Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN PramananamannaamaanaanaamanaldaiakalalacalilNDAala . aaiinmH| zrI jaina graMtha prakAzaka sabhA-granthAMka-67 candrakulAmbaranizAkarazrIzAntimarisaMkalitaM svopajJavRttisametaM ulONRARlyilum INNNNNNNNNNN RelalalalalmlammaAIDIDARIRAMAY dharmaratnaprakaraNam / AVI zAsanasamrAT pUjya AcArya mahArAja zrIvijayanemisUrIzvarapaTTAlaMkAra zAstravizArada pUjya AcArya zrIvijayaamRtasUrIzvara ziSya muni zrI paramaprabhavijayajI mahArAjanA sadupadezathI cANasmA zrI jaina saMgha jJAnakhAtA taraphayI tathA. cANasmA nivAsI zA. premacaMdabhAI jIvarAjabhAI taraphathI bheTa prakAzaka zrI jaina grantha prakAzaka sabhA kAryavAhaka zeTha IzvaradAsa mUlacaMda, TheH kIkAbhaTanI poLa, amadAvAda khistAbda-1953] dhIranirvANa-2480 [vikrama saMghata-2010 alAlaNAmAchAchAma chANakAjala arukukukukukukukukukukukuku kuru VIVNNNNNNN NNNN NRNA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRO ni ve da na vikramanI bAramI sadImAM thaI gayelA, paramapUjyapAda AcAryavarya zrI zAntisUrIzvarajI mahArAje racela bA 'dharmaratnaprakaraNa' graMtha, enA nAma pramANe dharmarUpI ratnanI prApti mATenI bhUmikA- nirUpaNa kare cha. emA traNa vibhAgAmAM anukrame sarva dharmasthAnonI sAmAnya bhUmikA rUpa ekavIza guNonuM varNana, bhAvabhAvakanA lakSaNa- varNana ane bhAvasAdhunA lakSaNa- varNana Ave che. mULa graMtha prAkRta bhASAmAM chaMdobaddha hovAthI, graMtha sugama bane e hetuthI, graMthakAre pote je enA upara saMskRtamA TIkA banAvI che. ane TIkA saMskRtamA racavA chatAM emAM Thera Thera je aneka dRSTAnto ApavAmAM AdhyAM che te pAchA pAkRta bhASAmAM ApavAmAM AvyAM che, e A graMthanI dhyAna rekhece evI vizeSatA che. sva0 pUjya munimahArAja zrI caturavijayajI mahArAje saMpAdita karela A graMtha 40 varSa pahelAM bhAvanagaranI zrI AtmAnaMda sabhAe pragaTa karyo hato, paNa atyAre A atha bajAramA maLI zakato nahIM hovAthI, ane enI upayogitAne kAraNe enI hamezAM mAgaNI thatI hovAthI, A graMtharnu ame punarmudraNa karyu che. AmAM dRSTidoSa ke bIje kAraNe kaI bhUla-cUka rahI javA pAmI hoya to tenI ame kSamA mAgIe chIe. graMthamA prAraMbhamAM zuddhipatraka ApavAmAM AvyuM che te mujaba graMtha pahelethI sudhArI laIne pachI enuM paThanapAThana karavA vinaMtI che. -prakAzaka mudraka : maNilAla chaganalAla zAha, ghI navaprabhAta prinTiMga presa, ghIkAMTA- amadAvAda..
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dhrmrtnprkrnn-vissyaanukrmH|| gAthA patrAGkaH viSayaH TIkAkAramaGgalAcaraNAdi 1 namaskAraprayojanAdi 2 manujatvasaddharmayordurlabhatvam ... 3 dharmaratnadurlabhatve dRSTAntayojanA 4 ekaviMzatiguNayuktastatrAptiyogyaH ..||prthmvaacysy vissyopkrmH|| 5-7 ekaviMzatiguNAnAM nAmAni ... 8 akSudra iti prathamaguNasvarUpam ... tadupari nAradaparvatayorudAharaNam 9 rUpavaditi dvitIyaguNasvarUpam 10 prakRtisaumya iti tRtIyaguNasvarUpam Gmcccm Mum gAthA viSayaH tadupari aGgarSijJAtam ... 11 lokapriya iti caturthaguNasvarUpam tadupari sujAtasaMvidhAnakam 12 akrUra iti paJcamaguNasvarUpam ... 13 mIrUriti SaSThaguNasvarUpam .... ... tadupari sulasadRSTAntam 14 azaTha iti saptamaguNasvarUpam ..... 15 sudAkSiNya ityaSTamaguNasvarUpam... tadupari kSullakakumArAkhyAnam ... 16 lajjAluriti navamaguNasvarUpam tadupari caNDarudraziSyodAharaNam 96555555%
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kh dhamaravaprakaraNam // 2 // o ch - gAthA patrAtaH | gAthA visya:17 dayAluriti dazaguNasvAyam 25 vinaya itvaSTAdazAvalA .... sadupari kahitivAta ... ... 14 tadupari masAlArapAnA .... 18 madhyasthasaumyAdhirityekAdaguNasvarUpam 26 hatyA pratyekonakviguNAvalyam tadupari sopasucaritam ... tadupari mImodAilam ... 19 guNarAga itivAdaguNasvAyam 27 parahitArthakArIdi piMzatitamaguNasvarUpam 20 saskaya iti payodazaguNasvarUpam badupari vijayazreziyantam .... 21 surakSA iti caturdazaguNasvarUpa 28 landhalakSya ityekavidhanuSasvarUpam sadupari pramAkaraNam tadupari AryarakSibAtam .... 22 sudIrghadarzIti paJcadazaguNasvarUpam ..... 18 29 prastusopasaMhAreNa prakaraNArthanigamanam tadupari panavekSiAtam ... 30 vidhA dharmAdhikAriNaH cintanam 23 vizeSajJa iti SoDazaguNasvarUpam 31 dharmArthinA guNArjanAvi , ... 24 vRddhAnuga iti saptadazaguNasvarUpam tadupari prabhAsAkhyAnam .... tadupari mantrivRttAntam .....20. 32 etadguNope sati bhAvAkkatvAdi +4+4+4+4+4+4 // 2 // +-t
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA viSaya: // dvitIyavAcyasya viSayopakramaH // 27 27 33 bhAvabhAvakasya SaliGganAmAni 34 teSvAdau caturdhA kRtavratakarmopadarzanam 35 AkarNana 1 jJAnAkhya 2 AdyabhedadvayasvarUpam 27 36 grahaNa 3 pratisevanA 4 rUpatRtIyacaturtha bhedasvarUpam 28 AtaGkasaMge ArogyadvijajJAtam 29 30 37-38 dvitIye SaDvidhazIlavatsvarUpam 39-41 anAyatana 1 paragRhapraveza 2 udbhaTaveSa 3 savikAravacana 4 bAlakrIDA 5 paruSavacanavarjana 6 rUpapadavidhazIlasya svarUpaparibhAvanA paruSabhASaNe mahAzatakasaMvidhAnakam 42 tRtIyalakSaNa saMbandhopadarzanam 43 tasyaiva lakSaNasya paJcabhedopadarzanam .... **** *... **** .... patrAGkaH **** 31 32 33 33 gAthA viSayaH 44-46 svAdhyAya 1 karaNa 2 vinaya 3 anabhiniveza 4 ruci 5 rUpaguNapaJcakasya bhAvArthakathanam ruciviSaye yazo'bhidheyasya nidarzanam 47 turye caturdhA RjuvyahArasvarUpam 48 etasyaiva viparyaye doSadarzanAdi * RjuvyavahAre dharmanandanodrAharaNam 49 paJcame caturdhA guruzuzrUSopadarzanam 50 sevA 1 kAraNa 2 rUpAdyabhedadvayasvarUpam 5.1 auSadhAdisaMpAdana 3 bhAvA 4 khyatRtIyacaturthabhedasvarUpam .... .... .... 0000 tadupari saMpratimahArAja nidarzanam 152 SaSThe Sar3avidhamavacanakuzalopadarzanam 53-54 mUtra 1 atha 2 utsarga 3 apavAda 4 bhAva .... patrAGkaH 34 35 36 36 37 37 38 38 39 40 64.96+++++91-96+% *%*6
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 3 // viSayaH 5 vyavahAra 6 rUpaSaDvidhakuzalasya svarUpa nirUpaNam tadupari padmazekharabhUpodAharaNam 55 prastutArthopasaMhAraH 56 anyeSAM bhAvabhAvakalakSaNAnAM sUcanam 57-59 eteSAM saptadazanAmAni gAthA .... .... 60 strIti prathamabhedasvarUpama 61 indriya iti dvitIyabhedasvarUpam 62 artha iti tRtIyabhedasvarUpam 63 saMsAra iti turyabhedasvarUpam 64 viSaya iti paJcamabhedasvarUpam 65 Arambha iti SaSThabhedasvarUpam 66 geha iti saptamabhedasvarUpam **** 40-41 41 42 43 43 43 44 .... .... .... .... *** patrAGkaH **** 44 44 45 45 45 gAthA viSayaH 67 darzanamityaSTama medasvarUpam 68 gaDarikAmavAha iti navamamedasvarUpam tadupari viprodAharaNama .... .... .... 69 AgamapurassaraM pravRtiriti dazamamedasvarUpam 70 yathAzakti dAnAdipravarttanamityekAdazabheda haraNam 72 araktadviSTa iti trayodazabhedasvarUpas 73 madhyastha iti caturdazabhedasvarUpam 74 asambaddha iti paJcadazabhedasvarUpam svarUpam .... 71 cihnika iti dvAdazabhedasvarUpam citAmaNimiva kriyAdurlabhatve jayadevasya kriyAkaraNaviddikatve dattanaigamasya codA .... .... **** patrAGkaH 46 46 46 46 48 48 48 51 51 52 6n6 13640676 anukra maNikA // 3 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA viSayaH patrAGkaH gAthA viSayaH 75 parArthakAmopabhogIti SoDazabhedasvarUpam .... 9. zraddhA pravarA dharma iti sabhedadvitIyaliGgo76 vezyevetyAdi saptadazabhedasvarUpam padarzanam .... .... ___tadupari vasuzreSThisutasiddhodAharaNam .... 52 91 vidhiseveti prathamabhedasvarUpama 77 bhAvazrAvakalakSaNopasaMhAreNa bhAvasAdhusaMbandho- 92-93 tadupari dRSTAntadArTAntikayojanA padarzanam / 94 aptiriti dvitIyabhedasvarUpam / tRtIyavAcyasya vissyopkrmH|| | 95-103 zuddhadezaneti tRtIyamedasvarUpAdi 78-79 saptadhA bhAvasAdhuliGganAmAni 104 skhalitaparizuddhiriti caturthabhedasvarUpam .... 8. sakalamArgAnusAriNI kriyeti prathamaliGga 105 dvitIyaliGgopasaMhAreNa prajJApanIyamiti svarUpam tRtIyaliGgasaMbandhanam .... .... 81-85 saMvimagItArthAcaritopadarzanAdi .... 54 106-109 prajJApanIyatvamiti tRtIyaliGgasvarUpam .... 86.88 sukhazIlazaThAcIrNasyApramANatvam .... 55 110-114 kriyAsvapramAda iti:caturthaliGgasvarUpam .... 89 dvividhamArgamanusarato bhAvayatitvaM prathamaliGga 115-117 zakyAnuSThAnArambha iti paJcamaliGgasvarUpam / nigamanaM ca .... ..... .... 57 tadupari AryamahAgiridRSTAntam ....
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA dharmaratraprakaraNam anukramaNikA viSayaH patrAGkaH gAthA viSayaH 118 vizeSataH zakyAnuSThAnaparibhAvanA 68 131-132 sapramAdimUlaguNayuktagurvatyAjyAdi 119 azakyArambhAdi .... .... / tadupari zailakarAjarSikathAnakam ... tadupari zivabhUticaritam .... - 133 gurunahumAnena guNopadarzanam .... 120 guNAnurAga iti SaSThaliGgasvarUpam - 134 etadviparyaye doSodbhAvanam .. ... 121-122 guNAnurAgasya liGgAdi .... 135 pramAdinazcAritrasthApane bakuzakuzalAdi123-124 prakArAntareNa guNAnurAgasya lakSaNAdi 125 guNAnurAgasya phalopadarzanam .... 136 etadupadezaphalama.. ..... ..... .. 126 gurvAjJArAdhanamiti saptamaliGgasvarUpam 137 gurvavajJAkAriNo'narthadarzanam 127 gurukulavAsAdi ..... .... ___.... 73 - 138 guNAdhikaziSyeNa gurvavajJAvarjanam 128 gurukulavAsatyAgino doSaH : ... 139 bhAvasAdhuliGgopasaMhAreNa tatphalopadarzanam .... tadupari zayarasaMvidhAnakam .... 140 ekaviMzatiguNasametaH zrAddhaH sAdhudharmagrahaNa129 gurvAjJAkAriNaH prazaMsA 2. yogyaH .... .... .... 130 guNavAn guruH sevanIya ityAdi .... 74 141 pUrvAcAryaprazaMsA .............. +4+44+4+4+4+4+4+4+4+x // 4 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA viSayaH patrAGkaH gAthA viSayaH 142-143 prakRtaprakaraNAnuvAdapUrvakaprayojanopa 145 etasyaiva paraMparaphalapradarzanam . saMhArAdi . .... granthasamAptiH .... 144 zAkhArthaparijJAnasyAnantaraphalopadarzanam .... prakaraNavRttikAramazastiH
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dhamarajaprakaraNam * zuda yaditavya pAraddhilaMpaDotti jiNadhammo nirdeza * pRSTha paMkti azuddha 3a 11 yatitavya 55 5 pAraddhilapaDoti 6va 11 jirNadhammo va 2-3 nirdeza 8ba 6 zraSThI 10a 2 akkaro 104 5 saGkiliTThassa 10a 12 bibheti 12ca 6 savvoha zuddhipatra pRSTha paMkti azuddha 19va 5 hiyaicchiya 2074 suhuyahuyA saNe 21a 11 suprasabhAdroH | 21va 3 pahANaM ne 23a 9 jhariUNa 24a 1 yajjana yai 24va 11 naitAdva 26Sa 6 AyaMsasamANe | 263 10 maMdAvaro * zreSThI hiyaicchiyaM suhuyahuyAsaNe suprasannAdguroH pahANaM je jhariUNa yajjananyai naitAvad AryasamANe maMdAyaro * akkaro na sakiliTThassa vibheti savvehi // 5 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha paMkti azuddha 26ba 11 ayaNAu 28ba 6 uvauttA 29a 10 ki sarAgeNA cetasApi 31a 2 32a 13 zrotukAmane 33a 1 visayalAlA 35ba 1 sarIrA 40a 9 bhaNimaM 42a 1 diTThatijuttIhiM 44ba 3 sAspada 5 'titRNAvAn 6 11 45 12 19 kuryAt pAda jiyAya zuddha sayaNAu utta kiM sarAgeNApi cetasA zrotukAmena visayalolA sarIro bhaNiyaM dita juttI hiM sAspadaM 'titRSNAvAn kuryAt pArda jiyANa pRSTha paMkti azuddha 45 ca 12 avatiSThase 47 9 diTThamadiTTha zuddha avatiSThate diDamadi sasura kuTuMbaM / / tu sasura kuvaM pahANarayANi pahANarayaNANi 49 va 9 50ba 6 51ba 3 annabhagavaI 52a 3 paDibaMdhasaMbaMdha 523 4 pravattate 53ba 2 dravya 54a 10 saMvegAyAgAt / 54ba 2 bhayavaMta vayavarNami 9 vapahAre 57a 2he 57a 7 hAi annabhavagaI paDibaMdha saMbaMdha pravarttate dravya saMvegAyogAt bhayavaMtavaNaM mi vahAre giNhe hoha e
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ % zuddhipatra dharmaratnaprakaraNam % % pRSTa paMkti azuddha 58ba 2 saMbhavatye tait / 6010 sAdhusavavRttam 61va 6 pUbasUrayaH 62va 1-2 ghRtAdibhijina 65va 6 hoi to 66va 11 bhaNizrI zuddha saMbhavatyevaitat sAdhusavRttam pUrvasUrayaH ghRtAdibhirjina hoi jo pRSTa , pakti . azuddha 700 5 ghisaiya 755 12 pariNAvidhI 777 6 tassIo 78a 6 pathagaM , 13 evAmAIyA 80ya 14 jogA vimaya pariNAvio tassIso paMthagaM evamAIyA jogao %* bhaNio ** *
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ GOOGUSARASWACE+ // aham // ||shaasnsmraattuushriimvijymemithriishvrpaadpompo nmH|| vizulacamdrakulAmbaranizAkara zrIzAntimarisakRtitaM svoparipAhilaM dhrmrlprkrnnm| siddha sarvajJamAnamya vakSye sakSepataH sphuTAm / vivRtti dharmaratnasya mandabuddhiprabuddhaye // 1 // iha hi heyaupAdayAdipadArthaparijJAnamalinA vijJAtAsArasaMsArApaoNspArAvArapatitajantusantAnAnaparataduHkhasantAna janmajasamaraNarogazokAdiduHkhadaurgatyAtipIDitena bhavyajantunama svargApavargAdisukhazrIsepadinAvandhyaniyandhana jinAmamahArabamupAdAtamucivam / tadupAdAnopAyaca gurUpadezamantareNa nAvabudhyate / na caanupaayprvRttaanaambhiissttsiddhiH| ityataH kAruNyapuNyacetastayA dharmAdhiyAM | dhopAdAnapAlanopadezaM dAtukAmaH prakaraNakAraH ziSTamArgAnugAmitayA pUrva tAvadiSTadevatAnamaskArapradezatipAdanAya gAthAmAhamamiUNa yalaguNarayaNalahare bimalakevalaM vo| dhammarayaNasyamANaM jaNANa kimi upala iha pUrthiniedevasAnamaskAradvAraNa viSimAyakopazAntaye mAlAtAkhana caniSevamiti / canyAyobaceca.sAra dhyamamthe / tayA hi-saMvadharatAbadupariyopeksayA, sAdhyasAdhakSaNo vA / taba akaramapAka sAcA / sAdhyAhana kA Rakeec*c*ACHANKAR
