA, aMgari jiu phiraMti // 33 // . phiri phiri maMdira serI dekhaI mukhilisa dhana ri tumhena pekhaI tAthaIM nayanAM hue re nirAsAM dulahe ju ni yu bapIro pyAsA / / 34 / / re hairA khAMcyA rahaI dhANI-tila mata hoI sAMI milaNaIMkuM taI kIA kA bUjhaIge soI // 35 // kozA potAnA dilanI-aMtaranI vAta konI AgaLa kahe ? kavinA zabdo che dilakI bAta kahu kinu AgaI kahibhI hairA nikuranalAgad khuza bharI nayane jinakuM jovaI so bina saba jaga jaMgala hovaI ||4nA hairA ucAuMsuM kIA kAhAthI etanA neha Aja uhAM gahIMmaIM kahAM, kyuM rahavaIgA deva. // 41 || (gA. 40-41) kozAnA dilamAM svAmI sthUlibhadra vasyA pachI have AvyA nahi ane pIDA-dardanI anubhUti thAya che. kavi jaNAve che ke - mahirabirANI tumha nahi apanI kAhena hoI sAMI tu dila bhIMtari vasyA tuM kyAM Atasa deI // 43 // (gA. 43) 1. bapIrA 64 = - bapaiyApakSI 2. mahirabirANI = maherabAnI For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virahAvasthAmAM svAmInuM smaraNa karatAM kozA kahe che ke - hairA sAMI nijIka tuja kahANI karaI aMdoha nahajaI rovaI AMkharI jinaku-sajana bichoDa ! 49 | sAMI rUpa likhI jaba patarI nayaNe dekhauM piuthI bichurI dusamana vihI mujha tubhI saMtApAM AMsu AI nayaNAM ThApaI 50 | (gA. 49-50) pUrNimAnI khIlelI cAMdanImAM svAmI vinA virahavedanA saMtApa Ape che. kavi jaNAve che ke - punikA dina sobhAga ja sArA je binajhInA hovaI bharatArA gunahaI tUTaI kahaI hura cAlI biraha sahaI sakhi soI nehayAli pa1 | Idhara rahe bhI hama haI tumhAre tuhe bhI uhAMthI sAMI hamAre hura kyAM kAgada lekha paThAu likhataI kacchabhI cheharA na pAuM para // (gA. 21-para) virahAvasthAmAM svAmIne yAda karatAM milananI tIvra IcchA pragaTe che. Agamanano koI saMdezo maLe to dilamAM zAMti ane prasannatA thAya. sAMI saMdesaI dila bharyA jaye dariyA jalabuMdi milaI tuM kabahi ThAlavuM hura rAkhyA haI maMdi. || pa3 | (gA. pa3) prakRtinI pazcAd bhUmikAnA saMdarbhamAM virahavedanA vadhu AkarIasahya banI che. A mAhitI kavinA zabdomAM nIce mujaba che. sthUlabhadra caMdrAyaNi 65 For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unata ghaTA ghara unamI Aye tAthaI zItala samIrazuM vAe aMgani AI mora kiM gAe cAtaka savadiI biraha jagAe. / 54 | (gA. 54) sakhI ane kozAno laghu saMvAda virahavasthAmAM AzAnuM kiraNa pragaTAve che. (gA. pa7-58) saba sakhi kahaI kAhethI tanu tAvaI saba dina sarIkhe nahu jAvaI Arati jinakuM vilaMba na sahavAI ubara pAkaI kyuM khare rahavaI | pa7 | kozi kahaI sakhi AjukI rAti thulIbhada supati Ase parabhAti dilakA ulaTa aMgi uchAyA yA tu AvaIgA thUlabhada nAhA. || 58 | kozAnA virahanI vedanAne abhivyaktine aMte sthUlibhadra muni veze padhAre che. A zubha samAcAra AnaMdadAyaka bane che. "kAgaDo' kALo paNa mahemAnanA Agamanano saMdeza lAve che. te saMdarbhathI kavi jaNAve che ke - kAga uDAtA jinake kAji sAMI miletuM dilakuM nivAje AjUkA ulaTa aMgi na mAvaI jJAnI bina kihi kahyA na jAvaI durA (gA. 62) sthUlibhadra muni kozAne tyAM comAsuM rahe che ane kozAne pratibodha pamADI vratadhArI zrAvikA banAve che. A rIte "madhureNa samApayetu"nA nyAye sthUlibhadra kozAnuM milana zAMtarasanA nijhara samAna AnaMdadAyaka bane che. jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadranI vANIthI kozAnuM hRdaya parivartana thAya che. kavinA zabdo che. yUlibhada munIvara rahe caumAsI bujhavaI kozAkure ullAsI sunI ho kozA bacana rasAlA, saba caMcala haI dunIyA jaMjAlA. || 63 che. jabathI jobana vesi ho mAtA urati birANI cu citta lAtAM jabathI huA bujaruka jAtA, tabathI huI anerI dhAtA / 64 | koIka kisakA vhAlA hovaI savAratha sAhAmA saba koI jovAI bhamarA kusumapari saba dekhauM jaba rasa taba lagaUphiratA dekhI dipA (gA. 63 thI 65) sthUlibhadranAM vacana sAMbhaLIne kozA dharma pAmI samakita dhAraNa kare che. (gA. 66) munI ke bacana suNI kozi joI dharamaha setI rAtI huI samakita zIla lII munI pAsaI munIbhI cAle pahutaI caumAsaI / 66 ahIM bIjo khaMDa pUrNa thAya che aMte kavinAmano ullekha ane sthUlibhadranI stutithI savi sukha thAI evo phaLAdeza darzAvyo che. prakRti-praNaya ane mAnava hRdayanA bhAvanI sthitinuM karUNa rasasabhara nirUpaNa karatI A kAvyakRti bhASA-bhAva ane kavi pratibhAnuM aneruM darzana karAve che. gUrjara bhASAno prayoga paNa samakAlIna samayano prabhAva darzAve che. sthUlabhadra caMdrAyaNa For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemajIno coka jaina sAhityamAM nemanAtha bhagavAnanA jIvanane kendramAM rAkhIne vividha kAvya prakAro astitva dharAve che. nemanAtha prabaMdha, neminAtha rAsa-phAgu, nemikumAra dhamAla, dhavala-vivAhalo, nemanAtha bAramAsa, nemi caritra mAlA, neminAtha rAsa-vasaMta-vilAsa, nemanAtha rAjimatI snehavelI, nema rAjula navabhava, nemi vivAha, nemanAtha zIla rAsa, nemanAtha jhIlaNAM, chaMda, caMdrAulA, neminAtha vinatI navaraso, hamacaDI, ulaMbho, nemi paramAnaMda veli, neminAtha vasaMta phUlaDA, nema rAjula lekha, nemanAtha rAjimatI gIta, stavana, neminAtha catuSpAdikA, nemanAtha rAjimatI bAramAsa savaiyA, neminAtha zloko, lAvaNI, khyAla, vagere kAvyo racAyAM che. kAvya prakArono vividhatAnI sAthe samRddhino paricaya thAya che. nemajIno coka e kAvya prakAranI samRddhimAM pUraka bane che. cokanI mAhitI nIce mujaba che. coka eTale gAma ke nagarano mukhya mArga, cAra rastAvALI mukhya jagA-sthaLa, eka prakAranI gAvAnI rIta ke zailI, coka eTale lAvaNI kAvyamAM AvatI eka kavitA. jemAM cAra ke ATha kaDIno samAveza thAya che. eka kaDI asvAInI, ra-3 kaDI aMtarAnI, 3 68 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 kaDI jhUlanI, chellI kaDI vALavAnI Teka rUpe hoya che. coka eTale bhaktimArganI prabhu guNa gAvAnI stavana zailInI racanA. coka eTale gharanA pravezadvAra pahelAMnI khullI jagA athavA makAna sAthe joDAyelI khullI jagA ke jyAM sAmAjika ane dhArmika prasaMgoe janasamUha bhegA thaIne utsavanI AnaMdapUrvaka majhA mANe che. cokamAM lagna ke dIkSAnA prasaMge gIta gAvAno anero avasara yojAya che. madhyakAlIna kAvya racanAomAM "coka'no zabda prayoga thayo che. kavi udayavaMtanA gautama svAmInA rAsamAM nIce pramANenI mAhitI maLe che. kumakumacaMdana chaDo devarAvo mANeka motInA coka purAvo. ahIM cokano artha zobhA-zaNagAranA arthamAM che. jina maMdiramAM paNa coka mahattvanuM sthAna dharAve che. pratiSThA-paryuSaNa ane anya dhArmika tahevAromAM cokamAM bhakto bhegA thaIne prabhu bhakti kare che. kavi samayasuMdaranA sImaMdhara svAmInA stavanamAM cokano saMdarbha che. IMdrANI kADhe gahulIjI, motInA coka pureza." ahIM bhagavAnanI dezanA prasaMge zaNagArano artha prApta thAya che. gahulI kADhIne motIthI cokanI jagA zaNagAravAmAM Ave che eTale bhagavAnanuM uttama dravyathI sanmAna thAya che ema samajavAnuM che. AvA sauMdaryamaya cokamAM prabhunI dezanAnuM zravaNa karIne bhavyAtmAo virati dharmano svIkAra kare che. cokamAM vividha rIte prasaMgocita zaNagAra karavAnI praNAlikA dhArmika ane sAmAjika tahevAromAM nihALI zakAya che. vividha pUjA saMgrahamAM bhAvanAnA laghugItamAM cokano saMdarbha prApta thAya che. nemajIno coka For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "mArA nAthanI vadhAI bAje che. IMdrANI mila maMgala gAve, motIyana coka purAve che." ahIM prabhu bhaktinA saMdarbhano ullekha thayo che. mRtyulokanA mAnavIo to bhakti kare paNa svargamAM rahetI IMdrANI paNa prabhu bhaktimAM lIna banIne motInA coka purAvI maMgala gIta gAya che, eTale cokamAM prabhu guNa gAvAno saMdarbha mahattvano gaNAya che. coka vizenI uparokta mAhitInI bhUmikA pachI "coka prakAranI racanAono saMkSipta paricaya nIce pramANe che. 1. aDhAramI sadInA uttarArdhamAM thayelA kavi amRtavijayajIe nemanAtha ane rAjumatInA covIza cokanI racanA karI che. temAM mukhyatve nemanAtha bhagavAnano caritrAtmaka paricaya prApta thAya che. prabhunA caritrane ra4 bhAgamAM vibhAjita karyuM che ane covIza coka nAma ApyuM che. 24mA cokanI mAhitI nIce pramANe noMdhavAmAM AvI che. te uparathI racanA samaya ane prabhu avicaLa pada pAmyA teno ullekha thayo che. prabhu hitakArI saMjama ApI, thApI zIvapada nArI, jAuM balihArI. siddha navame bhava jina rAje pahilAM tArI toDI joDI. sahasAvana sagalI. ziva pahotA, karama bhasma toDI nema-rAjula avicaLa thaI joDI | 1 || milI gopI saMvAda suNAyo che, zrI nema vivAha manAyo che. 70 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te adhikAra banAyo che. kIo ogaNacAlIza aDhAre kArtika vadI paMcamI ravivAre e covIza coka cAtura dhAre. muni ratnavijaya paMDitarAya, budha zIza vivekavijaya bhAyA. tasa zIva amRta vijaya guNa gAyA. itizrI nemanAtha rAjImatInA 24 coka saMpUrNa. li. premacaMda kavie saM. 1839mAM cokanI racanA karI che. samagra kRtinA vibhAjana mATe 'DhALa' zabdaprayoga karyo che. 24mI DhALamAM 'coka'no nirdeza thayo che. DhALamAM 3 ane 4 kaDIno prayoga thayo che. kavinAM madhyakAlIna sAhityamAM 'pada' racanA pracalita thaI hatI temAM narasiMha mahetAnA jIvananA prasaMgo ane kRSNabhakti viSayaka padonI hAramALAnA pado racAyAM che tenI sAthe 'coka'nI racanA nemanAtha viSayaka 'hAramALA' samAna racanA thaI che. prabhunA jIvananA prasaMgonuM nirUpaNa kRtrima rIte thayuM che. 'pada'mAM ochAmAM ochI traNa kaDInI maryAdA che te pramANe 'coka'mAM kavie traNa ane cAra kaDImAM vastu vibhAjana karyuM che. A eka lAkSaNika kAvya racanAno namUno che. A kRtino paricaya apragaTa hastapratanA AdhAre noMdhavAmAM Avyo che. caritrAtmaka kAvyakRtiomAM vastu vibhAjana mATe DhALa, ThavaNI, kaDavAM jevA zabda prayogo thayA che. ahIM 'DhALa' zabda prayoga ane 'coka'no nirdeza prabhunA guNagAnanA saMdarbhamAM che. garabA gAvAnI praNAlikAnA saMdarbhamAM paNa AvI racanA cokamAM gavAya tevI che eTale bhakti mArganI eka viziSTa racanA tarIke paNa sthAna dharAve che. nemajIno coka For Personal & Private Use Only 71 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. kavi amRta vimaLajIe "nemajIno cokanI caritrAtmaka racanA traNa DhALamAM karI che. racanAno AraMbha nemakumAranA lagnanA varaghoDAthI thayo che ane pazuonA pokAra sAMbhaLIne lagnanA mAMDavethI rAjulano tyAga karI gaDha giranAra jaIne dIkSA aMgIkAra karI karmano kSaya karIne mokSaprApti kare che. rAjula paNa nemajInA pagale cAlIne AtmAnuM kalyANa kare che. A viSayane kendramAM rAkhIne cokInI racanA karI che. kavie rAjulanI manovedanAne vAcA ApI che. temAM rAjula nemakumArane olaMbho Ape che teno ullekha thayo che. traNa DhALanI A racanA rasAsvAda mATe vAcaka vargane anukULa bane tevI che. kAvyano AraMbha nemakumAra rAjavI ThAThathI lagnane mAMDave Ave te prasaMgathI thayo che. kavinA zabdo che : A jone benI jAdavapati Ave ThAThamAM, hAM re ghaNAM vAjIMtra vAge tAnamAM. | 1 | Aje mAre ghera AnaMdano dina che. hAM re mAre jaDyuM ciMtAmaNI hAthamAM che 2 | lagnanA prasaMge rAjula nemakumAranI pratIkSA karI rahI che ane haiyAmAM harakha mAto nathI. kavi jaNAve che ke - huM vATa jouM Avo ne nema alabelA khINa khINa palapala prItama nIrakhe hAM re mAre harakha na mAye manamAM ne 1 DhALa-ra pazuono karUNArda svara sAMbhaLIne nemakumAra rAjImatIno tyAga karIne gaDha giranAra jaI saMyama svIkAre che. jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahasAvana jaI saMyama lIdho hAM re jItI lIdho moha mahImAna. trIjI DhALamAM rAjulanAM haiyAnI vedanAne vyakta karavAmAM AvI che. svAmIno mane viraho ghaNuM duHkha de che, baLa anaMtu suranara kahe che. hAM re eka nArI dekhI zuM bIe che ? tame mUko paNa huM nahi mUkuM, hAM re ema kahI jaI saMyama lIe che. amRtavimala kahe dhanya e rAjula, hAM re mane vAMchita sukha dIe che. kavie kAvyane anurUpa madhura padAvalImAM racanA karIne prasaMgono mitAkSarI paricaya karAvyo che. 3. mANeka munie neminAthanI lAvaNI saMjJAvALI kAvyaracanA cAra cokamAM karI che. A racanAmAM coka zabda prayoga nemanAthanA caritranA prasaMgonA vibhAjana mATe thayo che. dareka cokamAM cAra kaDI che eTale lAvaNIno saMdarbha prApta thAya che. geya padAvalIo dvArA caritrAtmaka mAhitInuM nirUpaNa thayuM che. cothA cokanI namUnArUpa paMktio nIce pramANe che. choDIne pazuno vRMda rathaDo vAle, ghara AvI prabhu dAna saMvatsarI cAle. suNI vAtane rAjula mUcha dharaNI DhaLatI, he nAtha ! zuM kIdhuM koDI vilApo karatI. laI saMjama daMpatI karama kaThinane toDe. prabhu... 3 | nemajIno coka 73 For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba upanuM kevaLajJAna mugatimAM jAve, prabhu siddha buddha ajarAmara padavI pAve. guru rUpakIrti guNa gAve raMge savAyA, mesANe rahI comAsa zrI jinaguNa gAyA, muni mANeka lAvaNI gAve manane koDe. prabhu.... 4 bhakti mArganI racanAomAM coka vizenI uparokta mAhitI kAvya prakAronI vividhatAnI sAthe navInatA darzAve che. jaina sAhityanI samRddhinA pratIka samAna A racanA AmajanatAnA hRdayamAM gauravavaMtu sthAna dharAve che. 74 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra navaraso jaina sAhityamAM viSaya vaividhya ane kAvya prakAromAM nemanAtha bhagavAna ane sthUlibhadra mahAmuninuM sthAna prathama kakSAnuM jaNAya che. sthUlibhadra vize vividha kAvyaracanAo prApta thAya che. temAM 'sthUlibhadra navaraso'nI prApta kRtiomAM rasanirUpaNanI dRSTie kalAtmaka racanAo thaI che. navaraso kRtinA AsvAda mATe sthUlibhadrano saMkSipta paricaya ApavAmAM Avyo che. sthUlibhadra naMdarAjAnA zakaTALa maMtrInA moTA putra hatA. yuvAvasthAmAM kozA gaNikAnA mohamAM paDIne bhogavilAsamAM ghaNo samaya vItAvyo hato. tyAra pachI jIvanamAM vairAgyabhAvanA udayathI saMbhUtivijaya pAse dIkSA aMgIkAra karI hatI. saMyamajIvanamAM bhadrabAhusvAmI pAse 10 pUrva sudhIno abhyAsa karIne jJAnopAsanAmAM vRddhi karI hatI. sthUlibhadramunie pUrva jIvananI paricita kozA vezyAne tyAM gurunI AjJAthI cAturmAsa karyuM hatuM. kozA vezyAe vividha pralobhano dvArA sthUlibhadrane pUrve bhogavilAsamaya jIvana jIvyA hatA tema jIvavA mATe prayatno karyA hatA tema chatAM sthUlibhadra muni sAdhu vratamAMthI calita thayA nahi ane saMyamamAM ja nimagna rahyA. sthUlibhadra navaraso For Personal & Private Use Only 75 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadramunie kozAne paNa zrAvikA dharmamAM sthira karIne sanmArge vALI hatI. cAturmAsa pachI sthUlibhadra munine gurue duSkara, duSkara, duSkara jevA zabdothI anumodanA karI hatI. sthUlibhadra kAmavijetA tarIke prasiddhi pAmyA che. A prasaMgone anulakSIne kavioe vividha kAvyo racyAM che temAM sthUlibhadra navaraso atyaMta razika ane AsvAdya kRti prApta thAya che. sthUlibhadra navarasa duhA jaina sAhityamAM nemanAtha bhagavAna ane munivarya sthUlibhadranA jIvananA prasaMgone vastu tarIke svIkArIne kavioe rAsa-phAgu, sajajhAya, gIta, vela, bAramAsa, ekavIso, caritta, copAI, chaMda, dhamAla, nATaka, mohanavela, saMvAda, bolI vagere kAvya prakAronI racanA karI che temAM navaraso, navarasa kAvya prakAra rasa alaMkAra ane zailInI dRSTie manohara ane cAritrAdya kRtio racAI che. sthUlibhadra navarasa duhA kRtinI mAhitI nIce pramANe che. kavi dIpavijayajI e sthUlibhadra navarasa duhAnI racanA saMvata 1862mAM karI che. A kavino samaya 18mI sadIno aMta ane 19mI sadInA pUrvArdhano gaNAya che. pU.zrI ANaMdasUragacchanA paMDita premavijaya-ratnavijayanA ziSyA hatA. navarasano artha avanavA rasanA prayogathI duhAnI racanA ema samajavAnuM che. kavi nyAyasAgaranI sthUlibhadra navarasonI racanAmAM sAhityamAM je navarasa kahevAya che tenA saMdarbhamAM prApta thAya che. - kavie "duhA'no prayoga karIne 8 DhALamAM kAvya racanA karI che. temAM DhALa 4 ane 5 nA duhA pUrve thayelA kavi udayaratnanA dhUlibhadra jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navaraso kRtinA duhAne sthAna ApyuM che. A DhALane aMte "udayaratnA zabda prayoga thayo che. eTale dIpavijayanI racanAmAM udayaratnanA duhAno samAveza thayo che. navarasonA mahattvanA prasaMgonI mAhitI nIce pramANe che. prathama DhALamAM zakaTALa maMtrIno zrIyakanA hAthe ghAta thAya che tenuM vRttAMta jaNAvyuM che. sthUlibhadra rAjasabhAmAM A vRttAMta sAMbhaLIne rAja khaTapaTathI dUra rahevAno nirNaya kare che. sthUlibhadra maMtrIpada na svIkAratAM saMyama svIkAravAno mArga apanAve che. mArgamAM vicaratA sthUlibhadrane saMbhUtivijaya munino paricaya thayo ane cAritra aMgIkAra karyA pachI gurUAzAthI kozAnI citrazALAmAM cAturmAsa rahevA mATe gayA. praznottara svarUpamAM uparokta mAhitI rajU thaI che. kAvyanA AraMbhano duho joIe to. sthUlibhadra kahe sukha bhUpati, kima mAryo mujatAta, mujha teDavA kima mokalyo, kaho hive avadAta che 1 / sthUlibhadra rAjasabhAno tyAga karI saMyama svIkAre che tenI mAhitI zabdomAM joIe to - rAjyasabhAmAMthI UThIne Ave maMdira jAma, mAragamAM munivara saMbhUtivijaya INa nAma / 15 // triya paradakSiNA deI karI, Aloce vihAra, sthUlibhadra gurUne vinave, cAritra gho sukhakAra // 16 // gurU vicAre cittamAM, haluA karamI eha, valI prANI prati bodharyo, e sthUlibhadra guNageha 17 sariyAnI anumati leI, lIdho saMyama bhAra, vihAra kare tihAMthI have, koIka deza mojhAra / 19 che. 1. sariyAnI = zrIyakanI sthUlibhadra navaraso For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadra kozAne tyAM jAya che ane dAsI kozAne sthUlibhadranA AgamananI vadhAmaNI Ape che. kozA cAtaka samAna sthUlibhadranI rAha jotI hatI te A vadhAmaNInA samAcArathI harSollAsa anubhave che. kavinA zabdo che bAra varSanI prIta pachI rAjasabhAmAM gayelA sthUlibhadra sAdhuvezamAM kozAne tyAM padhAre che eTale kozAnA aMtaranI abhilASA paripUrNa thavAnA hetuthI AnaMdamaya banI che. sthUlibhadrane maheNAM detI mAnunI jaNAve che ke tava uThI A suMdarI, pIune milavA kAja, cAtaka jina caturA huMtI, te UbhI karI lAja // 5 // 1. kusa 78 sataNo jima tApaNo, valI jehavo saMdhyAvAna. ThAra taNo jima mehano, nAgara mitranuM mAna // 7 // - meNA detI mAnanI madhurI bole vANa, Aja saphala muMja AMgaNo, Aja saphala dinareNa | 8 | karUNa rasanI anubhUti thayA pachI sthUlibhadranA AgamanathI zRMgAra rasanuM nirUpaNa thayuM che. bIjI DhALamAM uparokta vigatono samAveza thayo che. kozAnA cittamAM apUrva AnaMdanI laherI ubharAI rahI che. have pUrvenI prItino raMga jAmaze. AvA vicAramAM nimagna kozAne sthUlibhadra viSayasukhanA karUNa du:kha ane pariNAmanI vigato ApatA jaNAve che ke motI thALa vadhAvIne, kozA kare aradAsa, pUrava priti saMbhAriye, karII lIla vilAsa | 9 | thUlibhadra kahe suNa suMdarI, meM vaza kIdho neNa, tuM vyAkula thaI virahiNI, kima bhAkhe ImavayaNa || 12 || = ghAsa For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe kozyA suNa pIujI, tuM mujha jIvana prANa, prItavelI hive siMcAI, valI vadhe jima vANa | 13 che. trIjI DhALamAM sthUlibhadra-kozAnA saMvAdanuM bhAvavAhI nirUpaNa thayuM che. kozAnA zRMgArarasanI anubhUti ane vANInI sAme sthUlibhadranI vairAgya-zAMtarasanI vANIno pravAha AkarSaka banyo che. kavinA zabdo che - abalA sabalA sihaNi, dUragatinI dAtAra, siMhaNano bhaya eka bhave, bhavabhava bhaya mujha nArI 18 zRMgAra rasanA namUnA rUpe paMktio joIe to - kozyA kahe INa maMdire, AvI raho comAsa, bhAvabhagati nita prate karo, bhojana sarasa taMbola. madhura vayaNa mukhathI kahe, pIu karII raMga rola. jogAraMbha chAMDI karI, raMge ramo ekAMta. tavadAsI kozyAne kahe, nATaka karII eka. hAvabhAva dekhAlasuM, sajI soLe zaNagAra. sthUlibhadranI vANInA namUnA rUpe paMktio zAMtarasanI samartha abhivyakti samAna che. ' naMdiSeNa sarIkhA jatI, ASADhAdiku jeha. mohamahAbhaDa vaza karI, mugati gayA rUSi teha. kAcI kAyA kArimI, mAyA mohinI jAli. azirapaNuM jIvana taNuM, jehavuM saMdhyAvAna. dhIrapaNuM meM AdaryuM, jobana athira saMsAra sthUlibhadra navaraso 79 For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozyAnA virahanI caramasImA darzAvatI raudrarasanI paMktio hRdayadrAvaka banI che. viSayanA viDaMba te virahiNI, khaMbhe pachADyo tanna. jAlima vayaNane vaza karyo, pAMce grahamA subhaTTa. eka mane thaI kAminI, krodha kIyo dahavaTTa. kozyAnAM hAvabhAva, bhojana ane nATakanI niSphaLatAnA pariNAme teNInA hRdaya parivartananI mAhitI ApavAmAM AvI che. temAM yUlibhadranI zAMtarasa-vairAgyanI vANI nimittarUpa che. kozyAnA hRdaya parivartananI mAhitI ApatA kavinA zabdo che - kozyA samakita pAmIyA, thUlibhadra prItama pAsa, Aja saphala dina mAtaro, dhana citrazAlI AvAsa. INa mehale sukha bhogavyA, IMdrANI pare jema. te mATe tuma IhAM raho, dhUlibhadra riSIrAya. koNyA sthUlibhadrane kahe che ke meM tamone rIjhavavA ghaNA upAyo karyA paNa tame tamArA vratamAMthI calita thayA nahi e mAro moTo aparAdha che, ane mastaka namAvIne aparAdhano svIkAra karuM chuM tame mArA para moTo upakAra karyo che. kozyAnA zabdo che. nahi visAruM sAsozvAsa." kAvyanA aMte sthUlibhadranA zabdo che. kahe yUlibhadra tame Avajayo mugati mohalA mATe janama jarA nahI kahe ramatyuM mana urachAha sthUlibhadra kozyAne tyAMthI vihAra karIne gurUnI pAse jAya che. 80 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaI vAMdyA gurUjI kahe, duSkara duSkara kAra" siMha guphAmAM comAsuM rahelA muni sthUlibhadrane kahe che ke tame siMha samAna vIratA darzAvI ane kozyAne pratibodha pamADI. "corAzI covIzII abhaMga racyo tujha nAma sthUlibhadra rAjyanA maMtrIpadano asvIkAra kare che ane kozyAne tyAM cAturmAsa rahI teNIne pratibodha pamADe che tyAM sudhInI mAhitI A duhAmAMthI prApta thAya che. zRMgAra-karUNa-raudra ane zAMtarasanI bharapUra A rasanA duhA tarIke paNa AkarSaka ane bhAvavAhI banI che. saraLa ane sugrAhya zailImAM kAvya racanA dvArA sthUlibhadra ane kozyAnA prasaMgonuM rasa-bhAva-saMvAda ane vividha daSTAMtothI nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. "navaraso' nAma paNa rasanirUpaNathI sArthaka thayuM che. sthUlibhadra navaraso (navarasa gIta) aDhAramI sadInA prathama tabakkAmAM thayelA pU. jJAnasAgarajIe sthUlibhadra navaraso navarasa gItanI racanA karI che. pU.zrI aMcalagacchanA gajasAgarasUri-lalitasAgara-mANikyasAgaranA ziSya hatA. jaina sAhityamAM navaraso nAmanI emanI kRti upalabdha kRtiomAM prathama kakSAnuM sthAna dharAve che. navaraso eTale sAhityanA navarasa. kavie sthUlibhadra ane kozyAnA jIvananA prasaMgonuM rasika nirUpaNa zRMgAra Adi rasamAM karyuM che. jyAre sthUlibhadra ane temanAtha navarasonI anya kRtiomAM zRMgAra-karUNa-zAMti Adi raso sthAna dharAve che. kavinI rasa nirUpaNa aMgenI arthaghaTananI kalpanA noMdhapAtra che. kavio avanavI kalpanAno Azraya laIne kAvya race che temAM sthUlibhadra ane kozyAnA prasaMgone kendramAM rAkhIne rasasabhara kRti racI che. A kRtinA prasaMgo suvidita che. paNa kavinI zailI ane kavipratibhAnuM viziSTa darzana karAve che. sthUlibhadra navaraso 81 For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAvyanA prasaMgomAM kavie sthUlibhadranA pUrva jIvananA 12 varSanA saMsArI jIvana ane bhogavilAsanA smaraNathI karIne aMte kozyA samakita pAmI vratadhArI bane che tyAM sudhInA prasaMgonuM madhura padAvalIomAM zRMgAra rasathI AraMbha karIne zAMta rasa sudhI nirUpaNa karyuM che. pracalita dezIo ane rAganA samanvayathI gIta kAvyasamAna geya racanA niSpanna thaI che. atre zRMgAra rasathI AraMbha thatI racanA zAMta rasathI pUrNa thAya che. 1. zRMgAra rasa nirUpaNamAM kavie kozyAnA cittanI sthitino paricaya karAvyo che. sthUlibhadra sAthenA pUrvanA 12 varSanA saMbaMdhanI bhUmikAne AdhAre 7 kaDImAM kozyAnA vicAro vyakta thayA che. namUnArUpe paMktio joIe to - kari zRMgAra kozyA kahe, nAgaranA naMdana. mohana nayaNe nihAlire nAgara... A yauvana joI ulaTayuM nAgara... svAmi kari to bhAla re nAgara... | 1 | pachatANI prItama have, nA... phogaTa mAMDI meM prIta re. nA... kIdhI kari jANI nahi. nA... rUDI prItanI rIti re. nA... | 6 || virahAnala vAlesa, nA... kema zItala thAI dehare aMtamAM kavinA zabdo che - prathama rasa zRMgAramAM. nA... kedaro kahyo rAgamAM re. nA... 82 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kozyAnAM vANIthI sthUlibhadra vratathI calita thatA nathI. kavie gAMgeya (napuMsaka)nI sAthe saMbaMdha darzAvIne kahyuM che ke - mRgAdika vacana sAMbhalI. nA... thUlibhadra thira citta rahyo. nA... zIla gAMgeya avatAra re. nA... gAMgeya napuMsaka hovAthI vikAranI lAgaNI thatI nathI. sthUlibhadrane paNa kozAnI vANI vikAranI anubhUti thatI nathI. 2. hAsyarasa : kavie "kAphI' rAgano prayoga karIne hAsyarasanuM nirUpaNa karyuM che. prItama-svAmI vinA anna-jaLa paNa bhAvatAM nathI. A vicAra praNaya jIvanamAM sAmAnya rIte pragaTa thayelo jovA maLe che.kozyAnI sakhI AvI vANI uccAre che tene kavie hAsyAspada gaNIne hAsyarasanuM nAma ApyuM che. kavinA zabdomAM sakhInI vANI nIce pramANe che - have sakhI kahe muja kaMtane sakhI. Ape chello AhAra bIuM na maLe anna jalavAhalA, sakhI. tava kara jo tapa AdhAra. asatI citta caMcala jiryuM. sakhI. caMcala piMpala pAne bIuM. tima yauvana caMcala che. sakhI. kaMta na ANe jJAna... A vacana sAMbhaLIne sthUlibhadra kahe che ke - Ima DIMgala hAMsA suNI riSi bolere. AhAra tajI je tapa kare sthUlibhadra navaraso 83 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je muka chati Rddhi nahIM tarI te pAme zIva sidha nara sakhi. bolere. jo kahyo hAsano. gAlA goDi rAga, nyAya kahe nara teTalA sthUlibhadra ane kozyAnA prasaMga nirUpaNamAM saMvAdanuM lakSaNa raheluM che anya kRtionI samAna ahIM paNa Avo saMvAda sthAna pAmyo che. kozyAnI vANI dhUlibhadra munine mATe hAsyAspada che te dRSTie hAsya che ema arthaghaTana karavAmAM AvyuM che. 3. karUNa rasaH sthUlibhadra citrazALAmAM kAyotsargamAM rahyA che tyAre kozyA tyAM AvIne svAmI sAthe vAta karavA Icche che paNa sthUlibhadra kAusagnamAMthI dhyAna ApatA nathI ane dhyAnamAM ja rahe che. "vacana kahyAM ghaNAM cAruA, muni navi bolAvI." niMdA kare re nAthanI svAmi jou te sAMbhalyo SakAyanuM pAle" "kari karuNA kAmani taNi, kAM jIvalI bAle re." vipaNa pAmIla mUne sahImAM lajAvI. aMtamAM kavinA zabdo che - rasa trIjo karuNA taNo yUlibhadra kozAno kavie karUNa rasanA nirUpaNamAM kozyAnA kAmavikAra ane sthUlibhadra pratyenA vacanono saMdarbha darzAvIne karUNarasano paricaya karAvyo che. 4. raudra rasa : raudra rasa nirUpaNa kozyA ane sthUlibhadrano saMvAda noMdhapAtra banyo che. baMnenA pAtrano koI anero paricaya thAya che. AvezamAM AvelI koNyA sthUlibhadrane uddabodhana karI kahe che ke 84 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rose kozyA kahe kUlibhadranejI hajI tujha navalI zIkha. huM nahIM vAlIre tujhane vAlI tujhane vAhalAjI ho bhIkha. tujha cAlyA ghare kAyA dahIjI vaLI tajayA sahu zRMgAra tilaka taMbola ho kAjala meM tayAMjI. nAhaNa sarasa AhAra. kozyAe svAmI virahamAM zarIranA zaNagAra ane AhAra vagereno tyAga karyo che ane sthUlibhadrane tAta maraNathI bhUta vaLagyuM che ema kahe che... tame mArI sAthe bolo. manamAM roSa rAkhazo nahi. sthUlibhadra kozyAne pratyuttara ApatAM jaNAve che keviraha vayane riSi navI cAlyojI, kozyAI kIdho ho sosa. tavariSi bole sAMbhali zrAvikA jI. mama karI viSaya vikAra viSayathI raudra naraga duHkha vedanAjI. lahaI prANI niradhAra. viSayanI tAlI lohanI pUtaLIjI AliMgane apAra. viSayanA raudra pariNAma naraka gatimAM bhogavavA paDe che teno ullekha karIne raudra rasanuM nirUpaNa karyuM che. kuDa sAmalI ho kAMTA uparejI. suvAre sura teha. sthUlibhadra navaraso 85 For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe nArakIne dhasatAM tANatAjI bhogavI pharasa viSe teha chedana bhedana tADana vedanAthI ItyAdika hI aneka. bhogavI Ihabhava parabhava prANIAjI chAMDiu viSaya viveka. kavie narakamAM duHkhono ullekha karIne aMte zIlavrata pAlananA upadeza vacanano nirdeza karyo che. raudrarasanuM nirUpaNa eTale nArInAM bhayaMkara trAsadAyaka duHkhanuM varNana kavie AsAurI rAga - jAti kaDakhAnI - dezamAM raudrarasanA gItanI racanA karI che. dezI ane rAga sAtheno saMbaMdha A uparathI samajI zakAya che. pa. vIrarasa : kavie A gItanA AraMbhamAM kozyAnA bhogasukhanI IcchAnuM citrAtmaka zailImAM Alekhana karyuM che tyAra pachI yUlibhadrazIla vratanI vIratApUrvaka rakSA kare che tenI mAhitI ApI che. ahIM virarasano saMdarbha zIlavratanA pAlanathI vyakta thayo che. namUnArUpa paMktio joIe to - kozyAnuM citra kavinA zabdomAM joIe to - mAna gavaMda upara caDhi mAninI cAturI cihuM dizi phoja kIdhIre cAka sutura paNa sIsa chatra dharyuM camarIya cAra te camara. jene nAki mugatAphala jeha che nAcatI doDatI sAtala zikhara tene jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaTakatI khIMTalI jeNi pIThuM kacyuM phalakatI veNi taravAra jagalI. mastake kusamaze tIra bhAthA bharyA bAMha lAMbI gadA ulAlI. kozyAnA sAja-sajyAnA pratyuttararUpe sthUlibhadra kahe che kenehanA vayaNa suNI muni raNajhaNo kosa kAminI prate ema bole. sahasa aDhAra zIlAMga ratha mAhare. tAharUM kaTaka tiNakhabho bole. aratha eka siddhAMta vayaNajI ke mAharI phoja le te jItAjA mada bharyA bAra gayaMda tapa mAhare. TAMkaDI rahI kisyu kare divAjA. pahiriya zIla sannAha sabajovatI hAthi kSamA taNuM khaDaga lidhuM. Agale mona rasa sabala Ubho dharayo. kara gRhI muMhapatti kheDuM kIdhuM vacana prati bodhatA tIra tANi diyA teha bANa kosyAne harAvI. kozyAnA kAmaNagArA bANanI tulanAmAM yUlibhadra zIlavratakSamA-mauna ane muMhapatinA saMdarbhathI teNIne parAjaya Ape che. kavi kalpanAno camatkAra noMdhapAtra banyo che. 1. tiNakhabhA = tRNano thAMbhalo 2. sannAha = bakhtara libhadra navaraso 87 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. bhayAnaka rasaH kavie kozyAnA vacano dvArA saMyama mArga loDhAnA caNA cAvavA jevo kaThina ane bhayaMkara che ema jaNAvyuM che. A vicAronI abhivyaktimAM bhayAnaka rasano paricaya thAya che. koNyA vinayapUrvaka pUlibhadra kahe che ke tamo saMyamano tyAga karo ane saMsAramAM je sukha che te muktimAM nathI. kozyAnA zabdo che - yati mAraga khAMDA dhyArajI suM navi karayojehamAM viDirejI. jevo veLuM kavala AhArajI nahIM svAda na tihAM nahI hAIva vAlojI kAMI AdhArajI. su tihAM thAse mata cAlIjI. tava japasyo mujha jApamAlI suM pUrava vezyA bhoga saMbhAlIjI. jaba Ima ciMta caMcala dhArIjI. su. taba A sukha ziva sukha jAgyejI. e bhayatume dasejI, su. tuM joI che - citta vicArIjI. kozyA saMsAra sukhane zreSTha mAne che ane saMyama jIvanamAM muktimAM sukha nathI ema kahIne sthUlibhadrane saMyamano tyAga karavA mATe jaNAve che. aMtamAM kavinA zabdo che - nyAya zIle saho mugatinI zerIjI. su. zIve vAje sujasanI bherIjI. 7. bIbhatsa rasa : kavie kozyAnA zabdomAM saMyama jIvananuM citra AlekhIne saMyamanA tyAganI bhAvanA vyakta karavAmAM bIbhatsa 1. veLu = retI 2. jApamAlI = navakAravALI 88 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasano Azraya lIdho che. kavinA zabdomAM uparokta mAhitI joIe to - kahe bahinI jotAM kima vadhe neha, mayalA vastrane meli vesa mastaka muMchanA lUcyA keza mAMge bhIkhane hAtha bheDa vRddhApaNA viNa lIdho ThaMDa. evo dekhi rove re bAla, gAya bhesa bhaDake tatkAla. huM kAM na bIhuM to ehavA dekhi komala mAro jIva visesa. sakhI kozyAne udhdhodhana karIne jaNAve che ke - kahIsakhi prIune kari manohAra vesa bIbhatsa e vegi utAri sthUlibhadra uparokta jaNAvyA pramANe sAdhuvezanI niMdAnA saMdarbhamAM kahe che ke - nahIM bIbhatsa mujha vesa, nAgara, tu che bihAmaNi Apa saMbhAra zIlavaMtAne bihAve nAri pADe nahi rolAve saMsAra. 8. adbhuta rasa : kozyA sakhIne uddezIne kahe che ke - "sakhI leI jAre tihAM leI jAre, jihAM kaNe sakaTAlano naMda kozyAno A vicAra sAMbhaLIne sakhI kahe che ke - sthUlibhadra navaraso 89 For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthUlibhadrane tapathI pADavAnI tArI zakti nathI. sthUlibhadranA tapanI tole koI AvI zake tema nathI. tArA prayatnothI sthUlibhadra zIlavratamAM acaLa rahyA che. mATe abhimAna choDI de. kavi daSTAMtono saMdarbha ApIne jaNAve che ke - jo ehanA tape IMdrAsana Dole mujha nayaNa bANe tapa bhUle re. mAharI cAle brahmA cUke zeSa nAga mahIM muke re. Ima kahI caturA camaktiI AvI muni mana vacana na bolAvI re. vihAga ke rasa ATha mohile tyAMta abhuta zIle re. kavie abhuta rasa mATe sthUlibhadranA tapanI sAthe kAminInA kAmaNathI patita thayelAno dRSTAMta tarIke ullekha karyo che ane adbhuta rasa tarIke arthaghaTana karyuM che. zAMtarasa kozyAnA jIvanamAM AmUla parivartana Ave che ane vratadhArI bane che. tenI mAhitI prApta thAya che. ATha rasanA nirUpaNamAM kozyAnA pAtrano vividha rIte paricaya thAya che tenA karatAM koI judo ja paricaya zAMta rasamAM prApta thAya che. koNyA yUlibhadra munine uddezIne kahe che ke - viSaya vikAranAM vacana karatAM ghaNA khAyuM te trikaraNa sudha dhyAnano vigraha tumhane je 90 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thiu pAraththo bhoga saMjoga mujane muni jire micchA dukkaDa te tumahaM suguru saMjoga. vaLI kozyA kahe che ke tame to bhavasAgaramAM DUbatI evI mane tAravA AvyA cho. Aja te saphala dina mAro Aja huM huI re sanAtha" viSayathI duragati paDatAM mujane sahI tume dIdho re hAtha tiNi kAraNa tame parama dayA karI Apo zIla upacAra. koNyA zIlavrata aMgIkAra karatAM tarUNa, vRddha ane bALano tyAga kare che. rAjA je purUSane mokale te sivAya anya badhAno tyAga kare che. "zIla vrata ApI re kIdhI zrAvikA dhanya dhUlibhadra aNagAra." zAMtarasanA samApti vacanamAM upadezano paNa ullekha thayo che. sAdhu saMgatinA guNa jANI ghaNAM . saMgati karo guNavaMta. sAdhu saMgatithI re samakti pAmiI viSaya tajI thaI sata. sAdhunI saMgatithI jIvana dhanya banAvanAra cilAtIputra, saMjayarAjA, paradezI rAjano daSTAMta tarIke saMdarbha darzAvyo che. 1. pArazmA = prArthanA karIne lIdhAM. sthUlibhadra navaraso For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMtarasa eTale kozyAnA hRdaya parivartananI sAthe samati pAmI zIlavrata dhAraNa karyAno Adarza caritArtha thayo che. kavi rAga ane dezIonA samanvayathI geya gIta dvArA sthUlibhadra ane kozyAnA saMbaMdhanuM bhAvavAhI nirUpaNa mAnI "navarasa" nAmane sArthaka karatI kAvyaracanA karI che. rasanirUpaNa aMgenI kavikalpanA viziSTa siddhi darzAve che. navaraso kAvyamAM A kRti prathama kakSAnI che. sthUlibhadra rAsa athavA saMvAda navaraso navarasonI racanAmAM kavi udayaratnanI kRtino paricaya ApavAmAM Avyo che. kavi udayaratnanI A kRtine rAsa-saMvAda ane navaraso ema traNa zIrSaka ApavAmAM AvyAM che. rAsa ramavo-khelavo e sAmAjika ane dhArmika pravRtti tarIke madhyakAlIna samayanA jIvanano eka bhAga gaNAto hato. " viSayanI abhivyaktinI dRSTie vicAratAM yUlibhadra ane koNyA vacce je vArtAlApa thAya che tene saMvAdanA arthamAM samajavAno che. rAga ane tyAganA prasaMgonI sAthe saMvAdanuM tattva mahattvanuM banyuM che. navaraso zIrSaka rasika abhivyaktino saMdarbha darzAve che. sthUlibhadrano 12 varSano kozyAne tyAM bhogavilAsano samaya zRMgArarasanuM anupama udAharaNa che. kozyAnA jIvanamAM paNa A zRMgArarasanI anerI anubhUti thAya che. sthUlibhadra rAja khaTapaTathI alipta thaIne dIkSA aMgIkAra kare che. pachI kozyAnA virahanI sthitinuM varNana karUNarasamAM hRdayasparzI ane bhAvavAhI banyuM che. guru AjJAthI cAturmAsa mATe sthUlibhadra kozyAnI citrazALAmAM rahe che. kozyA saMsAranA bhoga bhogavavAnI vinaMtI-pralobhana-nATaka-hAvabhAva kare che. temAM paNa zRMgArarasanI jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caramasImA nihALI zakAya che. sthUlibhadra kozyAnA pralobhanathI tamAM lIna rahe che ane zIlavratano mahimA darzAvatI vANI dvArA kozyAne vratadhArI zrAvikA banAve che. kozyAnuM hRdaya parivartana e sthUlibhadranI zAMtarasa ane vairAgyasabhara dAMtamaya vANIno prabhAva che. A prasaMge saMvAdanuM nirUpaNa kRtine AkarSaka ane rasika banAvavAmAM saphaLa nIvaDe che. eTale uparokta vigatonA saMdarbhamAM navaraso nAmathI siddha thAya che. sthUlibhadra navaraso kRti viThThalabhAI paTela mahAvidyAlayanA pustakAlayamAMthI prApta thaI che. pro. jazabhAI kA. paTele A hastapratanuM saMzodhana karIne pragaTa karI che. kavie A racanA saM. 1759nA mAgazara suda-11nA roja unA gAmamAM karI hatI. kRtino AraMbha ATha duhAthI thayo che. temAM mukhyatve pitAnI hatyA thayA pachI zrIyaka sthUlibhadrane vezyAne tyAM teDavA Ave che tenI mAhitI prApta thAya che. sukhasaMpadAyaka sadA, pAyaka jAsa suriMda. sAsaNanAtha zIvagati, vAMduvIra niNaMda // 1 / serIuM baMdhava tiNa same, pAmi nRpaAdeza, sthUlibhadrani teDavA Avyo, maMdira Avyo veza | 7 | duhA pachI sthUlibhadra ane kozAnA jIvananA vividha prasaMgonuM geya dezIo rasa-bhAva yukta varNana karyuM che. madhyakAlIna samayamAM vastuvibhAjana mATe "DhALa' zabda prayoga vizeSarUpe prayojAto hato. ahIM kavie "svAdhyAya' zabda prayoga karIne vastuvibhAjananuM sUcana karyuM che. kula ATha svAdhyAya ane aMte DhALa dvArA kAvya pUrNa thAya che. 1. sarIuM baMdhava = zrIyakabhAI sthUlibhadra navaraso 93 For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama svAdhyAyamAM sthUlibhadrane rAjadarabAramAM jato rokavA mATe kozyA prayatna kare che teno ullekha thayo che. kozyAnA zabdo che. prANajIvana pAchuM vAlo, zrInaMdarAyanuM teDuM." bIjA svAdhyAyamAM kozAnA virahanI bhAvavAhI abhivyakti thaI che. prakRtino ullekha karIne virahavedanAne vadhu rocaka ane asarakAraka banAvI che. ahIM karUNA rasanI sthitine saMdarbha prApta thAya che. kavinA zabdo che. jharamara jharamara mehulo varasi khalabala vokalA vAji. bApIpaDo pIu pIupokAra, timi timi dilaDuM dAjhIre. vairInI pari e varasalo mUni AvI lAgo ADo re tanamana 'tilapApaDa thayuM milavA koI pIuM dekhADo re. Avyo ASADho mAsa, nAvyo dhutAro re. muhi jhUryo virahabhujaMga koI utAro re. kozyAnI AvI sthiti hatI tyAre sthUlibhadra muniveze comAsuM karavA mATe padhArela che ane kozyA raMgamAM AvI jAya che. udayaratna kahe kozyA raMgaI motIDe vadhAvyA re." sthUlibhadranA AgamanathI harSa pAmIne kozyA vicAre che ke have mArA mananA manoratha pUrNa thaze. te vizenA vicAro trIjA svAdhyAyamAM pragaTa thAya che. kavinA zabdo che. "Aja mAhari AMgaNi AMbo moryo muni pUravaja prIta tUThore." cotho svAdhyAya saMvAdanA namUnArUpa che. kozA dhUlibhadrane munivezano tyAga karI saMsAranAM sukha bhogavavA vinaMtI kare che paNa sthUlibhadra potAnA saMyama jIvananA vratathI calita thatA nathI teno ullekha thayo che. kavie prAsAdika paMktiomAM kozAnA aMtaranI abhilASA pragaTa karavAmAM citrAtmaka zailIno prayoga karyo che. 1. bApIpaDo = bapaiyo pakSI 2. tilapApaDa = utAvaLuM jJAnatIrthanI yAtrA 94 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Thamaki ThamAki pAyabichuyA Thamake ramajhama ghUgharA vAjaI re. jhAMjharaDInI jhamakAramAM vratae saghalAM bhIMjaI re eka comAsuM citrazAlI trIje melyo TapaTapa cUpara ghaDiyAnA ulAlAmAMhi vratae saghalAM bhIMjaIre. drama drama mAdalani dhamakAre tAthaI tAthaI nATikachaMdere. mukhanA te marakalaDAmAMhi kaho kuNa na paDi phaMdere. uparokta paMktio dvArA kozyAnI bhoga sukhanI mAgaNIno kavie lAkSaNika rIte saMketa karyo che. hAvabhAva ane AMtarika manaHsthitino paricaya thAya che. kAvya kalAnI dRSTie A paMktio kavi pratibhAnuM darzana karAve che. kozyAnI A vANIno pratyuttara ApatA sthUlibhadranA zabdo che. nA nA nA nA have huM na caluM dekhI tAhArA cAlAre" pAMcamA svAdhyAyamAM kozyAnI nATakanI yojanA gAyana-vAdana ane nRtya dvArA sthUlibhadrane rIjhavavA prasanna karavAnI mAhitI ApavAmAM AvI che. lalita maMjula paMktionuM udA. joIe to - pIuM pIu pIu pIu cAtuka bole kuhu kuhu kokilATa hakire. ghUgharaDAnA dhamakArAmAM sAtheI sAthe) "tAna na cUkire. jhalahala kAne jhAla jhabUkire. japa mAlAni jipaIra. pAhanaI vAlama molo jItyo hArI sAluM ati dIpere. sthUlibhadra navaraso 5. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prema taNi mastimAMhi ghana varase. raMganI cAlyA calore. lapasI paDyA jehanuM thayuM vAdhyA manoratha velAre. sthUlibhadra muni kozyAnA nATaka-gAna-nRtya Adi pratye lezamAtra dRSTi karatA nathI. kavie dhanya e munivara" zabda prayoga dvArA emanA zIlavratane biradAvyuM che. zRMgArarasanI viziSTa prakAranI abhivyaktithI pAMcamo svAdhyAya kavi pratibhAnI sAthe kozyA pAtranI lAkSaNikatAno paricaya karAve che. kozyAnA kAmaNathI avicala rahelA sthUlibhadrano vairAgya bhAvanAnI vANI anAsakta bhAvanuM anusaMdhAna kare che. kozyA ane sthUlibhadranA kramika vicAromAM saMvAdanuM tattva raheluM che. A saMvAda TUMko hovA chatAM vedhaka che. sthUlibhadranI vANInuM udA. joIe to - tuM sAni karaI chi cAlAre, huM nahIM cUkuM re. muni vAhalI lAgI chi mAlA re, varata na mukure. zazIhara jo aMgAre varase, to samudra maryAdA mUkere. to paNi huM tAri vasi nAvuM suMdarI mAnaje sAcuM re. sAtamA svAdhyAyamAM koNyA sthUlibhadrane upAlaMbharUpe jaNAve che ke bAra bAra varasa sudhI lADa laDAvyAM zA mATe ? nAgara komane maheNuM mAratAM kozyA kahe che ke - nAgara sahijaI nirardeyihovi muMhathI bolI mIThuMre. kAlaja mAMhithI kapaTa na UMDaI te pratyakSa dIThuM re. 1. upAlaMbha = Thapako 2. niradaya = nirdaya jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI kavinA zabdo che - ehavo ulaMbho kAne suNIne, munivara mana na Dagayo re. AThamA svAdhyAyamAM sthUlibhadrae saMyamanArI sAthe lagna karyA che teno ullekha thayo che. saMyama-dIkSA svIkAravA mATe saMyamavadhu zabda prayoga paNa anya kRtiomAM thayo che. kavinA zabdo che - "meM paraNI saMyamanArI re, tujhane visArI re." kAvyane aMte DhALa racanAmAM navarasonI kathAnuM kathana zailImAM samApana thayuM che. kozyA pratibodha pAmI. cAturmAsa pachI sthUlibhadra guru pAse AvyA. guru mukhathI duSkara, duSkara jevA zabdo sAMbhaLIne AdarapAtra thayA. kavi jaNAve che ke - pAmI te pratibodha sudhu sudhu vrata cothuM. samajhIne mUla vratabAra kozyA kozyA munivara vacane dareI re navaraso kAvyamAM kavie sthUlibhadranA jIvanano saMkSipta paricaya karAvyo che. temAM yUlibhadra ane kozAno saMvAda mahattvano che. vaLI temAM zRMgAra, karUNa ane zAMta rasanI sRSTi AkarSaka banI che. kavinI madhura padAvalIo, kalpanA ane daSTAMtothI kavi pratibhAnI sAthe uttama kAvyakRti tarIke sthAna prApta thAya tevI kSamatA dharAve che. varSARtunA saMdarbhamAM kozyAnA virahanI abhivyakti. kozyAnuM nRtya-gAyana ane hAvabhAvanA nirUpaNathI kAvyamAM citrAtmakatAno saMdarbha prApta thAya che. samagra rIte jotAM kRti rasika ane AsvAdya banI che. kathA pracalita che paNa tenuM nirUpaNa navaraso nAmane caritArtha kare che. 1. dareI = Adare che. yUlibhadra navaraso 97. For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) aDhAramI sadInA cothA tabakkAmAM thayelA kharataragacchanI kSemazAkhAnI paraMparAmAM pU. dayAsiMhanA ziSya rAmavijaya - aparanAma rUpacaMdanI zrI neminAthajInA navarasonI racanA nava DhALamAM prAsAdika zailImAM prApta thAya che. kavie kAvyane anurUpa geyatA siddha karavA mATe "garabAnI dezIno prayoga karIne temanAthanA jIvananA prasaMgonuM rasika nirUpaNa karyuM che. prathama DhALamAM nemanAthanI zUravIratAno ullekha thayo che. zaMkha ane sudarzana cakra calAvavAno saMdarbha darzAvyo che. bIjI DhALamAM kRSNa ane gopIo nemakumArane paraNAvavA mATeno prastAva muke che ane bAlyAvasthAnI vIratAnI prazaMsA kare che. kavie gopIono nAmollekha karIne jemakumArane paraNavA mATe pralobhana Ape che teno trIjI DhALamAM saMdarbha Apyo che. kavinA zabdo che - rAdhAjIne rUkamaNI morA giradhArI satyabhAmA jAMbuvatI nAra, 98 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukuTa para huM vArI, caMdrAvatI zaNagArIe, morA giradhArI. gopI maLI batrIsa hajAra mukuTa para huM vArI || 1 | vivAha mAno nemajI, devara morAjI, mane karavAnA bahu koDa, e guNa torAjI. nArI vinAnuM AMgaNuM, devara morAjI, jema aluNdhAna, e guNa torAjI || 2 cothI DhALamAM gopIonA vivAhanA prastAvano pratyuttara darzAvyo che. nema kahe tame sAMbhaLo, morI bhAbhIjI. e kizyo kAma vikAra meM gata pAmIjI. nArI mohe je paDyA, morI bhAbhIjI. te raDavaDIyA gaticAra, meM gata pAmIjI. // 1 // rAvaNa sarIkho roLavyo, mArI bhAbhIjI. je laI gayo sItA nAra, meM gata pAmIjI. nArI viSanI kuMpalaDI, mArI bhAbhIjI mAyAnI mohana vela, meM gata pAmIjI. / 2 / rUpacaMda raMge maLyA, morI bhAbhIjI nema nahIM paraNe niradhAra, meM gata pAmIjI. pAMcamI DhALamAM nemakumAranA maunane vivAhanI saMmati mAnIne lagnanA prasaMganuM zRMgAra rasasabhara Alekhana thayuM che. zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 99 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gopIo kahe che ke ra1 tIrthakaroe lagna karyA hatAM. nArI ratananI khANa che, nArIthI nara nIpaje vagere dvArA vivAhanuM samarthana karyuM che. lagnanA varNananI rasika vANInI namUnedAra paMktio joIe tolIdhuM lagna utAvaLuM, vararAjAjI. AvyAM lIlAM zrIphaLa hAtha, ma karodavAjAjI.. jamaNa lADu lApasI vararAjAjI. vaLI sevaIyo kaMsAra, ma karodavAjAjI AchI jalebI pAtaLI vararAjAjI. vaLI mAMhe gevarano bhAga, ma karodavAjAjI. khArI purI ne dahIMtharA, vararAjAjI. vaLI khAjAM ne magadala, ma karodavAjAjI || 5 | prasaMgocita paherAmaNI karIne kuTuMbIone saMtoSavAmAM AvyA. lagna prasaMge jAna nIkaLe tenuM varNana karatAM kavi jaNAve che kehAthI ratha zaNagArIyA vararAjAjI. vaLI kezarIyA azvAra, sabaLadIvAjAjI. IMdra jovAne AvIyA, dararAjAjI. IMdrANI gAve gIta, sabaLadIvAjAjI. 9 che. toraNa Avyo nemajI, vararAjAjI tene nIrakho rAjula nAra sabaLadIvAjAjI. rUpacaMda raMge maLyA, vararAjAjI. e jovA sarakhI bALa sabaLadIvAjAjI. | 10 || 1. gevara = ghebara 100 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThThI DhALamAM sakhIo nemanAthanA kALA zyAma raMgano ullekha kare che tyAre rAjula javAba ApatAM kahe che ke - aMjana, kasturI, AMkhanI kIkI, kRSNAgarU, keza vagere kALA ja zobhA Ape che. chaThThI DhALamAM sakhIonA zyAmavarNavALA nemakumAranA ullekhathI karUNA ane viSAdanuM bIja ropAyuM che. tyAra pachI sAtamI DhALamAM pazuonA pokArathI karUNAdri banela nemakumAra rAjulano tyAga karIne gaDhagiranAra jAya che te prasaMganuM karUNarasamAM nirUpaNa thayuM che. pazua pokAra suNI karI zuddha lIdhIjI. vicAre zrI vItarAga teNedayA kIdhIjI, jo paraNuM to pazu mare teNe zudha kIdhIjI. mUkI anukaMpA jALa teNe dayA kIdhIjI. / 1 / rAjimatI dharaNI DhaLyAM morA vhAlAjI. avaguNa vinA dInAnAtha hAtha na jhAlyojI. AMgaNa AvI pAchA vaLyA morA vhAlAjI. kSatriya kuLamAM lagAvI lAja hAtha na jhAlyojI | 2 | navameM bhave tame nemajI, morA vhAlAjI. mujane kAM melI jAo hAtha na jhAlyojI. mArI AzA aMbara jevaDI mArA vhAlAjI. tame kema upADI kaMtha hAtha na jhAlyojI // 3 / anya kavionI kalpanA samAna pANImAM jALa nAkhI, ALacaDhAvyAM, paMkhIone piMjarAmAM pUryA, sAdhune saMtApa Apyo, bALakane mAtAthI aLago karyo, aNagaLa pANI bharyA, kIDInAM darano nAza karyo, gurune gALa dIdhI vagerenA ullekha dvArA rAjimatI nemajInA viyogano vicAra kare che. kavie daSTAMto dvArA rAjimatInA zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 101 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virahanI abhivyakti karI che. karmavAdanI vicAradhArAne aMte rAjulA nemajI pAse AvIne saMyama svIkArI ArAdhanA dvArA mokSagamana kare che. te prasaMgathI kAvyapUrNa thAya che. kavinA zabdo che - Ima karatAM rAjula AvIyAM, morA hAlAjI. zrI nemizvaranI pAsa, hAtha na jhAlyojI, rUpacaMda raMge maLyA mArA vhAlAjI.. rAjula lIdho saMyama bhAra, hAtha na jhAlyojI. | 7 | AjJA laI rAjula ekalI sAhelaDIyAM giranAra upara guphA mAMhe jinaguNa velaDIyAM. vATe jAte varSo thayo, sAhelaDIyAM. bhIMjANA rAjulanAM cIra, jinaguNa velaDIyAM // 1 // kavie rahaneminA bhogasukhanI mAhitI darzAvI che rAjulanA zabdo che - saMyamaratnane hArIyAM, sAhelaDIyAM. vaLI kIdhI vratanI ghAta, jinaguNa velaDIyAM. rahanemi tava bolIyAM, sAhelaDIyAM mAtA rAjimatI ugAra, jinaguNa velaDIyAM // 7 | piyu pahelAM mugate gayAM sAhelaDIdhAM. rAjimatI teNIvAra, jinaguNa velaDIyAM. rUpacaMda raMge maLyA, sAhelaDIyAM. prabhu utAro bhavapAra, jinaguNa velaDIyAM | 8 | "madhureNa samApaye"nAM nyAye paraMparAgata rIte rAjulanI muktino ullekha karIne nava-rasonI racanA pUrNa thAya che. 102 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinI avanavI kalpanAo, pravAhI zailImAM rasika nirUpaNa, vIrakarUNa, zAMta, zRMgAra, kSaNika bIbhatsa rasa vagerenA saMdarbhathI kavi pratibhAnI sAthe navarasa kAvyanA zIrSakane caritArtha kare che. temanAtha vize vividha prakAranAM kAvyo racAyAM che temAM zrotAonA kAna-hRdaya ane manane sparzI apUrva bhAvabhaktinI anubhUti karAvatI navarasonI racanA anupama kRti tarIke sthAna dharAve che. garabAnI dezIno prayoga ane pratyeka kaDImAM atyAnuprAsanI yojanAthI kAvyagata geyatAthI samagranI rasikatAmAM vRddhi thavAnI sAthe kAvyAnaMdanI prAptimAM nimittarUpa bane che. neminAtha navaraso (raMgasAgara-phAga) kAvyaracanAmAM chaMda, rasa ane alaMkAranAM lakSaNo mahattvanAM gaNAya che. temAM rasanirUpaNa kAvyamAM aMgabhUta lakSaNa che. sAhityanI sRSTi navarasanI che. jaina sAhityamAM rasanirUpaNanuM AdhyAtmika arthaghaTana karavAmAM AvyuM che. jaina sAhityanA kAvyaprakArono abhyAsa karatAM navarasa-raso nAmathI nomanAtha ane sthUlibhadra vizenI keTalIka racanAo prApta thAya che. A viSayanI kRtimAM navaraso-rasa zabdaprayoga noMdhapAtra banyo che. teno eka artha navarasa (Nine) hAsya-vIra-karUNa Adi rasa prayoMgavALI racanA rasika kAvya racanA rasanA prayogathI bhAvavAhI ane AkarSaka racanA samajAya che. A lekhamAM nemanAtha bhagavAnanA caritranA saMdarbhamAM racAyelI navaraso kRtinI mAhitI ApavAmAM AvI che. kavi ratnamaMDana gaNikata neminAtha navarasa phAga (raMgasAgara phAga) saM. 1549nI hastaprata prApta thAya che. jaina gUrjara kavio bhA.-1mAM mo. da. desAIe A kRtino saMkSipta paricaya agaracaMdajI nAhaTAnA bhaMDAranI hastapratane AdhAre ApavAmAM Avyo che. zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 103 For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ morabInA jJAna bhaMDAramAMthI prApta thayelI hastaprata vAMcIne muni dharmavijayajIe jaina konpharansa herolDanA julAI-ogasTa I.sa. 1917nA aMkamAM prakAzita karI hatI. pU. munizrIe hastapratane aMte noMdha karatAM A kRtino samaya soLamI sadInI AsapAsano jaNAvyo che. A hastaprata taiyAra karIne rAjakoTamAM yojAyelI gujarAtI sAhitya pariSadamAM prastuta karavAmAM AvI hatI. (tA. 14-10-2009) muni dharmavijayajIe "raMgasAgara nemiphAga' e zIrSaka ApyuM che. kartA tarIke somasuMdarasUrinA nAmano ullekha karyo che. kRtimAM kartAno koI ullekha thayo nathI. mo. da. desAIe jaina gUrjara kavio bhAga-1mAM jaNAvyA pramANe tenA kartA ratnamaMDana gaNi che. teo somasuMdarasUrinI paraMparAmAM maMdiratnanA ziSya hatA. eTale kartA somasuMdarasUri nahi paNa ratnamaMDana gaNi che. A navarasa phAganI bhASA gujarAtI, saMskRta ane prAkRta bhASAnA mizraNavALI che. prathama khaMDanA maMgaLAcaraNamAM saMskRta zlokano prayoga karyo che. 3OMkAra praNidhAya, prANinAM trANukAriNe tamAla zyAmalAM nAtha, zrI nemi svAmine namaH kavie "rAsaka' zabda prayogathI vastu vibhAjana karIne janamana-raMjana hetu racanA karI che. ema jaNAvyuM che. A vicAra kRtinA aMte saMskRta vAkya dvArA paNa pragaTa thayo che. samara visArada sakala visArada sAradamA paTadevIre gAIzuM nemi jiNiMda niraMjana raMjana jagahuM namevare. kRtine aMte zabdo che itizrI neminAthasya navaraso nidhana bhavikajane raMjana phAga samAptamiti | 104 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "phAgano artha vasaMtamAM gavAtuM gIta. phAgaNa ane vasaMtano ullAsa hoLInA parvanI ujavaNImAM caramasImAe pahoMce che. jaina sAhityamAM nemanAthanA caritra dvArA bhautika ane AdhyAtmika AnaMdanI anerI anubhUti thAya tevI rasika racanAne navaraso nAma ApIne rasikatA-romenTika bhAvano anubhava thAya che. vasaMtamAM phAganA gAna sAthe yauvanano avanavo raMga paNa ekarUpa bane che. A racanA traNa khaMDamAM vibhAjita thaI che. khaMDanuM vastu saMskRta kAvya, rAsaka AMdola ane phAgamAM vaheMcAyeluM che. prathama khaMDamAM nemanAthanI bAlyAvasthA, bIjA khaMDamAM dvArikAnagara ane temanAthanA vivAha prasaMga, trIjA khaMDamAM vivAha varNana, jAna rAjulano tyAga, giranAramAM dIkSA svIkArI mukti pahoMcyA vagere prasaMgonuM varNana che. jaina sAhityamAM rasanuM AdhyAtmika arthaghaTana vicArIe to A kRtino saMdarbha nIce pramANe che. zRMgAra rasa : jIva karmAnusAra saMsAramAM paribhramaNa kare che. bhavabhramaNanuM saMsAra saMbaMdhI nirUpaNa e zRMgAra rasa che. jemakumArane paraNavA mATenI gopIo sAthenI jaLa kIDA, emanuM maMda smita, lagnano prasaMga, jAna laIne javuM vagere zRMgAra rasanA udA. rUpa che. prakRti varNana dvArA madanano uddIpana vibhAva rajU karyo che. pUraI papada ulaTa kUli tyAM vanakhaMDa, tribhuvana madana mahIpati dIpati ati pracaMDa / ra9 | kavie romenTika zailImAM nema vivAhanA prasaMganuM nirUpaNa karIne jIvananA raMgIna prasaMgano paricaya karAvyo che. namUnArUpe nIcenI paMktio noMdhavAmAM AvI che. zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 105 For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAnanA janmAbhiSeka vize kavinA zabdo che. AMdola jina abhiSekaI ragi, sovanagara IMgi sakala surAsurUe, bhAviI bhAsurU e. samudravijaya AvAsa, mUkaI jananI pAsi, jAI save suravarUe, aMbari tarUvarU e. mANika hIraI jaDiuM, sAra sovana dhaDiG, paDhiNi pAlaNaue, tasu ralIAmaNau e. mANika rAmakaDAM, Upari kanakakaDAM, hAMsarU AlIIe, talaI talAIe. bALavarNana : bALavarNanaM-rAsakaH nemi kuMara aMgi avatarike yauvana sovana viNa siNagArare, tava mani mohaI suranara ramaNI ramaNI ramaNIyarUpa bhaMDAra. brahmAraI karatAM navaluM e sAmelavana machavatanuM huM anaMgare, nIla kamaladala tolisU Alima kAlima guNadhara aMgare yauvana varNana: AMdola ramati karatA raMgi, caDaI govardhvana IMgi gUjari govAlaNIe, gAI gopIsi6 milIe. kAlI nAga jale aMtarAli, komala kamalinI nAli nAkhi nArAyaNie, ramati parAyaNIe. 106 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiMsa mAlA khADaI vIra, pahutA sAhasavIra, bahU vAi bAkarIe, balavaMtA bAhi karIe, balabhadra baliA sAra, mAriu mauSTika mAla, kRSNi bala pUriue, cANUra cAriu e nemikumArane gopIo paraNavA mATe preraNA kare che. INi vayani amI sariSaI e hariSaie sISavaI rAya; batrIsa sahasa aMteurI neurI nirUpama pAya. kAminI janamano mAhaga sohaga suMdara deha; nemi manAvile ramaNIya ramaNI pariNavau eha. rAsaka avasari avatari rati madhu mAdhu mAdhavI mAdhavI parimala pUrIre; kusuma Ayudha leI vanaspatI savirahI virahI Upari sUrIre. madana raNagigi sArathi parimala bhari malayAnile vAire; subhaTi ki madhukara karaI kolAhala kAhala kokila vAIre rAsaka vasaMta khelaNi leI sAthiI devara, devara maNisama gorI re; pahutalI girinAra giri aMbAvani bAvani caMdani gorI re. anaMga jaMgama nagarA bahuvidha pari pariNevA manAvaNI hArI re; lalATa ghaTita dhanapIyala kuMkamA kumara ramADe nArI re. aDhaiA vana khaMDana maMDana akhaMDa khaDo khalI, malayAnila pADita jala ukalI; ukalI catura duAri tu, dhana dhana teha jali vilasataiM, savi alaresari, vicalita kAjala kuMkuma kesari; tasari sIhari nAri tu, ... dhana dhana 1. bAkarI = pratijJA 2. malayAnila = malayAcalano pavana zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 107 For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhagamaga jhagamaga jhAli jhabUkaI, rima jhimi rima jhimi jhaMjhara jhaNakaIM; jhIlaI jhAjhAM nIri tu, . dhana dhana surabhi salila bharI sovana sIMgI, kesava suMdara sakala suraMgI, sIMcaI nemi sarIratu, ... dhana dhana INa pari vividha vilAse ramaNI, nemi kumara mani acila jANIya, pANIya ramali majhAritu vAni jisI huI caMpakanI phulI, rUpi karatI apachara nIkalI, lagnanA prasaMganI eka jhalaka joIe to - lahakaI kuMDala kAni, prAci ravi maMDana mAni, mukuTa manoharUe, siri sobhAkarU e. nivaTi tilaka vizeSA, nayaNe kAjala rekhA, vadani taMbolUe, paga TUMkuM rolUe. uravari navasara hAra, nava jaladhara jimadhAra, maNi rUci pIyalIe, vici vici vIjalIe. mudrakI maMDita pANi, vIravalaya bhuja ThANi, - bAMhaDI bahirakhAo, jhalake bihupakhAe. - zRMgAravarNana Ima siNagArI sArI e nArIe nemikamAra; Agali maNi ArIsaI e dIsaIe sohagasAra bhASA bAvani caMdani gRhalIre, Upari cakinaverAre, maNika motI kerore, mAMDila sovana mATe suMdarUe, 1. prAci = pUrvadizA 108 jJAnatIrthanI yAtrA RUINE For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te Upari haraSi thApII mAMDI mani UmAhore thAla maNimaya sAhI re motIDe (va) dhAvai kuMarUe. bhadra jAlika dhatala mayagili sivAre kuMarUe; sobhAga suMdarUe, caDiu jisiu huI puraMdarUe, bahini bAlA pUThi baIThI, lIlA lUNa UtaraIra, dRSTi doSa nivAraI, upari dhariu medhADaMbarUe rAsaka mRdaMga bhugala bheri buraMga gaMbhIra sara, saraNAI nIsANa vAjaMtire, daDadaDI dasAmAM deva duMdubhi mahAravi raviratha turIya trAsaMtire. pAlakhI turIyaratha gayaMda ADabari, aMbari amara nihAlIre, chatra dhajA alaMbasI kirivA maradhara sadhara jAna ziva cAlIre. rAjulanA virahanI abhivyakti darzAvatI paMktio.... toraNa pahutI jAna, mAgata dIjaI dAna; vAjitra vAjai e, aMbari gAjaie, baIThI rayaNa gavAkSi, catura cakti hariNAli, harasi rAjImatIe, nemi nemi nihAlatIe. rahiu toraNa bAri, suNIya parya pokAri pazua melhAviAe, bhaya bharatAviAe, mayagala vAlI nemi, pahuta nija dharI khemi, rAjali halavalIe, tava mahayali DhalIe. phAga viNe karazuM sakhI jana vijanarAla jayaMti; upari tApa nikaMdana caMdana rasi virasaMti zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 109 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetana prAmIya rAjali kAjali kaluSita dRSTi vilapati viraha dekhADatI, pADatI (pADatI) AMsua vRSTi 110 pIDad kAIM bApIyaDA, prIyaDA viraha viSAdi; prANa hare moraDA madhura ninAdi. raDad ya paDaU loTaiM e moTai e kaMkaNa phAra; gamaiM ya nahIM aMgine ura ke uri urihAra. rAjali virahad pUria avara kumAra; nemi niraMtara samarati samarpita pati guNa sAra. dAna saMvatsara deiya leiya saMyama bhAra; nemi karaU paNi te savi desa videsa vihAra. nemanAtha bhagavAnanuM apUrva sauMdaryayukta nirUpaNa karatI paMktio... prathama azoka vizAla, phUla pagarakumAla; nAda manoharUe, caMcala cAmarUe. hema siMhAsaNa aMta, bhAmaMDala jhalakaMta; duMdubhi aMbarIe, triNi chatra UtarIe. ima prAtihArija ATha, karama jitonagupATha; racaU puraMdarUe, bhUri bhagatidharUe, pAlIya jinavara pAsi, saMyama mana ullAsi; siva puri puhUtIe, rAjamatI e satIe. phAga dhavala AsADhanI AThama nAThamahA bhaya tArI; nemi jiNesara sivapura bapuri gayu girinAri. For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna sAhityamAM mAtra tyAga ane vairAgyanI bhAvanAnA nirUpaNa sAthe prakRti ane praNayanA prasaMgonuM varNana rasa-bhAvaalaMkAra ane chaMda vagerenA prayogathI UMcI kavi pratibhAnuM darzana karAve che. kavi ratnamaMDana gaNinI 16mI sadInA madhyabhAganI raMgasAgara nemiphAga uparokta mAhitInA daSTAMtarUpe pragaTa karavAmAM Avyo che. kavie zRMgAra-karUNA-zAMta-vIra ane adbhUta rasanA prayogathI nemanAthanA jIvana prasaMgonuM varNana karyuM che. temAM prakRti nirUpaNa dvArA udIpana vibhAvano prayoga noMdhapAtra che. kavie vastuvibhAjanamAM 'rAsaka' ane 'phAga'nA prayoga dvArA rAsa ramavAnI-khelavAnI phAga ramavAnI sAmAjika praNAlikAno saMdarbha darzAvyo che. zrI kRSNanI rAsalIlA suvidita che. jaina sAhityamAM vipula pramANamAM rAsAyo racAyA che. temAM rAsa-phAgu ke phAga saMjJAvALI kRtio dhArmika prasaMgoe nRtya ane samUhagAna dvArA dharmabhAvanAnI abhivyaktinI sAthe jIvanano apUrva AnaMda vyakta kare che. teno spaSTa khyAla Ave che. kavinI kalpanAo paNa kRtine kAvya tarIke saphaLa banAvavAmAM saphaLa nIvaDI che. lalita maMjula padAvalIo dvArA abhivyakti karIne kAvyaracanA bhAvavAhI banI che. 16mI sadInI gujarAtI bhASAno lAkSaNika paricaya thAya che. keTalAka zabdonI punarUkti ane prAsa racanA paNa kAvyagata vicAra ke bhAvane vyakta karavAmAM saphaLa banI che. "vAjai vAjiMtra huI amara mAnava raMganavaraMga nAri gAI ubere." "ramati karaMtA riMga, caDaI govardhanagi, gUrjara govAlaNIe, gAI gopIsiu milIe." zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) For Personal & Private Use Only 111 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "vani vani kusuma roma romAkara phulaphala dharaI apAra." "tribhuvanI mada mahApati dIpati ati pracaMDa." "kumara ramADaI nAri hIMDAjara hIMcaNahArI. udghagi baUsArI e saMcari siMgarIe." "vana khaMDana maMDana akhaMDa khaDo khalI malayAnila pIDita jalaukalI." "gAjaMti gaja geli gaMjanagati gorI guNe AgalI lahakaI kuMDaLa kAni sasiravimaMDala mAni mukuTa manohAra e zira zobhA karUe." uparokta paMktio dvArA kavi pratibhAnI sAthe kRtinA prasaMgono paNa lAkSaNika paricaya thAya che. samagra racanA bhAvavAhI, hRdayasparzI ane sarva rIte AsvAdya banI che. zrI neminAthanuM stavana - navaraso 11mI sadInA pratibhAzALI kavi rUSabhadAsanI racanAne stavana-navaraso evI saMjJA ApavAmAM AvI che. navarasono zabda kAvyanI rasiktA ane rasa vaividhyanuM sucana kare che. kavie madhyakAlIna kAvya paraMparAnusAra sarasvatI vaMdanA, DhALamAM vastuvibhAjana, dezIono prayoga ane aMte kaLaza racanA dvArA racanA samaya ane guru-kavino ullekha karyo che. A racanAnuM vastu pAMca DhALamAM vibhAjita thayuM che temAM nemanAthanA jIvananA prasaMgonuM rasika vANImAM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. kAvyanI mahattvanI vigatono kavinA zabdomAM paricaya 112 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIce pramANe che. sarasvatI vaMdanAthI AraMbhI ane vastu nirdezanI paMktio joIe to - sarasatI sAmiNI pAya namuMjI, gAyazuM nemi niNaMda. samudra vijaya kuLa upanojI, pragaTayo pUnamacaMda." bAlyAvasthAmAM nemikumAre sudarzana cakra calAvyuM ane zaMkha phUMkyo tyAMthI kRtino AraMbha thayo che. A prasaMganuM nirUpaNa adbhuta rasanA udAharaNa rUpa che. anaMta zaktino bAlyAvasthAmAM sudarzana cakra calAvavAmAM - zaMkha phUMkavAmAM paricaya thAya che. bIjI DhALamAM nemakumArane paraNAvavA mATe gopIo pralobhana Ape che tenuM varNana mahattvanuM che. A prasaMgamAM zRMgArarasa kendra sthAne che. mohanIya karmanA udayathI vivAhanA prasaMganuM nimitta prApta thayuM hatuM. namUnArUpe paMktio joIe to nema taNo Ima jhAlIhAtha, hAsya, vinoda karatI nema sAtha. sovana siMgI nIre bhari. chAMTe nemakumArane phIrI 2 | eka mukha nemakumAranuM chue, vadana eka cIra laI luche. devara mArA suMdara sAra, paraNo nArI nemakumAra || 3 | nemakumAranA vivAhanA pralobhananuM nirUpaNa anya kRtiomAM paNa paraMparAgata rIte jovA maLe che. gopIonI zRMgAra lIlAnA pratyuttara rUpe nemakumAranAM upadezavacana noMdhapAtra che. zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 113 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nema kahe suNo bhAbhI vAta, e prIchuM huM savi avadAta. nArI mohe je nara paDyA, savi nara ke te raDavaDayA | 6 || bhoga karatAM hiMsA bahu, naranArI tame suNajo sahu. be iMdri paMcedri jeha, nava nava lAkha kahIne teha manuSya asaMkhya samRchima jANo, bhoga karatAM tehanI hANa. / 14 . nemakumAranI pAse gopI ane kRSNa Ave che. vivAha mATe samajAve che paNa nemakumAra mauna rAkhe che. A maunane saMmati sUcaka mAnIne nemakumAranA vivAhano prasaMga yojAya che. IsyA vacana kahe harinI nArI. pAse ubhA deva murAri. nema na bolyA mukhathI pharI, mAnyuM mAnyuM kahe suMdarI. | ra7 || nemakumAranA lagna prasaMganuM zRMgArarasamAM paraMparAgata nirUpaNa thayuM che. prasaMgane anurUpa kavioe rasikatAno paricaya karAvyo che. svajana kuTuMba saMtoSAya, mana. nema vadhArayo vAna mana lAla khUMpa bharyo zIra zobhalo, mana. mukha cAve bahupAna lAla. kAne kuMDaLa rayaNamaI, mana. kamara bAMdhIre kamAya lAla. cIra pItAMbara pAmarI, mana. kaMThe kusumano hAra. lAla. 114 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chappana koTi jAdava maLyA, mana. cAlI jinavara jAna. lAla Dhola dadAmA gaDagaDe,mana. paMca zabda tihAMsAra. lAla kavie citrAtmaka zailImAM nemakumAranA lagnanI mAhitI ApI che. cothI DhALamAM zRMgArarasa pachI karUNarasanI anubhUti thAya che. nirdoSa pazuonA pokAra sAMbhaLIne nemakumAra karUNAsabhara banI lagnane mAMDavethI gaDha giranAra pahoMcI jAya che. kavinA zabdo che. jo paraNuM to pazu haNAya, muja anukaMpAnAThI jAya. bhoga bhogavI kuNa duHkhIyA thAya, nemaratha pherI jAya. rAjimatInA vilApanuM varNana karUNarasathI samRddha banyuM che. kavi jaNAve che ke - rAjimatIno puMThe jAya, nema vinA duHkha saghalo thAya. kahekaMtha muja avaguNI, nIra vinA kima rahe poyaNI / 1 / aSTa bhavaMtara Age neha, to kima Ape hamaNAM che. svAmI kaThina hRdaya mama karo, paraNavAne pAchA vaLo. / 2 // rAjimatI karmavAdanA saMdarbhamAM vilApa karatAM jaNAve che ke - ke meM jaLamAM nAkhyA jaLa, ke meM mAya vichoDI bALa, ke meM satIne caDhAvyAM ALa, ke meM bhAkhI viraI gAla. ll4o. kavie karUNarasa pachI rAjimatInA hRdayaparivartanano prasaMga zAMtarasamAM darzAvyo che. rAjimatI nemanAtha pAse dIkSA aMgIkAra karIne AtmAnuM kalyANa kare che. rAjematI vairAgINI thaI, hAradora tihAM choDe sahI. kaMkaNa, cuDI aLagI ThavI, laI saMyamane huI sAdhavI | 7 zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 115 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie rahaneminA bhoga-sukhanI mAgastrIno prasaMga TUMkamAM jaNAvyo che. ahIM zRMgAra rasanI anubhUti thAya che. pragaTa thaI nara bolyA yali, bhAbhI du:kha na dharasyo rati. nema gayo to mujane varo, kAma bhoga muja sAthe karo. 10nA aMgavibhUSaNa savi Adaro, nagara amAre pAchA pharo. tuma kAraNa huM muMDuM joga, jo tuM mujazuM vilaye bhoga. 11 rahaneminA bhoga-sukhanI mAgaNIno pratikAra karatAM rAjulanAM upadeza rahanemine saMyamamAM sthira kare che. kavinA zabdo che - rAjula kahe suNa mUDha mata ANa, pazcima dizi jo uge bhANa, caMdra thakI varase aMdhAruM, to ye na vAMchuM tuja bharathAra. parvata pANI pAchAM caDhe, kAyara zUrA udyama ...... pApa karIne pApe lIla, to ye na khaMDuM mAruM zIla. vamI vastune zuM Adare, viSaya kAje kAM durgati phare. 15 | rahanemi mana jhAMkho thayo, he he vacana kiyAM meM kahyAM. utama kuLanI na rahI rAja dhir dhir ture virUcA kAja. 16ll kavie rAjimatInA mokSanA prasaMganI mAhitI ApatAM jaNAvyuM che ke - rAjimatI tihAM bahu tapa tape, arihaMtanAma hRdayamAM jape. ne tArI gharanI nAra, rAjula mUkI mugati mojAra. 