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana prakaraNa // 1 // CONOCREC prakaraNArthaparijJAnamiti / prayojana punaH dvividham , kartuH zrotuya / punaranantasparamparabheDAdekai dvidhA / tatrAnantaraM karcaH sacAnugrahaH, zrotuH prakaraNArthaparijJAnam / paramparamubhayorapyapavargaprAptiriti / sAMprataM vyAkhyA vidhIyate / tatra cAya vidhiH-saMhitA |ca padaM caitra padArtha padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyA tatvasya SaDvidhA // 1 // " tatrAskhalitAdiguNopetasUtroccAraNa saMhitA, | sA ca vyaktaiva / padAni saMskRtabhASayA / natvA sakalaguNaratnakulagRhaM vimalakevalaM vIraM dharmaratnArthinAM janAnAM vitarAmi upadezamiti / padArthastu 'natvA' praNamya sakalAni samastAni yAni ratnAni teSAM kulagRhamutpattisthAnam / yo bhagavAn vIrastam / iha yadyapi guNA vastudharmAH zubhAzubhasvarUpA apyabhidhIyante; tathApi zubhA eva pratyetavyAH; itareSAM ratnatvAnupapatteH / tathA hi"jAtI jAtau yadutkRSTaM ranaM nigadyate hi tat / ityevaM sudhiyaH prAhuni visaMvAdamuttamAH // 1 / " vimalaM jJAnAvArakakarmANusaMparkavikalam , kevalaM kevalajJAnaM yasya tam / karmavidAraNAttapasA virAjanAryavIryayuktatvAcca jagati yo vIra iti khyAtastam / yato'vAci-"vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryeNa yuktazca tasmAdvIra iti smRtaH // 1 // " tathA durgatau patataH prANino dhArayatIti dharmaH / uktaM ca-"patato durgatau yasmAtsamyagAcarito bhavAt / prANino dhArayatyeSa tasmAddharma iti | smRtaH // 1 // " sa evAzeSAnarthavighAtahetutvAt kalyANakalApakaraNatvAcca ratnam , tadarthayanti mRgayante ye te dharmaranArthinastebhyaH 'janabhyaH' lokebhyo 'vitarAmi prayacchAmi / upadizyata ityupadezo hitapravRttihetuvacanaprapazcastamiti / vIrai vartamAnatIrthAdhinAtha natvA dharmArthijanebhya upadezaM vitarAmIti padaghaTanA / bhAvArthaH punarayam-natveti pUrvakAlAbhidhAyinA''kSiptottarakAlakriyeNa 611 // syAdvAdazArdUlanAdasaMvAdinA padenaikAntanityakSaNikavastuvAdimRgayormukhabandho vyadhAyi / tasmAnnaikAntanityaH kSaNiko vA karcA *IOSASAROSASSAMACHAR R UCICROSA-*
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyAdvayaM kartumIzo bhavati, kriyAbhede kartRbhedAt / tato dvitIyakriyAkSaNe karturanityatvAbhAvaprasaGgAbhyAM dvayorapyapAkRtiriti / tathA sakalaguNaratnakulagRhamityanena bhagavataH samastasurAsuramanujanAyakeSu prAdhAnyamabhyadhAyi / teSAM kasyApi kenApi guNena vikalatayA sakalazabdapravRtterayogAt / tathA vimalakevalamityanena bhagavato jJAnAtizayasaMpannatayA tathyArthavAditvamuktam / tadantareNa sUkSmabAdaramUrttAmUrttAdibhAvAnAM yAthAtathyena vaktumazakyatvAt / tathA dharmasvArthibhya ityanena zravaNAdhikAriNAmarthitvameva mukhya liGgamityavAci / tathA cAhuvRddhA: - " tatthahigArI atthI samatthao jo na suttapaDikuTTho / asthI tu jo viNIo samuvaDio pucchamANI ya // 1 // " janAnAmityanena bahuvacanAntenaitaduditam / naikamevezvarAdikamAzrityopadezadAne pravarttitavyamapi tu sAmAnyena sarvasAdhAraNatayA jinAgamAnusAreNa / sa cAyam - " jahA punnassa katthaI tahA tucchasa katthaI / jahA tucchAsa katthaI tahA punas katthaI || 1 || " vitarAmyupadezamitIhaitadA kRtam - na prajJAgarveNa, na parAbhibhavecchayA, nApi kasyaciduvArjanAya pravarttate / kiM tarhi ? kathaM nu nAmAmI prANinaH saddharmamArgamAsAdya sAdyaparyavasitaM zivazarmA'vApsyatItyanugrahabuddhadhA pareSAmAtmanazca / yato'bhANi pUrvAcAryaiH - "zuddhamArgopadezena yaH saccAnAmanugraham / karoti nitarAM tena kRtaH svasyApyasau mahAn // 1 // " kiM ca-"na bhavati dharmaH zrotuH sarvasyaikAntato hitazravaNAt / bruvato'nugrahabuddhayA vaktustvekAntato bhavati ||2||" ityuktaH sabhAvArthaH padArthaH / padavigrahastu samAsAdikapadeSu pradarzita eveti na pRthagucyate / atha cAlanA - nanu sakalagugaranakulagRhamityukte vimala kevalamityapArthakam, kevalajJAnasyApi guNatvAt sakalazabdasya ca sarvasaGgrahArthatvAdityatrocyate - sarvaguNeSu prAdhAnyopadarzanArthamasya pRthagupanyAsaH satyasminnavazyaM paramapadaprApterdRzyate cAyaM nyAyo loke'pi yathA - 'brAhmaNA AyAtAH vaziSTho'pyAyAtaH' ityAdau /
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarava prakaraNam // 2 // iti sthArthaH // 1 // atha yathApratijJAtaM vibhapipuH prastAvanAmAha--- bhavajalahimmi apAre dulahaM maNuyantarNapi jaMsUrNa / tatthavi aNasthaharaNaM dulahaM samvararayaNaM // 2 // 44 bhavantyasminnArakatiryaGanarAmararUpeNa prANina iti bhavaH saMsAraH, sa eva janmajarAmaraNajaladhAraNAaladhiH, tasminnanAdinidhanatayA apAre paryantavika bambhramyamANAnAmiti zeSaH / ' durlabhaM durApaM ' manujatvamapi ' manuSyabhAvo'pi dUre tAvaddezakulArogyAdisAmagrItyaperarthaH / yato'vAci bhagavatA zrIvarddhamAnasvAminA'STApadAdAgataM gautamamahAmuniM prati - " dulahe khalu mANuse bhave cirakAlevi savvapANiNaM / gADhA ya vivAmakammuNo samayaM goyama ! mA pamAyae ||" ' jantUnAM' prANinAM ' tasmin ' manujasve satyapi 'anarthaharaNam' iti nArthyante na kAmyante ye dAridracakSudropadravAdayo'pAyAste hiyante yena tadanarthaharaNam / 'durlabha' durApai varttate kiM tat ? ityAha-saMzcAsau dharmazva saddharmaH samyagdarzanAdirUpaH / sa eSa varaM pradhAnaM ravamivAzeSApAyanAzitvAttaditi / uktaM ca- " mAnuSyakarmabhUmyAryadezakulakarUpatAyurupalabdhau / zraddhA kathaka zravaNeSu satsvapi sudurlamA bodhiH 1 / " iti gAthArthaH // 12 // amumevArtha dRSTAntaviziSTaM spaSTataramAha jaha ciMtAmaNirayaNaM sulahaM na hu hoi tucchavihavANaM / guNavibhavavajjiyANaM jiyANaM taha dhammarayaNaMpi // 3 // 1 'sudurlabho' ityaSi / khopajJavRttiyuktam // 2 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ OC *** 'yathA. iti dRSTAntopanyAsArthaH / yena prakAreNa cintAmaNisnaM pratItaM. 'sulabha sumApaM 'na hu' naiva bhavati' syAt 'tucchavibha| vAnAM' alpadhanAnAM, tanmUlyoMcitavibhavAbhAvAditi bhaavH| guNA. vakSyamANasvarUpAH, teSAM vizeSeNa, bhavanaM sattA guNavibhavaH / | athavA guNA eva vibhavo bhUtirguNavibhavaH, tena varjitAnAM rahitAnAM 'jiyANa' iti prAkRtazailyA havaM, tavakAralopau (2) / 'jIvAnAM' 'paJcendriyaprANinAm / uktaM ca-"prANAH dvitricatuH moktA bhUtAni taravaH smRtaaH| jIvAH paJcendriyAH, proktAH zeSAH sattvA itIritAH // 1 // " apizabdasya vakSyamANasyeha saMbandhAdevaM bhAvanA kAryA-vikalendriyANAM tAvadarmaprApti styeva paJcandriyANAmapi yogyatAhetaguNasAmagrIvikalAnAm / 'tathA' tena prakAreNa 'dharmastram' sulabhaM na bhavatIti prakRtena sNbndhH| iti gAthArthaH // 3 // katiguNasaMpannaH punastasmAptiyogyaH ? iti praznamAzaGkayAhaigavIsaguNasameo jogo eyarasa-jiNamae bhnnio| taduvajaNami paDhamaMtA jaiyavvaM jao bhaNiyaM // 4 // ekaviMzatibhirguNairvakSyamANaiH sameto yuktaH, vAcanAntareNa samRddhaH saMpUrNaH samiddho vA dIpyamAno yogyaH ucitaH / etasya prastutadharmaratrasya 'jinamate' arhacchAsane bhaNitaH pratipAditastadamiriti gamyate / tataH kim ? ityAha-taduvaJjaNami' iti teSAM guNAnAmupArjane viDhapane 'prathama' AdI 'tasmAt tato hetoH 'yatitavya' udyantavyamimihAntam nyathA prAsAdArthinA.zalpodArapIThabandhAdAbAdriyante tadavinAbhAyitvAdviziSTapAsAdasya / tathA dharmANimirete. guNAH sammagupArjanImAH, tadadhInatAviziSTadharmasiddhi(da)riti / 'yato' yasmAt 'bhaNita' abhihitN,puurvaacaaryritydhyaahaarH|| iti gaathaarthH||4|| 1 'paJcendriyANAM prANinAm' ityasamastaM kazcit / 2 'juggo' ityapi // COMMERCTCPCT.KRACTECTESC * *
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vRttiyuktA prakaraNAm // 3 // bhaNitamevAhadhammaraNayassa jogo akhudo rUvatra payaisomo / logappio akaro bhIrU asaDho sudakkhinno // 5 // lajjAluo daiyAlU majjhatthosomadiTThi guNairAgI / saikaha suparakhajutto hu~dohadarisI visesanU // 6 // | vuDDhANugo "vigio kaiyannuo paihiyatthakArI ya / taha cetra laiddhalakkho igavIsaguNehiM sNpnno||7|| ___ asya gAthAtritayasya pUrvasaribhaNItasyArthaH-dharmANAM madhye yo ratnamiva vartate sa dharmaranaM jinamaNI to dezaviratisarvaviratirUpaH samAcAraH, tasya 'yogya' ucito bhvtiitydhyaahaarH| 'ekaviMzatimiNaiH saMpannaH' iti, ityuttareNa yogH| tAneva guNAn guNaguNino kathazcidabheda iti darzanAya guNipatipAdanadvAreNAha-'akSudro' bhnnissymaannsvruupH||1|| tathA 'rUpavAn' prshstruupopetH| vatoH 'prazaMsAvAcitvAt / rUpamAtrAbhidhAne inneva dRzyate / yathA 'rUpiNaH puralAH proktAH' iti // 2 // tathA prakRtyA svabhAvena saumyaH sundarasvabhAvaH, prazAntacittatvAt // 3 // 'lokapriyaH' sadAcAracAritvAt // 4 // 'aGkaraH' paradokSagAdi karatvAbhAvAt // 5 // 'bhIruH' aihikapAratrikApAyebhyaH, sanazIlatvAt // 6 // 'azaThaH' sadbhAvasArAnuSThAnatvAt // 7 // 'sudAkSiyaH' abhyarthanAsAratvAt ||8||'ljaalH' pApavRttau zaGkitvAt // 9 // 'dayAlu' kAruNikAcetatvAt // 10 // 'majjhatyosomadiTTi iti ekamevedaM padaM, prAkRtatvAdvibhakteraluk / tatazca madhyasyA rAgadveSavi kalA saumyA vAkUrA dRSTidarzanaM yasya sa 'madhasyasaughadRSTiH' * 'jogyo' 'jaggo' ityapi / " 1 "prazastavAcitvAt" ityapi //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ yathAvasthitavastutatvadarzitvAt // 11 // 'guNarAgI' guNeSu bahumAnavAn, 'laghukarmatvAt // 12 // satkathaH' na dazvAricaryAkarNanaka| thanaruciH, sadAcAracAritvAt // 13 // supakSaH zobhanaparijanaH tena yukto'nvito 'dharmAvirodhibandhuparivAraH, iti bhAvaH // 14 // 'sudIrghadarzI' suparyAlocitapariNAmasundarakAryakArI, buddhisaMpannatvAt // 15 // 'vizeSajJaH' sAretarAdivastuvedI na rAgadveSamUDhatvapUrvavyudgrAhitatvavazAt pratipannakugrAhakatAnamAnasa iti // 16 // 'vRddhAnugaH' pariNatamatipuruSacchando'nuvartI // 17 // 'vinIta' gurujane gauravakRt // 18 // 'kRtajJaH' stokamapyupakAramai hikaM pAratrikaM vA na vismarati // 19 // tathA pareSAmanyeSAM hitAnan prayojanAni kattuM zIlaM yasya sa 'parahitArthakArI pratyupakArAnapekSa iti bhAvaH / sudAkSiNyAdasya ko vizeSaH ? iti ceducyate, sudAkSiNyo'bhyarthita evaM paropakAraM karoti, ayaM punaH svata eva parahitaratiriti // 20 // taha ceva' iti tathAzabdaH prakArArthaH / | caH samuccaye / evo'vadhAraNe / tatazca yathaiva viMzatistathaiva tenaiva prakAreNa labdhalakSyazca dharmAdhikArIti pdyogH| padArthastu labdha iva prApta iva lakSyo lakSaNIyo dharmAnuSThAnavyavahAro yena sa 'landhalakSyaH' suzikSaNIyatvAt // 21 // ebhirekaviMzatimiguNaiHsaMpanno dharmaratnayogya iti yojitameva / iti dvaargaathaatrityaakssraarthH||5||6||7|| bhAvArtha punaH prakaraNakAraH svayamevAhakhuddotti agaMbhIro uttANamaI na sAhae dhammaM / saparovayArasato akkhuddo teNa iha joggo // 8 // iha yadyapi kSudrazabdo'nekArthaH / tadyathA-"kSudrastucchaH, kSudraH krUraH, kSudro daridraH, kSudro laghuH" ityAdi / tathA'pIha kSudra 1"na kukarmatvAt" ityapi / 2 "dharmAvibandhaka-" ityapi //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nasopana vRttiyuktam // 4 // 0644455464064464 ityagaMbhIra ucyane tuccha iti kRtvA.) sa punaH uttAnamAvi aniSaaddhiriti hetoH 'na sAdhayati' nArAdhayati 'dharma' pratItaM, tasya sakSmamatisAdhyatvAt / uktaM ca - "sUkSmanuyA sadya yo dharmo dharmAdhibhinaraH / anyathA dharmabavi, tadvighAtaH prasajyate // 1 // gRhivA glAnabhaiSajyapradAnAbhigrahaM yathA / tadaprAptau tadante'sya zokaM samupagacchataH // 2 // gRhIto'bhigrahaH zreSTho glAno jAto,na ca kvacit / aho! me'dhanyatA kaSTaM na siddhamabhivAJchitam // 3 // evametat samAdAnaM glAnabhAvAbhisandhimat / sAdhanAM tasvatoM yatta| duSTa jJeyaM mhaatmbhiH||4||" tadviparItaH punaH svaparayorupakArakaraNe,zaktaH samartho bhavatIti zeSaH / 'akSudraH' mUkSmadarzI suparyAlocitakArI 'tena' 'prakAreNa 'iha' dharmagrahaNe yogyaH' adhikArI syAt / iti, gAthArthaH // 8 // ettha udAharaNam ceivisayAlaMkArabhUyAe sottimaipurIe pagaIe pAvabhIrU saralasacchahiyao 'veyaveuttatattakusalo khIrakayaMbo nAma mAhaNo.hotyA / | tassa ya samIve pavvayao nAma putto, nArayanAmo chANaMtarAgao, dhammaputto rAyasuyao ya vasU nAma, ee tinni mahAmaiyo annevi. tahAvihANeNa bhaTTacaTTAiNo padaMti / kayAi tassa gehe goyaramaDaMto sAhusaMghADago pvittttho| te timivi cchatte pecchiuNameMgaNa, | sAisaeNa bIyasAhussa siTuM / eesi tihaM dArayANaM do ahogAmiNo ego uDDhagAmI bhavissai / suyameyaM kaDaMtarieNakhIkayaM beNa ciMtiyaM ca-ee mahAbhAgA. bIyarAgamaggANugAmiNo nanahA jati / saMbhavai ya rAyaputtassAhogAmitaM / iyaresiM puNa kohaH |mmakammakArI saMbhAviyaha tA paricchAmi tAva dovi ee / tao tahajuttamaNuciTThissaM / paThyate ca smRtiSu-"bharturbhAryAkRtaM pApaM. ziSyapApaM gurorbhavet / rAjJi rASTrakRtaM pApaM rAjapApaM purohite // 1 // " evaM citiUNa kasiNacaUdasinisAe. kittimucchagalago 1 "prakAraNena" ityapi / 2 veyaveyanta-" ityapi // 3 "rAzaH pApaM ' ityapi / // 4 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ * ** - - lakkhArasapaDihattho samappio nArayassa, maNiyaM ca-esa mae maMtehi mUDhaceyaNo vihio tahAvi jattha na koI pAsai tattha gaMtUNa eyaM haNAhi, na ya annassa sAhiyavaM, jao ettha esa kappotti / nAraovi alaMghaNIyavayaNo gurutti bhAvito patto egaM sumrcchN| kimettha koi pecchaitti niuNaM nirUviyaMteNa didumuvari tArAmaMDalaM, are ! dIsAmi etthatti saMbhaMto paviTTho jakkhamaMdiraM / etthavi jakkho pAsaiti gao subhagehaM / tatthavi paMca logapAlA divvanANiNo ya nihAliti / navi ee katthai na pecchaMti / tA nUNaM na haMtavvo esoti guruAeso kAraNio ya gurU na erisaM kareitti nicchiUNa pahaTTamuhapaMkao gao gurusamIvaM / niveiyaM niyacariyaM / tao uvajjhAeNa ciMtiyaM / esa tAva suhumabuddhI na dogaI 'pauNei / tA kiM mama putto kugaI gamissai ? ahavA taMpi paricchAmitti nicchiUNa teNeva vihiNA pesio pvvyo| gao sumbharacchAe / ettha na koI pAsaitti taM vAvAiUNa samAgao gihaM / jaNaNi hatthapAyasoyaM maggai / uvajjhAeNa 'vuttaM kiM re ! eyaMti ? / teNa paDivuttaM pauro se ruhirasaMcao Asi teNa me aMgaM vilitaMti / uvajjhAeNa bhaNiyaM kahiM tume vAvAio ? kahaM vA na keNa ya diTThosi ? / teNa bhaNiyaM sunnaracchAe aMdhayArabahulayAe nissaMcaraMtAo logassa na keNa ya diTThomhi / uvajjhAeNa vuttaM kahaM na diTThosi uvari nakhattehi, paMcahi logapAlehi, divyanANIhi, appaNo ya paMcahi iMdiehiM ? / teNa bhaNiyaM na amhe ettiyaM bujjhAmo, to 'khAI kIsa pesiomhi ? / tao uvajjhAo aho ! niraNukaMpo esa na pAvakamme pavattamANo saMkai, tA nUNaM narayagAmI bhavissai / aha kahaM puNAhameyAo pAvovalevAo muccissaMti ciMtAvaro kaha kaha kincheNa vi gamiuNa zyaNi pahAyasamae te ceva muNiNo gavesaMto patto ujANaM / tattha muNiNo daTTaNa baMdiUNa 1 "pAuNe" ityapi / 2 "vutto" ityapi / 3 "bahulAe" ityapi // 4 "bhAkhai" ityapi / -- - - -----
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasnaprakaraNam svopa|vRttiyuktam pucchiuM pavatto / bhayavaM ! gihakuTuMbe jai kipi mANusaM dunnae pavattai, tA gharasAmI bajjhai vA na vA ? / sAhUhi bhannai jai koi tagapUMla jalaNapalitaM kareNa dhareDa tA kiM Dajjhai vA na vA ? / vippeNa bhaNiyaM ddjjhi| evaM gihanAhovi bjjhitti| evaM mugivayagamAyaniUNa vuttaM vippeNa bhayavaM ! kahaM puNa so muccai ? / sAhuNA bhaNiyaM DajhamAgapUlagaparicAI purisA jahA na Dajhai, evaM pAvagAriNaM maNusaM muyaMto gihanAhovi muccai / evamAyaniUNa saMvegabhAvio tesimeva muNIga samIve pavaio khIrakayaMtro sugahasAhago ya sNyutaa| tao bhaggA lehasAlA / gao saTThANaM naaro| gahiyamuvajjhAyapayaM pabbaega / patto rAyapayaM vaH / pAvio pasiddhiM / navaraM pAradilaNDotti | diNe diNe pAraddhi karei / teNa kayAi vaNaMtare suvisatthaM mayajUhamavaloiUga egAgigA nihuyAyasaMcAra mukko taM pai siliimuho| sovi kahaMvi paccaphiDiUNa gao khaMDAkhaMDiM / tao suvimhieNa paloyaMtega karaphAsegaM lakkhiyA nahayalanivise pavanA phalihasilA / tao rayaNIe pacchannamANiUNa dvAviyA atthANamaMDave / nivesiyaM taduvari siMhAsagaM / jAo jagappavAo rAigo saccaghAittega siMhAsaNamAgAse ciTThaitti vinAyavuttaMto kougeNa samAgao nArao / bahumanio pavvaeNa jaNaNIe rAigA ya / nehavasega tattheva suhamacchiu~ pavatto / anyadA parvatakena chAtrebhyaH "ajairyaSTavyam" iti vedavAkyaM vyAcacakSe / tadyathA-ajaichagalakairyaSTavyaM yAgakriyA vidhAtavyeti / tato nAradenoce-'bhrAtaH! naivaM vyAkhyAyate, yato dharmAya yAgakriyA vidhIyamAnA na chagalakaividhAtumucitA' iti / itara uvAca-'kathaya tarhi kathaM vyaakhyaayte?|' nArado'vocat-'upAdhyAyenAjAH saptavArSikA bIhayo'lpabIjatvAdatra vyAkhyAtAstadutamevAsmAkaM pramANam' iti / tao pavvao uttANamaittega tamasaMbharaMto chattANa majjhe lahugo bhavissAmitti mahAbhimANao bhnniumaaddhtto| 1 "parva" kacimnAsti / 2 mANusaM' ityapi / 3. 'eya' -ityapi // .... . CUCUCUMOROSARORSCOMS9+% // 5 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ are ! mamAovi tuma paMDiosi ? / uvajjhAeNa tuha tattamAikviyaM ? / kiMca jo ettha aliyavAi tassa jiihaaccheodNddo| ettha saccavAi rAyA pamANaM / nAraeNa bhaNiyamevaM hou / vinAyavuttatAe bhaNio jaNaNIe pavvao ya / putta ! nehavaseNa nArao tuha samIvamAgao tA teNa samaM na kalahijai / so:bhagai aMba ! na kalahemi kiM tu chattamaMDalIe' majjhe eso mama vakkhANaM dusei / kerisaMti sAhio saMbandho / jaNaNIe bhaNiyaM vaccha ! mama samakvaM ceva tuha jaNaeNAvi evaM vakvAyaM tA ko doso nArayassa ? / iyaro Ai aMba! jai evaM tA gayA me jIhA, jao rAyA'pi saccavAitti evaM ceva bhaNihI / tao sA pRttanehamohiyA puvvapaDiyannavaraM patthiuM pattA rAyasamIvaM / teNAvi abbhuTThiUNa paNAmapuvvaM pucchiyamAgamaNapaoyaNaM / tIevi vuttamegate / putta ! jai sarasi puvvapaDivanna varaM jAemi / tao suTTa sarAmi aMba ! karehi me riNamokkhaM, varehi jaM me royaitti niSNa butte sAhiUNa vaiyaraM jaMpiyamimIe / 'savvahA rakkhehi bhAuNo jIhaMti / tao evaMti pavutte rAiNA gayA esA sahANaM / dhIravio pvvyo| duiyadiNe saharisA cAUvanapahANaparikhuDA pattA rAyasahaM / kahiUNa vaiyaraM bhagio rAyA pahAgalogeNa / deva ! tuma chaTTho logapAlo saccavAittaguNeNa gayaNaMgagagao ciTThasi / gurubhAyA dohaMpi eesiM tA jamalajalagao bba tullacitto tA jahaTThiyameyaM payaM panavehi / kiMca-"agnistambhaM vidhatte tulayati hi ghaTe zuddhimetyambupAne rakSaHsiMhAhibhUtaprabalaripukRtaM sAdhvasaM saMruNaddhi / mAnyaH syAt sarvaloke bhavati sugatibhAka pretya saubhAgyayuktaH kalyANaM satyavAdI kimiti na labhate ? tadvibho! brUhi satyam // 1 // " evaM bhaNievi rAiNA bhaviyavvayAvaseNaM bhagiyaM / jamesa ojhAyaputto kahei taM ceya sacaMti bhaNiyANaMtarameva kuviyAe bhavaNadevayAe omaMthiUNa sasilAsIhAsaNocchrado dharaNIe vasU , umaMDalImajhe ityapi // 2. savvAhArarAkhezi ","savyAhAra rakkhedri" ityapi // . hai
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNam vRtiyuktam A-AR.COCCCCCCC gao ya nrpputtviie| aho ! kUDasAkhejamaNeNa rAyA kArioti sisio pathyayaoM loeNa nidADio nyriio| saJcavAiti pUyo naaro| patto niyaTThANaM / kahANagasesaM gaMyaMtarAo neyaM / etya nAraeNa suhumabudiNA chagalo na bhio| itareNa khuddabudiNA philo| ao ceva nArao saparovayArI saMvutto / iyaro puNa saparANatthaheutti uvnno|| __ atha rUpabantaM svarUpataH phalatazca nirUpayavAhasaMpunnaMgovaMgo paMciMdiyasuMdaro susaMghayaNo / hoi pabhAvaNaheU khamo ya taha rUvavaM dhamme // 9 // saMpUrNAnyanyUnAnyaGgAni ziraHprabhRtInyupAGgAni cAGgalyAdIni yasya sa 'sNpuurnnaanggopaanggH'| uktaM ca-"sIsamuroyarapiTThI do bAra urugA ya ahU~gA / aMgulimAiuvaMgA aMgovaMgANi sesANi // 1 // " sa punaravyagitAGga iti hRdayam / tathA 'paJcendriyasundaraH' prAkRtatvAdvizeSaNasya prnipaatH| kAgakekarabadhiramakatvAdivikala ityrthH| 'susaMghayaNo' iti zobhanaM saMhananaM zarIrasAmarthya yasya / na punarAdyameva saMhananAntare'pi dhrmpraaptH| "sabbesuvi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe" iti vacanAt / sa susaMhananastapaHsaMyamAnuSThAnasAmopeta iti bhAvaH / evaMvidhasya dharmapratipattau phalamAha-'bhavati' saMpadyate 'prabhAvanAhetuH' tIrthonnatikAraNaM, vairasvAmivat / tathA hi-"svAisayasamaggo vairarisI jattha jattha saMcarai / pAvai tahiM tarhi ciya jiNadhammo unnaI paramaM // 1 // jammaMtarakayamukayA rAgeNa muNimi vairasAmimmi / pattA gihavaidhyA caraNaM haraNaM duhasayANaM // 2 // " Agame'pyuktam-"dhammodaeNa rUvaM kareM ti rUbaMsiNovi jai dhammaM / gabbhavao ya surUvo pasaMsimo teNa rUvaMti // 1 // " nanu nandiSeNaharikezabalAdInAM kurUpANAmapi dharmasiddhiH zrUyate, ataH kathaM rUpavAneva dharme'dhikriyate ? iti, satyam , iha dvidhA rUpaM sAmAnyaM atizAyi ca / sAmAnyaM saMpUrNAGgatvAdi, tana barasAmimmi / pattA miNa svati // 1 // " nanu nAca / sAmAnyaM saMpUrNAGgatvA" // 6 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-15615 9619649616 dIpeNAdInAmAsIdeveti na virodhaH / prAyikaM caitaccheSaguNasadbhAve kurUpatvasya guNAntarAbhAvasya cAduSTatvAdata eva vakSyati - " pAyaddha vINA majjhimA varA neyA" ityAdi / atizAyi rUpaM punaryadyapi tIrthaGkarAdInAmeva saMbhavati, tathApi yena prANI kvacideze kAle vayasi vA vartamAno rUpadhAnayamiti pratyayaM janAnAM janayati tadevehAdhikRtaM mantavyam / tadanvito hi dhArmikaH sadAcArapravRtyA bhavya jantUnAM dharme gauravamutpAdayan prabhAvayati dharmamiti kRtvA bhavati prabhAvanAheturityuktam / tathA ' kSamaH ' samarthaH, cakAro bhavati kriyAnukarSaNArthaH / tathAzabdaH samuccaye / na kevalaprabhAvabAhetu:, kSamatha bhavati rUpavAn ' dharme ' dharmaviSaye / susaMhananatvaphalamidam / iti gAthArthaH / / 9 / / atrodAharaNam vimhAviyasavvajaNA ruvAguNehi caMdaNA ajA / bhettUNa kammagaMThiM vIrassa pavattiNI jAyA // 1 // supratItaM caitaditi na likhyate // atha tRtIyaM guNamadhikRtyAha payaIsoma sahAvo na pAvakamme pavattaI pAyaM / havai suhasevaNijo pasamanimittaM paresipi // 10 // 'prakRtyA' akRtrimabhAvena, 'saumyasvabhAvaH' abhISaNAkR tirvizvasanIyarUpa ityarthaH / 'na' naiva, pApe karmaNyAkrozatradhAdau hiMsAcauryAdau vA 'pravarttate' vyApriyate 'prAyaH' bAhulyenAnirvAhAdikAraNamRte / ata eva bhavati 'sukhasevanIyaH' aklezArAdhyaH, 'prazamanimittam' upazamakAraNaM ca / apizabdasya samuccayArthasyeha yogAt pareSAm' anyeSAmanIdRzAnAmaGgarSivaditi // zrUyate cAgame --, kila campAyAM puri kauzikAryanAmna upAdhyAyasyAGgarSirudrakAmidhAnau chAtrAvabhUtAm / tayorAdyaH saumyamUrtiH, priyaMvadaH, sannyAyacArI, vinItavinayo na kasyApi vazvako vizeSata upAdhyAyasya / dvitIyaH punaH viparItazIlastamupAdhyAyena zlAghyamAnamasahamAno
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 7 // manastApamApanastacchidrAlokanavyAkulamanAstasthau / tAvanyadopAdhyAyena prAtarevendhanAnayanAya niyuktau| tato'GgarSirupAdhyAyAjJAM saba-10 hamAnamAdAyAraNyamabhyagAt / itarastu dIrghasUtritayA dyUtadevakulikotprekSaNekSaNakSaNikamanA madhyaMdinaM yAvat sthitvA smRtAdhyApakanidezazcalitoSTavI prati / dadarza ca gRhItorudArubhAramAyAntamaGgarSim / tato bhItabhItastvaritaM gacchannekatra vijane nadyavatAre panthakAmidhAnaputrAya bhaktaM datvA nivRttAM, bRhatkASThabhArAvanamravigrahAM jyotiryazo'midhAnAM vRddhayoSitamAlokya vismRtadharmasaMjJastAM nihatya gRhItatakASThabhAraH pratinivRtya drutataragatyA mArgAntaregopAdhyAyamupasRtyoktavAn-upAdhyAyopAdhyAya ! zRNu vallabhataracchAtrasya ceSTitam / sa hi tvadAjJAM tRNAyApyamanyamAnaH kacit krIDAvyAkulaH sthitvA cirAha' yAvat saMpratyevATavImaTiTISurantarA varAkI panthakavatsapAlamAtaraM dArubhArAkAntAmAlokya kRkATikAmoTanena mArayitvA ca gRhItatatkASThabhAra eSa Agacchati / praaptshcaatraantre'nggaarssiH| tato'tikupitenopAdhyAyena re pApa ! tatra gantavyaM yatra mama dRSTeragocara ityAdikaThoravacanamuccArayatA nirdhATitaH svamandirAt / sa ca prakRtisaumyatayA'dhyApakaM pratyamatsarI nirgatya nagarAnAtidUravRkSacchAyopaviSTazcintayAmAsa / aho! mRgAGkamaNDalAdaGgAravarSaNamivAsaMbhAvaniyametadajani / yadayamupAdhyAyaH priyaMvadacUDAmaNimI pratyevaM jvalajjvalanajvAlAyamAnA vAcomucat / tato nUnaM bhavitavyamatra mahatA mamAparAdhena, ityAtmAnamAlocayati / na ca kizcidAtmaduSkRtamupalebhe, tathA'pyaho ! dhig mAM gurujanodvegakAriNamadhanyam / dhanyAste ye sarvasacAnAM prItimutpAdayantItyAdivizuddhavizuddhatarAdhyavasAyahetUn paribhAvayan samutpannajAtismaraNaH pUrvabhavAbhyastabhAvanAbhAvanataH kevalajJAnazriyamAsasAda so'GgArSirmahAtmeti / tatastanmAhAtmyaraJjitaiH sannihitAmarevihito'sya mahAmahimA, mahatA zabdena codghaSTaM 1 'parAhna' ityapi //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagare--bho bho lokAH ! mahApAtakinA rudrakeNAtmanA vatsapAlajananIM nipAtyAGgarSimaharSerabhyAkhyAnamadAyi, tato nAsau draSTumAlApayituM yogyaH / ityAdi zrutvA pazcAttApAnaladandayamAna upAdhyAyo nAgarakalokena sahAgatya maharSi marpayAJcakAra, zrutvA ca dharmaM pratibuddhazva / rudrakospi lokena nindyamAno'vAptatIvAnutApaH paraM saMvegamAgatya kevalazriyamavApeti // tadevaM prakRtisaumyaH prANI prAyeNAtmaparayorupakArAya saMpadyate, ato'GgarSitraddharmAdhikArI syAditi // 10 // atha caturtha guNamadhikRtyAha - ihaparaloyaviruddhaM na seva dANaviNAyasIlaDDo / loapio jaNANaM jaNei dhammaMmi bahumANaM // 11 // ihalokaviruddhaM paralokaviruddhaM ca na sevate lokapriya iti yogaH / tatrehaloka viruddhaM paranindAdi / yato'vAci - "savvarasa ceva niMdA visesao taha ya guNasamiddhANaM / ujudhammakaraNahasaNaM rIDhA jaNapUyaNijANaM / / 1 / / bahujaNaviruddhasaMgo desAdAyAralaMghaNaM taha ya / uvvaNabhogo ya tahA dANAivipayaDamanne u / / 2 / / sAhuvasaNaMmi toso sayasAmatthaMmi apaDiyAro ya / emAiyANi etthaM logavirudrANi neyANi || 3 |" paralokaviruddhaM kharakarmAdi / tadyathA - "kharakarmitvaM rAjyaM