18 DhALabaddha kAvya racanAomAM aMte "kaLaza" dvArA racanA samaya, guru paraMparA ane kavinA nAmano ullekha thAya che. saMvata sola zata sADe, saMgha sahu sAMbhaLo re. posa mAsa suda bIja zukla, thaMbha nagara mAMhe jina thappo re. 116 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tapagaccha munivara sakala sUrivara vijayasena surisaro. tasa taNo zrAvaka rUSabha bole. thayo nemi jinesaro. kavinI kalpanA vaibhava, zRMgAra, karUNa ane zAMta rasanI maMjula padAvalIo dvArA temanAtha navarasa stavananI racanA AsvAdya banI che. zrI neminAthajIno navaraso (muni rUpacaMda) 117 For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema navaraso navaraso saMjJAvAcaka kRtio vizeSataH nemanAtha bhagavAna ane sthUlibhadranA prasaMgone kendramAM rAkhIne racAI che. temAMthI matavALA bhIkhamajInI paraMparAmAM rAyacaMdajInA ziSya jItamale hema navarasonI racanA saMvata 1860mAM karI che. A kRti caritrAtmaka che eTale zabdArthathI vicAratAM sAhityanI navarasono koI saMdarbhanathI. paNa jaina sAhityanA caritrAtmaka kRtionuM ja anusaraNa thayuM che. vivAhalo svarUpanI keTalIka kRtiomAM dIkSA prasaMganuM varNana hoya che. tevI rIte A navarasomAM hemakumAranA janmathI dIkSA-ArAdhanA ane svargArohaNanA vividha prasaMgonuM hindI bhASAmAM nirUpaNa thayuM che. jaine vizvabhAratI - lADanU (rAja.)thI jitamala likhita hema navarasonI kRti prApta thaI che. hema navarasonI hastapratanuM lipikaraNa karIne tenuM saMpAdanakArya zrutapremI zrI mahAlacandra badheIe karyuM che. tyAra pachI osavAla presa, kalakattA 7 thI tenuM prakAzana vIra nirvANa saM. 2487nA roja thayuM che. kavie nava DhALamAM hemakumAranA jIvananuM varNana karyuM che. navamI DhALamAM racanAno uddeza - samaya - sthaLa ane kavinuM nAma vagere vigatono ullekha thayo che. jJAnatIrthanI yAtrA 118 For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema navaraso joDiyo ho, adhiko ocho kahyo have kayi ! vali viruddha vacana Ayo have ho, micchAmI dukkaDama mayi hema taNA guNa olakhI ho, gAve tema vilAsa / bhaNe guNe suNe sAMbhale ho, te pAme vizvAsa che. saMvata ogaNIse pAMce same ho, sAvaNa vadi agyArasa budhavAra hema vilAsa joyo bhalo ho, udiyApura zahara majhAra | navamI DhAla viSe kahyo ho, hema paMDita maraNa sArA jayajaza AMnada guNa nIlo ho, sukha saMpati dAtAra || (gA. 115 thI 119) navarasono artha abhinava-nUtana-navIna evuM preraNAdAyI sAdhu caritra ema arthaghaTana karavAmAM AvyuM che. caturvidha saMghane mATe sAdhu bhagavaMta deva ane dharmanuM svarUpa samajAvIne lokone sanmArga tarapha doravAnuM puNya kArya kare che. eka vyaktine bIjI vyaktinA jIvanano rasa che. temAMya sAdhu bhagavaMtanuM jIvana tyAga - vairAgya ane zAsana prabhAvanAnAM kAryothI prabhAvazALI gaNAya che eTale "hema navaraso'nI racanA A dRSTithI rasika kRti gaNAya che. hemakumAranA jIvananA vividha prasaMgonI saMkSipta mAhitI nIce pramANe che. saMdarbha : jaina gUrjara kavio bhAga-6 (pA. 320) kavi timalajIe stavana covIzI, bhagavatI sUtra, uttarAdhyayana sUtra, dazavaikAlika sUtra - ema traNa AgamanA vicAronI DhALabaddha racanA karI che. praznottara tatvabodhamAM praznottara zailI dvArA tAtvika vicAronI spaSTatA karI che. zrAvakA rAdhanA, sAdhu carita svarUpe bhikSu jasarasAyana, dIpajaya, jaya jasa vagere kRtio pragaTa thaI che. hema navaraso 119 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hema navaraso (paricaya) jaina sAhityamAM caritrAtmaka kRtio gadya-padya vipula pramANamAM prApta thAya che. hema navasaro prathama dRSTie sAhityanA navarasanI kRti hoya ema artha thAya paNa A kRtimAM jIvanacaritra - jIvanarasanuM bhAvavAhI nirUpaNa thayuM che. zrI hemaRSinA jIvanano eTale sAdhu caritra mahAtmAno paricaya thAya che. navaDhALamAM hemaRSinA jIvananA vividha prasaMgonuM nirUpaNa thayuM che. eTale nava (DhALa-9)raso (rasika) nAmakaraNa thayuM hoya ema arthaghaTana karavAmAM Ave che. vyaktine vyaktinA jIvanamAM rasa che. A "jIvanarasanI anubhUti eTale hema navaraso. A racanA caritrAtmaka che. temAM janmathI svargArohaNa (saMthAro) sudhInA prasaMgonuM varNana karavAmAM AvyuM che. sthAnakavAsI matavALA A RSinuM jIvana eka mahAtmA tarIke preraNAdAyI che. jaina vizvabhAratI (yunivarsiTI) lADanU (rAjasthAna)nA saujanyathI hema navarasonI jherokSa-nakala prApta thaI hatI te uparathI A noMdha taiyAra karavAmAM AvI che. mULa hastapratanuM saMzodhana-saMpAdana kArya mahAlacaMda badheie vIra nirvANa saMvata 2457mAM karyuM hatuM. hema navaraso jaDiyo ho, adhiko ocho kahyo have kayi ! vali viruddha vacana Ayo have ho, micchAmI dukkaDama mayi || hema taNA guNa olakhI ho, gAve tema vilAsa / bhaNe guNe suNe sAMbhale ho, te pAme vizvAsa che 120 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata ogaNIse pAMce same ho, sAvaNa vadi agyArasa budhavAra hema vilAsa joyo bhalo ho, udiyApura zahara majhAra ! navamI DhAla viSe kahyo ho, hema paMDita maraNa sAra | jayajaza AMnada guNanIlo ho, sukha saMpati dAtAra che. (DhALa-9) (gA. 115 thI 119) uparokta gAthAmAM hema navaraso - hemanA guNagAna gAyA, racanA samaya, sthaLa ane haima vilAsane AdhAre kRtinuM sarjana karyuM che tenI mAhitI maLe che. madhyakAlIna kAvyaracanAnI rItine anusarIne kAvyaracanA karI che. AraMbhamAM paMca parameSThIne namaskAra karIne hema navarasonI racanA karavAno ullekha thayo che. taduparAMta duhAmAM emanA jIvanano mitAkSarI paricaya thAya che. tyAra pachI duhAmAM je ullekha thayo che tenuM varNana DhALamAM thayuM che. kavie duhA ane DhALamAM kRtinuM vibhAjana karIne vividha prasaMgonuM varNana karyuM che. madhyakAlIna kavioe geya dezIomAM racanA karI hovAthI vividha svarUpanI kRtiono AsvAdya karavAnI suvidhA prApta thAya che. kavie racelA duhAnI noMdha karavAmAM AvI che. | hema navarasoH jIvanano saMkSipta paricaya mAravADanA zirayArI zaheramAM amarAjI pitA ane somA mAtAnI kukSie svapnamAM devavimAna joIne putra ratnanI prApti thaI. te saMvata 1829mAM putrano janma thayo ane hema nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. lenaranU nAmanI bahena hatI. janma samayanI mAhitI ApatAM kavi jaNAve che ke - hema navaraso 121 For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvata aDhAre guNa guNa tIsejI koI mahA suda terasa jANiye koI puSya nakSatra balavAna yoga AyuSyamAn AyojI sukhadAyo vAra zukra bhalo. kAMI janmyA hema sujANa sai. | 4 | putra janmathI parivAramAM atyaMta AnaMdanuM vAtAvaraNa sarjAyuM. bAlyAvasthAmAM bhikSu guruno saMparka thayo ane hema dharmanA raMge raMgAI gayA. 15 varSanI vaye nArItyAganuM vrata lIdhuM ane bhikSunI sevAmAM samaya pasAra karyo. temanA caherA parathI ja emanI buddhinI vicakSaNatA jANI zakAtI hatI. madhura kaMTha ane vANIno prabhAva paNa hemanA vyaktitvanuM eka viziSTa lakSaNa hatuM. gurue temane zrAvaka dharma samajAvyo ane vratonI carcA karI. dharmamAM sthira karyo. | hema zrAvaka dharmanuM dhIra-gaMbhIra banIne pAlana kare che paNa manamAM manoratha to "cAritra' dIkSA levAno hato. kavi jaNAve che ke - dhIra paNe zrAvaka dharma pALe hema zuM heta. bhAve cAritranI bhAvanA, parama guru zuM prema / 1 // saMvata 1853mAM gurue "sojatamAM comAsuM karyuM ane temanA jIvanamAM saMyamanA saMskAro daDha thayA. bhIkhanajI traSi pAse saMvata 1853nA mahA mAsamAM puSya nakSatrano yoga hato tyAre dIkSA lIdhI hatI. janma ane dIkSA ema be prasaMgomAM mahAmAsa ane puSya nakSatrano suyoga prApta thayo hato. mAtA-pitA putrane paraNAvavA mATe samajAve che paNa hemakumAra dIkSA svIkAra karavAnA vicAramAMthI calita thato nathI. aMte potAnI 122 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchA pramANe dIkSA aMgIkAra kare che. tema bhikSue dIkSA lIdhA pachI prathama cAturmAsa kheravAmAM karyuM. cAturmAsamAM anumodanIya ArAdhanA thaI. hema bhikSuno madhura kaMTha - vANIthI loko prabhAvita thayA ane dharmamAM joDAyA. hema RSi saMghADAnA vaDIla bane che. potAnI vANI ane AcArathI lokone pratibodha kare che. emanI preraNAthI dIkSA svIkAranArA paNa dharmanI ArAdhanAmAM joDAyA che. - kRSNagaDhamAM cAturmAsa daramiyAna saMghamAM ArAdhanA sArI thaI. ahIM koI divasa pauSadha thayA na hatA. hemabhikSunI preraNAthI saMvatsarI, dIpAvalI tathA parvanA divasomAM pauSadhanI ArAdhanA karAvI hatI. pU.zrIe ArAdhanAthI samRddha evAM vividha sthaLe 16 comAsAM karyA hatAM. - IndragaDhanA cAturmAsamAM rAmajIne aThThama bhakta tapazcaryA karAvI. teo ArAdhanA karIne zubhabhAvanA bhAvatA paraloka sIdhAyA. tyAra pachI pAlImAM comAsA daramiyAna amIcaMdajInI dIkSA thaI. pU. amIcaMdajIe jAvajIva khAMDano tyAga karavAno niyama svIkAryo hato. emane A tapanA dvArA karmono kSaya karyo hato. hema bhikSu devagaDhamAM AvyA hatA tyAre gAyane gaLAmAM gAMTha thaI hatI. pU.zrIe karUNAthI A gAyane kAMbaLImAM ghAlIne gAyane lAvyA hatA. maganIrAma vaidyane dilhIthI bolAvyA hatA ane gAyane sAjI karavAmAM AvI hatI. hemasuMdara svayaM phuraNAthI kahe che ke have rAyacaMdajIne pATa sopo. pachI emane AcArya padavI ApavAmAM AvI. pU.zrIe lADanUmAM comAsuM karyA bAda potAnA vatana ziyArI padhAryA hatA. netrArImAM hindustaMbhanuM nirmANa thayuM. A prasaMganuM AkarSaka varNana hema coDhALiyAmAM maLe che. hema navaraso - 123 For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturmAsanI mAhitI nIce pramANe che - " mevADamAM 19, marUdhamAM 30, indragaDha-1, DhuMDhaka-1 ema pa1 comAsAM thayAM hatAM. tapazcaryAmAM 1 upavAsa, belA-be upavAsa, belA-traNa upavAsano samAveza thAya che. hemabhikSunI vizeSatA joIe to vRddhAvasthAmAM paNa UbhA UbhA pratikramaNanI kriyA bhAvapUrvaka karatA hatA. hemabhikSu RSine zAtA pUchavA AvyA tyAre RSie emane pATa soMpI hemaRSine jIvananA aMtima divasomAM zvAsanI pIDA thaI hatI. RSijIe kahyuM ke A varSe 15 sAdhuo eka ja sthaLe sAthe comAsuM karIe. AhAranI takalIpha thaze to tapazcaryA karIzuM. lUkhA phUlakA roTalI)no AhAra karavAmAM Ave che. hemaRSine sAMjanA samaye zvAsanI mAtrA vadhI gaI. tyAre jitaRSie aMta samaya najIka jANIne paccakhANa karAvyAM. ane uttarAdhyayana sUtranA pAMcamA adhyayanano sakAma maraNa adhikAra saMbhaLAvyo. aMte saM. 1904nA jeTha suda-2 nA roja zirayArImAM kALadharma pAmyA. - jIvanamAM kevo suyoga sadhAyo? janma, dIkSA ane saMthAro A traNeya mahattvanA prasaMgo potAnI janmabhUmi zirayArImAM thayA hatA. saMyama jIvanano paricaya saMyamanI preraNArUpa bane tevo che. A caritra vairAgya rasanuM uttama udAharaNa che. - viratidharanA jIvanano paricaya viratidharmanI vRddhi karIne jIvanamAM viratidharma svIkAravAnA saMskAronuM siMcana kare che. puNyodaye A saMskArono prAdurbhAva thatAM AtmA viratidharma svIkArIne AtmakalyANa kare che. temAM A prakAranA jIvananuM nimitta upakAraka bane che. 124 jAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A caritramAM hema RSinI dIkSA, tapa, tyAga, vairAgya, zAsananI prabhAvanA, kALadharma ane emanI AtmasAdhanAno paricaya prApta thAya che. A caritra bhavyAtmAone mATe rasika kathAnA AsvAda samAna nirdoSa AnaMdanI sAthe dharmarasanuM pAna karAvavAnI kSamatA dharAve che. gujarAtI bhASAnA sAhityamAM jIvanacaritranI kRti sAthe kathA' zabdaprayoga thayo che. dA.ta. navalarAmanI jIvana kathA ahIM kathA' zabda jIvananA vividha prasaMgonuM nirUpaNa sAthe che. tenA dvArA kathAno AsvAda - kathA rasanI anubhUti thAya che. hema navaraso e kathArasanI sAthe vairAgya - bhAva - upazama bhAvanuM nirUpaNa karIne vAcakonI sAtvikatAne puSTi Ape che. eTale sAhityano navarasa nathI paNa abhinava evo upazama bhAva ane kathArasathI samRddha che. hema navaraso 125 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhityamAM rasa nirUpaNa sAhityanI sRSTimAM mukhya ke gauNapaNe navarasanuM sthAna raheluM che. koI eka kRtimAM badhA ja rasa hoya tenI sAthe koI mukhya rasa hoya tevo saMbhava che. anya raso gauNapaNe hoya che. hAsya, karUNa, vIra, raudra, zAMta, zRMgAra, bhayAnaka, abhuta ane bIbhatsa ema navarasa che. gadya-padyanI racanAmAM bhAgye ja evI koI kRti hoya ke jemAM eka athavA eka karatAM vadhu rasa na hoya. jagannAtha paMDitanuM sUtra che ke - "vArya rasAtma vya' rasayukta vAkyaracanA eTale padapaMktinI racanA e kAvyanuM lakSaNa che. kAvyanA lakSaNomAM chaMda-rasaalaMkAra sthAna dharAve che temAM rasane paNa mahattvanuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. rasa saMpradAyanA samarthakonuM priyasUtra che. " ra aa parva' badhA rasamAM karUNa rasa vadhu prabhAvotpAdaka che. saraLa zRMgAra' zRMgAra rasa AbAlagopAlane sparze che. rasa nirUpaNamAM zRMgAra ane karuNa rasa vadhu pracalita che. jaina sAhityamAM rasa nirUpaNanuM AdhyAtmika arthaghaTana sAhityanI dRSTie navInatA darzAve che. 126 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kundakundrAcArya racita samayasAra graMthamAM navarasanuM dhArmika daSTie arthaghaTana nIce pramANe prApta thAya che. nATaka eTale paryAyomAM pheraphAra thavAnI kriyA darzAvatI racanA. jIvAtmA zubhAzubha karmonA udayathI saMsAranAM raMgamaMca para bhavabhramaNa kare che. vinaya vijayajInA mahAvIra svAmInA stavanamAM A nATakano saMdarbha eka paMktimAM nihALI zakAya che. "bhavamaMDapamAM re nATaka nAcIyo ahIM maMDapa zabda raMgamaMca (sTeja)nA arthamAM samajavAno che. saMsAranA maMca para AtmA jJAnAdithI1. je bhramaNa kare che te guNoe zRMgArarasa. 2. AtmA karmonI nirjarA kare che te badhI ja pravRttimAM "vIra rasa che. dharma puruSArthathI mokSa puruSArthanI prApti-sAdhanA e kharekhara sAco vIra rasa che. 3. upazama rasa-bhAvanI je prIti te karUNarasa che. karUNAno bhAva-dayAbhAva jo upazama rasamAM thAya to te karUNa rasa kahevAya che. AtmAne mATe upazama bhAva eja upakAraka che. 4. jJAna, dhyAna ane bhaktithI je anubhavanI apUrva AnaMdamaya laharIo pragaTe che te hAsya rasa che. samaNizIla sAdhanAthI AtmAne AvI anubhUti thAya che. dharma dvArA svAnubhava rasikatAno apUrva AnaMda e sAco hAsyarasa che. 5. ATha karmanA baMdhanuM svarUpa nihALI-vicArIne je bhAva utpanna thAya che te raudrarasa che. raudrarasamAM bhayAnakatAno bhAva che. karmabaMdhanI sthitinA vicArathI A rasanI anubhUti thAya che. eTale rasanI dRSTie A prakriyAmAM raudrarasa che. jaina sAhityamAM rasa nirUpaNa 127 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. zarIranI racanAno vicAra karIe to temAM hADakAM, mAMsa, lohI, parU, maLa, mUtra, zleSma vagere gaMdakIthI bharapura padArthono samanvaya thayo che. A paugalika azucimaya zarIranI racanAno vicAra eTale bArabhAvanAmAM azuci bhAvanA che tenA vicAro e bIbhatsa rasa tarIke gaNAya che. A rasane kAraNe zarIrano rAga dUra thatAM vairAgya bhAvanI vRddhi thAya che ane AtmA svamAM lIna bane che. 7. AtmA potAnuM mULa svarUpa siddha-buddha karmarahita svarUpane pAme nahi ane janma-jarA maraNa AdithI pArAvAra duHkha bhogave che. AtmAnI AvI durdazA thAya che tyAM sudhInI sthiti e bhayAnaka rasa. 8. AtmAnI anaMta zakti che tenuM ciMtana ke vicAraNA ke abhuta rasa che. zarIranI zakti maryAdita ane nAzavaMta che. jyAre AtmAnI zakti anaMta-aparaMpAra che. A vicAraNA karavAmAM adbhuta rasa rahelo che. 9. rAga-dveSa rUpI mahAna zatruono nAza karIne daDha vairAgyane dhAraNa karavo te zAMtarasa kahevAya che. karmabaMdha ane bhava bhramaNanA kAraNarUpa rAgadveSa che eTale rAga-dveSa rahita thavAnI bhAvanA ane dharma pravRttimAM zAMtarasanuM sthAna che. A rIte navarasanuM arthaghaTana "AtmAne kendramAM rAkhIne darzAvavAmAM AvyuM che. zAMtarasa vize laghu zAMti sUtranA vivecanamAM mAhitI prApta thAya che. zAMtinAtha bhagavAna zAMtarasayukta che. upazamarasamAM nimagna, satva, rajasa ane tamas e traNa guNothI atIta hoya eTale ke para hoya te zAMta kahevAya che. na yatra duHkhaM na sukhaM na ciMtA, na dveSarAgo na ca kaaciticchaa| __rasaH sa zAnta kathito munIdraiH, sarveSu bhAveSu zamaH prmaannH|| 128 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha : jemAM duHkha nathI, sukha nathI, ciMtA nathI, rAga-dveSa nathI ke koI paNa prakAranI IcchA nathI tene zreSTha munioe zAMtarasa kahyo che. badhA bhavomAM zama e zreSTha che. (prabodha TIkA bhAga-2, pA-465) bhakti rasa e svataMtra rIte sthAna dharAvato nathI. teno zAMta rasamAM samAveza thAya che. jaina dharmanI dRSTie vIra rasanuM arthaghaTana nIce pramANe che. viratA e parAkramanuM eka aMga che. dayAvIra - jaina sAdhuo ane mahApuruSo ahiMsA dharmanuM pAlana kare che te dRSTie dayAvIra kahevAya che. dAnavIra - sAdhu bhagavaMto zrAvaka-zrAvikAone zrutajJAnanuM dAna karIne mokSa mArganI sAdhanA mATe mArgadarzana Ape che. samyakajJAna pradAna karavAnI sAdhuonI A kriyAnI dRSTie dAnavIra artha paNa sUcaka che. yuddhavIra - sAdhu bhagavaMto pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti ane rara pariSada dvArA karmono nAza karavA mATe yoddhA samAna laDe che. puruSArtha kare che te dRSTie yuddhavIra kahevAya che. dharmavIra - dharma puruSArthanA AlaMbanathI mokSa puruSArthanI sAdhanA karavAnI pravRtti e dharmavIra kahevAya che. sAdhu bhagavaMto tathA dezavirati zrAvako je dharmanuM pAlana kare che temAM cAra prakAranI vIratAno saMdarbha rahelo che. jaina sAhityamAM sAdhu bhagavaMto, gaNadharo, tIrthakaro, viratidhara - nara-nArIonA jIvanamAM viratAno Avo ullekha emanA caritra dvArA nihALI zakAya che. jaina sAhityamAM bhautika zRMgAranA prasaMgocita saMdarbha prApta thAya che paNa aMte to pAtro tyAga ane vairAgyano mArga svIkArIne jaina sAhityamAM rasa nirUpaNa 129 For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhyAtmika zRMgAramAM apUrva AnaMdanI anubhUti kare che te prasaMganuM nirUpaNa mukhyapaNe sthAna dharAve che. jaina sAhityamAM hAsyarasa mATe prabhu bhakti ArAdhanA ane sAdhanA dvArA je anubhUti thAya che teno AnaMda e hAsyarasa kahevAya che. jaza vijayanA zAMtinAthanA stavanamAM bhaktinI tallInatAnI sAthe anubhavanI anerI mAhitIno saMdarbha prApta thAya che. "hama magana bhaye prabhu dhyAnameM tALI lAgI jaba anubhava kI taba lahe kou ko sAnameM prabhu guNa anubhava rasa ke Age hovata nahIM kou mAnameM. cidAnaMdajInA nemanAthanA stavananuM udA. "paNa tuma darizaNa jogathI, thayo hRdaye ho anubhava prakAza anubhava abhyAsI lahe, duHkhadAyI, ho sahu karma vinAza. bhaktinA mAdhyama dvArA anubhavanI anerI lahera pragaTa thatAM anero AnaMda thAya che tenuM zabdomAM varNana thaI zake nahi. dhArmika sAhityano A hAsya rasa samarpaNazIla sAdhaka-ArAdhaka ane bhakta anubhavI zake che. A rasanI anubhUti asAdhAraNa kakSAnI hoI sAdhAraNa bhakti paNa puruSArthathI anubhavI zake che. devacandrajInA abhinaMdana svAmInA stavananI paMktio joIe to - abhinaMdana avalambane, paramAnanda vilAsa ho mitta. devacandra prabhu sevanA, karI anubhava abhyAsa ho mitta. I & II anubhava rasano mahimA aparaMpAra che je hAsyarasano uttama namUno che. rasAnubhUti mananI AMtarabAhya sthitinuM pariNAma che. 130 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 11 - .. jagaDuzAhano kaDakho jaina sAhityanA kAvya prakAronI vividhatAmAM alpa paricita kaDakho' kAvyanI mAhitI nIce pramANe che. kaDakho e prazasti kAvya che. "kaDakho' e dezano prakAra che. stavano, pUjA, sAhitya ane DhALabaddha racanAomAM kaDakhAnI dezIno prayoga thayo che. "kaDakho'no prayoga yuddhamAM laDatA laDavaiyAone zUrAtana caDhAvavA mATe thAya che. kaDakhAnI rAhamAM gavAtI paMktiothI zUrAtana caDhe ane jusso vadhe ema artha rahelo che. kavi cidAnaMdajInI sajhAya kathanI kathe sahu koImAM kaDakhAno saMdarbha prApta thAya che. baMdIvAna kaDakhA gAve suNI zUrA ziza kaTAve. kaDakho' gAvAnI rIta-praNAlikA yuddhakALa daramiyAna mahattvanI pravRtti gaNAtI hatI. dezIonI sUcImAM "kaDakho" jhulaNA ane AsAurI rAga sAthe saMbaMdha dharAve che. jaina sAhityamAM jagaDUzAhano "kaDakhonI racanA kavi kezarakuzalanI prApta thAya che. A prakAranI eka ja kRti che. zrAvaka bhImasI mANekanI sAhitya saMpAdana ane prakAzanI pravRtti aitihAsika mUlya dharAve che. jaina sAhityanA saMzodhanamAM emanuM jagaDUzAhano kaDakho -131 For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradAna noMdhapAtra che. A zrAvake kavi udayaratna kRta bIlAvatI rANI ane sumati vilAsa rAsa nAmanI racanAnI sAthe jagaDUzA zeThanI copAI nAmanI kRtinuM paNa saMpAdana karyuM che. mULa A kRti copAI chaMdamAM sarjAyelI che eTale A zabda prayoga thayo che. madhyakAlIna sAhityamAM A prakAranA kAvyane chaMdamUlaka racanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. jaina sAhityanA saMzodhaka ane ItihAsa vid mo. da. desAIe jaina gUrjara kavio bhAga-....... mAM jagaDUzAno "kaDakho' zIrSaka ApIne noMdha karI che. kavie "kaDakhA' vize koI artha darzAvyo nathI. mULabhUta vIratAnA saMdarbhamAM teno prayoga hato hato. te dRSTie vicArIe to jagaDUzAhanuM nAma "dAnavIra' nAmanA birUdathI jaina samAjamAM vikhyAta che. Aje paNa udAratAthI dAna ApanAra vyaktine jagaDUzAhanA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. vIra rasanA cAra prakAra dAnavIra, dayAvIra, yuddhavIra ane dharmavIra che. jagaDUzAha dAnavIra che. emanI dhanavIratAne biradAvavA mATe kavie A racanA karI hoya ema arthaghaTana karIe to te ucita lekhAze. jagaDUzAhanI dAnavIratA jANIne, vAMcIne, zravaNa karIne anya loko paNa dAnadharmamAM pravRta thAya evo zubha hetu che. eTale kaDakho' nAmanuM rahasya dAnavIratAnA preraNA-protsAhananA saMdarbhamAM spaSTa rIte samajAya che. - jagaDUzA zeThanI copAI athavA kaDakho AraMbhanA duhAmAM pArzvanAthane praNAma karIne viSayavastuno ullekha karyo che. pAsa jinesara pAya namI, praNamI zrI gurupAya. jagaDUzA suralo taNI, guNa gAtAM sukha thAya. || 1 || 1. suralA = parAkramI 132 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie copAI chaMdanI ra6 kaDImAM jagaDUzAnA jIvananI mAhitI ApI che temAM emanI dAnadharmanI pravRttine vizeSa mahattvanI darzAvI che. madhyakAlIna kAvya paraMparAnusAra kAvyane aMte racanA samaya varSa, mahinAnI sAthe guru paraMparA uparAMta racayitA kavino paNa ullekha thayo che. sattara nabha SaTa zrAvaNa mAsa, eha saMbaMdha karavo ullAsa zAMtalapura comAsuM rahI, zrAvaka janane Adare karI. | 2 || (racanA samaya 1760) paMDita mAMhe pravara pradhAna, vIra kuzala guru parama nidhAna, saubhAgya kuzala sadguru supasAya tAsa ziSya kezara guNa gAya. / ra6 ! jaMbUdvIpanA dakSiNI bharatanA vividha dezomAM kaccha Avelo che. "kaccha dezamAM jagaDU thayo, zrImAlI kula dIvo kahyo." kaMthA (kaMthakoTa) nagara choDIne soLa nAmano zreSThI dhana-saMpatti kamAvA-vepAra karavA mATe kaccha dezanA bhadrezvara nagaramAM AvIne raheto hato. pUrvanA puNyodaye zeThe aDhaLaka saMpatti meLavIne dezaparadezamAM amara kIrti prApta karI hatI. dhaMdhA mATe paradeza vahANa jatAM AvatAM bhATa-cAraNa Adine zeTha dAna ApatA hatA. saMsAra sukha bhogavatAM putrano janma thayo ane jagaDU nAma pADavAmAM AvyuM jagaDUzAhano kaDakho 133 For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatuM. mAtA lakSmI, bhAI padma ane rAja ema traNa putrothI soLa zeThano parivAra nagaramAM khyAti pAmyo hato. pUrva karmanA yoge saMpatti ochI thaI ane ciMtA vadhI gaI. pU. sAdhu bhagavaMta cAturmAsa rahyA hatA emanI bhakti karI. chatAM paNa navakAra maMtrano jApa, sAmAyika, pratikramaNa kare ane zrAvakanAM vrata paNa grahaNa karyA hatAM. jagazAnA jIvanamAM A samaye guru mahArAja AkAzamAM tArAmaMDaLa joIne bhaviSyavANI uccArI ke duSkALamAM jagaDUzA garIbono uddhAra karaze. guru vANIthI Azcaryacakita thaIne jagaDUzA svagRhe jAya che. gurue jagaDUzAne maMtra Apyo. maMtra sAdhanAnA prabhAvathI aDhaLaka saMpatti prApta thaI. kavinA zabdo che. zubha divasa joI guru dAse. maMtrAdika maMtre karI lIe. ekavIza kalazA dharatI mAMha pAkaja ugyo dholyo kyAMya. / 11 || pragaTayo puNya taNo aMkura pAmyo lakSmI prabala paDUra. vANotara dhana laNo kare. dhana daIne e kaNa saMcare. || 12 // jagaDUzAhe dhAnyano saMcaya karyo. gAmegAma garIbone patra dvArA saMdezo pahoMcADIne jagaDUzAnA sevakoe lokone samAcAra pahoMcADyA ke garIbone dAna ApavA mATe jagaDUzA taiyAra che. jagaDUzAe svahaste bhAvapUrvaka dAna ApIne lokone saMtuSTa karyA. jagaDUzAnA dAnanA saMkalpanI mAhitI ApatAM kavi jaNAve che ke - 134 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra lakhAvI trAMbA taNA dIna-hIna leI rAMkajANA je AvIne mAMDe hAtha tehane Ape hAtho hAtha // 17 || pATaNanA rAjA vIsaladevanA samayamAM saMvata 121pamAM duSkALa paDyo tyAre jagaDUzAe dhAnya ApIne lokone saMtoSa-sahAya karI hatI. vIsaladeva jagaDUzAne kahe che ke tame dAnavIra tarIkenuM biruda dharAvo cho to prajAne anna ApI birUda caritArtha karo. jagaDUzA rAjAne kahe che ke - jagaDU kahe koThAre ghaNAM dhAnya bharyA che annataNAM visaladeva e mahAna-vaDo bhikhArI che. Aje A duSkALathI AvI sthiti AvI che ane anna mAgavuM paDe che. mArI IcchA pUrNa karo. vIsaladevanI mAgaNI pUrNa thAya che. jagaDUzA rAjAnI mAgaNI pUrNa kare che. kavinA zabdomAM A mAhitI joIe to - "ATha sahastra mUDA devarAya" mUDA - eTale 50 maNa anna. hamIra rAjA paNa bAra hajAra mUDA Ape che ema mAlavapati muMja rAjAe 18 hajAra mUDA, jagaDUzAhe A rIte annano dhodha varasAvyo hato. tyAra pachI emanAM sukRta joIe to - zatruMjaya giranAre vahI dAna zALAo baMdhAvI sahI, cAre khaMbha mAMhe jagaDUzAha puNya lIye lakhamIno lAha // rara || jagaDUzAnI dAnavIratA - mAnavatAnA sukRta kavi kalpanA karatAM jaNAve che ke - jagaDUzAhano kaDakho 135 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Indra candra ke suratarU sAra mAnava nahIM e sura avatAra" dhanadhana jAtI zrImAlI taNI, jehatI karati cihu dize jaNI. jagaDUzAhanA jIvanano saMkSipta paricaya emanI dharmazraddhA ane zrAvaka tarIkenI gurubhakti, pUjA-sAmAyika, pratikramaNa ane dAnazIla tapa bhAva jayAM sukRtyonI mAhitI anukaraNIya che ane eTale ja kavie emane devalokanA devI Indra ane candra samAna upamAthI paricaya karAvyo che. dAnadharmanA kendramAM jagaDUzAhanI A kAvyakRti "kaDakhA' tarIke noMdhapAtra che. saMdarbha - lIlAvatI - mahimAvatI rAsa - saMpA. bhImazI mANeka (pa-85) jagadUcarita mahAkAvyam -pU. sarvAnaMdasUri saMzodhaka- paMnyAsazrI vajasena vi, saha. sA. caMdanabALAzrIjI jagaDUzAhe lokone sukhI karavA mATe bhUkhamarAthI bacavA mATe dhAnyanuM dAna karyuM hatuM tenI mAhitI Azcarya ane AnaMdanI sAthe dAnavIranA birUdane samarthana Ape che. ujjainanA rAjA madana varmanane 18,000 mUDA, dilhInA bAdazAha mojaudinane 21,000 mUDA, kAzInA rAjA pratApasiMhane 32,000 mUDA, kaMthAra dezanA rAjAne 12,000 mUDA, 112 dAna zALAonuM nirmANa karyuM. kula 9,99,000 mUDA dhAnyanuM dAna karyuM ane 18 karoDanuM dAna yAcakone duSkALamAM ApI mAnavatA - janasevAprabhusevAnuM namUnArUpa anukaraNazIla dRSTAMta pUruM pADyuM che. kulIna parivAravALA lajjAthI mAgI na zake tevA parivArane paNa sonAnI dInAra ApIne saMtuSTa karyA hatA. 136 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa varSanA duSkALamAM jagaDUzAe A rIte dhana-dhAnyano sAgara laherAvyo hato. jagaDUzAnA jIvanamAM guru tarIke gauravavaMtu sthAna pAmelA "paramadevasUri hatA zatruMjaya ane giranAranI yAtrA karIne roja dAnano pravAha vaheto karyo hato. jagaDUzAhe saMgha yAtrAmAM dareka sthaLe dAnano pravAha vaheto rAkhyo. sAdhu-sAdhvIjIonI bhakti karI ane anna-pAtra AdinuM paNa dAna karyuM hatuM. - bhadrezvaranA maMdiramAM sonAno kaLaza ane suvarNano daMDa banAvyo hato. vira paramAtmAnI mUrtinI sthApanA karI hatI. potAnI putrInA AtmazreyArthe ArasapahANanAM traNa jinamaMdira ane aSTApadanA maMdiranuM nirmANa karyuM hatuM. uparAMta trikhaMDa pArzvanAtha ane 170 jinapratimAnuM nirmANa karyuM hatuM. kaMthakoTamAM neminAthanA jina maMdirano jIrNoddhAra karAvyo hato. kAThiyAvADanA DhAMka nagaramAM AdinAtha jinAlayanI sthApanA karI hatI. vaDhavANamAM (vardhamAna) aSTApadanA jinamaMdiranuM nirmANa karyuM hatuM. ahIM vavANiyA paththaranI racanA karelI. vIraparamAtmAnI mUrti zAhI ThAThathI mahotsava karIne padharAvI hatI. zatavATI nagarImAM bAvana jinAlayanuM nirmANa karyuM hatuM. zatruMjaya pahADa upara sAta deharIonuM nirmANa karAvyuM hatuM. sulakSapura najIka devakula nagaramAM zAMtinAtha bhagavAnanuM jinamaMdiranuM nirmANa karAvyuM hatuM. bhadrezvarapuramAM eka pauSadhazALA banAvI hatI. zaMkhezvara tIrthamAM guru bhaktithI prerAIne be pagalAM "pittaLa vALA maMdiranI racanA karAvI hatI. jagaqzAhano kaDakho 137. For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagaDUzAhe vividha sthaLoe jina maMdiramAM dhajAo caDhAvI puNya prApta karyuM hatuM. samudrataTe tapadvArA sAdhanA karI hatI. pariNAme jagaDUne varUNadeva prasanna thayA hatA. uparokta mAhitI jagaDUcarita mahAkAvyamane AdhAre ApavAmAM AvI che. pU. kezarakuzaLa muni bhagavaMtanI racanAmAM jagaDUno mitAkSarI paricaya che paNa A mahAkAvyane AdhAre ApelI mAhitIthI dAnavIra jagaDUzAno vAstavika paricaya thAya che. "kaDakhAno sArabhUta vicAra to e che ke kahevuM (bolavuM) saheluM-saraLa che paNa AcaraNa karavuM kaThina che. cidAnaMdajIe sajhAyamAM je kaDakhAno ullekha karyo che temAM kaheNI-"kathanI kathe sahu koI raheNI ati durbala hoI" e vAta sarva sAmAnya rIte vicAravAnI che. kaDakhA gAnArA mAtra gAya che raNamedAnamAM laDavAnI hiMmata nathI. cAraNa jAtinA loko AvA zUrAtana mATe kaDakhA gAvAnI khyAti dharAve che paNa yuddhamAM ghAyala ane mRta sainikone joIe teo dUra bhAge che. ahIM jagaDUzAnA saMdarbhamAM emanI dayAvIra, dAnavIra ane dharmavIranI bhAvanAno viziSTa prakAza patharAyelo che te dRSTie A mAhitI jaina-jainetara samAjane mATe ananya preraNArUpa che. kaDakhA' nimitte vAcaka vargane dAnavIra jagaDUzAno paricaya karAvavAnI kSaNa jIvananI dhanya ghaDI banI gaI che. 138 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navakAramaMtramAM navaraso sAhityanI sRSTimAM rasa nirUpaNa eka mahattvanuM lakSaNa gaNAya che. navakAra maMtramAM navapada che paNa temAM navarasanuM nirUpaNa thayuM che. prathama dRSTie vicArIe to Azcarya thAya ke mAtra 68 akSaranA nAnakaDA navakAra maMtramAM zRMgAra, hAsya, karUNa, adbhuta, bIbhatsa, zAMta, raudra, vIra ane bhayAnaka rasa ema navarasano samAveza thAya che. - pratyakSa rIte to navakAramAM koI paNa eka ke vadhu rasanuM darzana thatuM nathI paNa navakAra maMtrano gUDhArthathI vicAra-ciMtana karatAM rasAsvAda mANI zakAya che. pa.pU. AcArya bhuvanabhAnusUrIzvarajIe navarasamaya navakAra' nAmanuM laghu pustaka pragaTa karyuM che. - pU.zrIe navakAra maMtramAM rahelA navarasanuM viziSTa prakAranuM arthaghaTana karyuM che. pU.zrInuM navakAra maMtra aMgenuM sUkSma ciMtana navarasano paricaya karAve che. emanI ajaba-gajabanI kalpanAzaktino paricaya A pustaka dvArA thAya che. A pustakane AdhAre navarasanI saMkSipta mAhitI ApavAmAM AvI che. sAhityamAM navarasa kAvya che. bhaktirasa e koI svataMtra rasa nathI paNa zAMtarasano ja eka paryAya che. pU.zrIe vAtsalya rasane 10mo gaNAvyo che. navakAramaMtramAM navaraso 139 For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manuSya ane prANIomAM hAsya, rati, bhaya, zoka, krodha, jugupsA, utsAha, Azcarya vagere lAgaNIo rahelI che. A lAgaNIo uMmara vadhatAM tenuM pramANa vadhe che ane teno anubhava paNa jIvana vikAsamAM upayogI nIvaDe che. A lAgaNIonA prabhAvathI rasa nirUpaNa thAya che. vividha prasaMgomAM lAgaNIonA kAraNe puNyapApano baMdha thAya che. rasazAstramAM sthAyI bhAva ane saMcArI bhAvano samAveza thayo che. saMcArI bhAvo kSaNika ubhave che ane zAMta thaI jAya che. sthAyIbhAva sthira rahe che. rasanI utpattimAM A bhAvo mahattvanA che. vibhAva-anubhAva-saMsArI bhAvanA saMyogathI rasaniSpatti thAya che. zArIrika ceSTAo e anubhAva che. uddIpana e vibhAva che. 108 maNakAnI mALA e zAMtarasanuM sAdhana che. pU.zrInA navarasanA vicAro nIce pramANe che. 1. zRMgAra rasa : A rasane "prema" nAmathI oLakhavAmAM Ave che. yuvAvasthA ane vyavahAra jIvanamAM A rasanI anubhUti thAya che. tene "rati' nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. saMpatti, parivAra Adino prema te zRMgAra rasa che. A bhautika zRMgAra karatAM adhika zRMgArarasa navakAra maMtramAM che. arihaMtanA bAra guNanI vicAraNA, samavasaraNamAM birAjamAna arihaMtaprabhu, bAraparSadA samakSa prabhunI divyavANI svarUpa dezanA vagereno vicAra e zRMgArarasa - milana zRMgAra che. vipralaMbha zRMgAra eTale viyoga, glAni, duHkha, cittamAM unmAda jevI sthiti viyoga zRMgAramAM che. atyAre arihaMta prabhu sAkSAta nathI emano viyoga che. bhagavaMtanuM AyuSya pUrNa thatAM mokSe gayA. A sthitino vicAra 140 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIe to viyoga zRMgAra rahelo che. A rIte arihaMtanI vicAraNA e zRMgArarasa che. "namo arihaMtANaM" eno Avo artha vicAravAnI prakriyAmAM zRMgArarasanuM sthAna che. 2. hAsyarasa : hAsyarasamAM hasavuM ane bIjAne hasAvavAnuM nimitta banavuM. citra-vicitra vezabhUSA, aMgopAMganI vikRta sthiti, caMcaLatA, eSTAo dvArA hAsya niSpanna thAya che. A hAsya "sthaLa' che. hAsyathI zarIramAM pheraphAra thAya che. nAka phUle, hoTha pahoLA thAya, gAlamAM khADA paDe, cakSumAM cakamaka thAya. A pheraphAranuM kAraNa hAsya rasa che. tenA cha prakAra hasita, vikasita, upahasita, apahasita, atihasita, smita. A cha prakAramAM "mitanuM hAsya uttama gaNAya che. navakAramAM paMca parameSThi che. manuSya janma maLyA pachI mahAmaMtra - maMtrAdhirAja navakAranI prApti thaI enA jevo bIjo koI AnaMdano - hAsyano prasaMga nathI ema vicAravuM joIe. tenI upekSAthI manuSyanI durdazA thaI che. kyAM vItarAga ? ane kyAM mAro tuccha AtmA? A prakAranI vicAraNAthI hAsya niSpanna thAya che. AtmA potAnI mUrkhatA para hAsya kare che. jyAre vItarAganI vicAraNA kare che tyAre maMda maMda smitanI lAgaNI uddabhave che. hAsya e mohanIya karmanI sthiti che, AtmAnI sudhAraNA karavAnI che. cAra gatimAM bhramaNa karato AtmA jagatanI vicitratA e paNa parameSThinI vicAraNAmAM hAsya utpanna karAve che. 3. karUNarasa : svajanano viyoga, zoka, mRtyu vagere prasaMgomAMthI karUNa rasa uddabhave che. taduparAMta aniSTano saMyoga ane ISTano viyoga e paNa A rasanA uddabhavamAM sthAna dharAve che. A rasanAM lakSaNomAM AMkhamAM AMsu, gAtro zithila thAya, smRti nAza, vicAronI asthiratA - saMkalpa - vikalpa, zUnyamanaska jevI sthitino navakAramaMtramAM navaraso 141 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava thAya che. A rasanI sthitimAM jo AyuSyano baMdha paDe to AtmA durgatimAM jAya che. zoka e paNa mohanIya karmanI ja prakRti che. tene kAraNe A loka-paraloka bagaDe che. duHkhada sthitino anubhava thAya che. jIvananI zAMti ane sukhamAM aMtarAya Ubho thAya che. arihaMtanI yathArtha vicAraNAthI A rasanI anubhUti thAya che. naMdiSaNa araNika muninA jIvananA prasaMgonI vicAraNAthI karUNarasa samajAya che. anaMtapuNyanA udayathI saMyama prApta thayA pachI mohanIya karmanI sthitine kAraNe AtmA patita thAya che. A vicArathI karUNarasa uddabhave che paNa ene to guru vacanathI AtmAno uddhAra thAya che. arihaMtano sAkSAt viyoga A bharatakSetramAM che e paNa vicArIe to karUNa2sanI sthiti darzAve che. - 4. raudra rasa : krodha - toDana - tiraskAra - kaThora vacana AdithI raudrarasa udbhave che. krodha kaSAyanI tIvratAthI raudrarasa niSpanna thAya che. raudra rasa e jaina dharmanI dRSTie raudra dhyAna kahevAya che. tenA dhyAnathI narakagatimAM jIvAtmA jAya che. mahAmaMtranA dhyAnathI krodha zAMta thAya che. zubha dhyAnamAM Ave che. paMca parameSThI e jIvAtmAne sarvottama sthiti anubhave che. krodhathI hAMsIpAtra banAya che. pIDA thAya che. ajJAnadazA ane karmodayano vicAra karavo joIe. A prakAranI vicAraNAnI prakriyA raudrarasanI sthitimAM rahelI che. 5. vIrarasa : nIti niyamanuM pAlana, zakti baLa, parAkrama, vinaya ane utsAha jevA bhAvathI vI22sa uddabhave che. A prakAranI abhivyaktimAM dhairya, zaurya - DahApaNa raheluM che. vIsa sarva indriyonI pravRttimAM rahelo che. tenA prakAra dAnavIra, dayAvIra, yuddhavIra, dharmavI2 ema cAra che. mahAmaMtranA smaraNathI AtmAmAM 1. tADana = mAravuM 142 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virarasa uddabhave che. utsAha vadhe che. cetana zakti thanagane che. "arihaMta' paramAtmAe AMtara-bAhya zatruone jItyA e vIra rasanuM zreSTha udAharaNa che. rAga-dveSa dUra karavAnI sAdhanA e uttamottama vIra rasanuM dRSTAMta che. siddha paramAtmAe bhavabhramaNa karAvanAra ATha karmono nAza karyo te vicAraNAmAM paNa vIrarasa che. AcArya, upAdhyAya ane sAdhuvaMda pAMca mahAvrata, aSTapravacana mAtA, bAvIza pariSaha, dazayati dharmanuM pAlana kare che evA saMyama zUravIra che. e vIrarasanuM namUnedAra dAMta che. paMca parameSThInA pAMca padanI A prakAranI vicArasRSTi vIrarasanI anubhUti karAvavA samartha che. 6. bhayAnaka rasa : "bhayanI lAgaNImAMthI bhayAnaka rasa uddabhave che. kAyika, vAcika ane mAnasika rIte bhayanI anubhUti thAya che. mahAmaMtranA pAMca padonI sUkSma vicAraNAnI sAthe potAnA AtmAnI vartamAna paristhitino tulanAtmaka vicAra karatAM AtmA dhrujI uThe che. anAdikALathI AtmAne bhaya rahelo che. te paMca parameSThIe dUra karavAno mArga batAvyo che. hemacaMdrAcAryanI puSpamALAnA pustakanA vicArothI saMsAranuM svarUpa jANIne bhayAnaka rasanI sthiti jovA maLe che. mohAdi Atma zatruonI bhUmi A saMsAra che. tenuM ciMtana jagatanI vicitratAthI bhayAnaka sthitino anubhava thAya che. saMsArI jIvonA trAsadAyaka sthIti, kaSAya, duHkha AdinI vicAraNAe bhayAnaka rasanuM udAharaNa che. 7. bIbhatsa rasa : jugupsAmAM A rasanI lAgaNI rahelI che. aMganaSTa, durgadha, lohI, parU, azuci vagerethI bIbhatsa rasa niSpanna thAya che. mahAmaMtramAM A rasa mATe jIvAtmAnI vartamAna sthitinI vicAraNA karavAmAM AvI che. AtmAnI garbhAvasthAnI sthitino vicAra, rUdhira ane zukrANuono saMyoga, maLa, mUtranI kyArImAM navakAramaMtramAM navaraso 143 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelo AtmA, janma thavo, saMsAramAM bhramaNa, janma-maraNa ane cAra gatimAM rakhaDapaTTI vagerenA vicArothI bIbhatsa uddabhave che. paMcaparameSThInI vicAraNA karavAthI AtmA kevI ucca sthitimAM che ane ApaNo AtmA saMsAramAM rakhaDe che. A zarIra pudgala padArtha che. tenI AsaktithI vAsanAnuM jora, IndriyonI gulAmI jevI sthitithI A rasa udbhave che. A prakAranI vicAraNAnI sAthe paMca parameSThInA AtmAno vicAra karIe to potAno AtmA zuddha thAya che ane Atma vikAsamAM vRddhikAraka bane che. 8. abhuta rasa : A rasanuM udbhavasthAna "vismayanI lAgaNI che. koI koI divya vastu "padArthanuM darzana Icchita manorathanI prApti-pUrtithI adbhuta rasanI anubhUti thAya che. pAtronI uttama sthitinuM nirUpaNa, alaMkAro, citrAMkita vastu, virodhAbhAsa vagerethI rasa niSpanna thAya che. mahAmaMtranA jApa ane smaraNathI divyAnubhUti thAya. navakAranA prabhAvanAM dAMto zeTha sudarzana-navakArathI zULInuM siMhAsana, zrImatI zrAvikA satInavakArathI sarpanI jagAe phUlanI mALA, bhikhArIno jIva saMprati rAjA thayo - Arya suhastisUrinA darzanathI jAti smaraNa thatAM pUrva bhavanuM jJAna thayuM, uparAMta arihaMta ane siddhanA svarUpanI vicAraNA e adbhuta rasanA udAharaNarUpa che. arihaMtanI vANIno prabhAva - samavasaraNanI racanA jIvo potapotAnI bhASAmAM vANI samaje A badhI mAhitI e abhuta rasanI AsvAdanI che. 98 zAMta rasaH zAMta rasa mATe vairAgyanI lAgaNI kAryarata che. saMsAranI asAratA anityabhAvanA, azaraNabhAvanA, saMsArabhAvanA, etvabhAvanA, anyatvabhAvanAnuM svarUpa vicAravAthI zAMtarasa uddabhave che. saMsAra asAra che tenuM jJAna thAya. tatvatrayIno 144 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adara, paramAtmAnI kRpA, sajJAnanAM anubhava, guphA, ekAMta sthAna, devasthAna vagerethI zAMta rasa niSpanna thAya che. kAma, krodha, harSa-zoka, rAga, dveSa vagere mahAmaMtra navakArathI zAMta thAya ane zAMtarasano sAco anubhava thAya. ekAMtamAM besIne dhyAnapUrvaka navakAranuM smaraNa ane ciMtana dhyAnarasanA udAharaNarUpa che. tenA dvArA agamya anubhava thAya che. arihaMta ane siddhanuM dhyAna karavuM te zAMtarasa samAna che. AcAryaupAdhyAya ane sAdhu jIvAtmAne AtmakalyANamAM zaraNarUpa che pAMca mahAvratanI vicAraNA ane yoganAM ATha aMgonuM ciMtana-smaraNathI zAMtarasanI sAdhanA thAya che. navakArano jApa karavo ane tyAra pahelAM te pAMca padono UMDo abhyAsa A mATe jarUrI che. savA pAvappaNAsaNo - navakAranA jApathI mohanIya karmano paNa kSaya thavAmAM sahAya maLe che. paMca parameSThInA smaraNamAM paNa zAMta rasa rahelo che. jagatanA bAhya maMgala karatAM AtmAnI zAMti e sAcuM maMgaLa che. navakAranA navarasanI vicAraNA mahAmaMtranA gUDhArthamAM che. rasazAstranI dRSTie navarasa kahIe paNa satya to AvA vicAro ane ciMtana dvArA AtmAnA zAMta ane samRddha sAmrAjyanI anubhUti e ja ISTa gaNAya. tenAthI AtmAnA vikAsa tarapha gati karavAnI preraNA maLe che. navarasa ane navakAranA mAdhyamathI ene to AtmAno ja vicAra ane tenA guNonI prApti che. navakAramaMtramAM navaraso 145 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13. bAramAsA - kAvyonI samIkSA www jaina sAhityamAM sthUlibhadra - kozA ane nema-rAjulanA jIvananA prasaMgone kendramAM rAkhIne bAramAsA - Rtu kAvyanI racanA thaI che. A kAvyomAM kavitva-zaktinI sAthe prakRtinI pazcAdabhUmikAthI anokhI kavipratibhAnuM darzana thAya che. nemanAtha-rAjulanA bAramAsAno eka saMgraha saM. 1947mAM pragaTa thayo hato. tenA TAITala peja upara prakAzakanuM nAma nathI paNa jaina dharmI zrAvaka evA zabdonI noMdha che. bAramAsA'nAM vividha kAvyonI TUMkI noMdha atre pragaTa karavAmAM AvI che te uparathI jaina sAhityanI kAvya samRddhinI sAthe kalAnI dRSTie paNa viziSTa koTInuM pradAna che teno khyAla Ave tema che. prakRti, praNaya ane mAnavajIvananI zRMgAra ane virahanA rasane kalAtmaka rIte abhivyakta karIne bAramAsA kAvyo jaina sAhityanI uttama kRtio gaNAya che. kRtionI mAhitI nIce pramANe che. 1. prAcIna "bAramAsAnI racanA pa33 varSa pahelAMnI kavi DuMgarasvAmInI prApta thAya che. 146 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DuMgarasvAmI aMcalagacchanA dharmasUrinI paraMparAmAM kSamAsAgaranA ziSya hatA. kavie neminAtha phAga (bAramAsa) e saMjJAthI racanA karI che. ra6 gAthAnI A kRtimAM Rtune anurUpa mitAkSarI ullekha karIne rAjulanA virahane vAcA ApI che ane aMte rAjimatI saMyama svIkArIne tapa-japathI karma khapAvIne siddhipadane pAme che evo sukhada aMta darzAvyo che. bhASA jUnI gujarAtI ane apabhraMzane maLatI Ave che. kavi DuMgarasvAmIe nemanAtha phAga-bAramAsAnI racanA saM. 1535mAM karI che. jUnI gujarAtI bhASAnI A racanAne phAga athavA bAramAsAnI saMjJA ApavAmAM AvI che. "phAga" e vasaMtanI pazcAdabhUmikAmAM racAyeluM rasabhAva ane RtunA samanvayathI kalAtmaka kAvya gaNAya che. phAga-phAgu kAvyamAM RtunA saMdarbhathI bAramAsAno ullekha thAya che. kavi DuMgaranI prAcIna kAvyakRti bAramAsAnI saMkSipta noMdha pragaTa karavAmAM AvI che. kavie bAramAsA kAvyane anurUpa aSADha mAsathI jeTha mAsa sudhInA bAramAsanuM anusaraNa karyuM che. kAvyano AraMbha nemanAtha lagnane mAMDave AvyA ane pazuono pokAra suNIne rAjimatIno tyAga karI gaDha giranAra pahoMcI jAya che te prasaMgathI thayo che. keTalAMka stavano paNa Aja prasaMgathI zarU thayAM che. pachI rAjimatInA virahane vyakta karavAmAM Avyo che. kavie pratyeka mAsanA prakRtinA saMdarbhamAM virahanI rasika abhivyakti karI che. bAramAsA - kAvyonI samIkSA 147. For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ toraNi vAlama Avila yAdavakula kerau caMda Asua dekhi ratha vAliu dihidisa huu chaMvida 1 / nizi aMdhArI ekalI madhura suvAsisamora saMtAvaI pApio vAlaMbhahiI kaThora | 2 | (gA. 1-2) virahanI vedanA ApatI dRSTAMtarUpe kAvya paMktio joIe todhuri AsADhau gorIne guNa neha gAjima pApiu chAnI parisi na meha | 3 | zrAvaNa varisaI saravaDe meha na khaMDadhAra meM morUM mana vyApiuM prIyaDau karaI na sAra | 4 || (gA. 3-4) Aso mAsaH Aso AsA baMdhaDI hu melhI INa kati mAlati pariharI pAridhi pUThi bhamaMti || 7 || poSa mAsa : ahe posa mAsi jau priyemilaI taka manavaMchita hoI bhaNaI rANI rAImaI nemi na melaI koI 13 . (gA. 13) phAgaNa mAsa : ahe karahu sahijikulIdhIu muhavAI karIri phalIdrAkhaM pariharI kaMTaka lAI sUrIri (gA. 18) vaizAkha mAsaH ahe vaizAkha lUA vAIsiI parabata uparivAha AgaI dukhidina nIgamaIea adhikera nAha | (gA. 21) 1. the = te 2. drAkha = drAkSa 148 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra mAsano ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - ahe bAraha mAsaha mAhila jeTha vaDa varahoI pabhaNaI rANI rAImaI nemi na melaI koI | rara || (gA. rara) rAjimatI virahAvasthAmAM svAmInuM smaraNa karatAM ATha bhavanI prItaDI che to te jANIne mane svIkAro. rAjimatI aMte nemanAtha bhagavAna pAse pahoMcIne dIkSA aMgIkAra karI nemanAtha svAmI pahelAM mokSe jAya che evI sukhada abhivyakti karI che. ahe tapa japa saMjama AdarI kIdhI niramalakAya nemi pahelI rAImaI sukhe zivapura jAI 25 . ahe rAjamati ? siMI rAImaI muhutI siddhi savAya DuMgarasvAmI gAItAM ahalyA phalaI tAhu / ra6 | (gA. rapa-ra6) junI gujarAtI bhASA tene mArU gUrjara bhASA paNa kahevAya che. gujarAtI bhASAnA vikAsamAM A bhASA aitihAsika mUlya dharAve che. atha RSabhadevanA bAramAsA: prathama niNaMda praNamuM pAyA, jananI marUdevI e jAyA RSabhadeva dhUlevA nagara rAyA jagata guru jinavarane jANIe ! viSaya, kaSAya, kapaTa che jagata / 1 / tajIe. kArtike kesarInuM milaze, janama janamanA duHkha haraze mahArA vaMchita sahu phalaze / jagata || 2 | bAramAsA - kAvyonI samIkSA 149 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMgazIre mana mohyuM mAruM turata darizaNa thayuM tAruM tAharI surata para vAre vAre A jagata || 3 | poSe prItalaDI pAlo, tinabhuvana mAMhe jInIvAlo tuma to dIna taNA dayAlo || jagata || 4 || mahA sudi paMcamI dina Ave moralI sahu baMdhAve che guNI jana rAga vasaMta gAve jagata 5 || phAguNe phAga kheluM temazuM kesara kasturIye ramazuM che vilepana karI sadA namazuM / jagata || 6 || caitre cita lAguM caraNe phUla gulAba mugaTa caraNe // sevA tAraNa ne taraNe e jagata | 7 || vaizAkhe phUlI vanarAI, trIjanI akhAtrIjI bhAI mahAre kezarIyAzuM sAcI sagAI ! jagata | 8 || jeThe jina pAse AvuM zItala jala laI navarAvuM paMkho karatA puNya pAnuM | jagata || 9 || aSADha megha ghaNA gAje Dhola mRdaMga tihAM vAje | INe darabAre sadAvAMje / jagata || 10 || zrAvaNIye saravariyAM varase bapaiyA mora dAdura pIse guNijana rAga malhAre gAse || jagata || 11 || bhAdrave bhavika karo bhakti parava pajusaNa karo jukti pUjA bhaNAvuM bhale bhakti / jagata | 12 / AsuyaeN pUrIje AsA ghara ghara dIpaka sahu thAsA / harakhe gAye RSabhadAsA / jagata | 13 | bAre mAsa karuM sevA RSabhadeva mAgavuM mevA dejo dInataNA devA | jagata || 14 | iti 150 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28SabhadevajInA bAramAsA - paricaya bAramAsA Rtu kAvyano eka prakAra che. tenAM mukhyatve prakRtinI pazcAdbhUmikAmAM viraha-zRMgAra rasanuM nirUpaNa mahattvanuM gaNAya che. sthUlibhadra - kozA, nemanAtha-rAjula vize bAramAsAnI kRtio racAI che. bhakti nimitte pArzvanAtha ane RSabhadeva bhagavAnanI bAramAsA kAvya prApta thAya che. kavi RSabhadAsa kRta RSabhadeva bhagavAnanA bAramAsAnI racanAno AraMbha kArataka mAsathI thayo che ane aMte Aso mAsano ullekha che. kavie prakRtinA ullekha sAthe prabhu bhaktino mahimA gAyo che. AraMbhanI paMktio joIe to - prathama niNaMda praNamuM pAyA, jananI marUdevI e jAyA RSabhadeva dhUlevA nagara rAyA, jagata guru jinavarane jANIe / 1 / bIjI kaDIthI 12 kaDI sudhI kArataka thI Aso mAsano saMdarbha ApIne vividha prakAranI prabhu bhaktinA vicAro pragaTa thayA che. ( kArataka mAsamAM prabhunA darzanathI manavAMchita prApti, mAgazaramAM prabhunI mUrtithI mana mohyuM che. poSa mAsamAM prabhu dInadayALu, mahAmAsamAM vasaMtanuM Agamana - vasaMta rAga gAvAno, phAgaNamAM prabhu sAthe kezara-kasturIthI ane vilepanathI pUjA karIne phAga khelavo, caitramAM prabhunI puSpothI bhakti karavI. mugaTa caDhAvavo, vaizAkhamAM phUlonI mALA puSpa vRSTi, jeTha mAsamAM prabhune abhiSeka ane paMkhAthI bAramAsA - kAvyonI samIkSA 151 For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapUjA, aSADhamAM megha garjanA kare che tyAre Dhola, mRdaMganA vAjiMtrano nAda guMje che. kavinA zabdomAM zrAvaNa mAsanI bhaktino vicAra joIe tozrAvaNIe sarovariyA varase, bapaiyA, mora, dAdura pIse guNIjana rAga malhAre gAse / jagata / 11 che. bhakto malhAra rAgamAM bhagavAnanAM guNa gAze. (ahIM caityavaMdana-stavana-stutino saMdarbha samajavo.) bhAdaravA mAsamAM parvAdhirAjanI ArAdhanA karI bhakti nimitte pUjA bhaNAvavI ane Aso mAsamAM mananI AzA pUrNa thAya dIpAvalI parva Ave ane ghara ghara dIpaka pragaTAvI harSanI anubhUti thAya. A rIte bAramAsa dvArA bhakti karIne "mevA' zAzvata sukha Apo evI abhilASA pragaTa thaI che. "bAre mAsa karuM sevA" paMktithI AkhuM varSa prabhunI sevA karavAnI bhAvanA vyakta thaI che. ' ahIM prakRtino nAmollekha bhaktinA saMdarbhamAM thayo che. phAga khelavo, puSponI vRSTi, sarovarI nIra bharyA, bapaiyA, dAdura morano zrAvaNa mAsamAM ullekha, vasaMta Rtu, vaizAkhamAM vana-upavanamAM vikAsa pAmelI prakRtinuM darzana, megha garjanA vagerethI prakRtino paricaya thAya che. Rtu kAvyane anurUpa A prakRtino prayoga kAvyanI zobhAmAM abhivRddhi kare che. ahIM zRMgAra rasa-bhakti zRMgAra tarIke sthAna dharAve che. prabhu bhaktino bhAvabharyo sneha bhaktirasanuM dRSTAMta pUruM pADe che. Rtu kAvyanI paraMparAmAM A abhinava racanA kAvya ane bhaktinA samanvayathI AsvAdya banI che. 152 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvanAtha bAramAso madhyakAlIna samayamAM rAsa, phAgu, vivAhalo, dhavala, jyAM dIrgha kAvyonI sAthe laghu kAvya prakAra tarIke bAramAsAnI racanAo prApta thAya che. RtukAvya prakAra tarIke paNa A racanAo prasiddha che. varSanI uttama RtumAM vasaMta ane varSAno samAveza thAya che. bAramAsa kAvyamAM varSanA bAra mAsanA kramika Alekhana dvArA virahavedanAne vAcA ApavAmAM Ave che. temAM paNa vipralaMbha zRMgAra bhAvavAhI rIte sthAna dharAve che. bAramAsa laghu kAvya prakAra hovA chatAM temAM kalpanAno vaibhava, rasanirUpaNa ane bhAva sthitinuM hRdayasparzI nirUpaNa thayuM che. eTale kAvya tarIke svataMtra prakAra gaNIe to paNa yogya gaNAze. jaina ane jainetara kavioe bAramAsanI racanA karI che temAM viraha uparAMta upadeza ane jJAna mArganA vicAro prApta thAya che. jaina sAhityamAM mukhyatve dhUlibhadra ane kozAno saMbaMdha, nemanAtha ane rAjula-rAjimatInA saMdarbhamAM bAramAsA kAvyo racAyAM che. temAM kozA ane rAjulanI virahavedanA mUrtimaMta abhivyakta thaI che. A.buddhisAgarasUri, A.vallabhasUrinI bAramAsA racanAomAM upadeza ane jJAna-bhaktino samanvaya sadhAyo che. - kavi jinaharSanI eka kAvyakRti pArzvanAtha bAramAsa zrI kaiilAsasAgarasUri jJAna maMdiramAMthI prApta thaI che tene AdhAre pArzvanAtha bAramAsano paricaya ApavAmAM Avyo che. A kAvyamAM "mAsa' krama kavipratibhA para avalaMbe che. sAmAnya rIte kArataka thI Aso mAsano krama pracalita che. paNa virahavedanAnA nirUpaNa mATe kramamAM pheraphAra karavAmAM Ave che. kavi bAramAsA - kAvyonI samIkSA 153 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinaharSanI racanAmAM zrAvaNa mAsathI kAvyano AraMbha karIne aSADha mAsanA nirUpaNa dvArA kAvya pUrNa thAya che. A kAvyanI vizeSatAmAM aneruM AkarSaNa e che ke prakRti-praNaya ane mAnava jIvananA saMgama dvArA kalAtmaka abhivyakti thaI che. prakRtinA vividha RtumAM parivartana pAmatA avanavA raMgothI mAnava jIvana para paNa teno prabhAva paDe che ane jIvananA avanavA raMgonuM citraNa thatuM nihALI zakAya che. sAMpradAyika sAhityamAM bAramAsa kAvyo kalAtmaka ane kAvyanI daSTie UMcI guNavattA dharAve che. temAM rahelI prakRtinI uddIpana vibhAvanAthI jIvananI raMgInatAnI eka jhalaka hRdayasparzI bane che. pArzvanAtha bAramAsonI racanAmAM 13 kaDI che. 12 kaDImAM mAsavAra rasika abhivyakti dvArA praNayanI vibhAvanAnuM nirUpaNa thayuM che. 13mI kaDImAM kAvya pUrNa thayuM che teno ullekha thayo che. vAmA mAtA pArzvanAthanA virahanI vedanAne anubhave che teno zrAvaNa mAsamAM ullekha thayo che. zrAvaNa mAsamAM jharajhara megha varSe che. vIjaLInA camakArA jhabakArA thAya che. dehamAM dAhajvara samAna pIDAnI anubhUti thAya che ane mAtAne pArzvanAthanuM cittamAM vAraMvAra smaraNa thAya che pariNAme virahanI mAtrA paNa vRddhi pAme che. ahIM zrAvaNa mAsano megha-vIjaLI jevA prakRtinA zabdono prayoga virahane sAkAra kare che. bhAdaravo bharapura kahevAya che. muzaLadhAra varSA thAya che. morapapItA-darda zora kare che. nadI-sarovara pANIthI chalakAya che. tyAre pArzvakumAra vAraMvAra yAda Ave che. Aso mAsamAM svAti nakSatra caMdranI zItaLa cAMdanInA bhUmikAmAM viraha vadhu gADha bane che. 1. dardara = deDakAM 154 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArataka mAsamAM ThaMDInI anubhUti thAya che. dIpAvalInuM parva gharaghara jhagamagatA dIvaDA ghara-ghara pakavAna AnaMdanuM vAtAvaraNa che. sarvatra sukhanI lahera chavAI paNa mAre to he sakhI pArzvakumAra nathI eTale azAMti che. poSa mAsanI sakhata ThaMDImAM agnithI (garamI) zItaLatA maLe pArzvakumAra mane choDIne gayA ema cittamAM vicAra Ave che. mahA mAsamAM zItaLatAnI laheranI anubhUti thAya che ane rAta-dina pasAra karavAmAM virahanI bhAvanA vadhe che. phAgaNa mAsa hoLInuM parva. raMga-gulAla phAga khelatAM naranArIo AnaMda ane ullAsanuM parva. phAgaNa mAsanA varNanamAM anero utsAha pragaTyo che. vAjiMtrano nAda paNa AnaMdamAM abhivRddhi kare che ahIM prakRtinuM nirUpaNa sau koIne AnaMdadAyaka bane che. caitra mAsamAM zItaLatA dUra thaI ane garamI-tApano prabhAva paDyo che. vaizAkhI vAyarA AnaMdadAyaka lAge paNa kavinA zabado che. taDako lAge che Akaro sakhI ? Avyo mAsa vaizAkha re. jeTha mAsamAM dharatI garamAgarama vadhu tapI jAya che. rAtano samaya svapnavat lAge che ane bhUmi to agni samAna banI che. pANI vinA kaMTha rUMdhAya che. virahAvasthA vadhu prabaLa banI che evo bhAva darzAvyo che. - aSADha mAsa bAramo che. vAdaLamAM sUrya chupAI jAya che. meghanuM Agamana thAya che. megha vRSTithI virahanI garamI dUra thaI che. megha varSAthI dharatI bhInI thaI megha garjanA thAya che ane vasudhAnuM navaluM svarUpa jovA maLe che. bAramAsA . kAvyonI samIkSA '155 For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie kharekhara to virahanI bhUmikAmAM prakRti nirUpaNa dvArA eka mahattvapUrNa tu kAvyano paricaya karAvyo che. 13mI kaDImAM kavinA zabdo che. bAramAsa pUraNa lIyA sakhI ! ahanisa pAsa niNaMda pArzvanAthanuM smaraNa karatAM A rIte bAramAsa vItI gayA. kAvyanI bhASA saraLa ane sugrAhya che. tema chatAM AsvAda mATe saMkSipta vigato ApavAmAM AvI che. bAramAsono sArabhUta vicAra vAmA mAtAnI bhakti ane vAtsalya che. pArzvanAtha bAramAso zrAvaNa mAse ulayo sakhI jhiramara varase meha camake vIja diso dise sakhI dAjhe virahaNa deha re. cAle nita navalo neha re sAMbharIyA vAlhA jeha re alagA paradezI teha re. te viNa AyA nija geha re INarIta mujha pAsajI sAMbhare re | 1 ||. bhADo bhara gAjIyo sakhI mAMDa ghaTA ghanaghora bAlIho piyu (2) kare sakhI madhUrA bole mora re dAdura nisa pArDa zora re, khalakyA jalapAvasa jora re gaDa nadIyA ciMhu ghora re kaDalAgo bhAgorI | 2 | Aso mAsa saDavaDI sakhI svAti nakSatra majhAra motI sAyara nIpajai sakhI muMhaghA mola apAra re caMda kiraNa ghaNuM sukhakAra re je viraha jagAvaNahAra re poINa siramAjha hajAra re phulI niramala jalasAra re || 3 che. 1. siramAjha = sarovara maLe 156 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAtI chAtI sIyalI sakhI, sabhikSa ane sukAla re parava dIvAlI AvIyo sakhI ghara ghara dIpaka mAlare. ghara ghara pakavAna vizAla re, hilamila khele naranArI sohaNa suMdara sukamAla re sahu mANai sukha rasAlare // 4 // vAsuralaghutA pAmIyA migasara camakyo cita maMDaivaMvAra pAlobAlai pApIyo sakhI jANe aMga aMgAra re na khamAI sita ligAra re maMdira nija vAta mojhAra re hila mila poDhe varabAla re, Ima saphala karai avatAra re // 5 // poSa rosa ghaNuM thayo sakhI sagale camakyo citta suMdara pANI sIyalo sakhI pAvakasu thaI pritare Avyo dakSaNa Adita re tADhaka AvI bahurItare mana kAhala choDi mIta re milIyA nija cokhai citta re. // 6 // mAhA mahino AvIyo sakhI vAai zItala vAva agana sarIkho Akaro sakhI vA%0 zItala vAya bAlI sabavaNarAya re poINa tAyaikamalAya re DagalA doTI suMbhAva re pAvakano tApa suhAya re nisadina zIta najAya re... || 7 || phAguNa phagaphagIyo havai sakhI Ayo mAsa vasaMto re nArI gIta suhAmaNA sakhI gAvai mana ullasaMta re khelai naranAra anaMtare covA caMdanamahi kaMtare vici lAla gulAla uDaMta re bhalA caMga mRdaMga vajaMta re // 8 // caitra suhAvo AvIyo sakhI vAjyA unhA vAya zItalasI pAchA valyA sakhI, sUrakiraNa praphulAya re zItala chAMyA sahu jAya re caubArA gokha suhAya re dinatApa rayaNa sIdhAya re kuMpala melAvaNa jAya re | 9 || = vAsara divasa 2. pAlo = bhAjIpAlo 1. vAsura bAramAsA - kAvyonI samIkSA = For Personal & Private Use Only 157 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taDako lAge Akaro sakhI, Avyo mAsa vaizAkha re nAntI kerI AMbanI sAkhI, laMba rahI keI lAkha re morI vanavADI dAkha re TADhA jalapANI rAkha re jhINA Ika tArA rAkha re, bIjA sahu dIdhAnAMkha re || 10 || jeTai jevA dIhaDA sakhI jo2 tathai jagabhANa rAta supana sarakhI thaI sakhI sUMI thaI agana samAna re pANI viNa chUTe prANa re khalakai bhUtAvaDakhANa re rANInA kaMNa jANa re, DhIlA thaI nirabANa re || 11 || AsADhe dhanaumahyo sakhI vAdala chAMyo sUra puhavItana tADho thayo sakhI Atapa nATho dUrare garaharIyA megha garU2re bhInI dharatI bharapUra re nIlI thaI DahaDahI nUra re vasudhA pragaTANo sUra re / 12 / bAraha mAsa pUraNa bhayA sakhI ahinisa pAsa jiNaMda azvasena nRpakutilo sakhI vAmA2ANI naMdare sevai jasupAya phaNiMda re khijamati karai cosaTha IMda re paritikha jasu surataruM kaMdare jinaharSa sadA AnaMdare. itizrI pArzvanAtha bAramAso saMpUrNa utAvahai maiM likhyo che - kavi jinaharSa nemanAthanA bAramAso 158 vaizAkhe vana morIyo morIyA sahukA viraha jagAve koyalI nahi ghara bharathAra kahejo saMdezo nemane jAdavane jAya. nizadina jhUre goraDI gorI dhAna na khAya 1. sAkhI = DALI For Personal & Private Use Only kahejo || 2 || jJAnatIrthanI yAtrA Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeTha tape ravI Akaro dAjhe komala deha viraha dAvAnala ulaTyo pIu viNa kuNa eha... AsADhe vAdala thayA Ayau pAvasa kAla huM kahone kiNa para rahu elaDI nirAMta... zrAvaNa ghora ghaTAkarI varase jaladhAra bapahiu pIyu pIyu kare pIyu sAle apAra... bhAdravaDo bhale gAjIyo khalaNa jala khAsa ciMhu dize camake dAmanI jANepAvasa kAla... prAsu pANI niramalA niramala gokhIra Avone prItama pIjII TADho thAI sarIra... kAti karavata sArIkho jANe chAtImeM tIra parava dIvAlI kIma karuM ghara nahi jaladano poSe kAyA posIye kIje sarasa AhAra sUIja seja sohAmaNI, ANI neha apAra... bAramAsA - kAvyonI samIkSA kahejo || 3 || For Personal & Private Use Only kahejo || 4 || kahejo || 5 || mRgazIra mAsa sahelIyA Ayo du:kha deNa pAlojIvAai pApIyo ghara nahi vAlo sayaNa... kahejo || 6 || kahejo || 7 || vIra... kahejo || 8 || kahejo || 9 || kahejo || 10 || 159 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhe dAha paDe ghaNo vAje TADhAre vAya zIyAlAnI rAtaDI vAlo AvejI dAya.. kahejo / 11 // khele kuNa saMjogIyA phAguNa Ave re dAya nema nagIno ghara nahi khele morI balAya.. kahejo | 12 | caturA ceta sohAmaNo. ratI vasaMtI eha rAti kuMpala zu khaDe mulakatIre deha... kahejo ke 13 naiNe AMsu nAMkhatI bolyA bArejI mAsa nIThura nAhana AvIyo jehanI kahI Asa... kahejo ke 14 || raMgabharI rAmatI lIdho saMjamabhAra kahe jina harakha sahelIyA milyA magatamajhAra... kahejo / 15 / ItizrI nemarAjImatI bAremAsA saMpUrNa (saMvata 1936nA mAha suda-1, guru zrI bAlApuramadhe lakhata phulacaMda sva artha.) nemanAtha stavana (amRtavijaya) duhA - rAga - malhAra) samarU mAtA zAradA, praNamuM gurudeva pAya guNa saghaLo muja jJAnano, vivaro dIyo vatAya / 1 // jAsa supasAya nemanI, bArAmAsI vizeSa jANatu huM bhakta karI, e mITho upadeza / 2 / 1eo jAnatI nI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAna sabala sajI yAdave, paraNavA rAjula prema ugrasena ghara umaMgI, paudhAryA prabhu nema // 3 // sahIya samANI sAthaNai, sola sajI ziNagAra, jovai nija pritamabhaNI, rAjula rAjakumAra || 4 || toraNa muja AyA tadA, pazukI suNI pokAra, karuNA karI jina Ima kahai, e saMsAra asAra // 5 // pazu choDAvIyA sADAdesa vAlyo 2tha tivAra, vAta suNIrAjula vahai kIdho sUM kiratAra // 6 // (DhAla - ghaNarA vAlDA e dezI) nAha jina jAvo giranAra ho nema nagInA chela chabIlA ho mujane chetarI navabhava neha saMbhAla hone, abalAnI mAno ho vinatI etarI nA zrAvaNa varase sarabharai gara%0 mora malhAra, bAdala jhabakai, bhogI suNabharathAra / / 8 / mAno sAhiba mujaro hone. paraNao chAha ho pyArA padamaNI gaMbhIra guNa rAgaja hote, kaThina thaIyai ho kahiIsI ghaNI || 9 | tarabhAdu rai gayaNa gahiro tANa gosa maDhIya ghaTA papIyo carai jyuM jyuM vAdhe josa || 10 || bhami pahilA bhUlI ho nema, ADaMbara jo cAhu UbhI rahI melI jAvo sau samUlI ho ne. kapaTa ehavo ho ko jANyo nahi // 11 // Aso jai AsyA karuM *sIpa cAhai jima svAta sola klAthI si dahai sarasaH saradakI rAta || 12 |DhA. joDe paMkhI soDA hone, pAlai ho rahai nizadina ekaThA the sanehI thoDA hone, cheha devA ho na kIjai // 13 || dU. * sIpa chIpa jema svAtinakSatrane Icche tema... bAramAsA - kAvyonI samIkSA = For Personal & Private Use Only 161 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRpA karo aba kAtIiM valI ma jovADo vATa divasa vaDo divAlIyA sukhano kIjai sATa 14 DhA. pAva sarita piyArI hone. seja saMbhAra ho kulaDe atI sahI heDI mUko hayArI hone, acaraga moTAnA hovahi jai citta cahI 15 ne dU. cihuM disa sIta camakIyo Ayo phAgaNa mAsa cAhuM caMda cakorayuM, aMga na pUro Aza. / 16 // DhA. para pIDA pIMchANa hone. vaDapaNi jagame te kharo alagaNa cita ma ANa hone. garajyo hovai ho jehano guNa karo || 17 + dU. ghaTa rUpI gharamai vaso sajjana suguNa sadaiva paru piOM jANyo pAsa mai paMtha nihAlU pIva / 18 ne DhA. mujane tumathI che mayA hone. alage nahI ho maMdira ekalI kaMpai komala kAyA hone. bolyo na suhAvai ho kehano hRdaya valI 1AAdU. mArve aMbA morIyA vallabha Avi vasaMta abIra gulAla agarajai rAjavI phAga ramata | 20 || DhA. dina e naNadInA vira hone. sArA vicAle ho nita prata sAMbhare paMjara upajata para ho ne. saMga tuM mAro ho melyA kima sare rilA dU. phAgaNa vAye phaga karo phUlyA bahuta palAsa holI khelaNa ghUMsa che. avadhAro aradAsa / rara // DhA. yovana jore Ayo ho te. hoI nyArA ho nAThA kima raho yAdavakula the AvyA hote. doSare bharamAvai ho cAla bhamati dAho | 23 || dU. 1. mAhe = mahAmahInAmAM 162 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUpa karI nija cittamai gorI pUjata gera vanarAya vikasI sahU koyala kahokata jora | 24 DhA. : DhAla: telara cUA tilaka hote. bhajana nivAryo aMjana yAmanI hasai sahIyA halaka ho te. melo dIjai ho zIgha moTA dhani rapA dU. tana tApe taruNI taNo vAsara vadhyo vaizAkha mahakayA caMpA mogarA dADima kelA dAkha | 26 DhA. INa bhAva tAro AdhAra ho ne. avara varavA ho amane AkhaDI trIyA no tAto ja mAra hone. prANane rAkhe hojima jima pAkaDI || ra7 | dU. jagajIvana INa jeThamai jhAjhI uThata jhAla vahilA ANa vadhAvii prema sarovara pAla | 28 DhA. saMdezA na vavahAra hone. vAMka vAlesarA ho amarma yuM ache vanitAnI na karo cho vAha hone. prArA bharoso kuNa karasI pache ! 29 || dU. ASADha IMdra umAhIyo dharahara varase dhAra hRda harIyA kAnana huA sajyo bhUmi zRMgAra || 30 || DhA. catura comAsAne vRMda hone. jugata vasAvA ho joI jai teTalI sAsu sivAne sunaMdA hone. olaga dhAro to sAhiba teTalI 31ii dU. vidAya le mA bApanI gaI rAjula giranAra svAmI pAse saMgrahyo satIzuM saMyama bhAra 3ra che. karI tapasyA kAyA kasI, sakharo pAlyo virala nema pahilI nArII laDI mugatiI lIla che 33 / 1. kahokata = kUha evo avAja 2. IMdra = varasAda bAramAsA - kAvyonI samIkSA 163 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caupana dinA I aMtare Aso amAvasa jANa pAmyA mugataja pAmaze zrI nema niravANa || 34 / kalaza tapagaccha rAjA vaDa divAjA zrIvijaya dayA sUrIsaro mahimaMDale jasa kIrti vAdhI pUravai paraIyA kharo tasa zISa vRddhi vajIra zobhe amRtavijayazrI muja garI varNavyA meM nema-rAjula lakSmI sukha jayavaro ne 3pa / iti stavana saMpUrNa zrI nemanAtha bAramAsanuM stavana tapAgacchanA A. hIravijayasUrIzvarajInI pATa paraMparAe thayelA pU. labdhivijayajIe nemanAthanA stavananI racanA karI che temAM bAramAsano prayoga karyo che. kavie bAra kaDImAM anukrame kAratakathI Aso mAsano AdhAra laIne rAjulanA mananA vicArone pragaTa karyA che. kavinI racanA hAla saraLa hovAthI vicAro samajI zakAya tevA che. nemanAtha bhagavAna lagnane mAMDavethI pazuono pokAra sAMbhaLIne pAchA vaLI giranAra jAya che te prasaMgathI rAjulanI virahAvasthA ane vedanAnuM nirUpaNa bAramAsanA mAdhyamathI karavAmAM AvyuM che. nemajI vahelA Ave evo vicAra kArataka mAsamAM pragaTa thayo che. sAsarIyAnAM maheNAM sahana thatAM nathI evo sAmAjika saMdarbha paNa jovA maLe che. mAgazara mAsamAM nemajI vacana pALIne pAchA Ave, poSa mAsamAM mArI kAyA paravaza thaI zIvAdevInA jayA hajI paNa AvyA nahi. mArI sakhIo sarva rIte AnaMda kare che tyAre huM ghara maMdiramAM ekalI besI rahuM chuM. phAgaNa mahinAmAM phAga khelavAno che he nAtha ! 164 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamArA vagara hoLI kevI rIte ramI zakAya ?, caitra mAsamAM manamAM ghaNI ciMtA thAya che. have to nAtha Avone. vaizAkha mahine tamArI utkaMThApUrvaka rAha jouM chuM ane virahamAM AMsuM sAruM chuM. pAlavaDe AMsu lUchuM chuM. ahIM nAthanA virahano ullekha thayo che. jeTha mAsamAM viraha sahana thato nathI. tamArA vagara mArA prANa jaze. AvI kalpanAthI virahavedanA vadhu tIvra banI che tenuM pariNAma jaNAvyuM che. aSADha mAsamAM AMbo ane jAMbuDI khIlI che. tamArA vagara hasavuM ane ramavuM e paNa bhUlI gaI chuM. zrAvaNa mAsamAM megha vRSTithI sarovara chalakAya che. bahena banevIne jovA jhaMkhe che. ahIM sAmAjika vyavahAranI kalpanA prasaMgocita vRSTithI hRdaya phaphaDe che. bhAdaravA mAsamAM yauvana gAjI UThe che. videzathI ghaNA Ave che. kAMI mArA nAthano saMdezo lAve to sAruM. ahIM rAjulanI vedanA sAthe milananI utkaMThAno saMketa thayo che. Aso mAsamAM ghera ghera dIvALInuM parva loko ujave che. huM to dIkSA levA mATe taiyAra thaI chuM. agiyAra mAsamAM je mAhitI che tenA karatA 12mA mAsamAM rAjula nemajInA pagalAMne anusarIne saMyama svIkAravA taiyAra thAya che. bhautika jIvananA vicAromAMthI ekAeka AdhyAtmika jIvanano rAjulano nirNaya sAMpradAyika racanA tarIke AvakAradAyaka banyo che. 13mI kaDImAM kavi labdhivijayanA nAmanA ullekha sAthe bhavapAra utAravAno vicAra pragaTa thayo che. madhyakAlIna samayamAM bAramAsanI racanAo prApta thAya che temAM A racanA paNa garabAnI dezImAM samUhamAM gAI zakAya tevI che. bhakti mArganI racanA tarIke bAramAsAnI kRti AsvAdya che. bAramAsA - kAvyonI samIkSA For Personal & Private Use Only 15 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI neminAtha (bAramAsAnuM) stavana kArataka mahIne te kone kahIe re, dekhADo to giranAra jaIe. sAsarIyAnAM meNAM sahIye re, velA ghera Avajo nema vahAlA re (1) mAgazara mahIne mAre ene maLavuM re, vhAle vacana ApyuM eka haLavuM re have nAthajI tamane zuM kahevuM.... ve. (2) poSa mahIne paravaza kIdhI kAyA re, haju na AvyA zivAdevI jAyA re tame zAnI lagADo cho mAyA... ve. (3). mahA mahIne maMdira besI rahetI re, mArI sakhIonAM sukha sarve jotI re AMkho DhALIne rasarasa rotI... ve. (4) phAgaNa mahIne phagaphagatI hoLI re, saiyA bharo gulAbanI jhoLI nAtha tuma viNa koNa khele hoLI... ve. (pa) caitra mahIne ciMtA ghaNI amane re, have nAthajI zuM kahIe tamane have AvI maLone amane... ve. (6) vaizAkha mahIne vATalaDI jotI re, mArI sakhIo kahevAye khoTI re pAlavaDe AMsuDA bhUtI... ve. (7) jeTha mahIne jIvalaDo jAze re, nAtha tuma viyogo thAze re have prANa amArAM jAze... ve. (8) aSADha mahIne AMbuDI UgI re, aMbuDInAM jIMDavA khIlyAM re nAtha hasavuM ne ramavuM bhUlyA.. re. (9) zrAvaNa mahIne saravarIyA meha varase re, bena banevI ne jovA talaze re evuM hRdaya amAruM phaphaDe... ve. (10) bhAdarave bhalI jobana gAje re, ghaNAM videza jaIne Ave re koI nAthano saMdezo lAve... ve. (11) 166 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aso mahIne te deva devALI re, sahu ghera kare naranArI re huM to dIkSA levA thaI ujamALI. ve. (12) zrI hIravijayagurU hIralo re, labdhivijaye guNa gAyA re mane A bhavapAra utAra... ve. (13) jaina bAramAsa saMgraha nAmanuM pustaka saM. 1947mAM pragaTa thayuM hatuM. temAM nemarAjulanAM bAramAsAnI kRtio sAthe rUSabhadeva jIvananA bAramAsAno saMcaya thayo hato. te uparathI A racanA atre pragaTa karIne teno paricaya ApavAmAM Avyo che. sAmAnya rIte bAramAsAnI upalabdha kRtio karatAM A racanAmAM bhaktino saMdarbha che. eTale bAramAsAmAM navo ja vicAra pragaTa thAya che. jJAna ane guru bhaktinAM prayogavALI bAramAsAnI racanAo paNa prApta thAya che. pU. devavijayajIe racanA samayano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - ceto saMvata satorasesATha gAyo meM virahavATa re zrI vijayaratnasUrirAyA eto devavijayaguNa gAyAre sA. |17 | AraMbhanA zabdo che - "artha nema rAjulano bAramAsIyo likhate." zrAvaNathI aSADha mAsanA kramamAM A racanA thaI che. zrAvaNIyo suMdara varase, muja pIyu vinA mana tarase re suMdarI te sahaja nIhAlI, nisAsA mUke bALIre | 4 | 1. ceto = caitra bAramAsA - kAvyonI samIkSA For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtamAM rAjula cAritragrahaNa karIne mokSe sidhAve che tevo ullekha thayo che. sAthe navabhava prIta pALI e zabdo dvArA bAramAsa pUrNa thayAche ema samajAya che. A kavinI bIjI kRtimAM bAramAsA kAvyano AraMbha caitra thI phAgaNa sudhInA kramamAM che. caitra caturA kema raheze, viraha vyathA priyA kema sahaze. ke AgaLa jaI duHkha kaheze re. . nema 4 phAgaNanA dina nirbhamyAe abIra gulAla te ramIe ghara mUkIne kema bhamIe re. . nema | 5 || tyAra pachI rAjula giranAra jaIne saMyama strI mokSa prApta kare che teno ullekha thayo che. atha RSabhadevajIno bAramAsA prAraMbha kavi RSabhadAsanI bAramAsAnI racanA virahanA bAramAsanI nathI paNa prabhu bhaktinA bAramAsAnuM arthaghaTana karyuM che. bhakti karavAnI vividhatA darzAvIne parokSa rIte bAre mAsa prabhu bhaktino upadeza prApta thAya che. kavinA zabdo che - bAramAsa karuM sevA, rUSabhadeva mAnuM huM mevA. devA dInataNA devA || jaga / 14 // kavi devavijayanI trIjI kRtimAM caitra thI phAgaNa mAsanAM kramanuM anusaraNa thayuM che. kavie bAramAsAno gAthAnI sAthe 1 thI 2 no krama darzAvyo che. temAM 168 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRti - praNaya ane mAnava cittanA bhAvonuM bhAvavAhI nirUpaNa thayuM che. tyAra pachI rAjulanA vairAgya ane saMyamano ullekha karIne mokSa prAptino paraMparAgata vicAra vyakta thayo che. kavinA zabdo che - A pIyu cAlyo gi2nA2, mujane choDIre. A zIvaramaNIzuM raMga, prIta INe joDI2. A khoTI jagamAMhe prIta, je nara karaze re thira nahIM jaga mAMhe koya, sukRta harajo re // 2 // pAmI te mana vairAga saMyama lIdhuM re A rAjula satI guNa jANa, kAraja kIdhuM re. // 3 // aMte kavie bAramAsAnA racanA samayanI mAhitI ApI che. porabaMdara comAsA saMvata 1795mAM harSollAsa sAthe bAramAsAnI racanA karIne nema-rAjulanAM guNagAna gAyA che. kavie caitra thI phAgaNa ema bAramAsAno krama darzAvIne rAjulanI manovyathAnuM nirUpaNa karyuM che. aSADha mAsa vize kavinI paMktio joIe to - aSADhe te varase meha, bAdala chAyA re. jaLa jaLa jabuke vIja, tuja mahIM mAyA re. // 1 // dekha te maMdira seja vAlA ghaNuM pUre re koI milAve khaMta, mAhArA saMga pUre re. // 2 // rAkhyuM na rahe tanna, jehavo raMga pataMga, bAramAsA - kAvyonI samIkSA Akhara jAze re, tima e dhAro re // 3 // For Personal & Private Use Only 169 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavie prakRtino mitAkSarI ullekha karyo che ane vairAgya bhAvanuM nirUpaNa karyuM che. bAramAsAnI vizeSatA e che ke temAM RtunA avanavA raMgonuM prakRti darzana karAvIne rAjulanA mananI manovyathA vyakta karI che. saMskRta nATakomAM sukhada aMtanI praNAlikAno prayoga thAya che tevI rIte rAjulanA viraha pachI aMte nemanAthe je saMyamano mArga svIkAryo hato te ja mArganuM anusaraNa karIne mukti pAme che. lagabhaga badhI ja kRtiomAM A paraMparA jovA maLe che. kavi rUpahaMse nema-rAjulanA bAramAsAnI racanAmAM aSADha thI jeTha mAsanA kramanuM anusaraNa karyuM che. madhyakAlIna kavioe potAnI kAvyakRtimAM guru kRpAno ullekha karyo che. kavie aSADha mAsanuM prakRti citraNa karIne laghuprakRtinuM zabdacitrano prayoga karyo che. kavinI paMktio nIce pramANe che. ASADhe aMbara meha, gaDagaDI gAje re, vanamAM Tahuke mora, hiyaDe vAje re. bApeMDA bole jora, piyu piyu vANI re. sakhI mAhare manmatha jora, hiyaDe vANI re vIjaLIne camakAra, camake bAlAre rUkI aMtara mAMhe, virahanI javAlA re. SNe avasara AdhAra, aMgazuM miliyare, rAjulanA nemajI nAtha, hete bhaNiye re. 13mI gAthAmAM kavi jaNAve che ke - bheTI neminiNaMda, saMyama lIdhuM re. bhAMgyuM virahanuM jora, kAraja sIdhuM re. 170 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramAsA kAvyomAM vividhatA jovA maLe che. sAhitya kalA ane bhaktinI triveNI samAna A kAvyo jaina sAhityanI samRddhinuM pratIka che. ajJAta kavi kRta nema-rAjula bAramAsAnI racanA AsothI kArataka mAsanA kramathI thaI che. kavie rAjulanA virahane anurUpa mananA mAnyAnI dezIno prayoga karIne racanA karI che. AraMbhanI paMktio joIe to - e ajuAlI rAtaDI re Aso Asika mAsa. manarA mAnyA. hiMsa na dekhe haMsalI re. caMdra taNe parakAsa. manarA mAnyA. / 1 / ghare Avo re, bhramaralAho lIje mAharA jIvana catura sujANa. kavie dRSTAMtanA saMdarbha dvArA parokSa rIte nemajI-rAjulane maLe. milana thAya evo vicAra vyakta karyo che. haiyAnA hAra, manamaMdira sUnAM, poSa mAsanI rAtri kaThina che, phAgaNamAM vAjiMtrano suMdara avAja gIta, nRtya, gAna che. aSADhamAM megha garjanA, piyu maLavAnI AzA AkAzamAM vIjaLIno camakAro mora-cAtaka ne manamAM AnaMda vagere mAhitI dvArA rAjulanA virahanI abhivyakti thaI che. prakRtino saMdarbha dareka kavinI racanAmAM samAna che. ajJAta kavi kRta nemanAthajIno bAramAsIyonI racanA mAgazara thI kArataka mAsanA kramamAM thaI che. kavie anya koI mAhitI na bAramAsA - kAvyonI samIkSA 171 For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApatAM kAvyano AraMbha mAgazara mAsathI karIne rAjulanA virahanI mAsavAra abhivyakti karI che. namUnArUpe mAhitI joIe to - migasariyo bhale Aviyo, haiye harakha ullAsa. toraNathI pAchA vaLyA. saba jAdava siradAra. kahIjo saMdezo bholA nemane | 1 | kavie dareka kaDImAM nemanAthane saMdezo kahejo e zabdothI rAjulA mananA vicAronuM nirUpaNa karyuM che. A bAramAsAmAM patra zailIno paNa prabhAva jovA maLe che. kArataka mAsa vize kavi jaNAve che ke - kArtIkI kaMta padhAriyA, boliyA bArUI mAsa mukta gayA zrInemajI. sAthe rAjula nAra. kahI | 12 / ajJAta kavi kRta be kRtionI bhASA-zailI eka ja prakAranI che. eTale koI eka ja kavinI A be kRti hoya ema anumAna karavAmAM Ave che. ajJAta kavi kRta nemanAthajIro (no) bAramAsIyonI racanAno AraMbha rAjula pote sakhIone uddezIne manovyathA jaNAve che. ahIM zrAvaNathI aSADha sudhInA bAramAsAno krama jovA maLe che. AtmakathanAtmaka zailImAM bAramAsAnI racanA thaI che. 1. misarIyo = mAgazara 172 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbhanI paMkti che. sakhiyAM sAMbhaLajo muja vANI nemajI merA jIvana prANI, nema terI terI prIta purANI.. ho lAla nemajI nemajI kara rahI huM dhyAna prabhujIrA dhara rahI... ho lAla kArataka mAsamAM rAjulanI sthiti vize kavinA zabdo joIe to - sakhiyA Ayo mAsa ekAtI mAre hiyaDe phATe chAtI, nema rAjena pUchI bAta meM boluM kiNathI sAta... ho lAla 5 // aMtamAM kavi jaNAve che ke - sakhiyA mAsa pUrA thayA bAre, rAjamatI pohotI piyu dvAre, hoI milana mukta sIdhAyA huI jaga ciMtA hAre... ho lAla che 14 || bAramAsA kAvya prakAramAM A prakAranI zailInI prathama kRti kalAtmaka banI. che. kavi mohanavijayajInI nema-rAjula bAramAsIyo racanA 14 kaDInI pragaTa thaI che temAM zrAvaNa thI aSADha mAsanA kramanuM anusaraNa thayuM che. prakRti ane mAnava hRdayanA bhAvonI abhivyakti karatI bAramAsA kRti rasanI dRSTie hRdayasparzI che. 1. kAtI = kArataka bAramAsA - kAvyonI samIkSA 173 For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavinA zabdo che - "gAyA bAre mAsa, nava navaraMgere. kahe mohana dharIne neha, manane umaMgere" kRti to rasika che paNa kavie tethI adhika rasikatAthI racanA karIne vAcaka vargane AsvAda mATe bhaktibhAvapUrvaka pragaTa karI che. mAgazara mAsa vize kavinI paMktio joIe to - mohe mAMgazira mAsa, mAnanI mAtIre. jyotI nAhanI vATa, virahe tAtI re navabhava kerI jeha, nArI tumArI re. mUkI tehane geha, avaracitta dhArI re | 6 | kavie aSADha mAsanI paMktio dvArA rAjunAM virahanI svAbhAvika ane bhAvavAhI sthiti darzAvIne gaDha giranAramAM svAmIne maLI saMyama grahaNa karIne zAzvata padavI prApta karI teno ullekha karyo che. mAsa aSADha meha, jaramara varase re, piyu piyu cAtakajema, premadA tarase re, kahejo paMthI jAya, gaDha giranAre re. muja sAthe saMdezo ema, kahetA tuma nIre re ! 13 | TAliyA viraha viyoga, daMpatI milIyAM re. pAmyAM sukha anaMta, vAMchita phaliyAM re. kavi vinayavijayanI bAramAsAnI kRtinI A racanA mAgazara mAsathI kArataka mAsanA kramamAM thaI che. kavie sUratI mahinAnI dezanA prayoga padyane anurUpa karyo che. madhyakAlIna samayamAM kAvyane aMte guru paraMparAnI sAthe racanA samayano paNa ullekha thayo hato. A bAramAsAmAM tenuM anusaraNa thayuM che. 174 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nema rAjula behu milyA, pAmyA sukha anaMta. vinaya sadA sukha pAmIye, bhajatAM bhagavaMta | paMthI || 26 || saMvata satta2ze aThThAvIze, rahI rAnera comAsa. rAjula nema saMdesaDA, gAyA harSa ullAsa | paMthI // 27 || kAvyanA AraMbhamAM kavie rAjulano saMdezo nemajIne kahejo e rIte rAjulanA cittanI manovyathA pragaTa karI che. mAgazara mAse mohiyo mohanI e manna citta mAMhe lagI caTapaTI, na bhAve udakane anna paMthIaDAre saMdesaDo kahejo nemane ema. chaTakI chehana dIjIye, nava bhavano ho prema || paMthI || 2 | kavie anya gAthAomAM mAsavAra RtunA saMdarbhamAM virahavedanAne vAcA ApI che. "rAjula rANIno bAramAsIyo' e zIrSakathI kavi kapUrasAgaranI (aMcalagaccha) bAramAsA kRti prApta thAya che. kavie aSADhathI jeTha mAsanA kramamAM rAjulanA virahanI abhivyakti karIne teNInA vyaktitvano paricaya karAvyo che. aSADha mAsanuM nirUpaNa karatAM kavi jaNAve che ke - ASADhe ati AkulI, vAlA vInave rAjula nAra vIjalaDI camakA kare, vAlA garaje megha apAra re. sAhebajI' caDhyA giranAra re, piyuDA viNa kavaNa AdhAra re. viraha baLe kAyA sAsa re, nayaNe varase jaLadhAra re. ghare Avone visare sAhebA || 1 || ghare Avone e dhruva paMkti dvArA rAjulanA mananI sthitino paricaya thAya che. dareka mAsamAM RtunA saMdarbhamAM rAjulanI viraha bhAvanA vyakta karavAmAM AvI che. bAramAsA - kAvyonI samIkSA For Personal & Private Use Only 175 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghare Avone e saMdarbhamAM kavinI anokhI kalpanA noMdhapAtra che. rAjula kahe che ke mArI sakhIo tamAruM (svAmInuM) mukha jovA utAvaLI thaI che. kyAranI rAhu jue che. sakhI thaI che utAvalI, vAlA tuma mukha jovA caMda. rAjulanI vANI suNIe, vAlA miliyA nemijiNaMda re. bihuM pAmyA paramAnaMda re, jima bhramara mana makaraMda re. sahu dUra TaLyA duHkha daMdare, ati prasayo AnaMda kaMdare // 24 // kAvyane aMte guru paraMparAno ullekha thayo che. aMcalagacchanA pU. amarasAgarasUrinA ziSya vAcaka ratnasAgaranA ziSya 'kapUrasAgare' 'gAyo yadupati rAyare.' bAramAsAnI racanAkRtimAM A kRti kAvya-rasa ane kalpanAthI uttama koTinI banI che. 176 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -14 upadezamAlAdi nAmRtavatAbajAmahimazdamAyAtavamAkammunikAi banariMvitihAsAvaNaUNasAvA asAhAsAvaNa maniNaMdadamAyAmihAmaruAdavAnivamasAvadhAma dinArAdiyAkavAlahayAsAvatarakANAsavamANa lAnidipalApana dasamaThiTAsmayAnacaMtanakAraNini niraMtasAmANapavizaricayAsiMtasAvaDiyamAyAjAla avarUpasarinasavAdAdAsabaddamAIvakAkramamapaTAI chahiyAvavidikAmayANAdayagiDiyAmA gariddhitAminAzaparikalisiriliNanAmAkaruNArasa paThATAvacaTasamitasaparimAzAmAdarAyaje'grasuva DAyaNivaDasanAtaditarasamapravaNiniviDanAnANA havaMtAmAkajakAratAsavasAlaghAladipaDatiDhiAsadyA riyAditAtAvadizasuvAkAlamragatasamaMtAkA upadezamAlAdi 177 For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAvAsiya kasAyAidiniyavayana daDizikadina vADiyA visayacara DAUmara DipADiyA vAdana yAtaviyA // kadrAmA hiMDiyana vadaviSa AvAyarimarimaradIpa saMThA divA dvidimAdarA nAma dasa sigaa| dAi mahAmAdadAnAgA yayarUparika dikhaMDiyA kA asara nihiMDi manuyA isa sAiyAtArayi jiridisA sikhA taraMgarAsaH smaasH|| maMgala maMdAzrI // // 3 // tasizatiya sirisavaNAvayaMsanayana lie sivAyakAtA ravikAntarinaLiyAvadhi 'tADapatrIya' lakhANavALI keTalIka hastaprato jJAnabhaMDAramAM surakSita che. jaina sAhityanA saMzodhana kAryamAM hastapratonI jherokSa nakala prApta karyA pachI lipikaraNa karIne tenI samIkSAtmaka noMdha pustakamAM pragaTa karavAmAM Ave che. pATaNa nagaranA khetaravaso jaina jJAna bhaMDAranI upadezamAlAdI nAmanI tADapatrIya hastapratamAM be peja naM. 81/82 prApta thayAM che. temAM 'aMtaraMga rAsa'nI kathAnA saMdarbhamAM pitA-putrane uddezIne upadezAtmaka vicAro pragaTa thayA che. jUnI tADapatrIya hastaprata namUnArUpe pragaTa karavAmAM AvI che. gujarAtI bhASAmAM lakhAyelI hastaprata arvAcIna kALamAM lokabhogya na bane te svAbhAvika che eTale dareka gAthAno gujarAtImAM bhAvAnuvAda pragaTa karavAmAM Avyo che. 178 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika sAhitya dvArA dhamapadezano hetu sarvasAmAnya rIte eka lakSaNa gaNAya che. upadezanA vicAro bhavyAtmAonA kalyANa mATe che tevA hetuthI hastapratanI mAhitI pragaTa karavAmAM AvI che. tADapatra upadezamAlA bhAvAnuvAda: he putra ! huM tane vinaMtI karuM chuM A mAyA tuM melI de. tapa vaDe kAyAne kRza kara jethI bhavabaMdhanathI che bhavika ! tuM chUTI jaIza. je bhavabhAvanAne (saMsAra bhAvanAne) haMmezA bhAve che tene moharAjA DarAvato nathI. khUba bhAvapUrvaka bhAvanA bhAvavI. bhAvanAnuM darzana karavuM te jIvano svabhAva che. bharatAdika rAjA rAjaya karavA chatAM bhAvanA bhAvamAM siddha thayAM che tevA anaMtAsiddha thayAM che. (9) prathama jinezvaranAM mAtA marUdevI, nirUpama bhAvane kAraNe siddha thayAM. gautamagaNadhara girivara upara paMdarazo tApasane pratibodha karyo te sarva turata kevalI thayAM. zukladhyAna e zubhabhAvanuM lakSaNa che. valkalacIrI paNa bhAvathI kevalI thayAM. kaLAvaDe, vAMsa upara rahelAM doraDAM upara nRtya karatAM IlAputrane rAjAe joyo tyAM munivarane joI, manuSyabhavanI durlabhatA vicAratAM bhAvathI jJAna utpanna thayuM. AvuM badhuM sAMbhaLI jevo joga maLe tevI bhAvanA bhAvavI A pramANe aneka karmono nAza thAya che. moharAjAnAM ghaNAM nagara ujjaDa thAya che. AMtarazatruo ghaNAM nAza pAme che. tethI te bhavyajano ! bhAvanA bhAvo - A prakAre cAreya prakAranAM dharmanAM prabhAvane, jinezvaradevanAM AgamamAMthI sAMbhaLIne svAbhAvika udyama karo. jinacaraNe lAgIne, mokSa kRtyane vize vivekapUrvaka jAgRti rAkhavI. ! caturvidha bhAvanAkulama samApta .. upadezamAlAdi 179 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatruMjayamaMDana zrI prathama jinezvarane praNAma karIne, jIvane bodha ApavA, bhavaduHkhanuM khaMDana karavA, rAtripUrNa thatAM AvI bhAvanA bhAvavI "ghara baLI rahyuM che, kema UMdhe che ?he jIva! tuM jANa A traNa bhuvanarUpI ghara che. jyAM sneha thoDo che (snehanAM be artha che sneha = prema ane sneha = tela) paNa niraMtara krodharUpI agni prajvalita rahe che. aMdara mAnarUpI pavana bharAyo che tethI vizALa evI mAyAjhAlA temAMthI saLagI UThI che temAM vaLI iMdhananI zreNI bhaLI che. rAgarUpI uMbADIyAnAM kaNa tyAM chavAI gayAM che. vaLI sarva bAju ghaNAM doSarUpI dhUmADo prasarI rahyo che. karmaprakRti tenI bAjumAM ja DhaMkAyelI che tethI kyAreya teno vizvAsa na karavo. temAMthI viSayarUpI taDataDa zabda UThe che. pAMca prakAranAM kAma guNo (sparza, rasa, rUpa, gaMdha, zabda) anizcita che. moha ane caraDa rAjAnI dhADI AvI pahuMcI che. iMdriya rUpI corone laIne aviratirUpI rAkSasI AvI che. ghaNAM prakAre gurUnI IcchAne anusaravuM. teo vipula pramANamAM guNarAzi darzAve che. suMdara khajAno te batAve che. vaLI traNa bhuvanamAM durlabha evI kSamA, mukti evAM suMdaraguNo batAve che. abhaMga evuM jJAna prANIne Ape che. viratirUpe karIyANu suMdara rIte batAve che. jene IMdro paNa kyAreya kharIdI zakatAM nathI (devo dIkSA-virati na le tethI) gurUpramAda rUpI nazAthI ApaNane dUra rAkhe che. sarva jIvalokamAM te moha anivArita che moharAjA badhAne lUsaI = lUMTIne manamAM hase che. potAnAM parivArane te A rIte saMtoSa pamADe che. karUNArasasAgara zrI jinezvaranAthane jovA jene moharUpI corane hayAM che. zivapuranA mArgamAM sArthavAha samAna che. 180 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavana nAme guNasthAnaka che. caudabhUmi tenuM pramANa che. moharAjA jyAre te killA upara caDhI Ave che tyAre upazamarUpI rAjA tyAM beThAM che. jemane vivekarUpI caraNa che. jyAM saMvararUpI chatrano chAMyaDo che. tyAM terame guNasthAnake muni kSaNavAra beThAM che, jJAnAdino viziSTa parivAra che. (4) (moha) = pAparUpI tApathI tapI gayelAM, sarvaprANIo bhavarUpI dAridrathI AkrAMta thayelAM, AkraMda karatAM rahelAM che. satya, zIlarUpI thAMbhalA paDI gayAM che jethI jIvanAM aMgo bhAMgI rahyAM che. cittamAMthI dayA, dama vagere paNa paDI gayuM che. guptirUpI bhIMto paDI rahI che. satata ciMtA ane saMtApamAM anaMto kALa bhamI rahyAM che. have yathApravRttikaraNanI sahAyathI teno mahela jarAka sthira thayo. koIka te karaNane pAmIne pAchAM nathI pharatAM koI rAga-dveSanI moTI graMthIne bhedyA vinA pAchAM phare che. tyAM pahelAM mithyAtvano kSaya kare pachI kSaNamAtra sAsvAdanane meLave che have te anivRttikaraNane pAme che. tyAM kSaNavAra samyamithyASTi (mizra guNavALA) thAya che tyAM jinezvara devanAM rAjAnAM te pathika thAya che. cAra prakAranI dharmanI caturaMgI senAthI yukta thAya che tyAM saMyamarUpI subhaTano Adeza thAya che ke moharUpI sainyane have praveza na Apazo. (6). dharmabodhinI A sattA che samatA, abhaya vagerethI yukta ane jJAnathI dIpta netravALo tuM atyAre timirathI aMdha na thA. arere ! he bhavyajIva tuM atyAre upazamazreNI upara AdaDha thaI tyAM ramaNa kara. tenAM pasAyathI uparanAM kaSAyo zAMta thaze. A bhayaMkara pralayathI bhaya na pAmIza. sarva jIvono kSaya karanArA A rAga ane dveSa e be pApa che. te tane paNa saMtApa karavA lAgyAM che. (7). upadezamAlAdi 181 For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teTalAmAM moharAjA pAchAM tenI pAchaLa AvI rahyAM che ane tarata ja viSaya kaSAyanI potAnI senA tyAM pUrNa paNe rAkhI agninAM kaNo temAMthI UDI rahyAM che tyAM maMdasatvavALAM ghaNAM mRtyu pAmyA. paNa upazama rUpI subhaTe viSayarUpI corone bhagADI mUkyA. saMyamasubhaTane rAkhIne cothethI pAMcame kSaNavAra rahyo tyAM jiNavaradharmanA guNanAM samUhathI bhAvita thayo. have dharmabodhi pharI bhavyajIvane kahe che "joyuMne ? mohe jIvane kevo upadrava karyo?" (8) tyAM tenI sAthe rahetAM tenI upAsanA karI tyAMthI te jIvane jaldIthI siddhano AvAsa dekhADyo. upara-upara kSaNavAra rAkhyo ane yuddha karIne A rIte moharAjAno parAjaya karyo. jyAM roga nathI, zoka nathI, saMtApa nathI, janma, jarA, mRtyuno abhAva che. tarasa, bhUkha, ThaMDI nathI evuM A sthAna che. vaLI vaLI jo mohano joga (bheTo) thaI jaze to pharI Aga uThaze ane cAra gatirUpa bhavanamAM bhamavAnuM thaze. (9) tIkSNa evAM lAkho duHkho ghaNAM prakAre prApta thaze tyAM sukha to kSaNa mAtra jovAmAM Avaze. ahaha ! AvuM jANIne have pramAda na karIza. sukha-duHkha, harSa-viSAdane samapaNe anusaraje-muninI zikhAmaNane dhyAnamAM laI keTalAMka haLukarmIjIvone apAra evI buddhi (sumati) skurAyamAna thaI. vaLI je gurUnAM vacanane uvekhaze te corAzI lAkha yonimAM bhramaNa karaze. ekendriya, beIndriya, caundriya, paMcendriya vagere svarUpe te jinavacanathI bhAvita thayAM vinA bhamaze. (10) mAtA, pitA, svajana vagerethI rakSaNa karAto, patnInAM khUba sneha baMdhanathI baMdhAyo A rIte paragharamAM ghaNIvAra pagalAM pADyAM. 182 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhamyo mana, vacana, kAyAnAM daMDathI daMDAyo. nArakI ane tiryaMcamAM ghaNAM duHkhothI maMDAyo. A rIte pharI pharI te gatimAM bhamyo jemAM anaMtokALa gayo. cullaga vagere daza daSTAMtathI durlabha manuSyabhava pAmyo tyAM jinezvaradeve batAvela cAra prakArano dharma maLyo. te jinadharmane tame karo, pramAdano nAza karo. (11). che aMtaraMga rAsa samApta . maMgala mahAzrI ! tribhuvananI lakSmIrUpa kamaLa vanane vikasAvavAmAM sUryasamAna nayapUrNavANIthI jIvone pratibodha ApatAM zrI RSabhadevathI vIrajinezvara sudhInAM jinezvarone praNAma karuM chuM. vaLI mallinAtha jinezvara ke jemanAM caraNakamaLamAM rAjAoe AvIne sevA karI, temanuM caritra Aja sudhI lokamAM gavAya che. te caritrane saMkSepathI kahIza. (1) jaMbUdvIpanAM pazcima videhathI salilAvatI nAmanI vijaya che. suMdara evI sugaMdhI nAmanI nayarI che. tyAM buddhizALI evAM dhiIbali nAmanAM rAjA che. tyAM dhAriNI nAmanI devIne paramaguNathI yukta evAM mahAbala nAmanAM putra che. dhiIbalarAjAe sugurU pAse dIkSA lIdhI. (2) parama sukhanAM kAraNarUpa nirUpama mokSane prApta karyo. rAjya upara mahAbala beTho vinita evAM sainyathI parivarelAM tene rAjya upara kalyANakArI evAM sAra nAmanAM kumArane besADyo tene baLabhadrakumArane rAjya upara besADyo. sugurU pAse sArA vicAravALA sArukumAre dIkSA lIdhI. (3) 1. dhiIbalarAjA = dhRtibala nAme rAjA. upadezamAlAdi 183 For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramaprItithI baMdhAyelAM chae mitro acala, dharaNa, puraNa, vasu, vaizramaNa ane abhicaMdra rAjakumAroe dIkSA sAthe lIdhI. paramatapa ane cAritrathI vizuddhipUrvaka tapa samyaprakAre karavA lAgyA, ekabIjA te rIte saMketa pUrvaka tapa karatAM. (4) he devAnupriyA ApaNe A rIte samAna tapa karIzuM ApaNe sarva atiduSkara evA bhavasamudrane sAthe tarI jaIzuM. - have karmanAM vazathI mahAbalane (tapa chupAvavAnuM mana thayuM - strIvedano baMdha mAyA karavAthI...). 184 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 cUnaDI premalakSaNA bhakti svarUpanI cUDInI racanA madhyakAlIna bhaktimArganA pravAhamAM rasikatA ane navInatAnuM pratIka bane che. vyavahAra jIvanamAM lagna prasaMge kanyAne cUMdaDI oDhADavAno rivAja che tenA saMdarbhathI prabhubhaktinI racanAmAM cUnaDIno prayoga thayo hoya ema anumAna karavAmAM Ave che. meghamuni ane mANekamuninI cUDInI racanA A. buddhisAgara kRta gaelI saMgraha bhAga 1-ramAMthI prApta thaI che. prabhubhakti karavA mATeno prema (zRMgAra) e bhaktino talasATa - dhUna ke ramajhaTa jamAvavAmAM AMtara-bAhya rIte zubha nimitta bane che. evI e cUnaDInI racanA che. teno paricaya nIce pramANe che. mANekamunie cUnaDIno AraMbha laghu zabdacitrathI karyo che. AchI suraMgI cUnaDI re, cUnaDI rAtI coLare. raMgIlI lAla suraMgI cUnaDI re. keTalAka gAma-zaheranI koI cIjavastu prakhyAta hoya che. muMbaIno halavo, vaDodarAno solApurI cevaDo, pATaNanA paToLAM tevI rIte burahAnapuranI bAMdhaNI hatI ane auraMgAbAdamAM teno lAla cUnaDI 185 For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caTaka raMga karavAmAM Avyo hato. temAM colamajITha raMga ane kasuMbAno upayoga thayo hato. AvI AkarSika cUnaDI paherIne surata zaheranI nArIo jinavANI (vyAkhyAna) sAMbhaLavA upAzraya pahoMce che. AvI cUnaDI joIne naNadI potAnA svAmIne cUnaDI maLe evI vAta kare che. cUnaDIne AkarSaka banAvavAmAM Ave che. teno paricaya ApatAM kavi kahe che ke - cUnaDImAM hAthI ghoDalA re haMsa popaTane mora re. samartha sAsariyAe AvI cUDI apAvI che. samakita sAsunA vacanathI savA lAkha sonaiyA sasarAjIe ApyAM. sAsujIne sADIo, nAnI naNadane ghATa (sADI jevuM eka vastra), derANI-jeThANIne joDalAM (joDI-2 vastra) ApyAM AvAM raMgaberaMgI zobhAmAM abhivRddhi karanArAM vastrothI sajja thaIne parivAranI strIo bhagavAnanA darabAra-jinamaMdiramAM bhakti karavA mATe jAya che. vyavahAra jIvanamAM kiMmatI vastro ane alaMkArothI dehane zaNagArIne nArIo jAya che. tethI adhika ullAsathI kiMmatI vastrothI zaNagAra sajI parivAranI strIo jinamaMdiramAM bhakti-prabhu pUjA ane upAzrayamAM jinavANI sAMbhaLavA jAya che. kavie citrAtmaka zailImAM cUnaDI paricayanI sAthe tenuM prayojana darzAvyuM che. aMtamAM kavie A cUDI aMtaranA bhAvollAsathI gAI che ema darzAvIne kAvya racanAnI sAthe kavinI aMgata bhaktibhAvanAnI tIvratAno paNa saMketa thAya che. A laghu kAvyaracanA bhaktimArganI racanAnI sAthe kAvyane anurUpa madhura padAvalIo ane geyatAthI bhAvavAhI ane AkarSaka kRtinuM sarjana thayuM che. 186 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUnaDI : mANeka muninI cUDI saMsArI jIvananA saMdarbhamAM cUnaDInI racanA ane tenA dvArA jina maMdiramAM bhakti ane jinavANI zravaNano saMdarbha darzAve che. jayAre meghamuninI cUDI A vyavahArathI adhika thaIne "cAritra cUMdaDI'no zAzvata vicAra vyakta kare che. mAnava jIvanI saphaLatA cAritra-dIkSAno manoratha pUrNa thAya temA che. A vicAranA samarthana mATe cUDImAM aitihAsika mahAmAnavonA cAritra ane zIlano ullekha karIne geya racanA karI che. nara-nArIo samUhamAM cUnaDI gAIne cAritranI bhAvanAnI anumodanAnI sAthe saMyama jIvananI preraNA prApta kare tevo uttamottama vicAra vyakta thayo che. kavie cUnaDInA AraMbhathI (1 thI 4) gAthA sudhImAM cAritrasaMyamano rUpakAtmaka ullekha karyo che. tyAra pachI gAthA 5 thI 8mAM A saMyamacAritra cUnaDI oDhIne saMsAra sAgarathI pAra pAmyA che. manuSya janma saphaLa karyo che. ATha mahA mAnavo ane satIonA zIyaLano ullekha karIne cAritra cUDI ane zIlano mahimA gAvAmAM Avyo che. hAMjI - nA dhruva zabdathI pratyeka paMktimAM geyatA siddha thaI che. cUnaDI-1 AchI suraMgI cUnaDI re, cUnaDI rAtI colare, raMgIlI, lAla suraMgI cUnaDI re. 1 burAnapuranI bAMdhaNI re, raMgANI auraMgAbAda re. raMgIlI. cola majIThanA raMgathI re, kasuMbe lIdho haThavAda re. 2. A. 2 cUnaDI 187 For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrata zaheramAM saMcaryo re, jAtAM jInavANIne mATa re. raMgIlI. corAzI cokane cahuvaTe re, dIThAM dozIDAnAM hATa re. 2. A. 3 naNadI vIrAjIne vanave re, e cunaDInI hoMza re, raMgIlI. cUnaDImAM hAthI ghoDalA re, haMsa popaTa ne mora re, 2. A. 4 samaratha sAsare mUlavI re, pAse piyujIne rAkha re, raMgIlI. samakti sAsunA kesathI re, sonaIyA dIdhA savA lAkha re. 2. A. 5 sAsUjIne sADIo re, nAnI naNadIne ghATa re raMgIlI. derANI jeThANInAM joDalAM re, zokyane lAvo zA sATa re. 2. A. 6 cUnaDI oDhIne saMcaryA re, jAtI jina darabAra re. mANeka munie koDathI re, gAIe cUnaDI sAra re. 7 cUnaDI-2 hAMjI samakti pAlo kapAsano, hAjI pIMjaNa pApa aDhAra; hAMjI sUtra bhaluM re siddhAMtanuM, hAMjI TALo ATha prakAra, hAMjI zIyaLa suraMgI cUnaDI. 1 hAMjI traNa gupti tANo taNo, hAMjI nalIya bharI nava vADa, hAMjI vANo vaNo re vivekano, hAMjI khemA khuMTIya khAya. hAMjI zI. 2 hAjI mUla uttara guNa ghUgharA hAMjI cheDA vaNone cAra; hAjI cAritra caMdo vacce dharo, hAMjI haMsaka mora cakora. hAMjI zI. 3 188 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAMjI ajaba birAje cUnaDI, hAMjI kaho sakhI keTaluM mUla; hAMjI lAkhe paNa lAbhe nahIM. hAMjI eha nahIM sama tola. hAMjI zI. 4 hAMjI pahelI oDhI zrI nemajI hAMjI bIjI rAjula nema, hAMjI trIjI gajasukumAlajI hAMjI cothI sudarzana zeTha hAMjI zI. 5 hAMjI pAMcamI jaMbu svAmIne, hAMjI chaThI dhano aNagAra; hAMjI sAtamI megha munIsara, hAMjI AThamI evaMtI kumAra hAMjI zI. 6 hAMjI sItA kuMtA draupadI, hAMjI damayaMtI caMdanabAla; hAMjI aMjanA ne padmAvatI, hAMjI zIyaLavatI atisAra hAMjI zI. 7 hAMjI ajaba birAje re cUnaDI; hAMjI sAdhuno zaNagAra; hAMjI megha munIsara ema bhaNe hAMjI zIyala pALo nara nAra hAMjI zI. 8 gAthA-1 cAritranuM judI judI upamA dvArA kavio nirUpaNa kare che. kyAreka zIlAMgarathanI upamA dvArA ziyalavratano mahimA darzAvAya che tenI ahIM cUMdaDInAM pratIka dvArA ziyalano mahimA varNavyo che. cUMdaDI cUnaDI For Personal & Private Use Only 189 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e saubhAgyanuM pratIka che. saMyamajIvana e akhaMDa saubhAgyanuM jIvana che. e cUMdaDI banAvavA mATenI sAmagrInuM varNana kavi kare che. samakitarUpI kapAsano Dhagalo karavo. (dIkSA letAM pahelAM samikata sAmAyika uccarAvavAmAM Ave che.) pIMjaNa = 18 pApasthAnakono tyAga karavAmAM Ave che jema cUMdaDI mATe kapAsane pIMjIne kiTTI chUTI karAya che tema pAparUpa kiTTIno tyAga. sUtra bhaluM = sUtro siddhAMtanAM bhaNAya che. jethI samyag jJAnanI prApti thAya che jema cUMdaDI banAvavA sUtra = dorA joIe tema cAritramAM sUtrono gahana abhyAsa joIe. TALo ATha prakAra = te sUtro paNa vidhi mujaba bhaNavAnAM che. jJAnanAM AcAra pALavAnAM che ane aticAra (ATha) TALavAnAM che. cUMdaDI mATe jema kAcA, melAM ke tUTI jAya tevAM dorA na cAle tema. ziyaLa suraMgI = sUtro jenAM sArAM hoya tene arthano vividha abhyAsa thAya che eTale ke arthamAM vividhatArUpI raMga jAme che. cUMdaDI paNa vividharaMgI hoya to vadhAre zobhe che. (1) gAthA-2 traNa gupti tANo = mana, vacana, kAyAnI majabUtAIthI (tANIne) cAritrayoganI sAdhanA karavI. cUMdaDImAM jema tANIne vyavasthita dorAM bhare to majabUtAI vadhe che tema. nalIyabharI cAritranI rakSA mATe navavADa jarUrI che. cUMdaDI vaNatI vakhate vaNakara sALa nAmanAM sAdhana upara vAMsanI naLI goThave pachI dorA vIMTe tema. 190 = For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vANovaNo = navavADa pachI pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana paNa jarUrI che. jemAM vANI = bhASA samiti to atyaMta jarUrI che kema ke mauna rAkhe te = muni athavA muhapattinAM upayoga vivekapUrvaka vANIno saMyama rAkho. gAthA 5 thI 7 mAM 'cUMdaDI'thI mukti pAmyA che evA naranArIono nAmollekha thayo che. prabhunemanAtha, rAjula (rAjimatI), gajasukumAra, sudarzana zeTha, jaMbusvAmI, dhannaaNagAra, meghamuni, avaMtIsukumAra, zItA, kuMtI, draupadI, damayaMtI, caMdanabALA, aMjanAsatI ane padmAvatI satIo vagere mahAtmAo ane satIoe zIyaLarUpI cUMdaDI oDhIne AtmAnuM kalyANa karyuM che. A cUMdaDIno ajaba-gajabano prabhAvamahimA varte che aMte upadeza paMkti che. hAjI, zIyaLa pALo nara-nAra. sarva prakAranI ArAdhanAmAM zIyaLa prathama che. muktisopAna cAritra. cAritrano zaNagAra (cUMdaDI samAna) zIyaLa che. A laghukAvya kRti AtmAnI muktinA sArarUpa vrata ziromaNi zIyaLano mahimA darzAve che. nAma cUMdaDInuM kAma AtmasiddhinuM. bhagavAnanI mUrti pUjA uparAMta anya deva-devIonI paNa bhakti karavAmAM Ave che. devI pUjA paNa bhaktino eka prakAra che. devIne cUMdaDI oDhADIne naivedya dharAvIne mAnatA mAnavAmAM Ave che. devInI kRpAthI kArya siddhi thAya evI zraddhAthI loko bhakti kare che. satya to karmAdhIna zubhAzubha phaLache. paNa devInuM nimitta kArya siddhi mATe che. cUnaDI For Personal & Private Use Only 191 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUMdaDI' e saMsArI jIvanamAM saubhAgyanA pratIka tarIke prasiddha che. lagnajIvananI saphaLatA ane samRddhimAM cUMdaDI oDhavAno prasaMga apUrva harSollAsathI ujavAya che. AtmAnA zAzvata sukha mATe saMyama jIvanano rAjamArga suprasiddha che. saMyama jIvanamAM pAMca mahAvrata che temAM cothuM brahmacaryavrata vratomAM ziromaNi che. A mATe ziyaLa zabda tenA paryAya tarIke pracalita che. - kavi zIlavijaye 11 kaDInI A sakjhAyamAM pUrvakAlIna daSTAMtono ullekha karIne zIyaLa pALavAno anurodha karato kendravartI vicAra pragaTa karyo che. viSayavAsanAno tyAga karIne brahmacaryavrata pAlanathI AtmA muktimArgano bhoktA bane che zIyaLanI cUMdaDI e muktinuM pratIka che. AraMbhanA zabdo che. re jIva viSaya nivArIe, nArI ziraso neho re. muMjamRNAla taNI pare, phATaka dekhAya chehore. || 1 || kavie strI caritranAM udAharaNa ApavIne zIyaLa pALavAno bodhAtmaka vicAra vyakta karyo che. udA. joIe to - janama lage je vAlahI, sUrikatAnAro re, kaMThe Dasyo aMguThaLe, mAravA nija bharatAro re, re jIva. 3 dIpazIkhA dekhI karI. rUpe mohyo pataMgo re, sonA kAraNe lobhIyo, home Apano aMgo re. rejIvAlA aMte kavi jaNAve che ke "zIyala suraMgI cUnaDI, te sevo nizadizore." zIyalanI cuMdaDI re jIva viSaya nivArIe mArI upara zo nehore, muMja mRgAla taNIpare phATaka dekhAya cheho re jIva. / 1 / zAnatIrthanI yAtrA 192 For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTu khaMDa kero rAjIyo ApataNo aMga joto re, cUlaNI cUkI mAravA avara kahuM kisI vAto re jIva. / 2 // janma lage je vhAlI sUrIkAMtA nAro re, kaMThe Dayo aMguThaDo mAryo nija bharatAro re jIva. / 3 / caMdravadanI mRgalocanI cAlatI gajagelI re, rUpe dise rAyaDI paNa te viSanI velI re jIva. || 4 || viSayArasa viSa laDI zelaDI sevo caMgo re, paMDita janane bholave kSaNamAM mAMgo maMgo re jIva. | 5 | nArI viSayaviNAsIo dazamAMkaMdhara dazaviSo re, rAjaramaNI hArI karI naraka paDyo nizadizo re jIva. 6 // eka iMdriya paravazapaNe baMdhana pAme jIvo re, mayagala mohyo hAthaNI baMdha paDyo kare rIvo re jIva. || 7 | madhukara mohyo mAlatI levA parimala pUro re, kamala biDate mAMDI rahyo jana AthamIyo sUro re. jIva. 8 dIpa zikhA dekhI karI rUpemohyo pataMgo re, sonAkAraNa lobhIyo home ApaNo aMgo re jIva. | 9 | nAdavinode viMdhAyo haraNa haNyo nija bANo re, rasanA pharase mAchalo bAMdhyo dhIvara jAlo re jIva. / 10 | paMDita ziyala vijaya taNo ziSyadiye AziSo re, zIyala suraMgI cuMdaDI te sevo nizadino re re. jIva. / 11 / saMdarbhaH jaina-sajhAya bhAga-1, pAnuM. 129 1. dazamAkaMdhara = rAvaNa cUnaDI 197 For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritra cUDI kavi samayasuMdaranI virATa ane vaividhyapUrNa gIta sRSTimAM viSayonI navInatA dhyAna kheMce tevI che. kavie cAritra cUDInA gItanI racanA karIne cUMDI prakAranI kRtio prApta thaI che temAM navInatAno paricaya thAya che nemanAtha bhagavAne rAjulane cAritra cuMdaDI AtmAnuM saubhAgyapaNuM prApta karAvyuM che te vicAra mahattvanA che. - oDhADIne cAritra cUDI tIna gupati tANo taNyo re vINo re varAyo guNa chaMda re, raMga lAgo vairAgano re vica meM vaNyo cAritacaMda / 1 / lAkhIkhI cUtaDI re lAla molavi sakhi ketAu mUla, cUnaDI citamAnI amUla mUne nema uDhADI re. ! avihaDa raMga e cuMdaDI re jAla jAla vica meM saMti, samayasundara kahaI sevatAM re kharI pUgI rAjula khaMti. rA. (kusumAMjali pA. 130) 194 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17, garabI madhyakAlIna sAhityamAM bhakti ane jJAnamArganI vividha prakAranI kRtio racAI che temAM bhaktimArganI "garabI' prakAranA kAvyo jaina sAhityanI vividhatAmAM mahattvanuM sthAna dharAve che. - gujarAtI sAhityamAM kavi dayArAmanI kRSNabhaktinI racanAo prasiddha che. "dayArAmanI garabIo' evI ukti sAhitya jagatamAM vizeSa khyAti dharAve che. lalita maMjula padAvalIo dvArA mAnava cittanI prabhubhakti viSayakavANI temAM vyakta thAya che. garabI vize evI mAnyatA che ke strIo gAya te garabo ane purUSo gAya te garabIno uddabhava kyAre thayo te aMge koI cokkasa mAhitI maLatI nathI paNa garabA ane rAsanI racanAomAM tenuM mULa che. dezIonA racanAomAM paNa garabIno AdhAra rahelo che. garabI e UrmigItane anurUpa saMkSipta ane geya racanA che. temAM koI eka ja viSayane anurUpa vicAronuM Alekhana hovuM joIe. garabImAM saMghanRtyane anurUpa tAla ane geyatA anivArya che. tenuM dhruva pada AkarSaka ane madhura hovuM joIe. bhaktinI lAgaNI ke Urmione pragaTa karavA mATe garabInI racanA thAya che. garabI 195 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arvAcIna jaina sAhityamAM yoganiSTha AcArya buddhisAgarasUrinuM pradAna aitihAsika mUlya dharAve che. emanAM kAvyomAM vividhatA nihALI zakAya che. bhajana ane pada saMgraha racanA sAta graMtho pragaTa thayA che temAM pada, bhajana, stavana, gajhala, vadhAvA, gahulIo, upadezapada, cUnaDI, AdhyAtmika pado, bhagavAna mahAvIranA jIvana viSayaka kAvyo, gurubhakti nimitte svAgata, vidAya, dIkSA, prasaMga, yoga, pAraNuM, hAlaraDuM vagerene lagatAM vividha kAvyothI emanI kavitvanI samRddhinuM darzana thAya che. temAM garabI prakAranI bhakti mArganI kRtio sAhityamAM AgavuM sthAna dharAve che. gujarAtI sAhityamAM kavi dayArAmanI garabIo prasiddha che. jaina sAhityamAM AbuddhisAgaranI garabIo noMdhapAtra che. garabI samIkSA-1 yoganiSTha pU. AcArya buddhisAgarasUrinI kAvyasRSTi vaividhyapUrNa che. vividha kAvyaprakAromAM sarjana karIne arvAcIna kAvya sAhityamAM emanuM pradAna mUlyavAna che. bhajana - pada - gahlI ane gajhalonI moTI saMkhyAmAM racanA karI che. emanI garabI kAvyaracanAno paricaya nIce pramANe che. jaina sAhityamAM pU.zrIe gahuMlI saMgraha bhAga 1-ramAM garabIono saMcaya thayo che. pU.zrIe zrI mahAvIra prabhunI traNa garabIonI racanA karI che. garabIo uparathI emano prabhu mahAvIra svAmI pratyeno apUrva bhakti-bhAvanAnuM darzana thAya che. samUhamAM gAI zakAya ane prabhubhakti karavAnI sonerI kSaNo prApta thAya evI garabInI geyatA ane bhAva bhaktone bhaktimAM tanmaya kare che. 196 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra prabhunI garabIno AraMbha nIcenI paMktithI thayo che. vahAlI sakhIo ! Aje mahAvIra prabhune gAIe re. khAtAM haratAM pharatAM mahAvIra prabhune dhyAIe re. "gAIe" ane "dhyAIe'nA prAsa dvArA geyatA to siddha thAya che paNa sAcA arthamAM to prabhu mahAvIranA guNagAna gAIne dhyAnastha avasthA prApta karavAnI te mahatvanuM che. "gAIe" ane "dhyAIe'nuM phaLa darzAvatAM kavi jaNAve che ke "jethI pragaTe paramAnaMda kharo nirdhAra." AtamamAM jinazAsana jIvatuM nirdhAra. evA jaina dharmane AtamamAM pragaTAvIe re. saMgIta kharI lijjata AraMbhanI paMktio gAyA pachI sAkhI dvArA mANI zakAya che. sAkhIno paMktiomAMthI mahAvIra svAmIno mitAkSarI paricaya thAya che. sAkhI darzana jJAna cAritrane vIrya anaMta apAra. AtamarUpa jaNAvIyuM, jinazAsana jayakAra. trizalAnaMdana jagadhaNI, nirAkAra sAkAra. anaMta zaktimaya prabhu, tIrthakara avatAra. mahAvIra svAmI gAmegAma vicarIne lokonA kalyANa mATe sadupadeza Ape che. dravya ane bhAvathI dharmanuM svarUpa samajAve che. anya sAkhImAM jaina dharmanuM mahattva darzAvatAM kavi kahe che ke - "paramAtama pada hetuo jaina dharma che teha. jaina dharmamAM jIvatA, sarva dharma samAna." garabI 197. For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhunA guNagAna gAvAthI sarva karma dUra thAya che. mATe prabhu mahAvIrane dilamAM-aMtaramAM dhyAna dharIne sthAna ApavuM. prabhu mahAvIranI bIjI garabImAM paNa bhaktinI sAthe upadezAtmaka vicAro vyakta thayA che. prabhu mahAvIra bhajo bhAve, kumati TaLe sumati Ave. Atama nirlepa jhaTa thAya." kavi jaNAve che ke mahAvIranuM zaraNa svIkAravAthI maraNa dUra thAya che. hRdayamAM amRtanuM nijhara pragaTe che. emanI bhaktithI naranArIo zivapura sidhAya che. kavie mata-matAMtarano ullekha karIne jaNAvyuM che ke - "tarka-vivAdo sahu iMDo, mahAvIrathI raTane maMDo yAda karI vIrane vaMdo." vIra vIrane je raTato tenAM pApa dUra jaze ane AtmAno uddhAra thaze. "kaLikALe mahAvIra bhajo, mithyA khaTapaTa dUra tajo." garabInA aMte kavinA zabdo che - "mahAvIranuM sagapaNa kIdhuM, anubhava amRtane pIdhuM buddhisAgara mana siddhayuM." trIjI garabInA AraMbhanI paMkti nIce pramANe che - prabhu mahAvIra vibhujI sarvAge zobhI rahyA cho jeno mahimA jagamAM saghaLe aparaMpAra zakti jenI chAje sarva vizva AdhAra, evA vIra prabhu to vacane nahI jAve kahyAMjo . 198 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi ema kahe che ke, bhagavAna mahAvIranA guNagAna zabdothI varNavI zakAya tema nathI. anaMtoanaMta guNovALA che. kavie sAkhImAM prabhuno paricaya karAvatAM kahyuM che ke - "Atama te paramAtamA, paramAtama te vIra para brahma harihara vibhu, arihaMta jagadhIra." prabhu mahAvIra kevaLajJAnanA prakAzathI traNa bhuvanamAM prakAza karI zobhI rahyA che. kavie garabImAM paNa bhaktinI UrmionI sAthe tAtvika vicArono ullekha karyo che. SaTacakromAM nUra tuja, bhAse anaMta apAra. sattAe jIvo sahu, ekAtmA nirdhAra. naya-vyavahAra anaMtA anaMta, vyaktie chatA. samajyA vaNa namone, mUDhajano khAve kha-tAjo mATe nayanA jJAne samajo, vira svarUpa jethI nAse mithyA bhrAMti, duHkhI hI dhUpa buddhisAgara Atma mahAvIra ghaTamAM dekhazo jo zuddha premAne Atama samuMjaga pakhazojo prabhu || 3 | A garabImAM tattvajJAnanA ullekha dvArA kavie jaNAvyuM che ke mahAvIranA raTaNa dvArA AtmA pote ja paramAtmA svarUpa zuddha svarUpanuM darzana karavAnA anubhava karI zakaze. bhaktithI aMtara zuddhi-nirmaLa thatAM AvuM divyadarzana thAya che. kavie garabI saMjJA ApI che paNa temAM garabInIsAthe tattvajJAnanA vicArono saMyoga thavAthI kAvyane anurUpa rasa-rasikatAnuM dhoraNa garabI 199 For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaLavAyuM nathI. paNa samUha gAIne bhaktimAM nimagna thavAya evI paMktio hovAthI kAvya tarIke noMdhapAtra gaNAya tema che. jaina sAhityamAM A prakAranI racanA karanAra ekamAtra buddhisAgara che. gahelIo ane garabA to racAyA che paNa garabI to pU.buddhisAgaranI ja prApta thAya che. kavie pativratA strInAM lakSaNo ane patiguNanI garabInI racanA karI che. A garabImAM jaina dharma - bhAratIya saMskRtinA AcAra-vicAranA pAlanano parokSa rIte upadeza vyakta thayo che. garabInI bhASA saraLa ane sarvajana sahelAIthI samajI zake tevAM lakSaNono ullekha karyo che. garabInAM lakSaNone AdhAre mUlyAMkana A racanA garabI nahi paNa "pada svarUpanI sAthe sAmya dharAve che. sAMpradAyika racanAomAM upadezanuM lakSaNa sarva sAmAnya rIte jovA maLe che. sAhityanI dRSTie A lakSaNa gauNa che. sAhityajIvana mATe che. mAtra kalAnuM ja lakSa nathI. mAnavInuM kalyANa thAya tevA hetuthI sAhityanuM racanA thAya che. temAMya dhArmika sAhitya janasamAjanI sAttvika rasa-rUcine poSaNa ApIne jIvanamAM zAMti ane sukhanI anubhUti karAvavAnI zakti dharAve che eTale upadezanuM lakSaNa hoya to te doSarUpa nathI, parokSa ane pratyakSa rIte upadezanuM lakSaNa jovA maLe che. sarjakanI aMgata pratibhAthI teno saMdarbha prApta thAya che. pati-patnI viSayaka garabI eTale samAja jIvanamAM zAMti ane sukhanI anubhUtinA saMskAronuM siMcana thAya tevA AcAra aMgenA vicAronuM nirUpaNa thayuM che. jIvana ghaDatara ane vikAsa mATe mArgadarzaka sadguNonA ullekha dvArA upadezanuM lakSaNa caritArtha thayuM che. 200 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (garabI-1) zrI mahAvIra prabhunI garabI hAlI sakhIo Aje mahAvIra prabhune gAIe re, khAtAM haratAM pharatAM mahAvIra prabhune dhyAIe re; jethI pragaTe paramAnanda kharo nirdhAra, AtamamAM jina zAsana jIvaMtu nirdhAra. evA jaina dharmane AtamamAM pragaTAvIe re. trizalA naMdana jagadhaNI, nirAkAra sAkAra; ananta zaktimaya prabhu, tIrthakara avatAra. bhArata deza uddhAryo duHkha durguNa sarve harIre, dIdhA sadupadezo bhAratamAM saghaLe pharIre, kidhA upakAro varNavatAM nAvepAra, mATe dhanya dhanya mahAvIra prabhu avatAra. vhAlI. 1 sAkhI darzana jJAna cAritrane, vIrya ananta apAra; AtamarUpa jaNAviyuM, jinazAsana jayakAra. Atama zaktiyone jainadharma samajAvIyo re, nathI jyAM nAti jAtino bheda jarA nirdhAra. evo dravyabhAvathI prabhu dharma dila bhAviyo re. vhAlI. 2 sAkhI Atama te jainadharma che, satyarUpa che eha; paramAtmapada hetuo, jainadharma che teha. evo jainadharma jagamAM sahu jIvomAM rahyo re, sattAe te pragaTapaNe karavA nirdhAra. mahAvIra prabhue sarvajJa jagamAM sAco kahyo re. vhAlI. 3 garabI 201 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkhI jainadharmamAM jIvatA, sarve dharma samAya; sadasat vyaktAvyakta sahu, astinAstirUpa pAya. mahAvIra zaraNe rahetAM sarvadharma pragaTe kharA re. nAme karma mohAdi sahu anAdi kIdha. mATe mahAvIra prabhune dilaDAmAMthI maheM dharyA re. vhAlI. 