sIrapatitvaM ca zulkapAlatvam / viratiM vinA'pi sukRtI karoti naivaMprakAramayam // 1 // / " ubhayalokaviruddhaM dyUtAdi / tathA hi- "dyUtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA pAparddhicaurye paradArasevA / etAni sapta vyasanAni loke pApAdhike puMsi sadA bhavanti // 1 // ihaiva nindyate ziSTairvyasanAsaktamAnasaH / mRtastu durgatiM yAti gatatrANo narAdhamaH // 2 // " ayamabhiprAyaH - etAni karmANi lokavaimukhyakAraNAni pariharanneva ziSTajanapriyo bhavati / dharmasyApi sa evAdhikArIti / tathA dAnaM tyAmo vinaya ucitapratipattiH, zIlaM sadAcAraparatA, ebhirADhyaH paripUrNo yaH sa lokapriyo bhavati /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarava uktaM ca- dAnena saccAni 'vazIbhavanti dAnena vairANyapi yAnti nAzam / paro'pi bandhutvamupaiti dAnAttasmAdi dAnaM satataM pradeyam prakaraNam // 1 // jeNa na kiJcivi kajjaM tassavi gharamAgayassa je suyaNA / nUNaM pahadruvayaNA niyasIsaM AsaNaM diti // 2 // parisuddhasamAyAro pAvar3a kitti jasaM ca iha loe / savvajaNavallahotriya suhamahabhAgI ya paraloe // 3 // " etasya dharmapratipattau phalamAha -- evaMvidho lokapriyo 'janAnAm' asamyagvazAmapi 'janayati' utpAdayati 'dharme' yathAvasthitamuktimArge 'bahumAnam' AntaraprItiM dharmapratipattihetuM bodhIbhUtaM vA / sujAtayat / ko'yaM sujAtaH 1 iti ceducyate campA ra mitraprabhe rAjani rAjyamanupAlayati sakala zreSThizreSTho dhanamitranAmA zreSThI babhUva / bhAryA cAsya samAnarUpaguNA dhanazrIH / tayozca jinadharmArAdhanasAraM trivargasAdhanasukhamanubhavatorbahoH kAlAt janmAntaropArjitasukRtasaJcayaH putraH samudapAdi / tasya ca varddhanaasnekanAgarakanAryaH zirasyakSatanikSepaM kurvANAH putraka ! sujAto bhUyA ityAziSaM pradaduH / tataH pitrA 'sujAtaH' ityabhidhAnamadAyi / athAsau sitapakSe zazAGka va kRtasakalakalAsaMgraho yauvanazriyA'dhyAsitaH samAnavayobhiranekaina girakakumArakaiH pariveSTito yathAbhimataM vijahAra / kadAcidvItarAgamandireSu vicitrasnAtrasaparyAvaryavAditragItanRtyAdivinodamacIkarat / kadAcidAcAryAdisannidhau zuddhatatvAvadhakAriNIM dharmakathAmAkarNayat / kadAciddhetUpapattisAraM sAradharmAcA re vicAramAcarat / kadAcinmanorathAtItadAnAnanditena dInAnAtha kadambakena kriyamANaM jinazAsanavarNavAdama zrRNot / tatazca tenaivakurvatA bhUribhavyaloko jinamunizuzrUSAparo vyadhIyata / anyadA dharmaghoSamantri bhAryAyAH priyahUgUnAmikAyA zreyastaM mitramaNDalena saha vilasantamAlokayantyo hRtahRdayAzviraM sthitvA gRha1 "vaze bhavanti" ityapi // || 2 || 56196 svopajJavRttiyuktam // 8 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mAgatAH / tAM bADhamAkrozantImevamUcuH-svAmini ! dRSTamadyAsmAbhirapUrva kiJcidAzcarya, tena vyAmohitAbhirvismRtaprayojanAmina lakSito velAtikramaH, ataH kSamasvaikamaparAdhamiti / tatazca savizeSa pRcchantyAstasyAstAbhiH kathitam-astIha dhanamitraveSThisutaH sujAtaH / tasya lalitAni vacanAnAmagocarANi vilokitAnyeva surakhamutpAdayanti / kiMvA jIvitena, yadi tasya smitasundaraM vadanAravindaM na cilokyate / tataH sA priyaGgrastadarzanakutUhalinI sa mamAbhyarNamArge gacchan darzanIya iti tAH kiMkarIrAdideza / dRSTvA cAnyadA te bADhamAvarjitahRdayA zeSAntaHpurikANAM purataH kRtasujAtanepathyA netravatrakaracaraNAdikriyAmanukatamArabdhA / dRSTA ca 'zanairAgatena kaTakavyavahitena mantriNA sujAta sujAtetyAlApazravaNAcca vicintitamanena-aho ! vinaSTamantaHpuram / mahAkRtizcAyaM sujAto gRhamAgato'vApyate / na cAmAptasya daNDo vidhIyamAnaH pariNatau sukhayati, rAjAdijanavallabhatvAdasya / ityAdi paryAlocya kUTalekha lilekha / tadvAhakaM cAjJAtapuruSa zikSayitvA rAjAntikaM ninAya, rAjJazca lekha darzayAMcakAra / tatra ca kila likhitamidam'bhoH sujAta ! tvayoktaM dazarAtramadhye mitraprabha baddhvA tavArpayiSyAmi tatkimacApi pramAdyasi ? kilAnivAritapacAro bhavAn rAjamandire' / ityAdi lekhArthamavadhArya rAjA kupito'pi na sujAte saMbhavatIdamityabhidhAya mantriNaM visasarja cintitavAMzca / yadyapyayamevaMvidhastathA'pi na prakaTaM daNDayate / yato na ko'pyasyAparAdhaM zraddhatte / virajyate ca loko mayItyupAyAntaramavadhArya rAjyakAryacintanavyAjena dezaparyantavartinImarakSurI nagarI sujAtaM preSayAmAsa / tanAyakasya candradhvajasAmantasya lekhaM ca dadau / 'kilAyaM vaNik pracchannaM vyApAdanIyaH' iti / candravajo'pi sujAtarUpamAlokya cintitavAn-naivaMvidhamUrtinAnena viruddhamAsevyate / tatki 1 'sA tena gRhAgatena' ityapi // **45* 5 RSS
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam 118 11 midaM rAjJA''diSTamiti / bhavatu vA kiJcinnAhamenaM druhyAmItyekAnte gatvA sujAtasya lekhaM darzayati sma, avAdIcca - yadyapyeSa rAjAdezastathA'pi nAhamevaM karomi, kiM tu tvayA madanukampayA pracchannamAsitavyamityabhidhAyi / pariNAyitazcandrayazobhidhAnAM kiJcisvagdoSarogabhAjaM nijabhaginIm / so'pi saMsArAsAratAM bhAvayaMstathaiva tasthau / sA'pi rAjaputrI tatsamIpapratipannazrAvakadharmA tenaiva rogeNAbhibhUtA samAdhinA vimuktakAyA suralokaM jagAma / tataH sujAtaM paramopakAriNaM praNipatyaivamavAdItvada svAmin ! kimi - dAnIM bhavataH saMpAdayAmi ? sujAtaH prAha - yadyapetakalaGkaH pitarau pazyAmi tataH pravrajAmIti me manorathastvamApUrayeti / tato devazvampAyA upari mahatIM zilAmAdhAya nabhasi sthito rAjAnamuvAca -- yadbhavatA kumantrilikhita kUTalekhavipralabdhenAkRtAparAdho dharmapuruSa - ziromaNiH sujAto vinAzitastasya durnayasya phalamidAnImanubhUyatAm / eSa nayAmyadyaM bhavantaM saputrakalatranagaranAgarakaM yamamandiramiti / tato rAjA pazcAttApAnaladahyamAnamAnasaH svAmin! mA maivamakAruNiko bhUH samAdiza kAlocitamityabhidhAya praNatipUrvaM devaM prasAditavAn / so'vocat -- idAnImapi taM gurugauravapUrvakaM yadi campAyAM pravezayasi tato'sti bhavatAM mokSo nAnyatheti / rAjA pratyAha- mahAmasAdo mahAprasAdaH, va punaridAnIM sa prApyate ? devenoktam -- ihaivodyAne mayA nItastiSThati / tataH pramodabharanirbhareNa rAjJA mahAvibhUtyA pravezitaH / pramoditau pitarau / jAto janAnAM mahAnandaH / prabhAvito jinadharmaH / sujAto'pi jAtavairAgyaprakarSo rAjAnamanujJApya saha pitRbhyAmanyaizca bhavikalokaiH pravrajitaH / sugatiM sa prAptavAn / / evaM lokapriyo janAnAM dharmabahumAnaM janayati / anyairapyuktam 66 yuktaM janapriyatvaM zuddhaM taddharmasiddhiphaladamalam / dharmaprazaMsanAderbI jAdhAnAdibhAvena // 1 // " iti gAthArthaH // 11 // 6 svopajJa vRttiyuktam // 9 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha pazcamo guNo'Gkarasta krUrasvarUpapratipAdanadvAreNAhakUro kililubhAvo sammaM dhammaM na sAhiuM tarai / iya so na ettha jogo jogo puNa hoi akkro||12|| 'krUraH kliSTabhAvaH' krodhAdidUSitapariNAmaH 'samyag akalaGka dharma 'na' naiva 'sAdhayituM' ArAdhayituM 'tarai' iti zaknoti / sa hi paracchidrAvalokanalampaTaH kaluSamanAH svAnuSThAnaM kurvamapi na phlbhaagbhvtiiti| uktaM ca-"pattapidhammarayaNaM kUro hArei kohmohNdho| jaha kUlavAlanAmo samaNAbhAso gurupaosI // 1 // tavasuttaviNayapUyA na saviliTThassa huMti tANaMti / khamagAgami viNayarayA kuMtaladevI udAharaNA ||2||"'iti' asmAddhetorasau naivAtra zuddhadharmayogya ucitH| SaSThIsaptamyoratha pratyabhedAdasyeti dRzyam / yogyaH 'punaH' evakArArthaH / tato yogyo'krUra eveti yogH| yataH-"no paralogo na jiNA na 'dhammamo gaMDapIlasIlaM tu / / 'natthaTThamiyAvi tahA emAi na mamaI eso // 1 // " laghukarmatvAt / iti gAthArthaH // 12 // atha SaSThaguNasvarUpamAha- . ihaparalogAvAe saMbhAveMto na ghaTTaI pAve / bohaha ayasakalaMkA to khalu dhammAriho bhIrU // 13 // " ihalokApAyAn ' rAjanigrahAdIn , 'paralokApAyAn ' narakagatigamanAdIn , 'saMbhAvayan ' manasA saGkalpayan, 'na vartate' || na pravartate 'pApe' hiMsA'nRtAdau / tathA 'vimeti' utrasati 'ayazAkalakAt ' kulamAlinyahetoH, ato'pi kAraNAt pApe na "dhamo no' ityapi / 2 'tatyahi- ityapiH /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratra prakaraNam svopajJavRttiyuktam pravartata iti yogH| tataH 'khaluH' avadhAraNe dharmAhaH eva 'pApabhIrurbhavatIti / ayamiha bhAvArtha:-yaH pApakarmacikIrSAbhAve yuktAyuktamAlocayati, sa dharmocita iti / uktaM ca-"aNurAyarahasaparipilliyaMmi caliyaMmi iMdiyaggAme / te dhannA jANamaI juttAjuttaM viyArei // 1 // " sa hi kila-"vahamAraNaabbhakkhANadANaparadhaNaviloyaNAINaM / sambajahano udao dasaguNio ekasikayANaM // 1 // " ityAdipApaphalAni zrutvA sutarAM durgatihetUna parityajati sulasavat // 13 // tathA hi tacaritamidam rAyagihe nagare kAlasUyario nAma mUNAjIvI ahesi / so ya kira abhavyo diNe diNe paMca paMca mahisasae 'vAvAiyavaM / tao | sattamapuDhavIovi abbhahiyaM pAvamajjiyaMti / gahio caramakAle mahArogAyaMkeNa / dhAuvivajayA paMcavi iMdiyatthe vivarIe veei| surahisisiraM vilevaNamasuiusiNaM kaddamaMti mannai / evaM bhoyaNapANatUlimAisu vibhaasaa| tassa sulaso putto savvAyareNa paDiyAraM karAvei / jAhe so raI na lahai, tAhe sulaso abhayakumAraM mittaM pucchai / so bhaNai-bhadda ! jIvaghAyAo imeNa ghoraM pAvakammamuvanjiyaM, tamiha loe cevoinna / to Thavehi evaM kaMTakasejAe / viliMpehi asuiNA / pejahi khAratoravigaMdhinIrAI, jeNa raI pAuNatti / sulaseNAvi tahAkaeNa pattaparioso kaMci kAlaM jIviUNa kAlagao gao sattamapuDhaviM soyario / Thavio sayaNehiM sulaso tassa pae bhaNiyo ya kuNasu jaNayavavasAyaM / sovi jaNayANubhUyaM saMbharamANo na tarAmi pAvaphalANi soDhuM ti paMto necchai / iyare bhaNaMti-pAvaM | vibhAge kAUNa givhissAmo / tao tesi bohaNatthaM sulaseNa tADio tiNhakuhADeNa niyaM niypaao| ArasaMteNa ya bhaNiyA baMdhavAH, | 1 'pApa' iti na kacit / 2 vyApAditavAn /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bho bho vibhAyaha dukkha, giNhaha thovaM thovaM, jeNa me suhaM bhavai / tehiM bhaNiyaM-vaccha ! suTTha giNhAmo jai amhAsu saMkamai, kiM tu natthi uvAo jeNamasatiyaM dukkhamamammi saMkamai / to kiM bhaNaha tuha pAvaM vibhaissAmotti teNa vuttA laddhanicchiyA chiyA tuhikkA sayaNA / iyarovi abhayakumAreNa bhagavao samIve sAvagadhamma gAhio / pAliUNa ya taM vihiNA pAvio devalogaMti // 13 // ____ atha saptamaguNaM svarUpataH phalatazcAhaasaDho paraM na vaMcaha vIsasaNijjo pasaMsaNijjo ya / ujjamai bhAvasAraM ucio dhammassa teNeso // 14 // zaTho mAyAvI, tadviparItaH 'azaThaH' 'paraM' anyaM 'na vaJcati' nAbhisandhatte / ata eva 'vizvasanIyaH' pratyavasthAnaM bhavati / itaraH punaravazcannapi na vizvAsakAraNam / yaduktam-"mAyAzIlaH puruSo yadyapi na karoti kizcidaparAdham / sarpa ivAvizvAsyo bhavati tathA hyaatmdosshtH||1||" tathA 'prazaMsanIyaH' zlAghanIyazca syAdazaThaH, iti prakramaH / yato'vAci-"yathA cittaM tathA vAco yathA vAcastathA kriyA / dhanyAste tritaye yeSAM visaMvAdo na vidyate // 1 // " tathA 'udyacchati' prayatate dharmAnuSThAna iti gamyate / 'bhAvasAraM' sadbhAvasundaraM, na punaH pararaJjanAya kUTakSapakavat / uktaM ca-"jovi ya pADeUNaM mAyAmosehiM khAimuddhajaNaM / niggAmamajjhavAsI so soyai kavaDakhamauvva // 1 // " 'ucitaH' pAtraM 'dharmasya' uktAnvarthasya 'tena' hetunA 'epa' azaThaH / svArthapravRttitvAttathAvidhazrAtidurlabhaH' yato'vAci-" bhUyAMso bhUrilokasya camatkArakarA nraaH| raJjayanti svacittaM ye bhRtale te tu pnycssaaH||1||" iti gaathaarthH||14|| athASTamaguNagaNAn vyAvarNayabAha