4 sAkhI ananta vizva samAya che, mahAvIra jJAnanImAMhi, AtmAo sahu vIra sama, sattA vyaktinI chAMI; mahAvIra jaga rUpane jaga sahu mahAvIra jANIe re, sattA sApekSAe jIvo vIra nirdhAra, evA mahAvIra prabhune attaramAMhi ANIe re, buddhisAgara dhyAve mahAvIra Apo Apa. hAlI. 5 (garabI-2) zrI mahAvIra prabhunI guhalI (munivara saMyamamAM ramatA.) prabhu mahAvIra bhajo bhAve, kumati TaLe sumati Ave; Atama nirlepa jhaTa thAve. prabhu. 1 karyuM jeNe mahAvIranuM zaraNuM, pachIthI nahIM tehane maraNuM. pragaTe hRdaya amRta jharaNuM. prabhu. 2 vIra bhaje nAse pApo, zaraNa kare nahIM saMtApo; pUrNa preme japatAM jApo. prabhu. 3 khAtAM pItAM haratAM pharatAM, vIra vIra mukha uccAratAM; nara nArI zivapura varatAM. prabhu. 4 202 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarka vivAdo sahujhaMDo, mahAvIrathI raDhane maMDo; yAda karI vIrane vaMdo. prabhu. 5 paramAtama vIranA jevo, traNya bhuvanamAM nahIM devo; pUrNa snehe ghaTamAM sevo. prabhu. 6 vIra vIra je uccaraze, tehanAM pApo sahu TaLaze; Atamane teha uddharaze. prabhu. 7 arihaMta vIra japo jApe, Atama vizva vize vyApe; mukti svayaM nijane Ape. prabhu. 8 kalikAle mahAvIra bhajo, vikathA khaTapaTa dUra tajo; vIra prabhurUpa oLakho. prabhu. 9 vIra vIra mukhaje bole, mukti dvAra jhaTa te khole; Atama zaktiyo tole. prabhu. 10. mahAvIranuM sagapaNa kIdhuM, anubhava amRtane pIdhuM; buddhisAgara mana siddhayuM. prabhu. 11 (garabI-3) mahAvIra prabhu prabhu mahAvIra vibhujI sarvAge zobhI rahyA cho, jeno mahimA jagamAM saghaLe aparaMpAra; zakti jenI chAje sarva vizva AdhAra. evA vIraprabhu to vacane nahIM jAve kahyA che; sAkhI Atama te paramAtamA, paramAtama te vIra, para brahma harihara vibhu, arihaMta jagadhIra; kevalajJAna ane darzana-guNathI jagamAM vibhu re, vizvoddhAraka tethI, jagamAMhi sAcA prabhu re; garabI 203 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ piDe brahmAMDe jhaLahaLatI-jhagamaga jayota, tethI traNya bhuvanamAM-vIrataNo udyota; sApekSAe kartA hartA, pAlaka jaga dhaNI jo. sattAe vyApakane kevalajJAne jagamaNi jo. prabhu. 1 sAkhI anaMta jJAnAdika guNI, jhaLake anaMta nara, cidAnanda anaMtarasa-sAgaranA cho pUra; piMDe brahmAMDe SakArakamaya zobhA kahyA jo, anaMta guNaparyAyI, dravyapaNe nitya ja vahyA jo; jenA guNa paryAyo anaMtadeva svarUpa, sadasat paryAyoe vartI rUpArUpa; ghaTa ghaTa AtmavIra sattAe paramAtama sadA, AvirbhAva vyakta jinezvarakevalI cho mudA jo. prabhu. 2 SaTacakromAM nUra tuja, bhAse anaMta apAra, sattAe jIvo sahu, ekAtmA nirdhAra; naya vyavahAre Atama-anaMta vyaktie chatA jo, samajyA vaNa nayone, mUDhajano khAve khatA jo; mATe nayanA jJAne samajo vIrasvarUpa, jethI nAse mithyA bhrAMti duHkhaDAM dhUpa; buddhisAgara Atma mahAvIra ghaTamAM dekhazo jo; zuddhapremaate Atma samuM jaga pekhazo jo. prabhu. 3 204 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (garabI-4) pativratA strInAM lakSaNa (munivara saMyamamAM ramatA e rAga) pativratA nArI jagasArI, devI satInI balihArI, pativratA. paraNyo pati karma pAmI, saMtoSe rahe guNarAmI; thAya na paranaranI kAmI. pativratA. 1 rUpathakI nahIM lalacAtI, patine khavarAvI khAtI; zaMkA paDe tyAM nahi jAtI. pativratA. 2 lAja maryAdA nahi mUke, zIyala vratane nahIM cUke; kAmanI vAto nahIM phUMke. pativratA. 3 jaDa bhogonI na pUjArI, karma kare zubha saMbhALI; vANI vaDe guNa raDhiyAlI. pativratA. 4 sAsu sasarAne namatI, vRddha jamADIne jamatI; meMNAM ToNAM sahu sahatI. pativratA. 5 kajIyA kaMkAso tyAge, sahu pahelAM gharamAM jAge; devagurU pAye lAge. pativratA. 6 para ghera navarI nahIM bhamatI, kulaTA sAthe nahIM ramatI; duHkha paDelAM sahu khamatI. pativratA. 7 citta patithI nahIM core, pIDA nakAmI nahIM hore; patine na avaLApaMtha dore. pativratA. 8 jevo tevo pati nija sAro, karme maLyo mane pyAro; Icche na bIjo rUpALo. pativratA. 9 mana mArI gharamAM rahetI, kArya kare dharIne nIti; pALe kulavaTanI rIti. pativratA. 10 garabI 2ON For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 arihaMta vIra prabhu japatI, rAkhe na mana kAyA tapatI; saMtoSe rAkhe tRpati. pativratA. 11 niMdA vikathA sahu vArI, guNathI thAtI jaga pyArI; buddhisAgara guNa dhArI. pativratA. 12 (garabI-5) patiguNa (munivara saMyamamAM ramatA. e rAga) guNavaMta patinI balihArI, durvyasanI nahIM vyabhicArI, guNavaMta. Icche nahIM kadi paranArI, zuddha premano avatArI; vANI madhurI upakArI. guNavaMta. 1 kAma kare sarve sArAM, duSTa karma karato nyArAM; svajana gaNe manamAM pyArAM. guNavaMta. 2 patnIthI nahIM leza kare, kuTuMba duHkho sarva hare; navaro naTa thaI nahIM phare. guNavaMta. 3 AcAro sAcA pALe, patnIvrate manaDuM vALe; caDato nahIM mohanA cALe. guNavaMta. 4 muMjhe na paranArI raMge, raheto nahIM durjana saMge; kartavya karato umaMge. guNavaMta. 5 AtmasamI patnI dekhe, eka svarUpe mana pekhe; azuddhapremane uvekhe. guNavaMta. 6 patnIvrate varte bhogI, zuddha prema guNa saMyogI; dezakAla guNa upayogI. guNavaMta. 7 nIti rIti vratane pALe, durguNa pragaTyA sahu TALe; vaMza kuLa nija ajavALe. guNavaMta. 8 For Personal & Private Use Only zAnatIrthanI yAtrA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAmANika pUro thAve, avaLA pantha nahIM jAve; sahune khavarAvI khAve. guNavaMta. 9 sAdhu saMta sevA sAre, atithine Adara bhAre; nirlepa varDe saMsAre. guNavaMta. 10 patnIthI nahIM kaleza kare, gusso ane nahIM garva dhare; dharma mArgamAMhi saMcare. guNavaMta. 11 vIraprabhu hRdaye dhAre, vIra jApa japo bhAre; kAma kare sahu adhikAre. guNavaMta. 12 vIra prabhu gurUno rAgI; AtmArpaNabhAve tyAgI; buddhisAgara guNarAgI. guNavaMta. 13 garabI 207 For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18, lAjavA | (sAkSararatna vinayasAgarajI A lekhamAM jaina zrutajJAnanA prakAMDa paMDitathI vinaya sAgarajInI zratabhakti ane sevAno paricaya ApavAmAM Avyo che. zrutajJAnanI kevI rIte sevA thaI zake tenuM eka sarvottama daSTAMta emanI zrutajJAnanI sevA che.) vinayasAgarajI mahAmahopAdhyAya "bahuratnA vasuMdharAnA nyAye A vizvamAM vividha kSetromAM pratibhAzALI nararatnono janma thAya che. dhanyadharA jayapura zaheranI ke jyAM jaina zAsananAM zrutajJAnanA mahAna vidvAnano janma thayo che. mAtA pAnIbAI ane pitA sukhalAlanA panotA putra vinayabhAI. emano janma 1-7-19raranA roja thayo hato. emano abhyAsa paNa vividhyapUrNa che. kAvya, vyAkaraNa, bhASA, hindI, saMskRta, prAkRta, pAlI) Agama, jaina darzana saMskRta ane hindI bhASAmAM sAhityaratnanI padavI prApta karI che. uparokta abhyAsa pachI sAhitya vAcaspati zAstravizArada, upAdhyAya, mahAmahopAdhyAya sAhityAcArya Adi padavIothI alaMkRta thayA che. emanI zrutapAsanA ane sAhityanI upalabdhinA pAyAmAM kharataragacchIya pa.pU.A. jinamaNisAgarasUrinI asIma jJAnatIrthanI yAtrA 208 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurukRpA ane AzIrvAda sthAna dharAve che emanuM kAryakSetra abhyAsane anurUpa hovAthI jIvanamAM saphaLatA prApta karI che. emanA kAryakSetranI mAhitI nIce mujaba che. * variSTha zodha sahAyaka, rAjasthAna prApya vidyA pratiSThAna - jodhapura. (varSa 17) * nirdezaka - bI.ela. InsTITayUTa opha InDolojI, nyudilhI. (varSa 2) * sAmAnya nirdezaka ane saMyukta saciva prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura. (varSa 33) emaNe bAvana (para) varSa sudhI saMzodhana ane sAhitya kSetre sevAkArya karIne eka namUnedAra udAharaNa pUruM pADyuM che. emanI kartavyaparAyaNatAno paricaya dIrghakAlIna sevAthI thAya che. 82 varSanI jaipha vaye paNaemanuM mArgadarzana prApta thAya che. emanI zrutajJAna pratyenI bhakti ane saMzodhana priyatAnA guNane kAraNe jaina sAhityanA saMzodhakane preraka mArgadarzana prApta thAya che. teo mAtra paMDita-vidvAna hovAnI sAthe jJAna prasAra, prakAzana ane saMzodhana kSetramAM paNa amUlya sevA ApIne jIvananI eka vilakSaNa pravRttino paricaya karAve che. emanI sAhitya sevA, saMzodhana, anuvAda, saMvAdana jevA kSetromAM vistAra pAmI che. udAharaNarUpe joIe to - AtmabhAvanA, nemidUtam sattaka, mahopAdhyAya samayasuMdara, mahAvIra paTu kalyANaka pUjA, caturvizati jinendra stavanAni, kharataragacchano ItihAsa, pUjya dAdAjI ane emanuM sAhitya, zAsana prabhAvaka AcArya jinaprabha ane emanuM sAhitya, kalpasUtra sAkSararatna 209 For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacitra sAnuvAda, saMskRta-prAkRta hastalikhita graMthonuM sUcipatra tA. 11-18-21, rAjasthAnI hindI hastalikhita graMthonuM sUcipatra bhAga pa-6, nAkoDA pArzvanAtha tIrtha, yugapradhAna jinadattasUri pravacana saroddhAra bhAga 1-2 (saMpAdana), kharataragaccha paTTAvalI saMgraha, rAjasthAnanuM jaina sAhitya, naMdIzvara dIpa pUjA, RSibhASita sUtra (anuvAda), himAlayanI padayAtrA, kharataragaccha pratiSThA lekhasaMgraha, sthUlibhadra guNamALA kAvya, dAdA jinakuzalasUri, jaina rAmAyaNa bhAga 2-3-7, damayaMtIkathA, campa sArasvatI TIkA, AcArAMga sUtra bhAga 1-2, guruvANI bhAga 1-2-3, kharataragaccha sAhitya koza, sarivAlacariyuM, sacitra hindI anuvAda, nala capu-TIkAkAra mahopAdhyAya, dharmaparIkSA prakaraNa. uparokta graMthonI sUcine AdhAre vinayasAgarajInI prAcIna sAhitya saMzodhana hastapratonuM saMzodhana, saMrakSaNa, ItihAsa caritra, kAvya, anuvAda ane saMpAdananI mahattvanI kAmagIrInuM udAharaNa che. * jaina rAmAyaNa bhAga pa-6, rAjasthAnI saMskRta-hindIaMgrejI-gujarAtI zabdakoza. A graMthonuM prakAzana kArya cAlu che. emaNe keTalAka graMthonI bhUmikA lakhIne vidvattAno paricaya karAvyo che. piMDa vizuddhi prakaraNa, TIkA, bhaMvara bhaktisAgara, amaraciMtana, AcArAMga vacanikA, manohara jIvana saurabha, saMgha paTTakaTakA emanI sAhitya pravRtti sAmayika kSetramAM paNa vistAra pAmI che. svadeza sAptAhika) vikAsa trimAsika)mAM sevA karI che. 210 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jaina sAhityane kendramAM rAkhIne rarapa jeTalA nibaMdho pragaTa thayA che. emanuM vidvattApUrNa kArya prAkRta bhASA jaina sAhitya ane kharataragacachano ItihAsa sAhityamAM vizeSa noMdhapAtra ane siddhi darzAve che. TUMkamAM uparokta viSayamAM emanI buddhi ane kAryakSamatA sarvocca kakSAnI che. emaNe sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone jaina sAhityano abhyAsa karAvyo che ane 55 vidyArthIone prAkRta bhASA ane jaina sAhityano vizeSa abhyAsa karAvyo che. 27 vidyArthIone pIeca.DI.nI padavI mATe mUlyavAna mArgadarzana ApyuM che. prAkRta bhAratI akAdamI taraphathI 180 graMtho ane pada citra kathAonuM prakAzana thayuM che. temAM vinayasAgarajInI vidvattA ane ucca kakSAnI jJAnopAsanAno paricaya thAya che. vinayasAgarajIe keTalIka saMsthAomAM vidvatApUrNa pravacano ApIne zrutajJAnanI bhaktinI sAthe jJAna prasAranuM kArya karyuM che. vizvavidyAlaya udayapura-rAjasthAna, vizvavidyAlaya pArzvanAtha vidyApITha-vArANasI, bI. ela. InsTITayUTa opha InDolojI navI dilhI, prAkRta vidyAvikAsa phaMDa-amadAvAda, rAjasthAna prApya vidyA pratiSThAna-jodhapura, Agama-ahiMsA-samatA ane prAkRta zodha saMsthAna-udayapura ane anya saMsthAomAM prasaMgocita zodhanibaMdha prastuta karyA che. emanI bahumukhI sAhitya pratibhAno paricaya A rIte sarasvatIne caraNe zrutajJAnopAsanAmAM jIvana samarpaNa karyuM che. ema svAbhAvika rIte jANavA maLe che. sAkSararata 211 For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya ane bhASAnA prakAMDa paMDita vinayasAgarajIne vividha saMsthAoe sanmAna karIne zrutabhaktino lAbha lIdho che. sanmAnanA dRSTAMtarUpe keTalIka saMsthAonI sUci noMdhavAmAM Ave che. 0 rAjasthAna zikSA zAsana vibhAga, jayapura 0 kalakattA zrIsaMgha 0 akhila bhAratIya zrI jaina zvetAMbara kharataragacchIya mahAsaMgha, kalakattA zrI jaina zvetAMbara kharataragaccha saMgha, bikAnera zrI rAjasthAna jaina sabhA, jayapura 0 zrI jinadattasUri maMDaLa, ajamera 0 zrI vijaya somacandrasUrIzvarajInI nizrAmAM 108 samovasaraNa rajatajayaMtI mahotsava pAlItANA. 0 kharataragacchanA vividha saMgho, mAlegAMva 0 pAlItANA bADamera (rAjasthAna) 212 0 zrI dharmanAtha maMdira, cennAI 0 nIlavarNa pArzvanAtha jaina saMgha TrasTa - Indora vinayasAgarajInA sanmAnanI saMsthAonI sUcine AdhAre emanI kharataragacchanI sevAnuM ucita sanmAna thayuM che. ema jANavA maLe che. jJAnI purUSonuM sanmAna e paNa samyajJAna prApti mATe preraka bane che. vinayasAgarajInA jIvanano A paricaya svAbhAvika rIte jJAnapipAsu vargane zrutajJAna saMzodhana-rakSaNa ane prakAzana mATe jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ananya preraNAstrota bane tevI bhAvanA vyakta karavAmAM Ave che. manuSya samarpaNazIla bhAvanAthI kAma kare to zrutajJAnanA susupta vArasAne prakAzamAM lAvI zake tema che. arvAcIna kALamAM je kaMI sAhitya pragaTa thAya che tenI tulanAmAM A jJAnanuM saMzodhana-prakAzana adhika mUlyavAna che. tenAthI prAcIna-madhyakAlIna sAhityanI samRddhinuM alaukika darzana thAya che. vinayasAgarajI eTale bahuzruta vidvAna, zrutabhakta, zrutasaMrakSaka, zrutajJAna prakAzaka lekhaka, samarpaNazIla, utsAhI ane kartavyaparAyaNa jaina zAsananA eka aNamola vidvAna vartamAnamAM paNa emanI sevA patra-phona ane rUbarU saMparkathI upalabdha che. jinazAsananA jJAnavArasAnA upAsaka vinayasAgarajI "vidyA vinayana zobhate" samAna zAsananI zobhAmAM abhivRddhi kare che. sAkSararatna 213 For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiRH namastasya? durlabha manuSya janma prApta thayA pachI paNa karmAdhIna jIvo jIvanamAM vividha prakAranI pIDAno anubhava kare che. rogagrasta mAnavI kalpanAthI hajArovAra maraNane noMtare che. roga dUra karavA mATe vaidarAjanI cikitsA nidAna mukhya gaNAya che. arvAcInakALamAM vijJAnanA saMzodhanathI Ayurvedika sAravAranI sAthe sAthe elopathInI sAravAranuM pramANa vadhyuM che tema chatAM AyuSya karma to AgaLa ja che. AyuSya hoya to jIvAtmA bacI jAya. azAtA vedanIya vaidyarAjanI davAthI zAMta thAya. roga vijJAnamAM asAdhya roga tarIke hArTa, kensara, perAlIsIsa, vikalAMgapaNuM vagere mahattvanA che. roga-pIDA zarIra sAthe saMlagna che ane temAM rahelo AtmA A vedanAnI anubhUti karIne garIbaDI gAya jevo ke phuggAmAMthI havA nIkaLI gaI hoya tevo thaI jAya che. roganI sAthe vRddhAvasthA - zarIranA aMgonI zithilatA vagerene kAraNe AtmA atyaMta azAtAthI pArAvAra vedanA bhogave che. puNyayoge auSadhano upacAra saphaLa thAya paNa AtmAno sAco roga to bhavabhramaNano eTale ke 84 lAkha jIvA yonimAM karmAnusAra cakrAvo pharavAno mahAroga asAdhya gaNAya che chatAM dharma eka evuM auSadha che ke zarIra ane AtmA baMnenA rogonI cikitsA kare che. 214 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavahAra jIvanamAM vaidarAjane cikitsA mATe namaskAra karavAmAM Ave che. DaoNkTarane deva samAna gaNavAmAM Ave che. saMskRta subhASitamAM jaNAvyuM che ke - vaidyarAja namastubhyam yamarAjasahodaram / yamastu harati prANAn vaidyoprANNAn dhanAni ca // he vaidyarAja ! tamane sASTAMga daMDavata praNAma karIe chIe. kAraNa ke tame yamarAjanA sagA bhAI cho. yamarAja to mAtra vyaktinA prANa haraNa kare che. (mRtyu) jyAre tame to prANa haraNa karavA uparAMta dhana-saMpattino paNa vyaya karAvo cho. eTale vaidyarAjanI A sthitino vicAra karatAM jIvAtmA e to bhava roga nirmaLa thAya teno ja vicAra karavo hitakAraka che. sakalADahata stotramAM zreyAMsa bhagavAnanI stuti karatAM kaLikALa sarvajJa hemacaMdrAcArya jaNAve che ke - bhavarogAta jaMtunA - magadaMkAra darzanaM. niH zreyasazrI ramaNaH zreyAMsada zreyaseDaDu vaH || 13 che. artha : saMsArarUpI rogavaDe pIDAyelA prANIone vaidyasamAna jenuM darzana che. evA mokSarUpI lakSmInA svAmI zrI zreyAMsanAtha bhagavAna tamane kalyANane mATe thAo. "bhava' e ja roga nahi paNa mahAroga che. bhavonI paraMparA karavI paDe eja rogadazAmAMthI mukti thavAno prayatna sArabhUta che. bhagavAnanuM darzana vaidyanA darzana samAnaroga nAza karanAruM che. eTale sAcA arthamAM bhagavAna vaidya samAna che. bhagavAna zarIra ane AtmAnA badhA ja rogo nirmULa karIne AtmA zAzvatasukha - avyAbAdha sukha ApanArA che eTale devAdhideva - vItarAga vaidyarAja vaidarAja namastubhyam...? 215 For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatAM paNa uttamottama kakSAnA sarva jagatanA prANIonA rogono nAza karanArA che. elopathImAM spezyAlIsTa DaoNkTaronI hAramALA kAma kare che jyAre bhagavAna sarvaroga nidAna kare che. bhagavAnane bhava-vaidya kahevAmAM Ave che te yathArtha che. DaoNkTara ke vaidya zarIranI pIDA dUra kare che. jyAre bhagavAna to janma-jarA-vyAdhino sarvathA nAza kare che. saMsAramAM paribhramaNarUpa naraka tiryaMca ane manuSya gatinAM duHkhonI vedanAno nAza karanArA che. vaidya ane DaoNkTara dhanano vyaya karAve che. yamarAja to mAtra prANa le che jyAre bhagavAna jevAM vaidya prANa letA nathI. dhana letA nathI, paNa roga mukta thavAno sanmArga dazavi che. eTale dharma purUSArtha dvArA mokSa purUSArthanI sAdhanAnuM rAmabANa auSadha bhavabhramaNanA anAdinA rogano nAza kare che. bhagavAne karmasattA, mArgAnusArIpaNuM, sarvavirati ane dezavirati dharma, dAna-zIla-tapa ane bhAvadharma, navapada navakAramaMtra, sarAgasaMyama, jJAnayoga, bhaktiyoga, kriyAyoga jevA mArgonuM pratipAdana karyuM che. dharmarUpI auSadha anubhavasiddha che. temAM zraddhA ane kartavyaparAyaNatA, AcAranuM pAlana rogathI mukta karAvavAnI jaDIbuTTI samAna zakti saMpanna che. jinazAsananI prApti e AtmAnA ArogyanI vRddhi mATe anivArya che. jinazAsana Aloka-paralokamAM Arogyavardhaka che. tenA sevanathI bhavabhramaNanI saMkhyA ghaTe che ane AtmA zAzvata sukha prApta kare che. saMsAranA vaidyane namaskAra karavA karatAM bhava-vaidya evA tIrthaMkarane namaskAra-pUjana-bhakti-upAsanA emanI AjJApAlanasamati-vinaya Adi auSadhonuM sevana karavuM eja AtmA mATe zreyaskara mArga che. - DaoN. kavIna zAha 216 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasyA pradhAna jIvanamAM samAdhAna mATe jenA mulyonuM anusaraNa bhUmikA? mahAna puNyodaye mAnavajanma, devaguru ane dharmanI sAmagrI maLI che. tema chatAM jIvana e sukomaLa puSponI zaiyAvALI jiMdagI jevuM AnaMdadAyaka nathI. anekavidha samasyAo, tanAva, hatAzA, azAMti ane AtaMkavAdanA bhaya heThaLa jIvana cAlI rahyuM che. jIvana samasyAothI ubharAya che tyAre mAnavInI paristhiti jotAM ema lAge che ke bhautikavAdanI vicArasaraNI niSphaLa nIvaDI che. maMtra-taMtranI saMskRti para yaMtra saMskRtinA prahArathI jIvana jIvavA jevuM rahyuM nathI. ApaghAta, baLAtkAra, apaharaNa, corI, gunAkhorI, rAjakIya asthiratA jevAM lakSaNothI samagra mAnavajAtano jIvana pratyeno ullAsa nAza pAmI rahyo che tyAre svAbhAvika rIte ja vicArIe to jaina dharmanA mUlyonI anivArya AvazyakatA daSTigocara thAya che. yaMtravAdanI jaDatAe mAnava mUlyono nAza karyo che. tyAre A jIvana mUlyo jIvanamAM caritArtha karavAthI jIvanamAM svargIya sukhano AnaMda mANI zakAya che. jaina dharmanAM mUlyo mAtra jaino ja nahi paNa samagra mAnava samUhane jIvana jIvavAnI kaLA samAna ananya preraka ane mArgadarzaka samasyA pradhAna jIvanamAM.. 217 For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthaMbha samAna che. dharmanAM mUlyo kapola kalpita nathI paNa tapa-tyAgasAdhanA ane jJAnathI prApta karIne saMto-mahAtmAoe mAnavonA kalyANa mATe upadezarUpe dharmamAM darzAvyAM che. A mUlyonuM ciMtanamanana ane AcaraNa jIvananI samasyAonA samAdhAna mATe rAjamArga samAna che. ahiMsA paramo dharma : ahiMsAno siddhAMta vizvavyApI banAvavo joIe. manuSya ane prANIo sivAya ja ekendriyathI paMcendriya sudhInA vanaspatikAya, vAyukAya, apakAya vageremAM jIvasRSTi che tenuM rakSaNa-jayaNA karIne jIvana jIvavAno mArga bhagavate dezavirati ane sarvavirati dharma dvArA pratipAdana karyo che. jIvahiMsA na thAya, jIvonuM rakSaNa thAya evI bhAvanA keLavavI joIe. "jIvo ane jIvavAdono maMtra caritArtha karavo joIe, rAtri bhojana tyAga karavo joIe. mAMsAhArano tyAga karIne zAkAhArI jIvanazailI apanAvavI joIe. zAkAhArI jIvanazailIthI mAnavInI sAtvikavRttionA poSaNanI sAthe mAnasika ane zArIrika svasthatA paNa vadhu tejasvI bane che. samasyAonA mULamAM rAjasI ane tAmasI prakRti che teno nAza karavo joIe. te mATe dharmanA siddhAMtonuM anusaraNa Avazyaka che. aDhAra pApasthAnakamAM ahiMsAdharma krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSano samAveza thayo che. A duvRttio para niyaMtraNa mATe prayatna karavo joIe. to ja sAttviktA vRddhi pAmaze. vrata-niyama-tapa-tyAga pradhAna vicAronuM jIvanamAM anusaraNa karavAthI samasyAonuM samAdhAna thAya che. ahiMsA dharma jIvone bhayamukta karIne zAMtithI jIvana jIvavA mATe preraka bane che. bhagavAnanA vizeSaNono namutthaNe sUTamAM ullekha thayo che. temAM abhayadayANe bhagavAna vizvanA jIvone bhayamukta kare 218 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AjanI jIvanazailI lokone bhaya ane trAsa ApIne kSaNika AnaMda mANe che. pachI samasyAo kyAMthI dUra thAya ? kAyika, vAcika ane mAnasika ema traNa prakAranI hiMsAno tyAga jarUrI che. zrAvaka jIvananAM 12 vratonuM yathAzakti anusaraNa karavAthI jIvanamAM zAMti prApta thAya che. bhAratIya saMskRtimAM maryAdAnuM viziSTa sthAna che. A maryAdAne baMdhana mAnane manuSyo svataMtratAne nAme svecchAcArI banI gayA che ane samasyAo svayaM UbhI karI che tyAre 'maryAdA'no siddhAMta apanAvavo Avazyaka che. maryAdA baMdhanathI paNa sadAcAranuM lakSaNa che ane tenAthI AtmAnI Urdhvagatino mArga prApta thAya che ema samajavuM joIe. zIla ane sadAcAranA niyamonuM nItipUrvaka pAlana karavAthI samasyAomAMthI mukti maLe che. parigraha parimANa vratanI vizeSa rIte sAdhanA karavI joIe. saMgrahAkhorInuM dUSaNa achata, bhAva, vadhAro, moMghavArI, asatya, corI jevAM dUSaNo phelAve che mATe jIvanamAM saMtoSavRtti keLavavI joIe. mArgAnusArInA 35 bolamAM jIvana jIvavAno mArga darzAvyo che temAM saMtoSavRtti ane nyAyasaMpanna dravyano samAveza thayo che. jarUriyAto ane IcchAo vize dharmanA vicAro kadAca na rUce paNa arthazAstramAM A aMge vicAraNA thaI che. pro. AlpharDa mArzala jaNAve che ke arthazAstra rojiMdA jIvanano abhyAsa karatuM kalyANalakSI zAstra che. arthazAstra eTale saMpattinuM zAstra. - eDama smitha A vyAkhyAmAM mAnava kalyANano saMdarbha che. saMpattithI jarUriyAto ane IcchAo saMtoSAya che paNa IcchAo to mRtyunI aMtimakSaNa sudhI satAve che. eTale te pUrI thavAnI zakyatA nahivat samasyA pradhAna jIvanamAM... For Personal & Private Use Only 219 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. jIvanamAM sukha-zAMti ane AtmAnI samRddhi-samatA mATe jarUriyAtonA saMtoSa tarapha pravRtta thavuM anivArya che. duHkhonI paraMparA sarjAya ane mAnavI vadhu duHkhamAM ja jIvana pUrNa kare tevI rIte saMpattinA nazAmAM pAgala thayelA loko samRddhi hovA chatAM vizvanI saghaLI samRddhi ane saMpattino mAlika thaI jAuM enAM svapnomAM vAstavika rIte sukhI hovA chatAM duHkhamAM ja kALanirgamana kare che. strI, bhojana ane dhanamAM saMtoSa mAnavAthI mAnava jIvanamAM sAcuM sukha prApta thAya che. enuM kAraNa jarUriyAta che. asaMtoSanI Aga ciMtA karatAM vadhu prabaLa-jalada hovAthI atRptAvasthAmAM IcchAonA nazAmAM jIvana pUrNa thAya che. vyaktie jarUriyAto ane IcchAomAMthI keTalI pasaMdagI karavI teno viveka buddhithI nirNaya karavAthI sukhanI anerI anubhUti thAya che. dharmano siddhAMta che ke ochAmAM ochI jarUriyAtothI jo jIvana cAlatuM hoya to zAMtithI jIvI zakAya. IcchAonI pUrti mATe samaya, zakti ane saMpattino durbhaya e manuSyanI ghelachA che jenuM pariNAma asaMtoSa ane ISyanI AgathI svayaM vinAzane nimaMtraNa ApavA samAna che. parigraha parimANa vrata dhAraNa karavAthI jIvananI samasyAo nahIvat thaI jAya che. yazovijayajI upA. amRtavelanI sajhAyamAM jaNAve che ke - pApa nahIM tIvra bhAve kare jehane navi bhava rAga re. ucita sthiti je seve sadA, teha anumodavA lAgaze. jIvAtmA pUrvabhavanAM zubhAzubha karmanuM bhAthuM laIne janma dhAraNa kare che eTale karmAdhIna avasthAmAM sukha-duHkha Ave te sahana karavAM ane dharma ArAdhanAthI samatA prApta karavI. jIvana eTale puNya 220 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApanA udayanA samanvayavALI ramata che temAM puNyanuM belensa vadhe to pApanuM pramANa ghaTe. bhautikavAdanI ghelachAmAMthI mukta thavuM joIe. karmanirjarA thAya tevuM vartana jIvane zAMti Ape che. mATe tapa ane anya rIte dharmanI ArAdhanA e ja samasyAno upAya che. duHkhamAM bAhya nimittone doSa Apavo nahi. paNa cakravartIne paNa pote potAnAM karmo bhogavavAnAM che. rAjA-mahArAjA tIrthaMkaro, gaNadharo karmasattAthI bacI zakyA nathI. aMtarAya karmanA udayathI jIvanamAM sukha-zAMti-cIjavastuo maLatI nathI. abhimAna karavAthI nIca gotra karma baMdhAya che. kaMjusAI ane saMgrahakhorIthI garIbAI Ave che. mATe karma sattAno svIkAra karI karmabaMdha na thAya tevI zailI dharmanI rIte apanAvavI joIe. mAnavIe potAnI AvakanA saMdarbhamAM kharca karavo joIe. kahevata che ke Cut your cout according to the cloth - kApaDa pramANe vetaraNa thAya. cArvAkadarzana devuM karIne ghI pIo majA mANo ema jaNAve che. bhautikavAdIo eat drinic and be merry khAo-pIo ane mojha mANo. A siddhAMtothI corI, devuM, ApaghAta jevI samasyAo vadhI che. mATe AvA vicArono tyAga karIne karmAdhIna sthitimAM saMtoSa mAnavo joIe to ja jIvana zAMtimaya bane. moTAI ane ahamnA pradarzana mATe devAdAra mAnavI mATe aMte samasyAomAMthI mukti mATeno mArga e che ke vyaktie potAnI sthitino vicAra karIne jIvana jIvavuM joIe. moTAI ke sArA dekhAvAnI kAMI jarUra nathI. moTAI nAzavaMta che. AtmAnI moTAI vicAravI. anekAntavAdano siddhAMta mAtra Adarza nathI paNa vAstavika jIvanamAM enA vicAronuM anusaraNa upayogI che. bhArata jevA samasyA pradhAna jIvanamAM... 221 For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkAya dezamAM aMdAje 2000 jeTalA dharmo-mata-paMtho pravarte che tyAre anekAntavAdathI anya dharma-mata-paMthanA vicArone sahiSNutAthI mAnavA joIe. bhArata binasAMpradAyika deza che. sarvadharma samabhAva - dhArmika sahiSNutAnuM anusaraNa karavAthI rASTranI ane mAnava jAtanI zAMti ane salAmatInuM rakSaNa thaze. mANasa dhArmika hoya to tenAthI koI vAMdho nathI paNa dharmanA nAme jhanUna ane kaTTaravAdI banI jAya che tyAre samagra rASTra ane vizvanI zAMti jokhamAya che. komI ramakhANonI zAMti-salAmatI- moMghavArI-hiMsA-AtaMkavAda jevI samasyAo udbhavI che mATe tenA samAdhAnamAM anekAntavAdathI vicAravuM joIe. rAjakIya pakSApakSImAM jIvananI zAMti jokhamAya che tyAre anekAntavAdathI niSpakSa rIte mAnava kalyANanI pravRttine yojanAone lakSamAM levI joIe. sattAnI sAThamArImAMthI mukta thaIne prajAkalyANanI bhAvanAno vicAra kendrasthAne rAkhavo joIe. rASTranI ekatA ane akhaMDitatAnA rakSaNa mATe anekAntavAdanI vicAradhArAnuM zikSaNa jarUrI che. zikSaNamAM dharmanAM mUlyonuM sthAna atyaMta jarUrI che. vyaktigata rIte vicAratAM jIvanamAM maitrI, pramoda, kArUNya ane madhyasthatA A cAra bhAvanAno vikAsa thavo joIe. samasyAonuM samAdhAna jaina dharmanA mUlyo dvArA saMpUrNa zakya che. jarUra che mAtra mArgAnusArIpaNuM, viratidharma, tapa, tyAga, saMyama, ahiMsA, karmasattA, cArabhAvanA, anekAntavAda vagerenuM zikSaNa ane AcaraNa Avazyaka che. jIvanamUlyo mAtra Adarza nathI paNa vAstavika che. ema jaina dharmanA ItihAsamAM aneka dRSTAMta che. ema vicArI mUlyaniSTha jIvana jIvavuM joIe. 222 For Personal & Private Use Only - DaoN. kavIna zAha jJAnatIrthanI yAtrA Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna - jAhera pravacana - zibiro vageremAM tyAgI mahAtmAo jIvanamUlyonI vAto kare che. zrotAo sAMbhaLe che paNa upAzrayamAMthI bahAra gayA pachI to mUlyaniSThAne badale anIti, anAcAra, asatya, mRSAvAda, kapaTa, saMgrahAkhorI, kaSAya, rAga, vaiSa jevA mUlya virodhI jIvananI bAjI ja loko ramatA hoya che. vyAkhyAna to jinavANIno arka che. tenuM mUlya mAtra samajavAsAMbhaLavA puratuM ja maryAdita che. AcAramAM utaratuM nathI paNa pApanA udayathI duHkha Ave tyAre jaMtara-maMtara, dorA-dhAgA, sAdhu-saMtono Azraya meLavIne temAMthI mukti meLavavAno prayatna thAya che paNa azubha karmano udaya kSINa thAya nahi tyAM sudhI jaMtara-maMtara paNa niSphaLa jAya che. jJAnI kavi akhAe kaTAkSa vANImAM kahyuM che ke - kathA suNI suNI phUTyA kAna, toya na AvyuM brahma jJAna. vAstaviktA to e che ke AcAranI kaTokaTI eja duHkhanuM kAraNa che. AcArazuddhino purUSArtha jeTalo prabaLa teTalo AtmA bAhya-aMtarathI sukha-duHkhamAM samatva bhAvamAM rahe che ane potAnI samAdhi-zAMti TakAve che. jaina darzananA siddhAMto samajIne AcAramAM mukavAthI samasyAonuM bhUta jIvAtmAne bhramaNa ane bhramaNAmAMthI mukta kare che. A satya samajAya to pachI jIvanano koI anero raMga anubhavAya che. AtmanirIkSaNa karIne bhavyAtmAe vicAravuM joIe ke mAruM jIvana samasyArUpa che to tenAM kAraNo kayAM che ? bhautikavAdanI ghelachA, devuM karIne ghI pIvo, jIvana calAvo, daMbha, moTAI, tejodveSa samasyA pradhAna jIvanamAM.. 223 For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ochA vattA pramANamAM binajarUrI aDhAra pApasthAnakanuM sevana e jIvanano unmArga che. A rIte unmArganuM sevana eTale jIvanamAM samasyAonuM AmaMtraNa ApavArUpa che. dharmagraMtho sadAkALa sanmArganI preraNA Ape che. sanmArganA darzaka paramakRpALu tIrthaMkara bhagavAna che. namuskurNa sUtramAM bhagavAnanAM vizeSaNomAM "mammadayANaM' vizeSaNa che. teno artha samajavo jarUrI che. bhagavAna sanmArga denArA che. AtmAnA vikAsa mATe guNasthAnakanI vRddhi darzAvanArA che. karmanA kSayopazamathI guNasthAnaka vRddhi thAya che. tIrthakaroe potAnA jIvananA AcAra dvArA karmanA kSayopazama sAthe mukti prApta thAya evo uttamogama sanmArga darzAvyo che. A sanmArga eTale zrAvaka dharmanuM pAlana, mArgAnusArInA 35 bolano jIvanamAM upayoga-AcaraNa, dezavirati dharma eTale bAravratanuM pAlana, prabhubhakti, laya-tyAga-dAna-zIla AdinuM zakti anusAra AcaraNa vagerenuM anusaraNa karavAthI jIvananI samasyAo dUra thAya che. jIvanamAM zAMti ane svasthatA maLe che. A sanmArgathI virUddha AcaraNane kAraNe ja samasyAothI herAnagati che eTale samArgano ja purUSArtha ISTaphaLa che. have bhavyAtmAe pote ja nirNaya karavAno che ke samasyArUpa jIvanamAMthI mukta thavA mATe kayo mArga apanAvavo. kevaLa bhASita jinavANIne mAne nahi pachI kyAMthI uddhAra thAya ? khuda bhagavAna paNa kRpA kare nahi. evA bhAre karmovALA AtmA satya samajIne jIvana naiyA calAve eja sAco ukela che. saMdarbha sUciH 1. anekAntavAda - pa.pU.gaNivarya yugabhUSaNavijayajI. 2. yogazAstra - kalikALasarvajJa hemacaMdrAcArya (prakAza-2, prakAza-4) 224 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. zrAddhavidhi prakaraNa - AcArya ratnazekharasUri 4. karmanuM komyuTara - muni meghadarzanavijayajI 5. mahuM jiNANuM - sajhAya (paMcapratikramaNa sUtra) 6. zrAddhadharma dIpikA mArgAnusArInI vizeSa mAhitIH "mArga eTale Agama-nIti athavA saMvigna (mokSamArganI abhilASA) bahujanoe AcareluM che. e baMnene anusaranArI je kriyA te mArgAnusArIpaNuM kahevAya che. devendrasUrikRta dharmaratna prakaraNa yuni. anuvAda. zloka-80 mArgAnusAritA: bhava-nirveda pachI "mArgAnusAritA' eTale mokSanI sthitie pahoMcavAnA mArganuM anusaraNa karavAnI zakti IcchavAmAM AvI che. zAstrakAronA abhiprAyathI A mArga eka prakArano, be prakArano, traNa prakArano, cAra prakArano yAvatu aneka prakArano che. samabhAvamAM sthira rahevuM te eno eka prakAra che. rAga ane dveSane jItavA te enA be prakAro che. mana, vacana ane kAyAnI zuddhi karavI, athavA manodaMDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDano parihAra karavo e tenA traNa prakAro che. ane darzana, jJAna, cAritra tathA tapanuM sevana karavuM athavA dAna, zIla, tapa ane bhAvane anusaravuM e tenA cAra prakAro che. pAMca Idriyono vijaya che kAyanA jIvonI rakSA, sAta bhayasthAnono tyAga, ATha prakAranA madano vijaya, nava prakAre brahmacaryanuM pAlana, dasa prakArano yatidharma vagere tenA vizeSa prakAro paNa zAstromAM darzAvelA che. zrI zrAddhapratikramaNa sUtra bhAga-1 samasyA pradhAna jIvanamAM... 225 For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgAnusArI 35 bola (guNa) (1) nyAya saMpanna vibhava : nyAyathI dhana meLavavuM. svAmidroha karIne, mitradroha karIne, vizvAsIne ThagIne, corI karIne, thApaNa oLavIne vagere niMdavA yogya kAma karIne dhana meLavavuM nahi. (2) ziSTAcAra prazaMsA-uttama purUSonA AcaraNane vakhANavA. (3) sarakhA kuLAcAravALA paNa anya gotrI sAthe vivAha karavo. (4) pApanA kAmathI DaravuM. (5) prasiddha dezAcAra pramANe vartavuM. (6) koIno avarNavAda bolavo nahi - koInI niMdA karavI nahi. (7) je gharamAM pesavA-nIkaLavAnA aneka rastA na hoya tathA je ghara ati gupta ane ati pragaTa na hoya ane paDozI sArA hoya tevA sArA gharamAM rahevuM. (8) sAcA AcAravALA purUSonI sobata karavI. (9) mAtA tathA pitAnI sevA karavI - temano sarva rIte vinaya sAcavavo ane temane prasanna rAkhavA. (10) upadravavALA sthAnakano tyAga karavo-laDAI, duSkALa ane aDacaNavALAM ThekANAM choDavAM. (11) niMdita kAmamAM na pravartavuM - niMdavA yogya kAryo choDavAM. (12) Avaka pramANe kharca karavuM - kamANI pramANe kharca karavuM. (13) dezane anusarato veSa rAkhavo - pedAza pramANe pozAka rAkhavo. (14) ATha prakAranI buddhinA guNane sevavA te ATha guNonAM nAma - 226 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. zAstra sAMbhaLavAnI IcchA. 2. zAstra sAMbhaLavuM. 3. teno artha samajavo. 4. te yAda rAkhavo. 5. temAM tarka karavo. 6. temAM vizeSa tarka karavo. 7. saMdeha na rAkhavo. 8. A vastu Ama ja che evo nizcaya karavo. (15) nitya dharmane sAMbhaLavo. (jethI buddhi nirmaLa thAya) (16) pahelAM jameluM bhojana pacI jAya tyAra pachI navuM bhojana karavuM. (17) jyAre kharI bhUkha lAge tyAre khAvuM, paNa ekavAra khAdhA pachI turata ja mIThAI vagere AveluM joI lAlacathI pharI khAvuM nahi, kAraNa ke apaco thAya. (18) dharma, artha ane kAma A traNa vargane sAdhavA. (19) atithi tathA garIbane annapAnAdi ApavAM. (20) niraMtara Abhiniveza rahita rahevuM - koIne parAbhava karavAnA pariNAma karI anItinA kAmano AraMbha karavo nahi. (21) guNI puruSono pakSapAta karavo - temanuM bahumAna karavuM. (rara) niSiddha dezakALano tyAga karavo. rAjA tathA lokoe niSedha karelA dezakALamAM javuM nahIM. (ra3) potAnI zaktine anusarIne kAmano AraMbha karavo. potAnI zakti hoya te pramANe kAma AraMbhavuM. (ra4) poSaNa karavA yogya jevAM ke mAtA-pitA-strIputrAdikanuM bharaNapoSaNa karavuM. (rapa) vratane viSe rahelA tathA jJAne karI moTA evA puruSone pUjavA. samasyA pradhAna jIvanamAM 2 27. karavA For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra6) dIrghadarza thavuM - dareka vastuno taphAvata samajI potAnA AtmAnA guNa-doSanI tapAsa karavI. (27) vizeSajJa thavuM - sAmAnya ane vizeSane jANanAra thavuM. kRtya-akRtya AdinA bheda-aMtarane jANanAra thavuM. (28) kRtajJa thavuM - karelA upakAra tathA apakArane samajanArA thavuM. (ra9) lokavallabha-sArA mANasonA vinaya Adi karavA dvArA lokomAM priya thavuM. (30) lajjALu - (lAjavALA) lAja-maryAdAmAM rahevuM. (31) dayALu thavuM - dayAbhAva rAkhavo. (32) suMdara AkRtivAna thavuM - krUra AkRtino tyAga karI suMdara AkRti rAkhavI. (33) paropakArI thavuM - upakAra karavo. (34) aMtaraMgArijit thavuM - kAma, krodha, lobha, mAna, mada tathA harSa e cha aMtaraMga vairIne jItavA. (35) vazIkRtaMdriyagrAma thavuM IdriyonA samUhane vaza karavAsarva Idriyono abhyAsa karavo. 228 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' . navakArano bAlAvabodha zrI bhrAtRcaMdrasUrIzvarajI jJAnabhaMDAra mAMDala pothI. 81, prata naM. 1409, "namo arihaMtANaM" e padanA arthanI mAhitI ApavAmAM AvI che. temAM bhagavAna samovasaraNamAM virAjamAna thaIne bAra parSadA samakSa dezanA Ape che tenI mAhitI bAlAvabodhanA AdhAre atre mULa pratane AdhAre pragaTa karavAmAM AvI che. noMdha: Tabo ane bAlAvabodha zabda sAMbhaLavA maLe paNa A racanA kevI che teno pratyakSa paricaya thAya te mATe A mAhitI ApI che. jaina sAhityamAM Agama graMtho prakaraNa, bhASya ane anya tAttvika ke caritrAtmaka-kathAtmaka graMthonI vividha prakAranI Tabo ane bAlAvabodha racanAo ajJAta kavi-kRta prakaTa thAya che. madhyakAlIna samayamAM vividha prakAranI kAvyaracanAone sAthe sAdhu kavioe svAdhyAyarUpe ke bALajIvone jJAnadAna karavA mATe A prakAranuM sarjana karyuM hatuM. navakArano bAlAvabodhaH suvarNamaya kosIsA, suvarNamaya bhUpITha bAMdhiG - UMdhe baTe paMcavarNa phUlapagara vIraI. paraSada pUrAI te kisI paraSadA pahilI navakArano bAlAvabodha 229 For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa2SadAd sAdhu, vaimAnika devI, sAdhvI e triNiI paraSada AgneI kuNaIM rahaU / jyotiSI, bhavanapati vyaMtara e trihaMnI devI naiRtaNaIM rahad / jyotiSI, bhavanapati vyaMtara e triNiI devatA vAvi (vAyavya) kUNiU rahaU vaimAnika devatA, manuSyanAM purUSa, manuSyanI strI e triNii IzAnI kUNaU rahai, ehavI bArai paraSada pUrAI. asIsahasa pAvaDIyArA, sahita cihuM pAse triNi (3) poli / evaMkArai bArapoli. apUrava toraNa jhalakate / isi, samosaraNamAMhi tribhuvana lakSmI sahita aMtaraMgavayarI rahita vizvAdhIza / parama jagadIzaM / suvarNanai karmali baiThA / samasta jIvarAzi dIThA / yojanahAriNI vANI / sarvabhASAnusAriNI / anaMtaduHkha nivAriNI sakalasaukhyakAriNI / IsIvANIU ciThuMmukhe, ciMhu prakAre, paramezvara dharmopadeza detA. kevalajJAna dharatAM / caudarAjanAM mastaka upari paMcaitAlIzaM lAkhajoyaNa pramANa muktizilA tihAM pahuMtA / anaMtabala, anaMtaguNa, anaMtajJAna purUSamAMhi uttamottama je jinanAma te nAmaarihaMta kahII. je tribhuvanamAMhI zrI vItarAganI mUrti te sthApanA arihaMta kahII, je zrI zreNikamahApurUSa tIrthaMkara padavI yogya jIvate dravyaarihaMta, kahII, ye virahamAna paramezvara zrI sImaMdharasvAmI pramukha tIrthaMkara te bhAva arihaMta kahII. ehavA je arihaMta anaMtAnaMta huyA anaIM hursi, valI huIchaI, tehanuM dhyAna paMcavarNa aSTakamalarUpa dhyAiIM - te paNi sAMbhalu... (A pramANe parameSThInAM guNonuM varNana che.) 1. kuNad 230 = khUNAmAM - For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvavicAra Tabo madhyakAlIna jaina sAhityamAM "Tabo" ane "bAlAvabodha" saMjJAvALI ghaNI kRtio apragaTa che. dhArmika kRtio tenA pAribhASika zabdone kAraNe samajavI kaThina che. dareka vyaktino jJAnano kSayopazama eka sarakho hoto nathI. eTale AvI kRtione samajavA mATe vadhu mahenata-purUSArthanI jarUra che. madhyakAlIna muni bhagavaMtoe jaina zrutajJAnanA vArasAne samajavA-samajAvavA mATe "Tabo" ane bAlAvabodha jevI racanAo karI che. A prakAranI kRtinA daSTAMtarUpe atre saMkSipta mAhitI nIce pramANe pragaTa karavAmAM AvI che. "Tabo zrI bhrAtRcaMdrasurIzvarajI jJAna bhaMDAra - mAMDala (pArjacandragaccha) jIvavicAra Tabo : po. ra6/1, prata-244. A pratanA 6 peja che temAM jIvavicArano dabo che. 1 thI 3 gAthAno Tabo pragaTa karavAmAM Avyo che. kartAnA nAmano koI ullekha thayo nathI eTale ajJAta kartutva gaNavAmAM Ave che. kartAe prathama jIvavicAra gAthA lakhI che pachI pratyeka zabdano artha lakhyo che. arthanI sAthe jyAM Avazyaka hoya tyAM vizeSa jIvavicAra Tabo 231 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhitI ApI che. dA.ta. bhuvana zabda traNa bhuvana eTale svarga, mRtyu ane pAtALa ema samajavuM. dA.ta. thAvara jIva - tenA pAMca bheda pRthvI, pANI, vAyaro (vAyu), agni ane vanaspatikAya. gAthAnA zabda prathama gAthA lakhyA pachI tenI nIce artha lakhavAmAM AvyA che. namUnArUpe eka mULapatra pragaTa karavAmAM Avyo che. jIvavicAra Tabo : gAthA : bhuvaNapaivaM vIraM, namiNa bhaNAmi aboha boharthaM | jIvasarUvaM kiMcivi, jaha bhaNiaM purvIsUrIhiM | 1 || To : bhavaNaka0 (bhavaNa kahetAM) triNabhuvana-svarga-1, mRtyu2, pAtAla-3 tehane vize dIvA samAna ehavA mahAvIranaIM praNAma karIne - bhaNAmika kahuM chuM. abodha = ajJAnI jIvanaIM jaNAvavAnad arthe jIvanAM svarUpaprate kiMcika = kAMIka thoDauM, jIma pUrvAcArya kahyuM tima kahIsa, paNa potAnI kalpanAIM nahIM. (1) gAthA H jIvAmuttA saMsAriNo a, tasathAvarA ya saMsArI puDhavI jala jalaNa vAu, vaNasad thAvarA neyA / / 2 / / To : te jIva bihuM prakAre kahyA. eka muLa = mokSa gayAM te, bIjA saMsAravAsI jIva jANavA. te saMsArI jIva bihuM prabhede (1) trasa, bIjA thAvara (2) .... te trasanAM bheda Agala kahasyuM. thAvara (pa) bhede. pRthvI 1 pANI, 2 agni, 3 vAyaro 4 vanaspati 5 evaM (5) thAvara jANavA. (2) gAthA : phaliha maNirayaNa vikrama, hiMgula hariyAlamaNasila rasiMdA kaNagAu dhAu seDhI, vaziya araNeTTaya palevA // 3 // 232 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TaboH have pRthavIkAyanAM bheda kahe che. phaTika ratnamaNinI jAti. ratna ddii| prabhu5 vidruma = pravAsa6. gilo, tAsa, manasisa, 2siMha50 = pArI, supa prabhu sAtapAtu seDhI50 = 431, 2bhavAnI, araho = dha pASA| udo pASA. tyA (3) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - answaranawAMANTOTooooooooooobHORT - - - - - - - - - NONamoove nama.naren.rnme Namabeniw AAAAACHI Dory. Awar 38: 88888 . 00 wh g mAnAsvasapatAkavikA kArI samAcAra 8484A BANARAS nAkarAmalalAma avAmAnAaasamacAna ||nnaanmH||svlpmedhaatiminibaarbaatt ramidI usmAkamA pAra pAbA mAnanAmakAra MarwarnAvAmanAmasariyAvasAvarA yasamA pAnajanaamaal pakSabAkAyanAlerako hArASavica milA mArakaralamAnAjAti' Raasara vsaavraane||2|| phalismalizyA vidyArTigulariyAlamaNasiMjarasidhA pAdhizala mevAkammaramamAvAnAbaraNelASAla ratyAdi boravapUramArAmA lAmAmAlAmAla kammsseTAlighareyaSalevAmail atharArdhamAnahAyadAemAvA - palevIyApAe * mAnata 1536-- patnanagavatapAsAlA ARRIAesvAmahAvArana .. Res S wranaamanawanaanaaaaa a a IORAIAIDIKAMAarenesantanagee Dobermolecavermacaranasi-naram.aartooaranaisaanwarobadoasarmanawoonsontosmonax.ambosomwaromaIRAMAGRAMMoundamom - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - jIvavicAra Tabo 233 For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 vijJapti patra pU. dharmasUrIzvarajIne vijJapti patranA anusaMdhAnamAM keTalIka vigato jaina paraMparAno ItihAsa bhAga-4mAMthI maLI che te pragaTa karavAmAM AvI che. jinAlayanI pratiSThA, AcArya padavI ane kALadharma jevI mAhitI temAMthI maLe che. bhaTTAraka vijayadharmasUri teozrIno janma mevADanA rUpanagaramAM ozavAla premacaMda surANInI patnI pATamanI kukSie thayo hato. saM. 1803nA mAgazara suda pAMcame udayapuramAM bhaTTA) vijayadayAsUrie temane AcAryapada pradAna karI vijayadharmasUri nAmathI jAhera karyA hatA. saM. 1809mAM mAravADanA kacholI gAmamAM temane gacchanA nAyakapade sthApavAmAM AvyA. bhaTTAvijayadharmasUrie bhujanA adhipatinA anyAya maTADIne, tene madya-mAMsano tyAga karAvI, jinamArgano anuyAyI banAvyo hato. bhaTTA, vijayadharmasUrie saM. 182ranA jeTha suda-11ne budhavAre tAraMgA tIrthamAM koTizilAnI derImAM bha0 AdinAthanI caraNapAdukAnI pratiSThA karI hatI. (bhAga-4, AvRtti prathama, praka. 66, pR. 389) jJAnatIrthanI yAtrA 234 For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ murzidAbAdavALA jagatazeTha temaja temanA bhAI sugAlacaMde zrI sametazikhara mahAtIrthano moTo jIrNoddhAra (ra1mo uddhAra) karAvI, saM. 182panA mahA sudi pAMcamanA roja bhaTTA) vijayadharmasUrinA varadhaste 20 tIrthakaronI sarva derIomAM caraNapAdukAonI, jaLamaMdiranA jinaprAsAdonI jinapratimAothI tathA taleTI madhuvanamAM zrI zAmaLiyA pArzvanAtha vagere jinaprAsAdonI pratiSThA karAvI. A pratiSThAvALI jinapAdukAo ane jinapratimAo upara bhaTTA) vijayadharmasUri tathA jagatazeTha khuzAlacaMda ane zeTha sugAlacaMdanAM nAmo utkIrNa thayAM che. (praka. 58, pR. 293) bhaTTA) vijayadharmasUrinI nizrAmAM modI premacaMda lavajIe suratathI zatruMjaya tIrthano saM. 1836no yAtrAsaMgha ane bIjo saM. 1837nA poSa sudi bIjane divase suratathI zatruMjaya tIrthano jalasthala mArgano nAno saMgha kADhyo hato. teozrInA upadezathI modI premacaMda lavajIe zatruMjaya tIrthe eka moTuM jinAlaya baMdhAvyuM hatuM, paNa tenI pratiSThA bhaTTA) vijayadharmasUri kALadharma pAmatA tenA ziSya bhaTTA, vijaya jinendrasUrinA haste saM. 1843mAM karAvavAmAM AvI (praka. 57, pR. 50 thI pa3) bhaTTA) vijayadharmasUri saM. 1841nA mAgazara vada 10nA divase mAravADanA bulaMdanagare samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA hatA. meDatA madhye saM. 1841mAM bhaMDArI bhavAnadAse rU. be hajAranA kharce nirvANamahotsava karyo hato. pU. dharmasUrIzvarajIne vijJapti patranI hastaprata prApta thaI hatI tenI vizeSa mAhitI ApavAmAM AvI che tene AdhAre patra lekhananI viziSTa prakAranI zailIno paricaya prApta thAya che. hatI. vijJapti patra 235 For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJapti patra dharmasurIzvarajIne vijJapti patranI hastaprata. 0 5.pU.A. kasturasUrijI jJAnamaMdira, suratathI prApta thaI che. tene AdhAre vijJapti patranI samIkSA karavAmAM AvI che. 0 vijJapti patramAM patra lakhanAra vyaktinI koI mAhitI nathI paNa saMghanA kAryakartAoe patra lakhyo hoya ema anumAna karavAmAM Ave che. patrane aMte khAmaNAMno ullekha che teno saMdarbha vicArIe to comAsAmAM sAdaDI nagaramAM birAjamAna pa.pU. sAdhu bhagavaMto ane saMghanA sabhyo taraphathI che ema samajI zakAya che. ahIM nAma karatAM gurubhakti nimitte vaMdananuM mahattva noMdhapAtra gaNAya che. kharekhara to patra lekhananI zailI, bhASAvaibhava ane gurubhaktino triveNI saMgama kevo che teno paricaya thAya che. eTale A patra karatAM vizeSa to zailInA camatkAranuM pratIka che. vijaya dharmasUrIzvarajIne vijJapti patra (paricaya) AraMbhamAM pArzvanAtha prabhunI saMskRtamAM stuti karI che. madhyakAlIna samayamAM patra lekhanano prAraMbha svasti, sanmAna sUcaka zabdathI thato hato. A patramAM paNa svastithI AraMbha karIne RSabhadeva, zAMtinAtha, nemanAtha, pArzvanAtha ane mahAvIra svAmIne praNAma karavAmAM AvyA che. patramAM saMskRta bhASAno vizeSa prayoga ane prabhAva nihALI zakAya che. jinamaMdirano vizeSaNayukta ullekha karavAmAM Avyo che. dA.ta. vAta re nAra ziromani: - lUpa taDapati vADI vana ArAma suzobhite jinaprAsAda zikharakalaza dhvajA manAhera zreNi 236 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suzobhite upAzraya sAdhInana sahita dharmInana sthAna. A patramAM jinamaMdiranI sAthe nagaranA upAzrayano ullekha thayo che. tyAra pachI patramAM guru dharmasUrIzvarajIno vividha vizeSaNonI avanavI zailImAM paricaya ApavAmAM Avyo che. saMskRta bhASAnI jANItI kAdaMbarI graMthanI zailIno prabhAva ahIM nihALI zakAya che. 'zAMtalapura nAre' pU.zrI birAjamAna che ema samajI zakAya che. paramapUjyanA prayogathI patra lekhaka jaNAve che ke paramapUnya ArAdhya / paramapUjyAcArya nizrAn / paramapUjya cAritra cUDAmaNi jI mAhitI pachI gurunA vizeSaNonI emanA jJAna ane anya guNono ullekha thayo che. dA.ta. sarasvatI tAmataLa, sana jatA saMpUrNa, evidha jinAjJA pratipAlaka, dvividha dharmaprakAzaka, triNi tattva ArAdhaka, caturgati nivAraka, paMcamagati dhAraka, SaTkAya rakSaka, dvAdazavidha zrAvaka dharma prakAzaka igyAra aMganA jANa, bAra upAMganA upadezaka trayo| vADIyAnA nivAra vagere vizeSaNothI guru mahimA gAvAmAM Avyo che. mahattvanuM eka vizeSaNa joIe to SavIza tIrthaMvAra levanI AjJA pratipAla. taduparAMta anya vizeSaNo saMkhyA vAcaka 64 sudhInI zabdonA saMdarbhamAM darzAvyAM che. gurujI AcArya che te mATe lekhake jaNAvyuM che ke - "strI, sUri tuLori virAnamAMna'' lekhakanI dIrghadaSTi bhASAvaibhava ane kalpanAzaktino paricaya have pachI thAya che. bhagavatInI vizeSatAnA saMdarbhamAM guruno paricaya ApatA lekhakanA vicAro nIce pramANe che. 4 zrI vAsupUjyanA chAsaThThigaNadharanA upadezaka, zrI vimalanAthanA sattAvanAdhAra cAritranA pravAza lekhake guru bhagavaMtanAM vizeSaNomAM paNa bhagavAnanAM vizeSaNono prayoga karyo che. dA.ta. vijJapti patra For Personal & Private Use Only 237 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSabha trepane ANA mAra mahAvIra caritrapAlI anuttara vimAna pohalA tehanA prakAzaka / zrI neminAthanA chadamasta paryAyanA caupanadivasanA prakAzaka / ajitanAtha bhagavAnano vizeSaNayukta ullekha nIce pramANe thayo che. mohanIya karmanI sittari koDA koDinA TAlanahAra, ajitanAtha pUrva lAkha grahasthA vAse vasyAM tehanA jJAyaka / zrI mahAvIra bayAsi rAtri devAnaMdA mAtAnI kUkSiM avataryA tehanA jJAyaka / prathama tIrthaMkara AdinAtha kI zrI carama tIrthaMkara mahAvIra koDA koDi sAgaropama AMtarAnA prakAzaka / ityAdi bahu abhijJAna jJApaka / patra-lekhake 24 tIrthakaronI vizeSatA sAthe 108nI saMdhyAvAya shhon| prayoga urIne saMta upadezaka, prakAzaka, jJAyaka, jANa 2065yo ? che. pU. guruheva dharmasUri // te. prakAMDa paMDita hatA ema spaSTa rIte jANavA maLe che. lekhake "saMpanna' zabda prayogathI guruno paricaya ApatAM jaNAve cha ? vijaya saMpanne, NANa saMpanne, daMsaNa saMpanne, cAritra saMpanne, tapa saMpanne ma panI vizeSatAmA praas2yn| ma panI che. vijjAmaMta bamacera, tapa-niyama saccaM socaM dhoratave dhorabaMmaceravAsI 'vAdi' 206n| mAmayI zuruno pariyaya ho to - vAdicandra dina maNi, vAdi gaMdha gajasi, vAdi haraNa hari, vAdi kayalI kUpANa, vAdi mAna marditama raTTa, vAdi madajvara dhanvaMtaraM vAdivAya khaMDanaM anyAnuprAsanA udAharaNa rUpe nIcenA zabdaprayoga alaMkArayukta guru paricayanuM namUnedAra daSTAMta che. jJAnatIrthanI yAtrA 238 For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdibhUpAla raMjana vAdikaMda kuzala, vAditArAcaMdra vAdiparvatacaMdra paNe3 anya vizeSatA ho to sarasvatI ratnavara prasAda pAkhaMDa mata nirdhAraka, zuddhapaMthanA dekhADanahAra kumatanA utthAva, bhavIka jIvanaI ratnatrayanA deNahAra chatrIsa hajAra sUtranA pAragAmI aneka zAstra pramANa vyAkaraNa naiSedha kumArasaMbhava pANAniya kAvya chaMda aneka zAstra viSaI pravINa SaDadarzana matane viSe nipuNa / pU. gurudevanA vihAra aMge lekhakanI kalpanA joIe to - aneka deza nagara pura pATaNa coka kaDaMbara maMDapa droNamuha saMnivezaI viSai tihAM vihAranA karavAhAra / pUjyazrInA caraNakamaLane vaMdanA karatI vakhate AvatA zabdo - je pUjyazrInA caraNakamala vAMdyA, naI vAMdaI te dhanya / dhanya te zrAvaka dhanya te zrAvikA / gurunI nizrAmAM dezanA (jinavANI) sAMbhaLavI, posaha pratikramaNa karavAM, vrata paccakhANa kare, deza-virati dharma grahaNa kare (bAra vrata svIkAre) paryuSaNa parvanI ArAdhanA kare te paNa dhanya. guruno vizeSaNayukta paricaya ApatA lekhakanA zabdo che : zrIpUjyajI samasta jIvanaI hitakAraka bhavijana maha AhUlAdakAraka karuNAsAgara, dharmabhAradhuraMdhara, candramAnIpari saumya vadanAkAra, samudrapari gaMjIra kSamA bhaMDAra, bhAraMDapaMkhInI pari apramatta nyAyamArganA pravartanahAra paramAnaMdadAyaka paramaupakArI, paMDitajanalalATa cUDAmaNi sAyaNA-vAyaNA paDicoyaNAnA deNahAra / mahAzUravIsa mahAsAhasika anekatapa chaTTaaTThama AdinA karaNahAra / uparokta guNayukta pUjya gurudeva che. emanA guNonuM zabdomAM varNana thaI zake tema nathI. vijJapti patra 239 For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra lekhake madhyakAlIna paraMparAnusAra guru guNagAvAno ullekha karatA jaNAvyuM che ke - mahItala karuM masi taNuM, to tumha guNa likhyA na jAya / gayaNaMNa kAgada karuM lekhaNa kahuM vanarAjI / bhAvA gurunA gupIne sema thAya che avaguNa oka na sAMbharaI. duhA ane zloka racanA dvArA gurupremano ullekha thayo che. guru mahimA aparaMpAra che. namUnArUpe nIce jaNAvelI mAhitI pragaTa karavAmAM AvI che. vIsAryA navi vIhAre, samaryA citta na mAya te suhagurA kima vIsare, je viNa dhaDI na jAya. yathA smaranti govatyaM, cakravAki divAkaram / satI smaranti bhartAI, tathA'haM tava darzanam // guru guNa gAvAnI patra lekhakanI zailImAM vividhatA jovA maLe cha. ma pa aho ! maashcry|24 204thI guru mahimAno saMha mApyo che. jima-tima adhyayana prayogathI. mAmAnI 2mANA darzAvIne guru mahimA gAvAmAM Avyo che. jima devatAmAMhi indra, tArAmAMhi caMdra, giramAMhi meru, vAjIMcamAMhi bhera, sUtramAMhi zrI kalpasUtra, maMtramAMhi navakAra, sukhamAMhi saMtoSa parvamAMhi paryuSaNAparva, hastimAMhi arAvaNa, ratnamAMhi ciMtAmaNi, jimagacchamAMhi tapAgaccha, te mAMhi zrIzrIzrIpUjyazrI guNeM karI suzobhita / mane gu! che. 240 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIzrIzrI pUjyazrInA te akaNa mukhaI akaNa jIbhiM kima varNana thAI jo sarasvatI suprasanna thAI to hi to tumha guNa likhyA na jAI gurunA jIvana kAryanI mAhitI ApatAM lekhake jaNAvyuM che ke rAgadveSa nivAraka, samasta Aryadezi sarva amArI taNI DoSapatiVIRT pravartavAmitra sarira dhArI ! A mAhitI pachI patra pUrNa thayAno nirdeza thayo che. zrI vijayadharmasurIzvarajI saparivArAn caraNakamalAn sAdADI nagara thakI sadA sevaka AgyAnukArI dAsAnudAsa pAyarajareNu samAna hukamI sA. TekacaMdi, sA. sakaladAsa, zrI vaMdaNA 108 vadhArazo nI hastapratamAM A lakhANa pachInuM vAMcI zakAya tema nathI. keTalAka zabdo vaMcAya che paNa pUrNa vAkya baMdhabesatuM vaMcAtuM nathI. patra lakhavAno samaya aMte spaSTa rIte vAMcI zakAya che. "saMvata 3833, magasuda-12" A patranA anusaMdhAnamAM bIjo patra 11 muni bhagavaMtoe lakhyo che. tenI mAhitI nIce pramANe che. upA.zrI rAjavijayajI, paM. nayavijayajI, paM. RddhivijayajI Adi 11 ThANAnI vaMdaNA avadhArazojI. tyAra pachI pyArI te pIyune vInavo hojI dezamAM gacchanAyaka dharmasUrIzvarajIno gurumahimA gAvAmAM Avyo che. zrI rAjasAgarajIe geya dezamAM A kAvya lakhyuM che. vijJapti patra 241 For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgaLanA patramAM saMdhi-samAsa-alaMkArayukta je mAhitI che teno ja ahIM kAvyarUpe ullekha thayo che. eTale ahIM guru dharmasUrijInA guNonI punarUkti karI nathI. uparokta mAhitI pachI ratizrI gurunIno svAdhyAya nirAte svAdhyAyanI racanAmAM "IDara AMbA AMbalI" e dezIno prayoga thayo che. bIjA svAdhyAyamAM kavinA nAmano ullekha thayo nathI. AraMbhanI gAthA joIe to - zrI gacchanAyaka guNanAlobhA, guNa grAhaka guNavaMta bhavIka jIva prati bodhavAjI, sAvo tuM samavaMta ? che A svAdhyAyamAM paNa pUrvanA patramAM gurunA guNono je ullekha thayo che tenuM ja ahIM nirUpaNa thayuM che. strIo gacchanAyakanAM guNagAna gAya che. tenuM laghu citrAtmaka nirUpaNa kAvyanI dRSTie noMdhapAtra che. sola zRMgAra sajI karInI peharI navasera hAra kara sovanathAlakaMgRhAjI karatI svastika sAra bhavika // 6 // dhanya terI ja jaga kAmIni guru guNa bhAvai rasAla sAta-pAMca mIli sAmaThANI caturaMgI cozAla bhavika // 7 // 242 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gurunAyaka gacchapatijI jinazAsana ziNamAra guru chatrIsai rAjatAjI sUrIzvara sukhakAra bhavika // 8 // iti svAdhyAya A svAdhyAya pachI pAMca khamAsaNathI cAturmAsanI guru vaMdanAno pATha lakhyo che. aMtamAM pUrve jaNAvyA pramANe racanA samayano ullekha karyo che ane "ravivArano pATha maLe che. patramAM jaNAvyA pramANe A patra AjathI 35 varSa pahelAM lakhAyo hato. saMskRta bhASAnI madhuratA, zailIno camatkAra, saMskRta bhASAnI sAthe madhyakAlIna bhASAno prayoga. guru vaMdanA mATe citrAtmaka zailIno prayoga ane A nirUpaNa dvArA pragaTa thatI abhUtapUrva gurubhaktino viziSTa koTino paricaya thAya che. "guvo bhava"nuM sUtra caritArtha thayuM che. vijJapti patra vijJapti patranI saMkSipta vigata nIce pramANe che. "vijayasenasUrine AgarAnA saMghe mokalelo sacitra sAMvatsarika patra ujjayinInA saMghanuM vinaMtIpatra" A vinaMtI patra tapagacchanA A. vijayaprabhasUrine mokalavAmAM Avyo hato. 1. jaina sAhitya saMzodhaka aMka 1mAM prakaTa thayela che. 2. jaina sAhitya saMzodhaka aMka 3 pAnu ra77mAM prakaTa thayela che. vijJapti patra 243 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna samayamAM comAsAmAM paryuSaNa parva thayA pachI sAdhu bhagavaMtone saMvatsarI parvanI kSamApanA ane AgAmI cAturmAsanI vinaMtInA vistArathI patra lakhavAmAM AvatA hatA. keTalAka patromAM citro doravAmAM AvatAM hatAM. pU.vijayasenasUrinA patramAM 75 citrono samAveza thayo che te uparathI patra lakhavAnI zailIno paricaya thAya che. citrakaLAnA upAsako A citronI prazaMsA kare che. vijJapti triveNI" pustakamAM AvA patrono saMcaya thayo che. A patranI zailInA anusaraNa dvArA vijayadharmasUrIzvarajIne vijJapti patranI racanA thaI che ema jANavA maLe che. patramAM racanA samayano ullekha nathI paNa saM. 1712 thI 173panA samayagALAmAM patra lakhAyo haze ema anumAna karavAmAM Ave che. madhyakAlIna samayamAM padyamAM vinaMtI patro lakhAyA che tenI sAthe gadyamAM vijJapti patro paNa prApta thAya che. A patro gadya racanAnA namUnArUpe che. vijJapti patromAM saMbodhana mATe deva-guruno ullekha thayo che. vizeSaNayukta zailI vAcakavarganuM dhyAna kheMce che. vaLI temAM vistAra-varNana paNa vijJapti patranA lakSaNa tarIke sthAna dharAve che. madhyakAlIna jaina sAhityamAM patra lekhananI eka viziSTa praNAlikAnuM anusaraNa thayuM che. temAM sImaMdhara svAmIno patra saM. 1853mAM harSavijayajIe lakhyo che. 16 gAthAnA A patramAM sImaMdhara svAmI bhagavAnanA guNonI mAhitI ApavAmAM AvI che. bhakta bharatakSetramAM vase che jyAre sImaMdhara svAmI mahAvideha kSetramAM vase che eTale bhakta tyAM jaI zakato nathI tenuM duHkha che. temAM 244 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnAM pUrvabhavanA pApa-aMtarAya karmano udaya che. ema mAnIne zubha bhAvathI sImaMdhara svAmInA guNa gAvAmAM AvyA che. namUnArUpe nIcenI paMktio noMdhavAmAM Ave che. svastizrI mahAvideha kSetramAM, jihAM rAje tIrthaMkara vaza tene nAmuM zIza, kAgaLa lakhuM koDathI. kAgaLa / 1 // svAmI gaMdhahasti samagajatA, traNa loka taNA pratipAla cho dinadayALa || meM to pUrva pApa kIdhAM ghaNAM, jethI Apa darzana rahyAM dUra. kAgaLa | 5 | na pahoMcyuM hajUra kAgaLa. kAgaLa / 9 // svAmI kevaLajJAne karI dekhajo, mArA AtmAnA cho AdhAra utAro bhavapAra. kAgaLa / 14 // ahIM bhavapAra utAravA mATe bhagavAnane vinaMtI karavAmAM AvI che. (pA. 355) kavi udayaratnanuM ATha gAthAnuM stavana sImaMdhara svAmIne vinaMtIrUpe lakhAyuM che. AraMbhanI paMktimAM vinaMtIno ullekha thayo che. vinati mAharI re suNajo sAhibA, sImaMdhara jina sAhibA. tribhuvana tAraka arajaure dharo, dejo darizaNa rAja vinati / 1 / bhaktanI vinatinI paMktio joIe to - bhavobhava sevAre tuma pada kamaLanI, dejo dIna dayALa be kara joDI re, udayaratana ema vade, neka najarathI nihALo re. (pA. 358) vijJapti patra 245 For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.kIrtivijayajInA pAMca gAthAnA stavanamAM sImaMdhara svAmInA virahanI bhAvanA vyakta karIne karUNa rasasabhara abhivyakti thaI che temAM bhaktanI bhaktinI ArdrabhAvanA nihALI zakAya che. divasa dohyalo svAmI huM rahyojI, mAre nayaNe joyuM navi jAya jo; 246 zuM karuM sImaMdhara svAmI vegaLA vasyAjI, hAMre huM to pAMkha vinA rahyo niradhArajo svAmI. 2 be kara joDI kIrtivijaya ema bhaNejI, hAMre huM to mAguM mAguM muktino vAsajo; hAMre huM to kadIe na AvuM garbhavAsajo. svAmI. pa pa.pU. kamalavijaya paMnyAsanA ziSya mohanavijayajIe RSabhadevanA stavananI racanA karI che temAM siddhigiri maMDana RSabhadevanA guNonI mAhitI ApIne bhaktane tAravA mATenI arajIno sUra saMbhaLAya che. hAMre huM to mAMgu mAMgu caraNanI sevo; siddhagiri maMDaNa Ima suNo muja vinati marUdevAnA naMda cho zIvaramaNI pati anaMta guNanA AdhAra anaMta lakSmIvaryA kSAyika bhAve darzana, jJAna cAritra dharyA ajara amara nirUpAya sthAna pohotA jihAM tAraka moha nivAraka kaSTa muja kApajo // 1 // bhavodidha pAra utArI mukti pada Apajo. (pA. 328) jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sImaMdhara svAmI ane RSabhadevanA stavanamAM vinaMtIno saMdarbha thAya che temAM sArarUpa vicAro joIe to bhagavAnanA guNonI mAhitI ane bhaktane bhavodadhithI pAra utAravAno ane mahAvidehamAM birAjamAna sImaMdhara svAmInAM koI daivI zaktithI darzana thAya tyAM janma maLe ane bhavobhava prabhunI sevA karavAno suvarNa avasara prApta thAya evA vicAro sthAna dharAve che. vijJaptipatra (saMkSipta paricaya) madhyakAlIna samayamAM patra (kAgaLa)ne sthAne lekha zabda prayoga paNa thayo che. A viSayano vadhu abhyAsa karavA mATe (mAhitI) "vijJapti lekha saMgraha" pustaka pragaTa thayuM che tenI saMkSipta mAhitI nIce pramANe che. A pustaka zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa taraphathI pragaTa thayuM che. jaina sAhityanA mahAkRtopAsaka vidvAna ane saMzodhaka muni jinavijayajIe tenuM saMpAdana karyuM che. prathama bhAgamAM vijJapti mahAlekha saMskRta bhASAmAM lakhAyo che. zrI jinodayasUrie kharataragacchanA pU.lokaTilAcAryane A lekha lakhyo che. temAM zatruMjaya tIrthanI stuti karavAmAM AvI che. saMskRta bhASAno A lekha gadya-padyanA mizraNavALo che. bIjo lekha mahAmahopAdhyAya pU. jayasAgarajIe kharataragacchanA pU. jinabhadrasUrine lakhyo che teno viSaya nAgora tIrtha caityaparipATIno che. bIjA vibhAgamAM 25 lekhono saMcaya thayo che. A vibhAganuM nAma vijJapti triveNi che. saMskRta bhASAmAM gadya-padyanA mizraNavALA vijJapti patra 247 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekho racAyA che. laghulekha mATe vijJaptikA-vijJapti patram zabda prayoga thayo che. patra zailI madhyakAlIna lekha racanAnI sAthe sAmya dharAve che. patranA zIrSaka uparathI lekhanA vistArano khyAla Ave che. mahAlekham - vistAravALo lekha. vijJaptikA laghu lekha. vijJaptipatram - laghu lekha - patralekhana zailIno namUno che. - paM.dhyAsiMhe kharatara gacchanA pU.AcArya jinaguNasUrine patra lakhyo hato tene vijJaptikA saMjJA ApavAmAM AvI che. zrI mahopAdhyAya kIrtivijayajIe tapAgacchanA AcArya vijayasenasUrine saMskRtamAM patra lakhyo hato tene 'vijJapti patrikA' saMjJA ApavAmAM AvI che. paM. lAbhavijayajIe tapogaNapatizrI vijayaprabhasUrine patra lakhyo hato temAM vijJapti lekha zabdaprayoga thayo che. A rIte jaina sAhityanA madhyakALamAM vijJapti patronI mAhitI maLe che. pU. gurubhagavaMtonuM saMskRta bhASAnuM jJAna ucca koTinuM hatuM teno paricaya thAya che. vizeSa mAhitI mATe mULa pustakanuM adhyayana Avazyaka che. saMdarbha : - * vijJapti lekha saMgraha - prakAzakazrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa - pATaNa (u.gu.) madhyakAlIna samayamAM gujarAtI bhASAmAM gadya-padya svarUpamAM patro lakhAyA che. tenA udAharaNo jaina sAhitya saMzodhakamAM 248 pragaTa thayela ujjayinA saMghanuM vinaMtI patranI TUMkI vigata ApavAmAM AvI che. For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA rasa A vinaMtI patra ujjayiNInI saMghe tapAgacchanA AcArya vijayaprabhasUrine mokalyo hato. comAsAnI vinaMtI khamatakhAmaNAM paryuSaNa parvanI ArAdhanA vagerenI mAhitIno samAveza karavAmAM Ave che. A patro vistAravALA ane mAhitIsabhara hoya che. patramAM jazavaMtasiMhajI rAjAno nAmollekha che. keTalAka patromAM citro doravAmAM AvatAM hatAM. (jaina sAhitya saMzodhaka anu.pA. 277) (patra racanA samaya saM. 1667 kArataka suda-2) zrI vijayasenasUrine AgrAnA saMghe mokalelo sacitra sAMvatsarika patra vizeSa mAhitI jaina sAhitya saMzodhaka aMka-1, pA. 212mAM pragaTa thaI che temAMthI maLaze. zrIyut ena.sI.mahetAe (AI.sI.esa.) Studies in Indian Painting pustakamAM vinaMtI patro vize eka prakaraNa lakhyuM hatuM teno temAM samAveza thayo che. A TUMkI vigata uparathI eTaluM spaSTa thAya che ke madhyakAlIna samayamAM vinaMtI patro, lekha, kAgaLa gujarAtImAM lakhAyA hatA ane pU. vidvAn gurubhagavaMtoe saMskRtamAM lekho (patra svarUpa) lakhyA hatA. A viSaya aMge saMzodhana karavAmAM Ave to jaina samAja ane sAhityanI gati-vidhino paricaya prApta thAya tema che. vijJapti patra 249 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 viveka batrIzI jaina sAhityamAM saMkhyAmUlaka kAvya prakAronI racanA thaI che temAM viveka batrIzInI kRtino A prakAramAM samAveza thAya che. sAhityamAM vividha viSayone sthAna ApavAmAM AvyuM che. temAM pratyakSa ke parokSa rIte upadezanuM lakSaNa kAvyanA aMga tarIke gaNAya che. dhArmika sAhityamAM upadeza hoya te svAbhAvika che. mammaTe kAvya prakAzamAM kAvyanAM lakSaNomAM upadezano paNa samAveza karyo che. jaina sAhityano upadeza dharmasaMmita che. samasta vizvanA jIvonuM kalyANa thAya evI udAra bhAvanAthI upadezanuM tattva kAryarata che. upadezanA mULamAM kevaLa bhASita vacano che eTale temAM koI zaMkA nathI. zrI jinaprabhasUrie 14mI sadImAM viveka batrIzI racanA karI che A kRtinI bhASA jUnI gujarAtI che. gujarAtI bhASAnA vikAsanI bhUmikA A bhASAmAM nihALI zakAya che. zIrSaka uparathI ja viSaya vastuno prathama dRSTie paricaya thAya che. eTale upadeza vizenI vividha mAhitIno ullekha thayo che. A upadeza AtmAne sanmArge dorIne aMte AcAra dharmanA pAlanathI muktinA zAzvata sukha ApavAnI adbhuta zakti dharAve che. eka rIte vicArIe to ghaNA jIvo AvA upadezathI saMsAra sAgarane tarI gayA che. eTale ke mukti te pAmyA che. 250 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnava jAtano eka mahattvano guNa viveka che. vivekane AdhAre zuM karavuM? zuM na karavuM? teno sujJa AtmAo nirNaya karIne jIvanamAM varte che. 3ra gAthAnI A racanA hovAthI batrIzI nAma ApavAmAM AvyuM che. upadezanI saMkSipta mAhitI nIce pramANe che. guru jaMgama tIrtha gaNAya che emanI bhakti-upadezathI jIvo sukhI thAya che. guru AgamavANI saMbhaLAve che. garIba vargane ane supAtra dAna ApavuM. pAMca mahAvratanuM pAlana karavuM. (saMyama) mananI sthiratA keLavavI. jinadharmanI ArAdhanA karavI. kumatino tyAga karIne sumati rAkhavI. upazama bhAvanuM anusaraNa karavuM, kaSAya ane rAgadveSano tyAga karavo. indriyonA viSayonuM niyaMtraNa karavuM, samati daSTi rAkhI vrata dhAraNa karavAM, sadgurunA upadezarUpI darpaNamAM jovAthI siddhipada prApta thAya che. samovasaraNamAM birAjamAna prabhue A upadeza Apyo che te guru pAsethI sAMbhaLavo ane Acaravo. A sArabhUta vicAro viveka batrIzInI kRtimAMthI prApta thAya che. vivekIjano A upadeza jANIne AtmAnuM kalyANa kare evI zubha bhAvanA vyakta thaI che. vivekabatrIzI sugurU na seviuM, jaMgamatitya suNiI na AgamavayaNa mahatyu ! kovi na pAvile parama patyu, hA hA jemugayau awtyu. (1) ghariu na paMcamahatvayabhAra, dANa na dina supAttahiM sAra navi pavaIau navi agihatya, hA hA jema gayau akayattha. (2) cauvita dANa na dig sasatti, zIlana pAliuM paramapatti tavana taviu nahu bhAvaNa bhAvi, puhavi hibhAra kahevA Avie. (3) viveka batrIzI . 251 For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahu dharadharaNI nahu vaNavAsa, nahu hua bhoaNa nahu upavAsa ubhayaha bhaTTaha naTTI je purapure kayasu jIvu ahaMma. (4) nahu jANiu jahaDhiI jiNadharmo, baddhauM nivaDa nikAila kamma maNatahi bhamaDaI nahiagamma, hAhA hATi umANasujema. (pa) kumaI jaDila kuggativinaDiG, Ihujiu bhIma bhavAdavi bhamaDiG ajavi nahu lagnai sivamagni, pADiu moha rAuri uvagni. (6) dusamamAI AlaMbadhitu, mUDhauM milhaI dhari cAritu jahasannihi ujjama nahu karaI, Darika taha karahau phiTaI. (7) balikauva jIviu amahahaloe, je ukhaMnA jiNahavilae ahavA jiNa siddhatu vi accha, Aicyaha viNa dIvaI picchaI. (8) tasu kiM karai sudasamadosa, jasa jiNabhaNie uvarisaMtosa jasamaNa loka pravAhaI DolaI, samudratarI gopaI bUDaI. (9) jahikia AgamavayaNi na lagnaI, anupuNagaI zivasuhamagaI paMkhaha pAkhaI uDaNa cAhaI, vegavihUNa turaMgama vAhaI. (10) mumbavela arihaI jiNanAha, micchAdhaMla na cayaIpavAha dunina huMti kayAvi ayANa, khallI sImaMta IgaThANa. (11) vayaNi bhaNijjaI jiNavara dhUma, kAyaI kinjaI avaravikarmo IkkadaMmido paDi avisAha, IkkakhaMmi huI gaI varasAhaI. (12) anahajiNavara vayaNavizuddhA, anaha ahaha cariu virUddha e sabUdiraMtuviAraha anumaNuturiaha anuasavaraha. (13) tasa kiMkaraI sagurU uvaesu, jo na maNaI para apparisesa guNa dosaha aMta nahu la-khaI, dIvasaehiMvi aMdhu na pimbaI. (14) AIgraha = Aditya = sUrya | gopa = goDhapada = khAbocIyuM. 252 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arihauvaesu suNave nabatyu, paTTana muNaI Agama paramatyu jadviarasa samAu veaI, IarUpuNo vivayarI aMniaI. (15) bahu micchati hiM mohiu achaI, dhammaripuNa appau picchaI. saMnivAya2o gid d naIkaGga akasAya visakkaramaMnaI. (16) visayakasAyapamAya na muMcayad parajaNa vaMcaNa appauM vaMcaI paramatatta teM kima jANIjaI,mUDhaki kupparitu ari khajjaI. (17) rAgAI adesehiM sudRDha, karadeM dhammachalipAvuaNika devagurUccia tArisajA N, dudhdhaha uppari phoDau tA N. (18) puSvapamAd dINA hatyiAhevana pAvi a sivapurisacchia jIvakUDa ahinANihiM AyA, beu ADhaveu kUDA jAyA. (19) jIvasahAvihiM visayaha giu, nahu paDivajjaI dhamavisuddhau anaI gurU bhAsAvisalaghI IkumaM Dianu vIMchI khadhdhI. (20) kahamavi dasa dikraMtihiM pAvi, maNasa jaMmajiNavayaNihiMbhAviu iMdiavisaya nisevaNi DhakaI, mUDhaI bArI arahaTakI kaI. (21) vasamanAyaka appaI kijjaI nANAI parivAra rijjaI anUha rAgAihiM kalijajaI, sUnaugaDha paracakkahiM lIjjaI. (22) jiNaha dhamma je puvi na pattau, tiNikAraNi e aMmi jaDattau annavasaI jIvuM paDilva vAri jaMtuvikaraI a kicca. (23) bau IMdia visayamamatti, mUDhau kaI parAI tatti laggana pekhaI akhaMNa gehAmohamahAvisadhAriya deha. (24) kartyavi nahu kiu jiNaha praNAma tihihUMu kAMI na suha pariNAma puNaravi vihiu karai supati, kAvina bhaNai dhammahatatti. (25) maMDi mAMkaDu (eka to mAMkaDu svabhAvathI ja caMcaLa che, vaLI tene vIMchI karaDyo tethI vadhu caMcaLa) viveka batrIzI For Personal & Private Use Only 253 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahu paDirajajuI jiNavara ANa, aTTasaha nahu milhaI jhANa dikhila moharAI jagaDatu, kimare jIvasu ahaniracaMtu. (ra6). jANika jiNavara paMma prabhAu, ajajavire jIva karisipamAu duggoMga maNamUDha navivArasi, ciMtA rayaNa birADI hArasi. (27) labhaI visayaha sukakha vicitta, nahalabbaI jiNa pavitta, praNapuNa bhamaDaI bahusaMsAra, kavi na pAvaI mokakha duvAra. (28) jaI suhalabhUI dhammaviuTha, tA nahadIsaI duhi koI mUDhA paDi upasaNimanaroI, putraviNana sahAyI hoI. (29) tuhe naha kAsavi tujhana koI, appaNi appa appaI joI evahiM sevahi appArAma, jima pAvaha saMsAravirama. (30) nANanayari saMvarapAyAra, parama viveusanAhavayA, rAja sahuI aLuM uvasama lakhaiM, tasu kiMkarasaI mohavipakakha. (31) nyANanimmalara nANu saMtu, saMsArajIvaka abhI sacavaNa taMbolaI DhauM ! paradavya vajajaNapi ali, saDhazIla AbhAraNi ladhdhau ArUDha saMtosa rahi dakhkhaNa gurUviesa, jiNapahu sArahi jokaraI sa lahaI siddhipaesu || 30 || | | iti vivekabatrIsI samAptA | viveka batrIzInI racanA jinaprabhasU.e karela che. jemAM samyakatva ane vrato grahaNa karavA yogya che. indriyonAM viSayo, rAga, dveSa vagereno tyAga karavo. gurU bha.no upadeza sAMbhaLavo. saddagurUnAM upadezarUpI darpaNamAM jovAthI siddhipadane pamAya che. tevo viveka batrIzIno sAra che. bhASA apabhraMza jevI che. 254 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha prApta karatAM... vizvanA pratyeka jIvo sukhanI AzAmAM jIvana vitAve che. sukha vize vividha prakAranI vicArasaraNI pravarte che. paNa sAcA arthamAM sukha prApta thatuM nathI. sukhanI koI eka sarvasAmAnya vyAkhyA nathI. pratyeka jIvAtmA pote je je Icche che te prApta thAya tene sukha mAne che. mAnavInI IcchAonI pUrti thAya ane parivAra temaja anya saMbaMdhomAM potAnA vicAro AjJA ke hukama pramANe loko varte tene paNa sukha kahevAya che. jJAnIo A saMsAra vize paMcasUtranA pahelA adhyAyamAM jaNAve che ke "je evAIphakhaMti Iha khalu aNAIjIve, aNAI jIvasa bhave, aNAI kammasaMjoga nivittae, duHkha ve, duHkha phale,duHkhANa baMdha. vitarAga paramAtmA A pramANe kahe che ke A saMsAramAM jIva anAdithI che. jIvanA bhavo paNa anAdi che. anAdikALathI jIva karmanA saMyogathI joDAyelo che. saMsAra duHkha rUpa che. saMsAramAM karmajanma duHkha bhogavavAnAM che. eTale pApanuM phaLa bhogavavAnuM che. ane duHkhamAM ArtadhyAna ane raudradhyAnathI bIjAM ghaNAM karmo baMdhAya che. AvA saMsAramAM sukhanI kalpanA e AkAza kusuma samAna che. puSyAt suvam - pApAt tum puNyathI sukha maLe che. pApathI duHkha sukha prApta karatAM... 