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 11 // uars sudakkhinno pare simujjhiya sakajjavAvAro / to hoi gavbhavakkoNuvattaNIo ya savvassa // 15 // 'upakaroti' upakArAya pravarttate, abhyarthitasAratayA / 'sudAkSiNyaH' zobhanadAkSiNyavAn / ko'rthaH ? yadihaparalokopakArimayojanaM tasminneva dAkSiNyavAn, na punaH pApahetAviti / suzabdena dAkSiNyaM vizeSitam / 'pareSAM ' anyeSAm / katham ? ityAha'ujjhitasvakAryavyApAraH ' parityaktAtmaprayojanapravRttiH, 'tataH' kAraNAt bhavati 'grAhyavAkya:' anullaGghanIyAdezaH / tathA 'anuvarttaater' abhISTaceSTitaca 'sarvasya' dhArmikalokasyeti hRdayam / sa hi dAkSiNyaguNenAkAmo'pi dharmamAsevate / kSullakakumAravat kira sAgee nayare puMDarIo nAma raayaa| kaMDarIo se bhAyA juvarAyA ya / tassa ya svohAmiva suraMgaNA jasabhaddA bhAriyA / sA kayA kayasiMgArA nijjhAiyA naranAheNa / kusumasaraveyanAvihuriyahiyaeNa patthiyA ya do tini vArAo neccha bhaNai ya / kaha bhANovi na laJjasi ? tao na eyaMmi jIvaMte esA mamaM icchatti chiDaM lahiUNa ghAioNeNa kaMDarIo / tao vinnAyaparamatthA natthi eyassa akaraNijaMti sIlabhaMgabhIyA palANA jasabhaddA | kahANayaviseseNa pattA sAvatthi / daTThaNa viyArabhUminiyaMtAo sAhuNIo laggA piTThao pattA taduvassayaM / paDiyA pAesu kittimamayahariyAe / dhammalAbhapuvvamAsAsiyA tIe / eIevi ruyaMtIe niyataMtaM niveiUNa maggiyA pavvajjA / uciyatti pavvAviyA vihiNA / pAvAliyA pavvajjA / navaraM pacchanno ganbho maM na pavvAvehiti mayaharigAe puvi na siTTho so paidiNaM pavaDhio / pucchiyAe ya sAhiyo sanbhAvo / mayahariyAevi siDhuM sejAyarIe / taeva mAi piibhUyAe pacchannaM paDijAgariyAe jAo se dArao salakkhaNotti parivAlio aTThavAso / tao pavvAvio ajayaseNasUriNA / kayaM se nAmaM khuDDugakumArotti / parivAliyaduvA lasavAsasAmannapariyAo kayAi vasaMtasamae daDUNa taruNavaggaM vivihakI svopajJavRttiyuktam // 11 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAhiM kItaM paDibhaggo sNjmaao| tao aTTavasaTTeNa sAhio sambhAvo saMghADaillassa / teNAvi aNusAsio jAhe na bujjhai, tAhe niveiyaM jaNaNIe / tIevi bahuvihamaNusA siUNa jAhe na bujjhai, tao vRtto- putta ! dubAlasavAsANi saicchAe tae sAmannamaNucinna - miyANi mahavayaNeya tattiyaM pAlesu / tao dakkhinnasArayAe Thio tattiyaM kAlaM / tayaMte pucchiyA jaNaNI bhaNai-mama jaNaNibhUyaM pavattiNi pucchAhi / pucchiyAe tIravi amuhassa kAlaharaNaMti kAUNa paDicchAvio duvAlasavAsANi / evaM AyarieNa uvajjhAe - NAvi dhAriovi jAhe na ciTThai tAhe aho ! dAruNo kammapariNAmoti bhAvayaMtehiM tehiM savvehiM ubvehio / navaraM puttasiNehamohiyAe jaNaNIe cirarakkhiyaM muddArayaNaM kaMvalarayaNaM ca samapiUNa bhaNio - sAge tuha cullapiyA puMDarIo rAyA, tassa eyAI daMsejasi jeNa parinnAyamuddArayaNo tuha rajabhAyaM deitti paDivajiUNa gahiyaveso ceva patto sAgeyaM / AvAsio rAyabhavaNegadese / takkAlaM ca rAyabhavaNaMgaNe pavattaM mahApecchNayaM / milio pahANalogo / ahaMpi cirakAlAo ajja pecchaNayadaMsaNasuhamaNuhavAmitti kAuM patto khuTTagakumArovi / jAyamArUDharaMgabharaM mahApecchNayaM jAva ya kiMci sAvasesA jAmiNI na ya pAriosiya paDaiti AlasseNa niddAiyA naTTiyA / tao mA raMgabhaMgo houtti tIe bohaNatthamuggIyaM mayaharigAe - "suTTu gAiaM suDDu bAiaM suTTu nazciyaM sAmasuMdari ! | aNupAliyadIharAiyAo sumiNate mA pmaaye"| taM ca soUNa paDivudvega pakkhittaM kaMbalarayaNaM cellaeNa, juvarAeNa jasabhadeNa. kuMDalaM, sirikaMtAe satthavAhIe hAro, jayasaMdhimaMtiNA kaMkaNaM, kannapAlamahAmiMTheNa rayaNaMkuto / paMcavi eyANi lakkhamollANi nivaDiesa rAyAipasAesa jAo naTTiyAe mahAlAbho / pabhAe puTTho rannA cellago kIsa tumaM tuTThosi / teNAvi sAhio sa vRttaMto 1 'bhaNiyaM' ityapi /
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharanaprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 12 // jAva rajjatthI samAgaomhi / dasiya muddArayaNaM / ranA bhaNiya tA giNhAhi hiyaicchiya maMDalaM / cellaeNa bhaNiyaM-alaM rajjeNa, suviNayamettaMmi jIviyammi saMjamamevANupAlissAmitti / jasabhaddega siTTha ahaMpi, buDDho rAyA tA rajjaM gihAmitti citato eyAe vivohiomhi / sirikatAe vuttaM ahaM cirapavasiyassa satyavAyassa tA purisaMtaramabhisAmitti viyappaMtIeyAe vighohiyamhi / maMtiNAvi niveiyamahamanega rAigA pobhitro ki niyasAmiyaM ghAemi na vetti ? ciMtAulo eyAe saMbohiomhi / karmapAleNavi kahiyaM-ahamamugega verinariMdeNa bahudavvaM dAUNa paTTahatthi maggio mArAvio vA kiMkAyavvamUDho eyAe veyAviomhitti / tao rAiNA acchalaM tumhANaM sabvesi kareha hiyaicchiyAIti vuttehiM sudesaNAsavaNapaDibuddhehiM gahiyA savvAha khuDDagakumArasamIve pavvajA / sehiM sahio samAgao gurusamIvaM khuddddgkumaaro| kulANurUvameyaMti pasaMsio guruhiM / jAo sakajasAhagotti / evameeNa saMjamo dakkhinnaguNeNa ciramaNupAlio pariNAmamuhAvaho ya saMvuttotti // 15 // atha navamaM guNamAzrityAha| lajjAluo akajaM vajjai dUreNa jeNa taNuyapi / Ayarai sayAyAraM na muyai aMgIkayaM kahavi // 1 // . 'lajAluo' iti prAkRtazailyA lajjAvAn 'akArya' kutsitakRtyaM, naJaH kutsArthatvAt 'varjayati' pariharati 'dareNa' viprakarSaNa 'yena' hetanA tena dharmAdhikArIti prakRtena yogH| 'tanukamapi stokamapi / uktaM ca-"avi girivaragaruyaduraMtadukkhabhAreNa jaMti paMcataM / na uNo kuNaMti kammaM sappurisA jaM na kAyavvaM ||1||"'aacrt' anutiSThati 'sadAcAra' zobhanavyavahAraM, tasyAlajaAhe. tatvAta / tathA 'na' naiva 'muzcati, ujjhati 'aGgIkRta' ArabdhaM dharmamiti gamyate / 'kathamapi' snehabalAbhiyogAdinApi prakAreNeti // 12 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ lajAhetutvAdArabdhaparityAgasya / tathA cAha-"dare tA annajaNo aMge ciya jAI paMcabhyAI / tesiM ciya laJjiJjai pAraddhaM pariha| tehi // 1 // " prAyaH sukulotpanna evaMvidho bhavati / iti gAthArthaH // 16 // ___ ihodAharaNam-. .. ___egami nayare caMDaruddo nAmAyario viharai / so ya kira. saMjalaNasIlo pae pae sAhaNaM rusaitti kohodayamIrU minovassae jjhANakoTThovagao ciTThai / anayA ego se dvipuco navapariNIyanevaccho kelikilavayaMsaparigao tmujaannmaago| tao parihAsavaMdaNeNa vaMdiUNa sAhugo vuttA taMmittahiM-bhayavaM ! esa amha vayaMso kurUvakannayAlAbhAo veraggio tumha samIve pbhumaago| tao kelikilA eetti na diti sAhuNo tesimuttaraM / jAhe docapi tacaMpi kolAhalena sajjhAyavigdhaM kariti tAhe sAhUhi bhaNiyA -jai evaM gacchaha iha nAidure amha gurU pvaavehii| gaMtaNa gurusamI taheva bhaNiumAradvA / tao jjhANavAghAyakuvieNa bhaNiyaM sUriNA jai saccameyaM tA sigghamAgaccha / hasaMto samAgao daaro| khelamAlayabhaIe laMciuM pavattA mUriNo / tAhe te vayaMsA sasajjhasA -mA mA bhayavaM ! evaM karehi, parihAso esa amhehiM kaotijAva jaMpati tAva lahahatthayAe daralaMcioesa citiu pavatto / lajija idANi 'daradIkkhiehiM paribhamaMtehiM tA saMpayaM pAraddhanivvAhaNameva seyaM / jao-"alasAyaMteNavi saJjaNeNa je akkharA samullaviyA / te pattharaTaMkukkIriya vva na hu annahA hati // 1 // " evaM bhAviUNa bhaNiyaM-bhaya ! mA eesiM suNehi / ahaM tuma ca ettha pamANati / pariyANiyapariNAmena pavvAvio guruNA / uvAlaMbhabhIyA palANA iyare / cellaovi pahaTThamuharpakao vaMdiUNa guruM 1. "cira-" ityapi //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** dhameranaprakaraNam svopajJagRttiyuktam * // 13 // *** * bhaNiumAraddho / damagabhAvaM moyAviUNa dvAviohaM bhadaMtehi cakkavaTTipae / kiMtu pabhAe pabhUyasayaNA meM io vAvissaMti, tA kareha pasAyaM rayaNIe desaMtaragamaNeNa / Ayariehi bhaNiyaM-ahaM rattIe na pecchAmi tA pehehi maggaM jeNa suheNa paJcAmo / Agao sohiUNa khuDDago / pasthiyA dovi / annAyanisAcaro gurU pae pae pakravalaMto, eriso maggo sohiotti bhaNaMto sIsaM sIse daMDeNa tADei / teNAvi esa mahappA mae saMtAve pADiotti saMviggeNArovio piTThIe / tahAvi aMdhayAradoseNa parivarakhalaMtaM tamAyariyA puNo puNo tA.ti bhaNaMti ya-are du(seha ! eriso maggo visohio| sovi aho ! me ahannayA jamesa mahappA erisavasaNamuvaNIo / pabhAe vissAmaNAiNA tahAjaissaM, jahA saMtAvavirahio suhabhAyaNaM bhavissaitti bhAvito sujjhANaM pAviUNApucakaraNakha| vagaseDhikameNa kevalI saMvutto / suhaM suheNa ya gaMtuM pavatto / tAhe AyariyA vimhiyA upasaMtakovA ya pucchaMti-ajo! kIsa saMpayaM na khalasi ? teNa bhannai-jeNa suTTa pecchAmi vatiNIM / sUrIhi bhaNiyaM-cakkhaNA nANeNa yA ? so beda nANeNaM / keriseNa chAumathieNa kevalieNa vA ? bhayavaM ! kevalieNaMti / tathvayaNamApanniUNAuTTA mariNo kevalI AsAiotti appANaM nidiu~ pavattA / | etyaMtare pahAyA rayaNI, divA ya kesuluMcaeNa komale tassa matthae ruhirAhuNA dNddphaarvnnaa| AyariehiM viciMtiyaM ca-dhiratyu me paMDiccassa, dhiratthu me vayapariNAmassa, dhiratyu me dIharasamaNabhAvassa, jeNa bhae esa kohapisAo na vasIkao / peccha eeNAjadiNadikkhieNAvi vidvattaparamovasameNa sakajamArAhiyaMti / evaM mahAraggamaggalaggA mariNovi kevalamuppADiUNa kameNa pAviyA nevyuipuraMti / evaM lajAluNA caMDarUddamarisIseNa sAmannamAsAiyamArAhiyaM ceti / / atha dazamaM dayAlutvaguNamAha *** * // 13 // *
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlaM dhammassa dayA tayaNugayaM savvamevaNuTThANaM / siddhaM jiNiMdasamae maggijai teNiha dayAlU // 17 / / / / 'mUla' AdyakAraNaM 'dharmasya uktaniruktasya 'dayA' prANirakSA / yato'syA eva rakSArtha zeSavratAni / tathA cA'vAci-"ahiMsaiSA matA mukhyA svargamokSaprasAdhinI / asyAH saMrakSaNArtha ca nyAyyaM satyAdipAlanam // 1 // " tathA-"narte mRdaM yathA kumbho narte bIjaM yathAGkaraH / nirmAlinyastathA dharmoM narne syAjIvarakSaNam // 1 // " 'tadanugata' tatsahabhAvi 'sarvameva' vihArAhAratapovaiyAvRttyAdisadanuSThAnaM 'sida' pratItaM 'jinendrasamaye' pAragatAgame / uktaM ca-"na sA dIkSA na sA mikSA na tajjJAnaM na tttpH|n taddAnaM na tadvayAnaM dayA yatra na vidyate ||1||"'mRgyte' anviSyate 'tena' kAraNena 'iha ' dharmAdhikAraprastAve ' dayAluH' dayAzIlaH / idamatra tAtparyam-yaH svata eva dayAluH sa sukheneryAsamitipratyupekSaNAdau pravartate, ato dharmayogyo bhavati dharmarucivat / zrUyate cAgame-. ____ kacit kulaputrakaH paralokabhIrugRhavAsamArambhabahulamavadhArya tApasAnAM madhye pravrajitaH / tAnapi kandamUlotpATanAdyArambhapravRttAna- | valokya saviSAdo jajJe / yataste'pi kila caturdazyAditithiSvanAkuTTimAghoSayanti svakIyAzrame / tato na ko'pi tasmin dine puSpaphalakandAnayanAya vanaM prati gacchati / so'pi dharmarucistadekaM dina bahumanyamAno'ho ! sundaraM bhavati, yadi sarvadeyamanAkuTTirudaghuSyateti cintayanAsAJcake / kadAcidAsammamArge sAdhU vrajantAvAlokya bhadrakatayA tAvapRcchan-bho tapodhanau! kimaraNyaM prati prasthitI yuvAm ? kiM bhavatAM dharme'dyAnAkuTTina vidhIyate ? tamRjuzIlamAlokya sAdhU pratyUcatuH-tApasakumAra ! asmAkaM dharme sarvadAnAkuTTi 1 "kuTaya" ityapi //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopaca // 14 // rekha / yato vayaM na kadAcanApi sacetanAM pRthvImupamardayAmaH / na sacetanaM vAri vyApArayAmaH / nApyanekasattvavyApattihetuvaizvAnaramuddIpayAmaH / na cApi tRNalatApravAlapuSpaphalakandAdivanaspatIna saMghaTTayAmaH, utpATayAmo, bhugmahe vA / ato'smAkaM dharme sarvadA'nAkuDireveti / zrutvedaM dayAzIlatayA tAbhyAmeva saha gatvA gurorAtmAnaM nivedya prabajitaH suprabajitazca babhUva dharmaruciriti // 17 // idAnImekAdazaM guNamAhamajjhasthasomadiTThI dhammavicAraM jahaTThiyaM muNai / kuNai guNasaMpaogaM dose dUraM paricayai // 18 // ____madhyasthA kvaciddarzane pakSapAtavikalA saumyA ca pradveSAbhAvAdadRSTidarzanaM yasya sa 'madhyasthasaumyadRSTiH' sarvatrAraktadviSTa ityarthaH / 'dharmavicAraM nAnApASaNDamaNDalImaNDapopanihitadharmapaNyasvarUpaM 'yathAvasthita saguNanirguNAlpabahuguNatayA vyavasthitaM kanakaparIkSAnipuNaviziSTakanakArthipuruSavat 'muNati' buddhadhate. ata eva 'karoti vidadhAti 'guNasaMprayoga' guNaH jJAnAdibhiH saha saMbandhaM 'doSAn' guNapratipakSabhUtAn 'dara' iti dareNa 'parityajati' pariharati somavasubrAmaNavat- teNa kira dubhikkhe kuTuMba nivvAhiuM suddapariggaho ghio| na ya taM jIviyaMti veragagao suddhinimitta patthio pADaliputaM / aMtarA ya baMbhagasunhamappa tappAiyaM baMbhaNanivAriyaggidAha daguNa maraNaMpi avihiNA na suMdaraMti bhAveto patto egaM sannivesaM / paviTTho egassa anvattaliMgiNo maDhiyAe / sovi cariyAkAlo badaha / atihI ya tumati ciTTha maDhIyAe vottUNa paviTTho gAma / khaNaMtare viulagahiyabhatto patto ya / bhutaM paarsa vehipi / patthAve pucchio somavasaNA keriso tumha dhammo ? kiM vA ettha tataMti ? teNa bhaNiyaM-bhaTTa ! egassa guruNo amhe do sIsA Asi / aciradikkhiyANamamhANa parokkhIbhUo gurU / uvaiTuM ca teNa amhANaM // 14 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ -'suhaM soyavyaM, miTTha bhuMjeyadhvaM, loyappio appA kaayvyo| na ya eyassa attho khio| tI ahaM sabuddhIe iha gAme ciTThAmi / maMtosahAihiM logassuvagAraM karemi / ao ceva loyappio bhoyaNaM ca miTTha pAvemi / esA ya majjha sejA tohaM suhaM suvAmi / ettiyaM tattaM mae nAyaM / paramatthaM puNa guruNo jANAMti / tao ciMtiyaM somavasuNA-sohaNo gurUvaeso, na puNa esa prmttho| bhaNiyaM ca kahiM puNa te gurubhAyA / siTThamiyareNa amugatthagAme ciThThati / duiyadivase tattheva gao somavasU , milio tassa / teNAvi kayamuciyaM bhaNiyaM ca bhoyaNAvasare-ehi mae saddhi / caliyA dovi / pavisaMto gAmeM bhaNio egeNa avvattaliMgIehiM mama gehe pAli kheDasu / teNa bhaNi esa pAhugaNo / ehI tao esovi, tumaMpi ehatti bhaNaMteNa teNa nIyA dovi. gihaM / kayaM calaNasoyAiyaM / bhuttA dovi sambakAmaguNiyamAhAraM / gayA saTThANaM / pucchio baMbhaNeNa so samAyAraM / teNAvi kahiyapugvavuttaM / teNa bhaNiyaM mahamegaMtariyaM bhuMjAmi tao miTThe hoi / jjhANajjhayaNaparisaMto jattha va tattha va suhaM suvAmi / nIrIhacittotti pio sabaloyassa / evaM guruvayaNamArAhemi / tao somavasU sohaNataro esa, kiMtu gaMbhIro gusvaeso na najai sambhAvotti bhAveto patto pATaliputtaM / tattha kira pasiddho tiloyaNanAmo paMDioti go tassa gehaM / pavisaMto aNavasarotti paDicchAvio dovArieNa / tAva ya gahiyakusumadaMtavaNo samAgao pusskbddddgo| so puNa maggijaMtovi daMtavaNamadAUNa paviTTho abhaMtaraM / khaNaMtare nimgaMtUNa sabassa dAumAradvo / kimesa putrimadito ? kimiyANi deitti 'punchie somavasuNA siTuM dovArieNaM / padamaM pahuNo dine goravaM hoi iyarahA avannA / taduvariyaM sesANaM sesA ceva bhavai / etthaMtare 'tadAsanagihe do purisA AyamaNaM maggati / dinamegassa egAe taruNIe taM 'calugAe, 1 "pucchio" ityapi / 2 'tadAsanni' ityapi / 3 "vAlugAe" ityapi / .....
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana prakaraNam svopajJavRttiyuktam // 15 // bIyassa dIhadaMDaeNa ullaMkaraNa / tatthavi puDheNa kAraNaM siddhaM dobArieNa / paDhamo eyAe bhattA, bIo parapuripo, ao eyassa evaM ceva dAumuciyaMti / aho! nIimatto parivAroSi paMDiyassati 'citirassa bhaTTassa samAgayA gahiratUrakhA, pUriyadiyaMtarA, paDhaMtabhUribhaTTacaTTA, sibiyArUDhA, duvArAsanamegA trunnii| pucchiyaM somavasuNAkA esA? kimevamAgacchaitti / teNa bhaNiyaM-esA paMDiyadhyA, rAule pAyapUraNeNa pattasaMmANA sagihamAgacchA / kahati suNa rAiNA pAolaMbio-"tena zuddhena zuddhapati" to imIe pUrio 'a-"yatsarvavyApakaM cittaM malinaM doSareNumiH / sadvivekAmbusaMparkAttena zuddhena zuddhayati // 1 // " tAva ya paviTThA gihameSA / samAicchiyA jaNaeNa, pariyoNa ya / aho! pariyaNovi imassa paMDiotti vimhio laddhAvasarI gao sabhAgayassa paMDiyassa paas| kayAbhivAyaNo pattassamANo niviTTho uciyAsaNe / etthaMttare gurujAyA mae suviNe bhusA tA karehi me visohiti vinato keNa ya baDueNaM tiloyaNo / tattalohanAriavaruDaNAo te suddhiti ghuse abbhuvayaM baDageNa / kayA aggipanA lohnaarii| tamAliMgato so gahio puSvaniuttapurisehiM / suddho suddhoti paDiyA tAlA / tAva somavasuNAvi sayusaMtaniveyaNapubvamaggiyaM pacchittaM / paribhAviUNa gahiyANeNa do maTTiyAgolagA ullo sukko ya / pakvittA kuDe ullo vilaggo tattha na iyaro / sao bhaNio somavam , bhaTTa ! sukkagolagasamo tumamao suddho ceva / puNo bhaNiyaM somavasuNA vayagahaNaM kAumicchAmi, kerisassa guruNo samIce karemi ? bhaNiyaM paMDieNa-jo 'suhaM soyavvaM, miTuM bhuMjiyavaM, loyappio appA kAyayo ti eesi tiNhaM payANamatthaM yujjhai, pAlei ya, niSpihoya savvahA, tassa samIve paccayAhi / somavasuNA bhaNiya, ko puNa eesi payANamattho ? paMDieNa bhaNiyaM-jo rAgadosavirahio pari.1 "ciMtitassa" ityapi / 2 kvacit "a" nAsti / // 15 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56016 cAraMbhapariggaho suhajjhANovagao suyai so suhaM suvai / jo mahuyaravittIe akayamakAriyaM muhAladdhaM savvapANipIDAparihAreNArataduTTho bhuMja so pariNAmasuMdaraMti miThThe bhuMjai / jo maMtamUlosahAiyauvayAramakarito paraloyANuTThANasArayAeM savvaloyANa vallaho ho so loya fpati bucca / nirIho jo bhattANurattaloyAo na dhaNadhannahirannasuvanAi samIhaiti / evamavahAriyabhAvattho calio gurumabhisiuM mAhaNo / milio egattha ujjANe sughosaguruNaM / vaMdiuNa pucchio puJcabhaNiyapayANamatthaM / sAhio jahutto gururhi / nirIhattajANaNatthaM ciTThio tattheva ratiM / diTThamAvarasathAikiccaM sAhUNaM / jAva sajjhAyaM kAUNa pattA sAhuNo / AyariyA ya vesamaNovavAyamajjhayaNaM pariyaTTiuM pavattA / tappabhAveNa ya samAgao vesamaNasuro / TThio nisuNato / parisamatte taMmi aho ! susajhAiyaM susajjhAiyaM bhaNato paDio gurucalaNesu / vinnaci pavatto--bhayavaM ! tuTThohaM tuhmANaM, vareha varaM, hirannaM vA, suvannaM vA, dupayaM yA, cappayaM vA jaMbhe royar3a taM savvaM saMpAemi / AyariehiM bhaNiyaM - dhammalAbho te bhavau na keNAvi kiMcaNe paoyaNaMti / tAhe aho ! bhesuddhaM jamma jIviyaMti jayaMto uoiyadisAmaMDalo vaMdiUNa guruM gao sahANaM sukharo / somavasUvi aho ! nirIhati parituTThasAhiyasabhAvopAvio gurUhiM / jAo saMjamA hago / eyArisI majjhattho dhammArihotti / / 18 / / atha dvAdazaM guNarAgiNaM svarUpaphalopadarzanadvAreNAha - guNarAgI guNavaMte bahu mannai nigguNe uvehei / guNasaMgahe pavattai saMpattaguNaM na mayalei // 19 // guNeSu dhArmika lokabhAviSu rajyatyevaMzIlo 'guNarAgI' / 'guNavantaH' guruguNabhAjo yatizrAvakAdIn 'bahu manyate' manaH prItibhAjanaM karoti / aho ! dhanyA ete, sulabdhameteSAM narajanmetyAdi / tarhi nirguNAnindatItyApannam / yathA devadatto dakSiNena cakSupA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ maraja + svopavRttiyuktam prakaraNam // 16 // + pazyatItyukte vAmena na pazyatItyavasIyate / tathA cAhureke-"zatrorapi guNA grAhyA doSA yAcyA gurorapi" iti cennetadevaM dhArmiko| citamityAha-nirguNAnupekSate' asaMkliSTacittatayA teSAmapi nindA na karoti / yataH sa evamAlocayati-"santo'pyasanto'pi parasya doSA noktAH zrutA vA guNamAvahanti / vairANI vaktuH parivarddhayanti zrotuzca tanvanti parAM kubuddhim // 1 // " tyA-"kAlaMmi aNAIe aNAidosehi bAsie jIve / jaM pAviyaha guNovi hutaM manneha mahacchariyaM // 1 // bhUriguNA 'virala ciya ekaguNo bahujaNo na samvattha / nidosANavi bhadaM pasaMsimo thevadosevi // 2 // " ityAdi saMsArasvarUpamAlocayatrasau nirguNAnapi na nindati, kiMtUpekSate madhyasthabhAvenAsta isyarthaH / tathA guNAnAM saMgrahe samupAdAne 'pravarsate' yatate / saMprAptamaGgIkRtaM guNaM samyagdadarzanaviratyAdikaM 'na malinayati' na sAticAraM karoti / guNarAgitvasya phalametat / anyathA guNarAgitvameva na syAt / iti gAthArthaH // 19 // + te pUrNa samyagdadarzanaviratyAdika + lamatat / anyathA guNarAgitvameva + cAtra dhanasArthavAhabakacUDau / vAsAtavasusiyaMge sajjhAyajmANaghAvaDe muNiNo / daI guNANurAyA AuTTo satyavAho so // 1 // gurubhattinivbharamaNo dANaM dAUNa pattasaMmattI / jAo kameNa dhanno kallANaparaMparAbhAgI // 2 // + + + jAo guNANurAo pudhvamasaMtoSi kalassa / pecchaMtayassa aNavarayameva muNiNo guNAute // 1 // tatto bahumANAo niyamaggahaNaM ca pAlaNaM thirayA / paDivanaguNA na hi teNa khaMDiyA pANacAevi // 2 // 1 "viralA ciya" ityapi // // 16 // + +
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ * udAharaNaddhayamapi pratItamiti na likhyate / atha trayodazadharmAdhikAriguNasyAvasaraH, sa ca satkatha iti viparyaye dopadarzanadvAreNa tamAhanAsaha vivegarayaNaM asuhakahAsaMgakalusiyamaNassA dhammo vivegasArotti sakaho hoja dhAmatthI // 20 // 'nazyati' ati 'vivekaranaM' vivekaH sadasadvastuparijJAnaM, sa eva rabamajJAnadhvAntAntakAritvAt / azubhakathAH khyAdikathAH sapta / tathA cAgamaH-"satta vigahAo pannattAo taMjahA-itthikahA, bhattakahA, desakahA, rAyakahA, miukAluNiyA, dasaNabheyaNI, carittameyaNI / tatrAdyAzcatasraH prasiddhA eva, tathApi kizcidaddizyate / tatra svIkathA-"sA tanvI subhagA manohararuciH kAntekSaNA bhoginI, tasyA hArinitambabimbamathavA viprekSitaM sabhravaH / dhika tAmuSTagati malImasatarnu kAkasvarAM durbhagAmitthaM sIjanavanindanakathA re'stu dharmArthinAm // 1 // " bhaktakathA-"aho! kSIrasyAnaM madharamadhagAvAjyakhaNDAnvitaM cedrasaH zreSTho dano mukhamukhakaraM nyaJjanebhyaH kimanyat / na pakvAnnAdanyadramayati manaH svAdatAMbUlamekaM parityAjyA pAzerazanaviSayA savedaveti vAttoM // 2 // " dezakathA-"ramyo mAlavakaH sudhAnyakanakaH kAMcyAstu kiM varNyatA, durgA gUrjarabhRmirudbhaTabhaTA lATAH kirATopamAH / / kazmIre varamuSyatAM sukhanidhau svargopamAH kuntalAH, vA durjanasaGgavacchabhadhiyA dezI kathaivaMvidhA // 3 // " rAjakathA-"rAjAyaM ripuvAradAraNasahaH kSemakarazcaurahA, yuddhaM bhImamabhUttayoH pratikRtaM sAdhvasya tenAdhunA / duSTo'yaM mriyaMtA karotu suciraM rAjyaM mamApyApuSA, bhUyo bandhanibandhanaM budhajanai rAjJAM kathA hIyatAm // 4 // ' tathA 'miukAluNiyA' iti zrotRhRdayamArdavajananAnmRdvI, sA cAso kAruNikI ca kAruNyavatI mRdkaarunnikii| putrAdiviyogadAvadaHstimAtrAdikatakArupyarasagarbhA pralApapradhAnetyarthaH / tadyathA ***********
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana prakaraNam // 17 // - " hA putta ! hA pusa ! hA vaccha! hA vaccha ! mukAmi kahamaNAhAhaM / evaM kaluNapalASA jalaMtajalaNea sA paDiyA" / / 'darzanabhedinI' jJAnAdyatizayataH kutIrthikaprazaMsAdirUpA / tadyathA - "sUkSmayuktizzatopetaM, sUkSmabuddhikaraM param / sUkSmArthadarzibhirdRSTaM, zrotavyaM bauddhazAsanam // 1 // " ityAdi / evaM hi zrotRRNAM tadanurAgAt samyagdarzanabhedaH syAditi / 'cAritrabhedinI' na saMbhavantIdAnIM mahAvratAni, pramAdabahulatvAdaticArapracuratvAdaticArazodhakAcAryatatkArakasvAdhusAdhvInAmabhAvAt / jJAnadarzanAbhyAM tIrthaM pravarttata iti jJAnadarzanakRtyeSvevAdaro vidheya iti / bhaNitaM ca "sohI na asthi navi diMtakaritA navi ya kei dIsaMti / titthaM ca nANadaMsaNaniavagA ceva vocchinnA // 11 // ityAdi / anayA hi pratipannacAritrasyApi tadvaimukhyamupajAyate, kiM punastadabhimukhasyeti cAritrabhedinI / ityetAsu saGgo'tyAsaktiH tena kaluSitaM mano'ntaHkaraNaM yasya sa tathA tasyetIdamatra tAtparyam - vikathApravRttI hi prANI prAyo rAgadveSavAn bhavati, tadvazAcca na yuktAyuktaM vivecayati svArthahAnimapi na lakSayatIti / 'dharmaH' punaH 'vivekasAra:' eva hitAhitAvabodhapradhAna eva bhavati, sAvadhAraNatvAdvAkyasyeti / dhArmiko hyevamAlocayati -- " yAvatparaguNadoSaparikIrttane vyAvRttaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe dhyAne vyagraM manaH kartum // 1 // " 'iti' asmAddhetoH satyazobhanA tIrthakaragaNadhara maharSicaritagocarAH kathA vacanavyApArA yasya sa 'satkatho' 'bhUyAt' bhavet 'dharmArthI' dharmacaraNAbhilASuko yena dharmaranArhaH syAt / iti gAthArthaH // 20 // atha supakSayuktazcaturdazaguNavAnucyate aNukUla dhammasIlo susamAyAro ya pariyaNo jassa / esa supakkho dhammaM niraMtarAyaM tarai kAuM // 21 // iha pakSaH parigrahaH parikara ityanarthAntaram / 'pakSaH parigrahe'pyuktaH' iti vacanAt / zobhanaH pakSo yasya samupakSaH / tameva vize svopajJavRttiyuktam / / 17 / /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ % % % peNAha - 'anukUla' dharmAvibhakArI 'dharmazIlaH' dhArmikaH 'susamAcAraH' sadAcAracArI 'parijanaH' pratIto yasya eSa supakSo'bhidhIyate, sa ca dharma 'nirantarAyaM' niSpatyUhaM 'taraha' iti zaknoti 'karttuM anuSThAtumiti / iha bhAvArtha:- anukUlo dharmaprayojanAni kurvataH protsAhakaH sAhAyyakarttA ca syAt / dharmazIlo dharmaprayojaneSvabhyarthito nAbhiyogaM manyate, api tvanugrahamiti / susamAcAraH rAjaviruddhAdi - kRtyaparihArI dharmalAghavaheturna bhavet / ata evaMvidhaH supakSo dharmAdhikArI syAditi / ihANaNukUlapariya udAharaNaM puMDaNe nare divAyaro inbho ahesi / tassa ya joimaIkucchisaMbhavo pabhAkaro putto / buddhabhattANi savvANi / annayA vANikoNa gao pabhAkaro harithaNapuraM / tattha ya jiNadAso seTThI / tassa bhAriyA paumasiri dhUyA ya orAlasarIrA jiNamaI nAma / susAvagANi savvANi / tesi bhaMDasAlAe bhaMDaM nikkhittaM pabhAkareNa / jiNamaIrUve bADhamajjhovavatreNa jAr3ao jiNadAso / so bhaNai sAvagassa dAhAmi, na tumhArisamicchAdiTThissa / natthi uvAyaMtaraMti so kavaDeNa sAvagataM sikkheha / dhammaM suNei / cer3ae baMdaI / sAhuNo ghayagulavatthAiehiM paDilA bhei / suNamANassa u bhAvao pariNao dhammo / maMdarAgo ya jAo, dArigAe ubariM / sAhUNa sambhAvaM kahiUNa gahiyANuvvao sAvao jAo / vinnAyaparamattheNa dinnA se jiNadAseNa jiNamaI / taM gahAya gao puMDavadvaNameso / tao jigama sAsUna gaMdAo bhagaMti / yuddhassa pAesa paDAhi, bhikkhU vaMdAhi / sA necchai / tao tAhi khiMsijjar3a / tAhe pabhAgaro gage TThAi / icchAe sAhuvaggaM paDilA bher3a / annayA mAyApiIhiM bhaNio -- putta ! bhikkhugo nimaMtehi / so necchacha / tahA viggahaM paTTadha / yasa bhicchuehiM vijAhiM maMtiUNa phalaM itthe dinaM / tAhe vANamaMtarIe ahiDio gharaM gao bhAriyaM bhaNa