255 For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maLe che. AtmA karmano kartA ane bhoktA che te nyAye puNya pApa bhogavavA mATe janma-jarA ane maraNanA trividha tApathI trasta thavuM paDe che. bhautika sukha nAzavaMta che. sukhanI sAmagrI paudagalika hoI kSaNika taraMga budgad samAna AbhAsI sukha ApIne naSTa thAya che. patnI, putra, saMpatti, sattA, uccapadavI, sanmAna Adi paNa pApanAM baMdharUpa hoI temAM Asakti rAkhavA jevI nathI. eka mAtra AbhAsI-nAzavaMta sukhane badale zAzvata sukhano purUSArtha eja mAnava janmanI sArthakatA che. jJAnI purUSo, saMto, mahAtmAo, gaNadharo, tIrthakaro ane yogIo badhAe jIvanamAM je koI purUSArtha karyo hato te mAtra zAzvata sukha meLavavA mATe ja bhautika sukhano emanA caraNomAM ALoTavA taiyAra hatuM. tIrthakara bhagavaMtanI samRddhi saMpatti ane sukha sAmagrIno vicAra karIe to mAnava pAse A sAmagrItRNavat che. pUrva janmanA zubhAzubha karmanA udayathI jIvAtmA kahevAnA paudgalika sukhane meLave che. paNa A sukha mATe purUSArtha to karavo ja paDe che. A purUSArthamAM varSo vItI jAya che ane jIvana purNa thAya che. jo AvI ja sthiti hoya to purUSArthathI zuM prApta thayuM. jIvonI ghora ajJAnatAne kAraNe sukhanI lAlaca pAchaLa durlabha manuSya janma veDaphI nAMkhe che. pariNAme punaH manuSya janma maLaze ke kema teno koI nizcaya thato nathI. mATe karmajanya sukha maLe to temAM Asakti rAkhyA vagara mAtra zAzvata sukhanI prApti mATe purUSArtha karavo joIe. nikAcitakarma to bhogavavuM ja paDe che. te sivAyanAM karmonI nirjarI thavAthI kramazaH AtmA zAzvata sukhanA rAjamArgamAM pragati karI zake che. paudgalika sukhathI Asakti vadhe che ane tenAthI rAga-dveSanA 256 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhano vadhatAM AtmA karmothI lapAIne bhAre banatAM saMsArasAgaramAM taLiye jaIne bese che. pachI kinAre AvavA mATe zuM karavuM paDe ? AvI sthiti sarjAya tyAra pahelAM AtmA cetI jAya. jJAnadazA jAgRta thAya to kinAre AvIne DUbI jAya nahi. DUbavu che ke pAra utaravuM che e AtmAnI potAnI zaktinI vAta che. AtmAe anaMtavAra paudgalika sukha meLavavA mATe janma-maraNa karyA che ane have mAnava janma maLyo che to temAMthI mukta thaIne zAzvata avicaLa, nirAbAdha, avyAbAdha, siddhAvasthAnI sthitinuM sukha maLe te mATeno purUSArtha e ja manuSyanuM uttamottama kartavya ane rAjamArganuM anusaraNa lekhAze. bhautika sukha prApta karavAmAM je je varSo jAya che tenAthI AtmAnuM zAzvata sukha aneka yojana dUra bhAge che. jo AvI sthiti hoya to zA mATe jAgRta thaIne sAcA sukhano purUSArtha kema na Adaravo joIe. sukhanuM sAmrAjya jJAnIoe darzAvyuM che. teno mArga karmanI nirjarA, azubha Azravono tyAga, zubha AzronuM Agamana, puNya-pApano sarvathA tyAga, puNya sonAnI beDI che. pApa lokhaMDanI beDI che. paNa AtmA tenAthI baMdhAyelo to che ja mATe tenAthI paNa mukta thavAnuM che. eTale A rAjamArganuM anusaraNa AtmAne zAzvata sukha tarapha gati karAvaze. paugalika sukhathI adhogati ja che ema mAnIne anAsakta bhAvathI zakya teTalA zAzvata sukhanA prayatno ja manuSyanI sAcI jIvana dizA-gati che. rAjacaMdranA zabdonuM ciMtana karatAM satya samajAya che. bhrama bhAge che. "sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSa laho"nuM ciMtana ane manana AtmAne zAMtinA sAmrAjayamAM lIna karaze. sukha prApta karatAM. 257 For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 vadhAvA jaina sAhityamAM bhaktimArganI vicAradhArAmAM vividha prakAre prabhu bhaktinuM nirUpaNa thayuM che. temAM 'vadhAvA'nI racanA dvArA prabhu bhaktino AsvAda ka2vAnI suvarNakSaNa pUrI pADe che. 'vadhAvA' zabda vadhAmaNI ApavI. zubha samAcAra ApavA. AnaMdadAyaka samAcAra ApavA. akSata puSpa AdithI prabhune vadhAvavAnuM sanmAna vagere artha pracalita che temAM 'vadhAvA'nI racanA devAdhideva tIrthaMkara bhagavAnanAM pAMca kalyANakanA zubha samAcAra Ape che. tIrthaMkaranAM pAMca kalyANaka anukrame cyavana, janma, dIkSA, kevaLajJAna ane nirvANa che. jaina sAhityamAM mahAvIra svAmInA hAlaraDAnI racanAthI dezavidezamAM khyAti prApta karanAra kavirAja dIvijayanI mahAvIra svAmInA pAMca vadhAvAnI racanA bhaktibhAvanAnuM anusaMdhAna kare che. tIrthaMkara bhagavAnano janma mRtyulokanA mAnavIne mATe AnaMdadAyaka nathI paNa svarganA aDhaLaka vaibhavamAM rAcatA IMdro ane devo paNa atulita, avarNanIya AnaMdAnubhUti kare che. narakanA jIvo ke je rAtadivasa asahya-pArAvAra vedanA bhogave che teo paNa prabhunA janmathI kSaNika sukhAnubhUti kare che. 258 For Personal & Private Use Only jJAnatIrthanI yAtrA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakA'pi modante yasya kalyANa parvasu pavitraM tasya cAritraM, vo vA vayituM kSa che ? | je bhagavAnanA kalyANakathI nArakInA jIvo paNa apUrva AlAda anubhave che evA bhagavAnanA jIvanacaritranuM varNana karavA koNa samartha che ? bhagavAnanuM jIvana caritra avarNanIya che. emano mahimA aparaMpAra che. evA bhagavAnanA pAMca kalyANakanI racanA vadhArAno viSaya che. "vadhAvA" kAvyano vicAra karatAM pUrve keTalAka kavioe paMcakalyANakanA stavananI racanA karI che tenI sAthe sAmya dharAve che. paMcakalyANakanA stavanamAM bhagavAnanA jIvananuM kalyANakanA saMdarbhamAM kAvyamAM varNana karavAmAM Ave che. eTale zIrSaka bhinna che paNa viSayavastumAM koI bheda nathI. ekamAM "stavana zabdaprayoga thayo che. stavana eTale bhagavAnanI stuti mahimA-guNagAna karatI kAvyaracanA. jyAre vadhAvAmAM "vadhAvA" zabda dvArA bhagavAnanA kalyANakanA prasaMgo e sarvasAdhAraNa janatAne mATe zubha samAcAra vadhAvArUpe che. garbhita rIte temAM paNa kalyANakanA prasaMganuM varNana che. bhaktino eka prakAra tarIke A prakAranI racanA mahattvanI kahevAya che. vadhAvA-2 "vadhAvavuM" e kriyApada che. bhagavAnanA kalyANaka uparAMta pU. sAdhu bhagavaMtonA nagara praveza - sAmaiyAmAM emane sanmAnapUrvaka vadhAvavAmAM Ave che. prAcInakALamAM tIrthakara bhagavAna dIkSA avasthAmAM eka nagarathI bIjA nagaramAM vihAra karIne jyAre padhAre che tyAre teo nagara ke gAma bahAra Ave che. vadhAvA 259 For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vanapAlaka - nagara rakSaka gAmamAM prabhujI padhAryA che tenI nagarajanone vadhAmaNI rUpe A samAcAra Ape che. A zubha samAcAra sAMbhaLIne loko utsAhapUrvaka prabhune vaMdanArthe vAjate-gAjate jAya che. upA. vinayavijayajInI marUdevI mAtAnI sajhAyamAM A mAhitIno ullekha thayo che. RSabhajI AI samosaryA, vinItA nagarI mojhAra harakhe deuM re vadhAmaNAM UThI karI re ullAsa marUdevI mAtA... pU. rAjavijayanI rUkmaNirANInI sajhAyamAM nemanAtha bhagavAna dvArikA nagarImAM padhAre che. te prasaMge zrI kRSNane vadhAmaNInA samAcAra ApavAmAM Ave che. kavinA zabdo che - vanapAlaka sukhadAya, dIyo vadhAmaNI Aya. AchelAla nemi vaMdana tihAM AvIyAjI. | 2 | A saMdarbhathI vadhAmaNI-vadhAvAno saMdarbha prAcInakALathI vyavahAra ane dharmajIvanano eka bhAga-AcAra che. sAdhu bhagavaMtono nagara praveza, cAturmAsa praveza, cAturmAsa parivartana, upadhAna, aMjana, zalAkA, pratiSThA, mahotsava, dIkSA prasaMga vageremAM sAdhu bhagavaMtone "vadhAvA' vadhAmaNAthI sanmAna karavAmAM Ave che. vyavahAra jIvanamAM lagna prasaMge sAsu-jamAIne vadhAve che. A praNAlikA paNa vyavahAranI dRSTie uttama gaNAya che. parivAramAM putra janmano prasaMga vadhAmaNIno gaNAya che. A rIte vadhAvAnI mAhitI kharI rIte to bhakti mArganI eka viziSTa kriyA che ke jenAthI prabhu ane gurunI bhakti thAya che. 260 zAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakta kavi sUradAsa ane tulasIdAsanAM keTalAMka pado "vadhAI nAmathI racAyAM che. "vadhAI lokagIta sAthe sAmya dharAvato laghu kAvya prakAra che. mukhyatve to te "pada' svarUpanI racanA che. vadhAvA' laghu kAvya prakAra che. temAM bhagavAnanA dIkSAkevaLajJAna ane nirvANa kalyANakanA prasaMgonuM bhAvavAhI varNana karavAmAM Ave che. "snAtrapUjA'nI racanAmAM mAtra prabhunA janma kalyANakanuM rasika ane citrAtmaka zailImAM varNana karavAmAM Ave che. A maMgalamaya prasaMga bhaktinI sAthe bhavyAtmAonA jIvanamAM paNa maMgalasUcaka bane che. kavirAja dIpavijayajIe pArzvanAtha paMca vadhAvA (stavana)nI racanA karI che tenI mAhitI nIce pramANe che. pU. yoganiSTha AcArya bhagavaMta buddhisAgarasUrie zrI mahAvIra prabhunA pAMca vadhArAnI racanA karI che. tenI mAhitI nIce pramANe che. vadhAvA zrI mahAvIra prabhunA saMkSepamAM pAMca vadhAvA A. buddhisAgarasUrie gahuMlI saMgraha bhA.-ramAM pragaTa karyA che. geya dezIonA prayogathI vadhAvAno saraLa zailI ane prabhu mahAvIra svAmInA jIvanano mitAkSarI paricaya karAvyo che. vadhAvAnuM vastu paMcakalyANakanA stavana sAthe sAmya dharAve che. zrI mahAvIra prabhunA saMkSepamAM pAMca vadhAvA pahelo vadhAvo-zrAvaNa varase re sujanI. e rAga. mahAvIra prabhuno re vadhAvo, pahelo saMgha sakaLa maLI gAvo, trIje bhavere arihaMta, karma nikAmuM tapa guNavaMta. ma. 1 dazamA svargathI re caviyA, trizalAnA udare avatariyA, bhArata deze resohe, kSatriphaMDa sahunAM mana mohe. ma. 2 vadhAvA 261 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cauda svapno re dekhe, trizalA mAtA harSa vizeSa, svapanAM patine re suNAve, putra hoze ema pati samajAve. ma. 3 jozI svapnonAM phala bhAkhe, tIrthakara vA cakrI thAze, trizalA Ananda ubharANI, buddhisAgara harSa bharANI. ma. 4 bIjo vadhAvo mahAvIra janma zrAvaNa varase re sujanI. e rAga bhArata deze re svAmI, mahAvIra jamyA guNa vizrAmI, traNa bhuvananA re devA, causaTha Indo sura kare sevA. bhArata. 1 anupama lIlAe gAtre, caitra sudi terasanI rAtre, surapati utsava re karatA, merUpara jinavarane dharatA. bhArata. 2 snAna karAve re prema, bhaktie nija kalpane tema, paga aMguThe re dabAvI, kaMpAvI merU samabhAvI. bhArata. 3 indra saMzayane bhAgyo, anaMta zakti mahimA jAgyo, mAtA pAse re lAve,prabhu namAvI svarge jAve. bhArata. 4 utsava mahotsava re thAve, vardhamAna prabhu nAmane ThAve, anukrama moTA re thAve, yauvanavaya yazodA paraNAve. bhArata. 5 bhogo bhogavatAM abhogI, jala paMkajavatuM nirmala yogI, buddhisAgara re dIkSA, levAnI manamAM thaI IcchA. bhArata. 6 dIkSA kalyANaka trIjo vadhAvo mAlaNa guMthI lAva guNIyala gajaro e. rAga. thayA mahAvIra deva vairAgI, virati pariNAme tyAgI, zuddhabhAvanA ghaTamAM jAgI. thayA. 1 262 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAgazara vada dazamIe dIkSA, dIdhI mohamAyAne zikSA, karapAtre prabhu bhIkSA. thayA. 2 nija AtamamAM layalIna, bAhya bhAvamAM mAnI na dIna, zuddha ciMtavatA rUpa jina. thayA. 3 pariSaha sahiyA duHkhadAyI, paNa prabhujI rahyA akaSAI, dharma zuklamAM layalAvI. thayA. 4 zubhAzubhI rahyuM nahIM citta, satya samatA yoge pavitra, buddhisAgara vIracaritra. thayA. pa cotho kevala kalyANaka vadhAvo bhavi tame vaMdo re sUrIzvara gaccharAyA. e rAga. vaizAkha sudi dazamI mahAvIrajIna, kevala jJAnane pAmyA, zukla dhyAne ghAtikarmano, nAza karI duHkha vAmyA, bhavijana vaMdore vIrajinezvara devA, jaga paramezvara re, sura narapazu kare sevA. 1 samavasaraNa deve raciyuM zubha, tyAM mahAvIra virAje, jainadharmanI dezanA deve, meghapere dhvani gAje. bhavi. 2 cotrIza atizaye chAje aham, vANI guNa pAMtrIze, doSa aDhAra rahita vItarAgI, satyatattva upadeze. bhavi. 3 saMgha caturvidha tIrthane sthApyuM, bhArata deza uddhariyo, covIsamA tIrthaMkara chellA, anaMta guNano dariyo. bhavi. 4 ekAdaza gaNadhara nijapATe, gautama Adi thApyA, buddhisAgara mahAvIra prabhujI, traNya bhuvanamAM vyApyA. bhavi. 5 vadhAvA 263 For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo nirvANa kalyANaka vadhAvo bhavi tame vaMdo re bhagavatI sUtranI vANI e rAga. Aso amAvAsyA rAtre, prabhujI mukti sadhAyA, dIpALInuM parva tyArathI, surapati kare nara rAyA, prabhu vIra deve re, dilathI ho nahIM nyArA, AtamarAmI re, nizcaya cho mana pyArA. 1 vIra vIra citavatAM gautama, kevala jJAnane pAyA, vIra prabhuno saMvata pragaTyo, utsava mahotsava thAyA. prabhu. 2 jainadharma jagamAM phelAvI, mahAvIra mukti sadhAvyA, dhanya dhanya vIra prabhunuM jIvana, bhaktonA mana bhAvyA. prabhu. 3 ati saMkSepe pAMca vadhAvA, mahAvIra prabhunA gAyA, buddhisAgara mahAvIra gAtAM, janma saphaLa samajAyA. prabhu. 4 saMdarbha: 0 kavirAja dIpavijaya mahAvIra pA. 106 0 gurubhakti gahuMlI saMgraha pA. 106 0 gahelI saMgraha bhAga-2 pA. 50 snAtra pUjA e bhagavAnanA janmotsavanuM vistArathI varNana karatI kAvyakRti che temAMthI vadhArAno saMdarbha prApta thAya che. mAya jinanejI, vAMdI prabhune vadhAvIyA jaina sAhityamAM vividha pado racAyAM che. temAM vadhAIno saMdarbha maLe che. Aja to vadhAI rAjA nAbhi ke darabAra re marUdevAe beTo jAyo, RSabhakumAra re. 264 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM RSabhadeva bhagavAnanA janmanI vadhAInI mAhitI maLe che. mahotsava daramiyAna rAtrinA samaye jinAlayamAM bhAvanA dvArA bhaktinI ramajhaTa jAme che. bhAvanAne aMte bhagavAnanI "vadhAI saMgItakAranA sUronI sAthe tAla milAvIne bhakto paNa vadhAI gAya che. mArA nAthanI vadhAI bAje che. mArA prabhujInI vadhAI bAje che zaraNAI sUra nobata bAje aura dhanAdhana gAje che. mArA nAthanI. mAtra janmakalyANaka sivAya paNa bhaktibhAvanAthI vadhAI gavAya che. mahotsavamAM pUjA bhaNAvyA pachI prabhune vadhAvA mATenI kriyA thAya che. tIratha padanI pUjAthI A aMgenI mAhitI prApta thAya che. zrI tIratha pada pUjo guNIjana, jehathI tarIe te tIratha re tIratha pada dhyAno guNa gAvo, pacaraMgIraNa (ratno) milAvo re thALa bharI bharI tIratha vadhAvo jina-anaMta guNa gAvo re prAcInakALamAM prabhune vadhAvavA mATe sonA-rUpAnAM puSpomotIno upayoga thato hato. kevI bhAvabhInI bhakti haze ? prabhunA janmakalyANaka ke vadhAvA sAthe sAmya dharAvatI "kaLaza" svarUpanI racanAmAM janmAbhiSeka janmakalyANakanuM varNana karavAmAM AvyuM che. vacchabhaMDArI zrAvaka kavie pArzvanAthanA kaLazanI racanA karI che. ahIM abhiSekanA arthamAM "kaLaza" saMjJAno prayoga thayo che. vadhAvA 265 For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajitanAtha jinano "kaLaza"nI racanA pavijayajIe karI che temAM prabhunA janmotsavanuM varNana che. zrI vardhamAna svAmI janmAbhiSeka kaLazanI kRti ajJAta kavinI che temAM janmAbhiSekanA kalyANakArI prasaMganuM varNana che. kavie pAMca DhALamAM pAMca kalyANakanuM geya dezanA prayoga dvArA varNana karyuM che. kAvyanA AraMbhamAM sarasvatI vaMdanA karIne viSayavastunI mAhitI ApavAmAM AvI che. vaMdI jagajananI brahmANI, detA avicala vANI re. kalyANaka prabhunA guNakhANI, thuNasuM ulaTa ANI || 1 | bIjI kaDImAM prabhunI sevA-bhakti karavA mATenuM upadeza vacana che. ehane sevo re prabhu zAsananA sulatAna, ehane sevo re jasa IMdra kare bahumAna. e to bhavodadhi sujAna, ehane sevo re / 2 // kavie prabhunA cyavana kalyANakano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke prabhunAM AtmAe dazamA svarga vimAnathI avIne siddhArtha rAjAnI rANI trizalA kukSie avatAra lIdho. prabhu devAnaMdAnI kukSimAM 82 divasa rahyA ane hariNagameSI deve trizalA rANInI kukSimAM garbhanuM saMharaNa karyuM te prasaMgano koI ullekha thayo nathI. kahe Ima prathama vadhAvo "zabdo dvArA prabhunI avanano nirdeza thayo che. (prathama DhALa) 266 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI DhALamAM bIjo vadhAvo eTale prabhunA janmakalyANakanI mAhitI. bIje vadhAve sajanI cetarasuda terasanI rajanI jamyA anavara jagaupakArI, huM jAuM tehanI balihArI. bIje vadhAve sajanI re 1 || chappana diza kumarI tihAM Ave, pUjI ruci jaLazuM havarAve. jIvo mahIdhara lage jinarAyA, avicala rahejo trizalAnA jAyA. bIje || 2 | indra mahArAjA sughoSA ghaMTAno raNakAra karIne prabhunA janmAbhiSekamAM svargavAsI deva-devIone padhAravA nimaMtraNa Ape che. kavinA zabdo che - ghoSA ghaMTA tava vajaDAve, tatakSaNa deva sahu tihAM Ave, prabhu gRhI kaMcanagiri paraThAve, snAna karI jinane navarAve. bIje | 4 | eka kroDa sATha lAkha kaLazothI prabhuno abhiSeka thAya. bALa svarUpavALA bhagavAna A kevI rIte sahana karaze ? evo Indrane saMzaya thAya che tyAre prabhu avadhijJAnathI A saMzaya jANIne potAnI adbhuta zaktithI camatkAra kare che. mahIMdhara nija aMguThe cAMpyo, tatakSaNa merU tharathara kaMpyo, bhAnuM nRtya kare che rasIyo, prabhu pada pharasa thaI ullaziyo. bIje || 7 || jANyo IMDhe sahu virataMta bole karajoDI bhagavaMta gunAho sevakano e sahaja, mithyA duSkRta ehano hojo. bIje | 8 || vadhAvA 267 For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IndranA saMzayano pratyuttara ApatI kaDI prabhunI zaktino paricaya Ape che. snAtra mahotsava karIne prabhu mAtAne sope che. prabhunA janmanI vadhAIno ullekha karatAM kavi jaNAve che ke - putra vadhAI nisuNI rAjA, paMca zabda vajaDAve vAjAM, nijaparivAra saMtoSI vAru vardhamAna nAma Thave udAru. bIje | 10 || prabhunA gRhasthAvAsano eka ja kaDImAM ullekha karyo che. anukrame jobana vaya jaba pAve, nRpati rAjaputrI paraNAve. bhogavI saMsArI bhoga, dIpa kahe mana pragaTyo joga. bIje | 11 trIjo vadhAvo prabhunA dIkSA kalyANakano che. lokAMtika devo prabhune saMyamadharma mATe vinaMtI kare che. prabhu saMvatsarI dAna ApIne saMyama svIkAre che. kavinA zabdomAM A mAhitI nIce pramANe che. prabhune ema suNAve. lokAMtika sura amRtavayaNe, bujha bujha jaganAyaka lAyaka, Ima kahIne samajAye. sahI tume / 2 / saMyama. eka phroDane ATha lAkhanuM dIna prate dIye dAna. INI pare saMvatsara lage laIne, dIna vadhAre vAna sahI tume | 3 | saMyama. prabhune pAlakhImAM padharAvIne dIkSA kalyANakano bhavyAtibhavya varaghoDo nIkaLe che. suragaNane naragaNa samudAya dIkSAne saMcarIyA, mAtA dhAva kahe zIkhAmaNa, suNa trizalA nAnaDIyA sahI tume. / 6 / saMyama. jJAnatIrthanI yAtrA 268 For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha mallane jhera karIne dharajo ujjavala dhyAna, kevala kamalA vahelI varajo, dejo sukRta dAna re. sahI tume. | 7 || saMyama. pachI bhagavAna paMcamuSTIno loca karIne vratadhArI thayA. siMha samovaDa durdhara thaIne, kaThIna karma sahu TAle, jaga jayavaMto zAsana nAyaka, INIpare dIkSA pALe. sahI tume / 11 saMyama. cothuM kalyANaka kevaLajJAnInuM che. vaizAkha suda dazamIne divase, pAmyA kevaLanANajI, bAra jojana eka rAte cAlyA, jANI lAbha nidhAna. sAMbhala sajanI. | 2 | apApA nayarAI AvyA mahasena vana vikasaMtajI, gaNadharane valI tIratha thApana, karavAne guNavaMtA. sAMbhaLa sajanI. | 3 devoe siMhAsana ane traNa gaDhanI racanA karI. pachI prabhu bAra parSadA samakSa dezanA Ape che. guNa pAMtrIza sahita prabhuvANI, nisuNe che sahu prANIjI. lokAloka prakAzaka vANI, varase che guNakhANI. sAMbhaLa sajanI. | 6 || mAla koza thatI rAga samAja, jaladharanI pare gAjejI, Atapatra prabhu zira para rAje, bhAmaMDala chabIM chAje. sAMbhala sajanI | 7 | prabhu gautama svAmIno saMzaya dUra karIne potAnA prathama gaNadhara tarIke sthApanA kare che. pachI tripadInuM dAna kare che. 1. jhera karIne - nAza karIne. 2. chabI - zarIranI kAMti vadhAvA 269 For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tripadI pAmI prabhu ziranAmI, dvAdazAMgI suvicArIjI, pada cha lAkha chatrIsa sAhasanI, racanA kIdhI sArIjI. sAMbhaLa sajanI. || 12 eNIpare trIza varasa kevalathI, bahu naranArI tArIjI, Ima vadhAvo cotho suMdara, dIpa kahe sukhakArIjI. sAMbhaLa sajanI 17 | pAMcamA nirvANa kalyANakanA AraMbhamAM kavi jaNAve che ke - kalyANaka pAMcamuM jinanuMjI, gAvo harSa apAra hAlA, jaga vallabha prabhunA guNa gAI, saphaLa karo avatAra vhAlA. zAsana nAyaka tIratha vaMdo. prabhu vihAra karIne apApA nagarImAM padhAryA hatA. ahIM prabhue soLa pahora dezanA ApI hatI. divALInA divase prabhunuM nirvANa thayuM. kavi A prasaMganuM nirUpaNa karatAM jaNAve che ke - divALI dina mukti padhAryA, pAmyA paramAnaMda hAlA, ajara amara pada jJAna vilAsI, akSaya sukhano kaMda vhAlA. | 4 || aMte kavie upadeza vacanano ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - e prabhu dhyeyane sevaka dhyAtA, ehamAM dhyAna milAya vahAlA, trikaraNajoge pUrNatA pragaTe, sevaka Ima samajAya. vhAlA. || 7 || - gAvo pAMcamo mokSa vadhAvo, dhyAno virajisaMda vahAlA. zrI vijaya lakSmIsurIzvara rAje, meM gAyA zubha bhAva. vhAlA. | 8 || 270 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadhAvAnI racanAnuM nimitta-sthaLanI mAhitI ApatI paMktio joIe to - zrI jina gaNadhara ANAraMgI, kapUracaMda visarAma vhAlA, tasa AgrahathI haraSita citte, khaMbhAta nayara suThAma. vhAlA | 10 || paMDita suguru premapasAI, gAyo tIratharAja vhAlA, dipavijaya kahe mujane hojo, tIrathaphaLa mahArAja vhAlA. vhAlA || 11 kavie saraLa ane sugrAhya zailImAM mahAvIra svAmInA pAMca vadhAvAnI racanA karIne prabhunAM guNagAna gAyAM che. bhakti mArgamAM stavana samAna vadhAvAnI racanA enA zIrSakathI ja prathama daSTie AnaMda-ullAsano saMketa karIne bhaktirasamAM nimagna karAve che. dIpavijaya kavirAja bIjI racanA zrI pArzvanAthanA pAMca vadhAvAno paricaya ApavAmAM Avyo che. pArzvanAtha paMca vadhAvA stavana (saMdarbha-hastaprata) "mahAvIra svAmI - pAMca vadhAvAnI mAphaka "pArzvanAthanA pAMca vadhAvA"nI kRti pArzvanAtha bhagavAnanAM pAMca kalyANakanuM varNana karatI caritrAtmaka bhaktipradhAna racanA che. paMcakalyANaka stavana vyavahAra jIvanamAM vizeSa pracalita che. kavie ahIM "vadhAvA' zabda prayogathI stavananI racanA karI che. vadhAvA e stavanano paryAyavAcI zabda che. mAtra bhagavAnanuM janma kalyANaka ja vadhAmaNI ke khuzI vyakta karavAno maryAdita artha pragaTa thato nathI paNa bAkInAM kalyANako paNa bhavyajIvone anero ullAsa Ape che tema samajavAnuM che. vadhavA 271 For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A stavananI racanAno saMdarbha hastapratane AdhAre nIcenI paMktiothI jANI zakAya che. 'iti zrI pArzvanAtha paramezvarajInA pAMca vadhAvA guNagarbhita stavana saMpUrNa likhIta saMvata 1880nA varSe poSa suda-6 dine zrI pATaNa madhye. zubhaMbhavatu zrI. sAmAnya rIte DhALabaddha racanAomAM duhAthI vastu nirdeza karAvIne 'DhALa'mAM teno vikAsa thAya che. ahIM kavie prathama DhALathI ja 'vadhAvA'nI racanAno prAraMbha karatAM prabhunI mukhamudrAno mahimA gAyo che. kavinA zabdo che jina mukha paMkaja vAsinI re, Apo vacana suraMga; sAhiba sukha karuM re, trevisamo sulatAna 'A. // 1 // hastaprata 1. prathama vadhAvAmAM bhagavAnanA cyavana kalyANakano ullekha karIne janma thayo te vize mAhitI che. cyavana vadhAvo gAvatAM re pragaTe puNya. bIjA vadhAvAmAM 56 dikakumarIo merUparvata para bhagavAnano janmotsava ujave che tenuM varNana che. A prakAranI racanAomAM paraMparAgata nirUpaNa hoya che. temAM kavi kalpanAno koI avakAza hoto nathI. kavie bhagavAnanA janmotsavanI citrAtmaka abhivyakti karatAM jaNAvyuM che ke - - 'mRga mada kezara caMdana arace aMga, dhUpa dIpa zubha maMgala AThe AlekhIre' bhagavAnanI bAlyAvasthAmAM A rIte devonI bhakti apUrva gaNAya che. bhagavAnane AratI maMgala dIvo karavo, putra janmanI vadhAmaNInA samAcAra ApavA. A prakAranI racanAnI paraMparAgata vigato nIce mujaba che. jJAnatIrthanI yAtrA 272 For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpavijaya kavirAja caraNa ziranAmI meM bIjo vadhAvo gAtAM nava nidhi pAmI re saMyama avasara Avyo che ema jANIne lokAMtika devo prabhune saMyama svIkAravA vinaMtI kare che. eTale dIkSA kalyANakanI mAhitI trIjA vadhAvAmAM che. bhoga karama kSINa jANI tribhuvana nAthajI, jagahita jANI kaMbala dAna dIya zubha mAraga re lo." dIkSA mahotsava parama pramoda AraMbhIyo re' surapati ne suragaNa kanakanA kaLazathI prabhune abhiSeka kare che. aMgo prabhunAM caMdana kesarathI suvAsita karIne sAdhu veza Ape che ane prabhu aNagAra bane che. prabhue dIkSA svIkArIne cAra ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna prApta karyuM. ciMhu gati pherA pharI, prabhu varIyA kevala kamalA. kevalajJAnathI prabhu jagatanA sarva padArthonuM jJAna dharAve che - ema jaNAvyuM che. pAMcamAM vadhArAmAM bhagavAnanI dezanA, parivAranI mAhitI, bhagavAnanI vANInA guNa, atizaya vagerenI mAhitI che. suda pAMcama zrAvaNa mAsanI re, zivapura vasIyA' A paMkti dvArA bhagavAnanA nirvANa kalyANakano ullekha thayo che. dezI baddha geya DhALa yukta A racanA pArzvanAtha bhagavAnanI caritrAtmaka mAhitI Ape che. upamAo ane varNanamAM koI navInatA nathI. vadhAvA 273 For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAmAM mAtA mATe kavinI kalpanA che ke haMsagAmInI, mRga locanI, jananImukhane paMkajanI upamA, vAmA mAtAnA kukSimAM bhagavAna AvyA ane pachI mAtAne paNa zubha svapno AvyAM, garbha vRddhi pAmyo ne mAtAne dohalA thayA te pUrNa karavA nitya caDhatA pariNAme jinapUjA bhakti karatI, vagere vigato AkarSaka rIte kAvyamAM gUMthI lIdhI che. racanA samaya varSa sthaLa lahiyAnuM nAma vagere mAhitI paNa kavie darzAvI che. pArzvanAtha bhagavAnanuM Adeya nAma karma evuM prabaLa hatuM ke 108 nAmathI emanI bhakti ThAThamAThathI gAmegAma thAya che. kavi paNa pArzvanAtha prabhuno mahimA gAIne jIvanane dhanya banAve che. athazrI mahAvIra svAmInA pAMca vadhAvA likhate huM to mohI re naMdalAla | moralI tAne re I e dezI vaMdI jagajananI brahmANI, detA avicala vANI re kalyANaka prabhunA guNakhANI guNasuM ulaTa ANI / 1 // ehane sevone prabhusAsanAM sulatAna ehane sevone jasaIdrakare bahumAna eto bhavodadhitaraNa sukhAna ehane sevone || 2 || kiIdho trIje bhave varathAnaka arihA gotra nikAgyuM re te anusaravIvaravAkevala karavI tIratha jAtra ehane sevone | 3 | kalyANaka pahelo jagavallabha traNajJAnI mahArAya re dazamAM svarga vimAnathI prabhujI bhogavI surano Aya emane sevone | 4 / jaMbudvIpe bharatakhetramAM kSatrIkula sukhakAra re zrIsiddhArtha trizalA udare leve prabhu avatAra ehane / jasA eto //po cauda supana dekhe tava trizalA gaja vRSabhAdi udAra re harakhe jAgI cIMte manamAM mAne dhana avatAra che. ehane. prabhu. jasa. eto | 6 | 274 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahu ucharaMge jaI pIyusaMge sagalI vAta suNAve re suMbhage lAbha putrano hose pIu nA vacana vadhAve // ehane. // 7 | supanA phala pUchI pAThakane garbha vahe nRparANI re dIpa kahe Ima prathama vadhAvI gAve sura IMdrANI // ehane. prabhu. jasa. eto bhavo. ehano DhAla-2jI zrAvaNa varase re sajanI e dezI II bIje vadhAve sajanI caitarasuda terasanI rajanI janmyA jInavara jagaupakArI huM jAuM tehanI balihArI bIje vadhAre sajanI || 1 || chappanadiza kumarI siMhA Ave, pUz2a sucIjalasu havarAve jIvo mahIdhara lage jinarAyA avicala reM rahejo trisalAnA jAyA 11 ong || 2 11 giruA prabhunuM vadana nihALI, cAlI bole caturAbAlI harakhyo surapati sohama svAmI. jANe janmyA jaga visarAmI ghoSA ghaMTA tava vajaDAve tatakSaNa deva sahu prabhu grahI kaMcanagiripara ThAve snAnakarI ciMte laghuvaya che prabhu vIra kima sahase vIre tasa mana saMzaya jANI karavA citrIta 1. sucIjala = pavitra jala vadhAvA siMhA Ave jinane navarAve eka koDa valI upara jANuM, sATha lAkha saMkhyA paramANuM sahu kalazA zucI jalasa bharIyA tatkSaNa sohama mana saMzaya dharIyA // bIje || 3 || For Personal & Private Use Only / / bIje || 4 || // bIje || 5 || jaladhArA dhIra atizayanANI / / bIje || 6 || 275 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahIdhara nija aMguThe cAMpyo tatkSaNa merU tharathara kaMpyo mAnuM nRtya kare che rasIyo prabhupada pharase thaI ullasiyo bIje | 7 || jANyo IMdra sahu virataMta bole karajoDI bhagavaMta, gunAho sevakano e sahejo, mithyA duSkRta ehano hojo ! bIje | 8 | snAtra karI mAtAne samarpe ivI pahotA naMdIzvaradvIpe, puraNa lAho re levA aDhAI mahocchava tihA karavA |bIje || 9 | putra vadhAI nisuNI rAjA paMca zabda vajaDAve vAjA, nija parikara saMtoSI vAru vardhamAna nAma have udAru || bIje || 10 || anukrame jIvana vaya jaba thAve nRpati rAjaputrI paraNAve, bhogavI saMsArI bhoga dIpa kahe mana pragaTyo joga ! bIje || 11 || DhALa trIjI vINamavAso re viThalavArU tumane ! e dezI | have kalyANaka trIjuM boluM jagagurudIkSA kerU harakhita citte bhAve gAvuM tehanuM bhAgya bhaleruM sahI tame sevo re kalyANaka upagArI saMyama evore Atamane hitakArI / 1 / lokAMtika sura amRta vayaNe prabhune ema suNAve bujha bujha jaganAyaka lAyaka Ima kahIne samajAve sahI tame / 2 / saMyama 276 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka koDane ATha lAkhanuM dina prate dIe dAna, INI pare saMvatsara lage laIne dIna vadhAre vAna sahI tume /3 saMyama naMdIvardhananI anumata laIne vIra thayA ujamAla, prabhu dIkSAno avasara jANI Avyo harI tatkAla _ sahI tume | 4 | saMyama thApI dizA pUravane sAtamI dikSA mahocchava kIdho re pAlakhII padharAvI prabhune lAbha anaMto lIdho che sahI tume | 5 | saMyama suragaNa naragaNane samudAye dIkSAne saMcarIyA mAtA dhAva kahe zIkhAmaNa suNa trizalA nAnaDIyA | sahI tume | 6 || saMyama moha mallane jhera karIne dharajo ujjavala dhyAna kevala kamalA vahelI varajo dejo sukRta dAna sahI tume | 7 | saMyama Ima zikhAmaNa stavatA suNatA ghuNate bahu naranArI paMca mukhIno loca karIne Apa thayA vratadhArI sahI tume | 8 | saMyama dhana dhanazrI siddhAratha naMdana dhana dhana naMdIvaradhana baMdhava Ima bole surarAyA sahI tume / 9 / saMyama anumata leI nija baMdhavanI vicare jaga AdhAra sumate sumatA gupate gupatA jIvadayAnA bhaMDAra sahI tume | 10 | saMyama vadhAvA 277. For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMha samovaDa durdhara thaIne kaMThIna karma sahu TAle, jaga jayavaMto zAsananAyaka INipare dIkSA pAle // sahI tame // 11 saMyama dIkSA kalyANaka e trIjuM sahI tame dilamAM lAvo, Ima vadhAvo trIjo suMdara dIpa kahe sahu gAvo | sahI tume // 12 // DhALa cothI avanAsInI sejaDII raMga lAgo morI sajanIjI re e dizI che. cothuM kalyANaka kevalanuM kahuM chuM avasara pAmIjI jaga upakArI jagabaMdhananI huM praNamuM ziranAmI sAMbhaLa sajanI / 1 / vaizAkha suda dazamI ne divase pAmyA kevalanANajI bAra joyaNa eka rAte cAlyA, jANI lAbha nidhAna sAMbhala / 2 / apAyA nayarII AvyA mahasenavana vikasaMtAjI gaNadharane valI tIratha thApana, karavAne guNavaMtA sAMbhala | 3 | bhuvanapati vyaMtara vaimAnika jotasI hari samudAyajI, visa batrIsa dazadoya malIne e causaTha kahevAya sAMbhala || 4 | trigaDAnI racanA kIdhI sArI tridazapati atibhArIjI madhyapITha upara hitakArI, beThA para upagArIjI sAMbhala | 5 || guNa pAMtrIza sahita prabhu vANI, nisuNe che sahu prANIjI lokAloka prakAzaka nANI varase che guNakhANI | sAMbhala // 6 . mAlakoza zubha rAga samAje jaladharanI pare gAjajI Atapatra prabhu zira para rAje bhAmaMDala chabI chAje sAMbhala || 7 || nIki racanA traNe gaDhanI prabhunA cAre rUpajI, valI kevala karmanI zobhA nirakhe sura nara bhUpa sAMbhala | 8 || 278 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iMdrabhUti Ade milIne jagana kare bhUdevajI, vidyA veda taNAM abhyAsI, abhimAnI ahameva sAMbhala | 9 | jJAnI AvyA nisuNI brAhmaNa manameM garva dharaMtajI Avyo trigaDe vAda karavA dITho jagajayavaMta sAMbhala | 10 || tatkaNa nAmAdika bolAve salya sahune tANIjI jIvAdika saMdeha nivArI thApyo gaNadhara nANI sAMbhala || 11 ||. tripadI pAmI prabhu ziranAmI dvAdazAMgI suvicArIjI pada chalAkha chatrIza sahasanI racanA kIdhI sArIjI sAMbhala 12 // cAlo to jovAne jaIye vaMdIje jagavIrajI valI praNamIje sohama paTadhara gautama svAmI vajIra sAMbhala | 13 / nirakhIne prabhujInI mudrA narabhava saphalo kIjejI prabhujInA bahumAna karIne lAbha anaMto lIje sAMbhala | 14 / vAre vAre kahuM chuM topaNa tuM to manamAM nANejI, mAharA manamAM huMza achate kevalajJAnI jANejI sAMbhala | 15 che. sakhI vayaNe Ima thaI ja ujamAlI cAlI saghalI bAlIjI nisuNI dezanA AzAtanA TalI prabhuvANI laTakAlI sAMbhala ! 16 .. eNIpare trIza varasa kevalathI bahu naranArI tArIjI Ima vadhAvo cotho suMdara dIpakahe sukhakArIjI sAMbhala / 17 che. DhAla pamI AdI jinesara vinatIhamArI - e dezI kalyANaka pAMcamu jinanuMjI gAvo harSa apAra chAlA, jagavallabha prabhunA guNagAI saphala karo avatAra vAhalA. zAsana nAyaka tIratha vaMdo || 1 1. bhUdeva = brAhmaNa vadhAvA 279 For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagajAcakane re dAna dIyatA vicaratA jagabhANa vAhalA madhyama apAyA nagarI padhAryA praName pada mahIrANa vAlA || 2 / zAsana prabhuI lAbhAlAbha vicArI aNapUchayo upadezavAlA | 3 | zAsana dIvAlI dina mukti padhAryA pAmyA paramAnaMda vAlA ajara amarapada jJAnavilAsI akSaya sukhano kaMda vAlA // 4 // zAsana e prakartA akartA bhoktAM nijaguNe vilasatAjI darzana jJAna caraNane vIraja pragaTyA sAdI anaMta vAlA . pa . zAsana che AkAza asaMkhya pradezI tehano guNa che anaMtavAlA eto eka pradeze sAhiba anaMtaguNe bhagavaMta vAlA | 6 | zAsana e prabhu dhyeya ne sevaka dhyAtA ehamAM dhyAna milAya vAlA trikarNa joge pUrNatA pragaTe sevaka Ima samajAya vAlA || 7 || zAsana gAvo pAMcamu mokSa vadhAvo thAvo vIrajisaMda vAlA zubhalezvAI jagaguru dhyAne TAlo bhavabhaya phaMda vAlA // 8 zAsana Ima prabhu vIra taNAM kalyANaka pAMce bhavodadhi nAva vAlA zrIvijaya lakSmIsurIzvara rAje, meM gAyA zubhabhAvavAlA ||9|ii zAsana zrIjinagaNadhara ANAraMgI kapUracaMda visarAma vAlA tasa AgrahathI harakhita citte khaMbhAta nayara suThAmavAlA 10 zAsana paMDita zrIguru prema pasAI gAyo tIratharAja vAlA dipavijaya kahe mujane hojo tIrathaphala mAhArAja vAlA | 11 / zAsana ItizrI mahAvIra svAmInA pAMca vadhAvA saMpUrNa 28O jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnano mahimA zAsananI prabhAvanAmAM "jJAna"nuM nimitta mahattvanuM che. jJAnInI nizrAmAM vidhipUrvaka jJAna prApta karavuM, satsaMga | karavo, pariNAme jJAna vRddhi avazya thAya. vidhipUrvaka jJAna prApti karavAthI AtmAnA jJAna guNano vikAsa vadhu gatizIla bane che. jJAnI mahAtmAo jJAnopAsanAnI sAthe svAdhyAya karIne AtmaramaNatA dvArA alaukika AnaMdanI anubhUti kare che. jJAna prAptimAM pramAda mahAna zatra che. pramAda (ALasa)no tyAga kare to ja jJAna prApti saraLa bane che. "prathama jJAna pachI dayA" e AcAranA pAlana mATe | jJAna prApti Avazyaka che. jaDatA, mUDhatA, aviveka, avinaya, uddhatAI jevA AtmAnA zatruono nAza karavA mATe jJAna prApti e rAjamArga che. cetana jJAna ajuvALIe" vidhipUrvaka jJAna paMcamInI ArAdhanAthI AtmAnA jJAna-guNano vikAsa thAya che ane AtmakalyANano sAco | mArga prApta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : noMdha :) 282 jJAnatIrthanI yAtrA For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnatIrthanI yAtrA tIrtha yAtrAno mahimA suvidita che, tema jJAna paNa , jANavA-AdaravA yogya che. jJAnatIrthanI yAtrAno mahimA ghera beThAM gaMgA samAna che, dharmatIrtha, gurutIrtha, jJAnatIrtha ane mAtA-pitA tIrtha samAna che. jJAnatIrthano lAkSaNika paricaya karAve che jaina sAhityanA aparicita kAvyaprakAro kaDakho, caMdrAyaNi, dhUvau, jakhaDI, navaraso, bAramAsA, cUnaDI, garabI vagere kRtionI samIkSA dvArA paricaya mAhitI ApavAmAM AvI che. anya lekho paNa jJAnatIrthanI yAtrA samAna che. A pustakane AdhAre jaina sAhityanA zrutasAgaranI anerI saphara karavAnI bhUmikA pUrI pADavAmAM AvI che. tIrthayAtrAnI saphaLatAno pAyo jJAna che. jJAnathI dharmatIrtha, gurutIrtha ane mAtA-pitA e tIrtha samAna svIkAravAthI emanI kRpAdRSTino ananya lAbha prApta thAya che ane jIvanamAM zAMti samRddhinuM sAmrAjya pravarte che. vyavahAra jJAnanI yAtrA mArA jIvananA vyavahAramAM ja upayogI-lAbhakAraka che. jyAre jJAnatIrthanI yAtrA laukika ane lokottara evuM zAzvata sukhanI sAthe AtmAne mukti apAve che. For Personal & Private Use Only