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratramakaraNam // 18 // *+36-1-9 bhicchraNa bhattaM demo / sA necchada / to sayameva kAumArado / sAvigA gaMtUNa kharINaM kahei / tehi jogapaDibheo dino / teNa pIyameNa / vANamaMtarI naTThA | sAbhAvio jAo kimesa AraMbhoti pucchacha / tIe bhaNiyaM - tumae ceva bhikkhUrNa bhantamAraddhaM / so bhagai - sAhU mottUNAmassa na demi / kahamammA piurhi maNA na vaMciomhi / tao taM kAsuyabhattaM sAhUNaM dinaMti // evamaNaNukUle pariyaNe aMtarAyaM saMbhavai / teNa bhannar3a - aNukUladhammasIlAivisiTThapariyaNo dhammArihoti // 21 // idAnIM paJcadazaM dIrghadarzi(tva) guNamAha ADhavaI dohadaMso sayalaM pariNAmasuMdaraM karja / bahulAbhamaSpakesaM salAhaNijaM bahujaNANaM // 22 // 'Arabhate' pratijAnIte dIrghapariNAmasundaraM, kAryamiti gamyate, kriyAvizeSaNaM vA / draSTumavalokayituM zIlamasyeti 'dIrghadarzI ' 'sakalaM' samastaM 'pariNAmasundaraM' AyatisukhAvahaM 'kArya' kRtyam / tathA 'bahulA' pracurAbhISTasiddhikaM 'alpakleza' stokAyAsaM 'zlAghanIrya' prazaMsanIyaM 'bahujanAnAM svajanaparijanAnAM, ziSTAnAmiti bhAvaH / sa kila pAriNAmikyA buddhadhA sundarapariNAmamaihikamapi kAryaM karoti / dhanazreSThitato dharmasyApi sa evAdhikArIti / yata uktam - "buddhijuo Alocai dhammaTThANaM uvAhi parizuddhaM / jottamapaNo thiya aNubaMdhaM deva jatteNa // 1 // " ko puNo ghaNaseTThitti rAyagihe nayare mahAdhaNo ghaNo seTThI hotthA / tassa ya payaibhaddAe subhaddAe gehaNIe cauro putA / dhaNapAlo, dhaNadevo, dhaNagovo, dhaNarakkhio ya / savvevi te suMderamaMdiraM kalAkusalA sojamaputrA ya / ghariNIo tesiM pahANakulubbhavAo kameNaM sirI, lacchI, dhaNA, 1 "Arabhara" ityapi svopajJavRttiyuktam / / 18 / /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhannAya / te jaNayapasAeNa nibaM suhiyA viharaMti / annayA seTThI pariNayavao paralogahiyaM kAukAmo ciMter3a-ee puttA mae ettiyaM kAlaM suhiNo kayA, saMpayaM puNa jar3a sunhA kAi gihakaAI ciMte, to maha pavvaeva sutthiyA havaMti / kA puNa eyAsiM gihaciMtAe uciyatti huM nAyaM, jA punAhiyA / sA kahaM nAyavtrA ? buddhIe / jao loyavAo - 'buddhI kammANusAriNI hor3a ' / emAi ciMtiUNa seTThiNA pAradvA tersi buddhIe paricchA / pavattio gihe Usako / nimaMtio tAsimappaNo sayaNavaggo, bhoyAvio sagorakhaM / zrutattare ya suhaniviTTho cittasAligAe / saMmANio kusumavilevaNataMbolAiNA / tassamakkhaM ca dhaNeNAhUyA suNhAo, paMca paMca sAlikaNe dAUNa bhaNiyAo ya / ee sammaM pAleyavtrA / jayA ya maggAmi tayA mama samappiyavvatti / tao visajio sayavaggo / kimettha tattaMti ? saviyako gao sahANaM / tattha jeMTThamuNhAe ete paMcavi ujjhiyA, jayA jAissara tayA jao tao apisAmitti kaTTa / boyAe eyaM caiva ciMtiyaM / navaraM choliUNa muhe pakkhittA / taiyAe suddhavatthebaMdhiUNAbharaNa karaMDigAe ThaviyA, tisaMjjhaM paDiyAriyA ya / cautthIe puNa samappiyA kulahare, patte pAuse vaviyA, ukkhayAya, paDiukkhayA ya kayA / tesiM paDhamavArise jAo kulo| bIe barase ADhagaM / taiyavarise khArI / cautthe kuMbhA / paMcamae kuMbhasahassANi / puNovi sayaNasamavAyaputraM maggiyA jesuhA / taeva kiccheNa sariUNa samappiA kuovi paMca kaNA / savahasA viyAe anne eeti sAhio sambhAvo / bIyAeva evaM caiva / navaraM te mae cholliUNa bhuttati / tahayAe gaMThibaddhA caiva samappiyA, kira bhae evaM caiva rakkhiyatti / cautthIe kuMciyAo samapiUNa bhaNiyaM mama jaNayagihesu ciTThati, sagaDAipesaNeNa ANAveu tAoti / seTThiNA bhaNiyaM, putti ! kIsa tae evaM kayaM ? / tIe bhaNiyaM - tAraNa samAiTuM pAleyavvA ee, te evaM caiva sammaM pAliyA bhavaMti / tao seTTiNA niyAhippAyaM sAhiUNa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ svopajJa dharmaravapakaraNam vRttiyuktam // 19 // bhaNiyA tabbaMdhuNo, kimetya uciyatti ? / tehi bhaNiya tumbhe ceva buddhiniuNA pamANaM / sedviNA dhutta jeSTA ujjhaNasIlA, tA jaM kiMci majjhagihe chArachagaNakayavarAi ujhiyavvaM tattha eyAe ahigaaro| kiMci raMdhaNakaMDaNasohaNAi, tami bIyAe niogii| taiyA bhaMDAgArasAmiNI / cautthI savvAhigAriNI / eyAe AeseNa sesAhiM hiMDiyavvaM / evaM ceva eyAo suhabhAiNIo bhavissaMtitti jAyamaNumayameyaM savvesi / tappamii tAsi nAmapasiddhI jAyA; ujhiyA, bhogavaI, rakkhiyA, rohiNIti / jAya ca sedvidharaM sutthaM / tao salAhio seTThI loeNa / teNAvi kayaM hiyaicchiya paralogahiyaMti / eriso dIhadaMsI dhammArihoti // 22 // idAnIM vizeSajJamamidhAtumAha- . .. vatthUNaM guNadose lakkhei apakkhavAyabhAveNa / pAeNa vizesannU uttamadhammAriho teNa // 23 // 'vastUnAM' dravyANAM sacetanAcetanAnAM dharmAdharmahetUnAM yA guNAn doSAMzca 'lakSayati' jAnAti 'apakSapAtabhAvena' mAdhyasthyasusthacetastayA pakSapAtayukto hi doSAnapi guNAna , guNAnapi doSAn vyavasyati samarthayati ceti / uktaM ca-"AgrahI bata ninIpati yukti tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yuktiryatra tatra matireti nivezam // 1 // " ataH 'prAyeNa' yAhulyena 'vizeSajJaH'. sAretaravedI 'uttamadharmAhaH' pradhAnadharmocito bhavatIti zeSaH / tena kAraNena sundarInandavat / uktaM ca-"eyAu hama laI imAo eyaMti jo visesajhU / so pAvai sAmannaM suMdarinaMdeNa etyuvamA // 1 // " iti gAthArthaH // 23 // sAMprataM saptadazaguNamAhabuDDo pariNayabuddhI pAvAyAre pavattaI neya / buDDANugovi evaM saMsaggikayA guNA jeNa // 24 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'vRddhaH pravayAH 'pariNatabuddhiH paripakvamatiH pariNAmasundaramatirityarthaH / 'pApAcAre' azubhakarmaNi pravartate naiva, sa hi kila | | yazAvasthitaM vastutattvamavabudhyate / atrodAharaNam-egassa rano duvihA maMtiNo taruNA, bur3A yA taruNA bhaNaMti-ee buDDA maibhaMsapattA na sammaM maMtitti / tA alameehiM amhe ceva phaannaa| annayA tesi paricchAnimittaM rAyA bhaNai-bho sacivA ! jo mama sIse paNhipahAra | dalayaha, tassa ko daMDo kIrai ? | taruNehi bhaNiyaM-kimetya jANiyatvaM / tassa sarIraM tilaM tilaM kapijjai, suhuyahuyA saNe vA chubbhi| tao rannA buDDhA pucchiyA / tehiM egate gaMtUNa maMtiyaM 'AsaMghayapahANA (aMteurappahANA) mahAdevI ceva evaM karei, tA tIe pUyA ceva kIrai / eyameyatthaM vatacaMti nicchiUNa bhaNiyaM-jaM mANusamerisaM mahAsAhasamAyarai, tassa sarIraM sasIsavAyaM kaMcaNasyaNAlaMkArehi alaMkijai / tuDega bhaNiyaM ratnA-sAhu vinAyaMti, sacadaMsiNotti ratnA te ceva pamANaM kayatti / / yato vRdvA nAhitahetupu pravattente / tato vRddhAnanugacchati yastanmatAnuvRttiparatayA sa 'vRddhAnugaH so'pyevameva pApe na pravartata iti bhAvaH / kena hetunA ? ityAha| 'saMsargakRtAH' sAGgatyajanitA guNAH 'yena' kAraNena prANinAM syuH / ata evoktam-"uttamajaNasaMsaggI sIladaridapi kuNai siilhuuN| jaha merugirivilaggaM taNapi kaNayattaNamuvei // 1 // " iti gAthArthaH // 24 // athASTAdazaM vinayaguNamadhikRtyAhaviNao savvaguNANaM mUlaM sannANadaMsaNAINaM / mokkhassa ya te mUlaM teNa viNIo iha pasattho // 25 // vinIyate apanIyate viliyate vATaprakAra karma yena, sa 'vinayaH' iti sAmayikI niruktiH| uktaM ca-"jamhA viNayai 1 "asaMdhayapa pahANA" ityapi /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamatraprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 20 // kammaM aTThavihaM cAuraMtamokkhAe / tamhA ayaMti viU viNaotti vilINasaMsArA // 1 // " sa vinayaH sarvaguNAnAM mUlaM vartate / yataH sUtram-"viNao sAsaNe mUlaM viNIo saMjao bhave / viNayAo viSpamukkassa ko dhammo kI to // 1 // " katamAnAm ? ityAhasajjJAnadarzanAdInAm / uktaM ca-"viNayA nANaM nANA udasaNaM dasaNAhi caraNaM tu / caraNAhiMto mokkho mokkhe sokkhaM aNAbAI. // 1 // " tataH kim ? ityAha-'cakArasya' punaHzabdArthasyaiSa yogH| 'te' punarguNA mokSasya mUlaM 'samyagdarzanajJAnacAritrANi | mokSamArgaH' (t01|1|) iti vacanAt / 'tena' hetunA vinItaH 'iha' dharmAdhikAre 'prazastaH' zlASitaH / kila yaH prakRtyaiva vinItaH | sa tadguNAdeva dharmamavAmotyArAdhayati ca / puSpasAlasutaphalasAlabat / iti gAthArthaH // 25 // tathAhi. magahamaMDalamaMDaNabhUo dhaNadhanasamiddhosAliggAmo nAma gaamo| tattha puSphasAlagAhAvaissa phalasAlo nAma putto ahesi / payaibhaddao payaiviNIo paralogabhIrU ya / teNa dhammasatthapADhayAo suyaM-jo uttamesu viNayaM pauMjai so jammaMtare uttamuttamo hoi / taoso mamesa jaNao uttamotti savvAyareNa tassa viNae pavato / annayA divo jaNao gAmasAmissa viNayaM paujato / tao ettovi imo uttamotti jaNayamApucchiUNa pavatto gAmasAmimolaggiuM / kayAi teNa saddhi gao rAyagihaM / tattha gAmAhivaM mahatayassa paNAmAikuNamANamAloiUNa imAovi esa pahAgotti paolaggio mahatayaM / tapi seNiyassa viNayaparAyaNamavaloiUNa seNiyamolaggiumAraddho / annayA | tattha bhagavaM 'vaDmANasAmI samosaDho / seNio sabalavAhaNo vaidiuM niggao / tao phalasAlo bhagavataM samosaraNalacchIe samAicchiyaM 1 "vaddhamANa" ityapi //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyacchaMto pavimhio / nUNamesa sabuttamo jo evaM nariMdArvidadANavidehi dijai tA alamannehiM / eyassa ceva viNayaM karemi / vao avasaraM pAviUNa khaggakheDagakaro calaNesu nivaDiUNa vinaviuM pavatto bhayavaM ! aNujANaha, ahaM bhe olaggAmi / bhagavayA bhaNiyaM-bhadda ! nAhaM khaggaphalagahatthehi olaggijAmi, kiM tu raoharaNamuhapottiyApANIhiM, jahA ee anne olaggati / teNa bhaNiyaM -jahA tubbhe ANaveha tahevolaggAmi / tao jogotti bhagavayA pancAvio, sugaI ca pAviotti / evaM viNIo dhammAriho hoitti // athaikonaviMzasya kRtajJatAguNasyAbasarastatra pareNa kRtamupakAramavismRtyA jAnAtIti kRtajJaH pratIta eva / atastaM phaladvAreNAhabahu mannai dhammaguruM paramuvayAritti tattabuddhie / tatto guNANa vuDo guNAriho teNiha kayannU // 26 // 'bahu manyate sagauravaM pazyati 'dharmagurUM' dharmadAtAramAcAryAdikama, 'paramopakArI' mamAyam , uddhRto'hamanenAkAraNavatsalena bhagavatA'tighorasaMsArakUpakuhare nipatan , 'iti' evaMmakAratayA 'tatvabuddhayA' paramArthasAramatyA sa hi bhAvayatyevamAgamavAkyam"tihaM duSpaDiyAraM samaNAuso / taM jahA-ammAppiuNaM bhadvissa dhammAriyassa / " ityAdi / 'tataH tasmAt kRtajJatAbhAvajanitagurubahumAnAd 'guNAnAM kSAntyAdInAM jJAnAdInAM vA 'vRddhiH bhavatIti gamyate / tathA hi-sa gurorupakAritAM paribhAvayanirbhatsito na kupyati, nApi mAnamAlambate, nApi vinayahAni vidhatte, nApi vazcanApariNAmamAskamdati / ata eva suprasannAdroH sakAzAt jJAnAdiguNAnAmoti / krameNa gurupadamapi labhate / 'guNAIH dharmapatipattiyogyaH / 'tena' hetunA 'iha' dharmAdhikArivicAre 'kRtajJaH' uktasvarUpa ityatra bhImo dRSTAntaH / / sa cAyam
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamezvaprakaraNam HAR svopanavRttiyuktam // 21 // + tagarAe nayarIe raisAro rAyA samaNovAsao / tassa ya putto bhImo nAmA / so saMgahiyakalAkalAvo nANAkIlAhiM kIlaMto | bhaNio ranA-putta ! kahamaddhasiksviovi ramiumicchasi ? / teNa bhaNiyaMtAya ! kahamahamaddhasikkhio'mhi / tAhe paDhiyaM ranApAvattarIkalApaMDiyAvi purisA apaMDiyA cevaH savvakalANa pahANaM ne dhammakalaM na yAti / bhImeNa citiya-tAo saccamullavaI, jamaddhasivikhaohaM / nao nAmapi na me suapucvaM dhammakalAe tA tArya gheva pucchAmi / tao pucchio-tAya ! kahiM sA labbhai ? ranA bhaNiyaM-sAhUrNa samIdhe / to khAI nehi maM tatthatti vutte nIo so rANA sAhusamIve / tehiM dhammo khio| abhiruio kumArassa / tappamiI ca sikkhio ciivaMdaNAI / gahiyAI aNubbayAI / jAo prmsaavo| cakkavaTTirajalAbhAovi abbhahiyaM parituTTho jiNadhammasaMpattIe / citiuM pavatto-aho ! puttavacchalayA tAyassa ! samudarioha jeNa rudAo bhvsmudaao| paDivohiomhi palittagihapamutto / samvahA paramoSayAriNo imassa vippiyalesovi mae kaayvvo| jaiyavvaM ca piyaM saMpAiuMti gahiyAmiggaho sAvagadhammamaNupAliGa pavatto / annayA ramA rAyavADiyaM vacaMteNa diTThA pAsAovari kIlamANI egA seTTikanayA / svAisayaraMjieNa maggAviyA / na ya dinA seviNA bhaNiyaM ca-jai imIe suo hohI, na so raja paavihii| jao asthi snI bhImakumAro rajArihoti / tao tamalabhamANo rAyA bADhamarahamaNupaviTTho / suyamiNaM bhImeNaM / tao mae dharamANe tAyassa icchAbhaMgotti sasaMbhameNa gaMtUNa bhaNio seTThI-dehi dhUrya devassa / niyamo me rakrnne| sedviNA bhaNiyaM-tuha putA hohiMti, te mama natturya paribhavissaMti / jai evaM na pariNissAmi cevAha / phuNasu visattho rAyasAsaNaMti kumAreNa vutte tudvega dinA seTTiNA dArigA / pariNAvio raayaa| jAyA sA ceva mahAdevI / kameNa pasyA savalakkha movaveyaM dAsyaM / sovi parivaDio kAleNa / rAyA jAo / bhImovi ghaMbhacera +S+ // 21 // + +
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhArI sammaM samaNovAsagadhammamaNupAle / kayAha daDhavvaotti pasaMsio sakeNa / tayaNu asadahaMto ego devo gaNiyAruvaM kAUNa taNaNIruveNa ya gaMtUNa bhaNio-bho kumAra ! uttamakulasaMbhRosi, dhammiosi, dayAluosi, abbhatthiyasArosi, taM esA varAI mama yAtuharUvAloyaNasamucchaliyamayaNAnalajAlAlipalittagattA kAladhammamuvagacchai / jIvai ya tuha sasiNehadiTThidANeNa / tA karehi tI jIvAvaNeNa mahaMtaM punasaMcayaMti / kumAreNa vRttaM - bhadde ! na kayAi visaM bhuttaM jIvAvei / na sannivAyassa duddhaM pacchaM / tA tIe dhammosahaM dehi / nAhaM vayabhaMga maMgIkaremi / eyaM caiva kAruNNaM jaM paro pAve na pavattijar3a / emAikomalAlAvehiM paDisiddhA kuTTaNI / tAhe niSpakaMpatti pasio bhImo deveNa / kameNa jAo paralogArAhagotti / eriso kayannU muttabhaNiyaguNabhAyaNaM bhavati / / 26 / atha viMzatitamaguNI parahitArthakArI, tatsvarUpaM nAmata evaM sugamam / atastasya dharmaprAptau phalamAha para hiyario dhanno sammaM vinnAyadhammasambhAvo / annevi Thavai magge nirIhacitto mahAsatto // 27 // yo hi prakRtyaiva pareSAM hitakaraNe nirantaraM rato bhavati sa 'dhanyo' dharmadhanA ItvAt 'samyag vijJAtadharmasadbhAvaH' yathAvadbuddhadharmato gItArthIbhUta iti yAvat / anenAgItArthasya parahitamapi cikIrSatastadasaMbhavamAha / tathA cAgamaH - " kiM etto kaTTayaraM jaM sammamA samayasabhAvo / annaM kudesaNAe kaTTutarAgaMmi pADei // 1 // " 'anyAnapi ' mandamatIn ' sthApayati ' sthirIkaroti 'mArge ' zuddhadharme kiviziSTaH san ? ityAha- 'nirIhacitoM' niHspRhamanAH saspRhaH zuddhamArgopadeSTApi na prazasyaH / uktaM ca - " paraM lokAdhikaM dhAma tapaH zrutamiti dvayam / tadevArthitvanirlusasAraM tRNalavAyate // 1 // " kimityevaMvidhaH ? ityAha- 'mahAsaccaH' iti kRtvA, yataH saccavatAmevAmI guNAH saMbhavanti - " paropakAra kara tirnirIhatA vinItatA satyamatuccha cittatA / vidyAvinodo'nudinaM na dInatA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 22 // guNA ime sattvavatAM bhavanti / 1 / " iti gAthArtha // 27 // ihodAharaNamvijayavaddhaNe nayare visAlasidviputto vijo nAma hotthA / teNa uvajjhAyasamIve nisuyaM-puriseNa khamApahANeNa parahiyaraeNa ya hoyavvaM / jametto ihaloyaparaloesu kallANamAsAijai / gahiyaM teNa tattabuddhIe / annayA navapariNIyabhajANayaNakajeNa gao sasurakulaM / AgacchaMtassa ya bhajAe ciMtiyaM hRddhI-nigghiNAhaM jA jaNaNijaNae mottaNa paragiha vaccAmi / ko puNa uvAo? jeNa ettovi chuTejAmi / tao aMtarAlapattAe nAidUre junnakUvaM dadRNa bhaNio bhattA-dadaM tanhA iyahi marAmi, jai me udagaM na desi / tao vijao ehi io kUvAo jalaM pAemiti bhaNaMto calibho kUvAmimuhaM / gayA piTThao iyarIvi / visatthaM kUvAloyaNaparaM pelliUNa taM jhatti palANA gayA gAma / sauNakAraNAu na teNa nIyamhitti sAhiyaM jaNayANaM / iyaroyi paDato jhatti vilaggo kUvataDubbhavataruvaMdhe / tayAcAreNa ya oinno kuubaao| kIsa tIe varAIe pelliomhitti ciMtateNa nAyaM niyagihe du(u)ktthiyaae| bhaNiyaM ca uvajjhAeNa khamApahANeNa hoyavvaM, tA alaM taM par3a kovegaMti appA saMThAviUNa gao gehaM / pucchio jaNaNIe-kinnAgayA suNhA ? teNa bhaNiyaM-AgacchaMtI avasauNakAraNAo mae mukkA / tappabhiI ca pesijaMtovi so tattha na vacca ciMtai ya-ki tIe varAIe dukkhuppAyaNeNa / annayA mittehiM bADhamuvahasio gao tattha / sagorakhaM ca kei diNe acchiUNa gahiUNa ya taM samAgao gehU~ / kAleNa ya jAo paroparaM siNeho / uvaraesu jaNaesu tANi ceva gharasAmirsa pattANi / annayA ciMtiyaM vijaeNa-aho! avitahamuvajjhAeNa muvaTuM / dicho khamAguNo / iyANi parahiyarao bhavAmi / tao dINAINa dANe pavatto / daTThaNa ya kei vivayamANe // 20 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ piyavayaNehi uvasAmei bhaNai ya--sayaNassa saMtiyaM vippiya divapi hiyae dhAriyavvaM / jao 'jaMpiyAo ajaMpiyaM varaM / parassavi pucchiyAo apucchiyaM varaM, suyAo asuaM varaM / evaM sayaNabhAvo suhAvaho hoha / annayA jiTThaputteNa pucchiyaM-tAya! kimevaM savvaloyassa uvaisijai ? / vijaeNa bhaNiyaM-vaccha ! aNuhavasiddhaM mameyaM, teNa savvaloyassa uvaesaM demi / puNo putteNa puTTha-kahaM bhavao aNuhavasiddhameyaMti kahehi, kougaM me vai / vijaeNa vutta-siTThameva mae / 'pucchiyAo apucchiyaM varaM, suyAo asuyaM varaM' to alaM nibaMdheNa / tao putto daDhayaravadriyakouhalo puNo puNo jhiMkhai / 'aiNicchANa bhaNiyaM piuNA-kilAhaM tuha jaNaNIe purA junAgaDe khitto, na ya mae tassAvita siTuM, taM ca pariNAmasuMdaraM jAyaM / taevina eyamannassa sAhiyavaMti / annayA sueNa | hasiUNa pucchiyA jaNaNI-ammo! kiM saccameyaM ? tumae tAo junnakave pellio| putta ! kahaM jANAsitti mAyAe vutte teNa bhaNiyaM-mama tAraNa ceva sittuN| tao nAyaM bhattaNA maiyaM pellaNaMti lajjiyA dhasasi hiyayaphuTTaNeNa gayA paMcattamesA / soUNa hAhAvaM samAgao setttthii| vinAyavuttato visanno bAda / mamesa dosotti ariUNa suiraM suddhimicchaMteNa diTThA kahivi sAhuNo, maggiyA suddhiM / tehiM bhaNio-pavvayAhi / so bhaNaDa-kahaM niddhaNehiM parahiyamAyarijai ? kahaM vA parahiyavihANAo annaM kallANakAraNaM ? / sAhUhi bhaNiyaM-bhada ! dhammobaesAo abhayadANAo vA annaM parahiyameva nasthi / yata ukta-"nopakAro jagatyatra tAdRzaH ko'pi vidyate / yAdRzI -duHkhavicchedAdehinAM dharmadezanA // 1 // " tathA-"jIvitArthe narendro'pi pUrNI yacchati medinIm / pANirakSAsamaM dAnamato loke na vidyate // 1 // " "jo sahassaM sahassANaM mAse mAse gavaM dae / taovi saMjamo 1 "aracchaNipaNa" ityapi / 2 "prANa" ipi //
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam / / 23 / / o arditava kiMcarNa // 1 // " evaM soUNa paDibuddho pavvaio vijao / jAo saparovayArasAhagoti / evaM parahiyatthakArI dhammArihotti // idAnImekaviMzatitamo labdhalakSyaguNaH phalato'bhidhIyate lakkhei laddhalakkho suheNa sayalaMpi dhammakaraNijjaM / dakkho susAsaNijo turiyaM ca susikkhio hoI // 28 // 'lakSayati' jAnAti pratanujJAnAvaraNatvAllabdhamiva labdhaM lakSyaM zikSaNIyAnuSThAnaM yena sa ' labdhalakSyaH' 'sukhena' aklezenAtmanaH zikSayituzca nirvedamanutpAdayannityarthaH / 'sakalaM' samastamapi 'dharmakaraNIyaM' vandanapratyupekSaNAdikam / ayamabhiprAyaH -- pUrvabhavAbhyastamiva sakalaM jhaTityevA'dhigacchati / tathA cAha --- "pratijanma yadabhyastaM jIvaiH karma zubhAzubham / tenaivAbhyAsayogena tadevAbhyasyate sukham // 1 // " ata eva 'dakSo' drAkArI 'suzAsanIyaH' sukhazikSaNIyaH 'svarita' stokakAlena cakArasthopariyogAt 'suzikSitaH' zikSApAragAmI ca ( 'bhavati' ) smAt / AryarakSitavat - sa hi dazapuranagare somadevadvijanmano rudrasomAyAzca putraH / kuto'pi pATaliputrAdezvaturdazavidyAsthAnapArago bhUtvA svaM puramAjagAma / kRtAmigamo rAjJA nAgarakaizca svagRhaM cAvizat / sthito bahiH zAlAyAm sarvasvajanairabhinandito, na tu mAtrA / tatazcotkaNThitI mAturabhivandanAya gRhAntaravizat / kRtavAn mAtuH pAdavandanam / tayA'pi dattAziSA saMbhASito madhyasthaSTabhyA nAtyutkaTapramodayA / tato'sau vijJAtatadAtastAM papraccha-mAtaH ! madAgamanena janaH parajano'pi paraM pramodamAsasAda, na punarbhavatI, kimatra kAraNam ? / sAvocat putra ! kathamiva mama pramodo bhavati ? durgatigamananibandhanAni kuzAstrANi paThitvA''gate / yadi paraM dRSTivAdamadhItya mAM svopajJavRttiyuktam // 23 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramodayasi / tataH kimanyajanenAnanditena, yaJjanaH maiM rocate tadevAdhyetumucitamityavadhArya mAtaramapRcchat kva punaramba ! dRSTivAdaH saMpadyate ? / tayoce, putra ! tavaivekSuyantrAgAre tozaliputrAcAryANAM pArzve labhyate / yadyevaM tuSyatutarAmambA, prAtareva pUrayAmi manorathAn, ityabhidhAya dRSTivAdapadasyArthamanusmarannatikrAntaprAyAyAM rajanyAM jananImApRcchadha prasthito'sau sUrIn prati / praNatazcAntarA pUrvadivasAprAptenekSuyaSTikalApasamarpaNapUrvakasvamitreNa / pradhAnazakuno'yamityAnanditena gaNitA ikSuyaSTayaH / navaparipUrNA dazamyAcArddhamAlokya cintitamanena - tatra dRSTivAde kiyanto'pyadhikArA na jJAyate, mayA nava pUrNA adhyetavyAH, dazamazcArddhamiti saMcintya mAturdhRtisaMpAdanAya bhaNito vayasyaH - etA mama mAtuH samarpaNIyA vaktavyaM ca yatra prayojane tava putraH prasthitastatrAhameva prathamamabhimukho'bha vamiti / gatvA ca kathite tena mAtrA'pi tadeva phalamabodhi / rakSito'pi prAptaH sAdhUpAyasamIpamajJAtatadvandanAdivyavahAro grAmya iva kathaM pravizAmi ? ityAlocayan zrAvakamekaM pravizantaM dadarza, praviSTazca tadanumArgeNa / naiSidhikIryApratikramaNavandanapratyAkhyAnasAdhuvandanAdi sarvamakSuSNaM tena saha vidhAyopaviSTo gurusamIpe / jyeSThazrAvakAvandanAllakSito gurubhirabhinavazrAvako'yamitiSpRSTazca - devAnupriya / kutaste dharmaprAptirabhRt ? / rakSitaH prAha to vRddhazrAvakAt / kadA ? saMpratyeva / atrAntare sAdhumirUce - bhagavan! zayyAtarIsuto'yaM rakSitakumAraH yasyAtItavAsare rAjJA pravezotsavo vyadhIyata / tato'ho ! labdhalakSitAsyeti vismitaH snigdhamadhurayA dRzA vilokya bhaNito'sau sUribhiH- saumya ! sarvajanavallabhasya bhavataH kimasmAbhirAtithyaM vidhIyatAm ? / tataH prAJjalipuTaH pratyAha baTuH - bhagavan ! vAdAnena prasAdaH kriyatAm / sarirAha- sAdhu sAdhu zobhano manoratho bhavato yogyavAsi bADhaM dRSTivAdasya / kiM tu nAsau gRhasthebhyo vitIryate / yatayo'pyadhItAdyaikAdazAGgAstatpAThAdhikAriNo bhavanti / sa grAha-yathA cAru bhavati tathaiva paThAmi, pradIyatAM * * * *
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopanavRttiyuktam // 24 // dIkSA'pi / gururAha-yadyevamApRcchetA rAjasvajanavauM / tenoce-na mama rAjAdibhiH kAryam , mAtRmanorathasaMpAdanameva cikIrSAmIti niveditajananIjalpo'nalpamativibhavaH saMgrahItumucito'yamiti paribhAvya pravAjitosau sariNA / svajanAdibhayAca vihutAH sarve'pyanyatra / kathAnakazeSamAvazyakAdavagacchet // __iha punadRSTamAtrAnuSThAnagrAhI landhalakSyo rakSitavaddharmAdhikArI syAdityAdiptam / iti gAthArthaH // 28 // atha prastutopasaMhAradvAreNa prakaraNArthanigamanAyAha| ee igavIsaguNA suyANusAreNa kiMci vkkhaayaa| arihaMte dhammarayaNaM ghettuM eehi saMpannA // 29 // _ 'ete' pUrvoktasvarUpAH, ekaviMzatisaMkhyAguNAH zrutAnusAreNa prakaraNAntaropalabhadvAreNa 'kiJcit asAmastyena, teSAM prakaraNAntareSu vicitravyAkhyAMzravaNAtsAmastyena kathayitumazakyatvAt 'vyAkhyAtAH' svarUpataH phalatazca prarUpitAH / kimartham ? ityAhayataH 'arhanti' yogyatAsAraM dharmaranaM grahItuM na punarvasantanRpavadrAjalIlAmiti bhAvaH / kaH? ityAha-ebhiH' anantaroktairguNaiH 'saMpamA' saMgatAH saMpUrNA vA / iti gAthArthaH // 29 // Aha kimekAntenaitAtvaguNasaMpannA eva dharmAdhikAriNaH, utApavAdo'pyasti ? ityucyatepAyaddhaguNavihINA eesi majjhamA varA neyA / etto pareNa hoNA daridapAyA muNeyavvA // 30 // ihAdhikAriNatridhA viciMtyA uttamamadhyamajaghanyabhAvena / tatrottamAH saMpUrNaguNA eva / pAdazcaturthIzo'dai pratItameva / guNazabdasya // 24 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyekamabhisaMbandhAt / pAdapramANairarddhapramANaizca guNairye hInAH, 'eteSAm' uktaguNAnAM madhyAtte yathAkramaM madhyamA varA jJeyAH / caturthAMzahInA madhyamAH, arddhana hInA jaghanyA iti bhAvaH / tebhyo'pi hInatareSu kA vArttA ? ityAha- 'eto pareNa' iti ebhyo'pi pareNArddhAdipyadhikaiH 'hInAH' rahitAH 'daridraprAyAH' akiMcanajanakalpAH 'muNitavyAH' veditavyAH / yathA daridrA udarabharaNacintAvyAkulatayA na ratnakrayamanorathamapi kurvanti, tathaite'pi na dharmAbhilASamapi vidadhati / iti gAthArthaH / / 30 / / evaM ca sthite yadvidheyaM tadAha dharaNatthiNA to paDhamaM eyajjaNaMmi jaiyavvaM / jaM suddhabhUmigAe rehai cittaM pavittaMpi // 31 // dharmaratnamuktasvarUpaM, tadarthinA tallipsunA, 'tataH' tasmAtkAraNAt 'prathamaM' Adau eSAM guNAnAM arjane viDhapane 'yatitavyaM' tadupAjanaM prati yatro vidheyaH, tadavinAbhAvitvAddharmamApteH / atraiva hetumAha - 'yasmAt kAraNAt 'zuddhabhUmikAyAM' akalaGkAdhAre 'reha' iti zobhate 'citra' citrakarma 'pavitramapi prazastamapi likhitaM sat / iti gAthArthaH // 31 // ihApyabudhajanavibodhanAyAgamaprasiddhamudAharaNaM varNayantyAcAryAH sAgeyapure mahAbalo nAma rAyA yamApucchacha - kiM mama rAyaMtarabhAvi rAyalIlociyaM vatthu natthi ? dueNa bhaNiyaM savvamatthi devassa egaM cittasahaM motuM / tIevi kira nayaNamaNohArivicittacittAvaloyaNeNa rAyANo caMkramaNalIlamAyaraMti / eyamAya niUNa rannA saMjAyakougeNa samAiTTho maMtI / teNa ya kAriyA turiyameva dIharavisAlA mahAsahA / samAhUyA nayarapahANA vimalapahAsanA mANo dube ya cittarA / samappiyA tesimaddhaddhabhAeNa aMtarA cilimilaM dAUNa bhaNiyA ya-na tumehiM annonnaM kammaM avaloyaNIyaM,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana - prakaraNam / / 25 / / niyaniyabuddhIe cittiya, na ya veThI maMniyavvA, jahAvinANaM me prasAo 'kajihitti (1) / tao te ahamahamigAe kammaM pakayA jAva va kaMtA chamAsA tAva ya UsugeNa pucchiyaM rannA / vimaleNa bhaNiyaM - nimmAo madIyabhAgo / virUvio rannA aisayasuMdarotti kao se mahApasAo / tao pucchio pabhAso / so bhaNar3a-nAhamaJjavi cittAraMbhaM karemi, jao bhUmigAkammameva mama nimmAyaMti / kerisaM puNa taM bhUmikammaMtivimhieNa rAiNAvaNIyA pariyacchI, jAva diDuM tattha visesarammaM cittakammaM / tao sakovamiva bhaNio pabhAso - bho ! kimamhevi vippayAresi ? teNa bhaNiyaM-na sAmI vippayArIyai, paDibiMbasaMkamo esoti bhaNateNa dAviyA jabaNigA / vimhiNa bhaNiyaM rannA - kimerisI bhUmI kIraha ? pabhAseNa vRttaM deva ! imIe cittaM thirayaraM bhavai, vannayANa kaMtI viNA vitthai, rUvayANaM ca bhAvullAso hoi / tao tuTTheNa rAhaNA kao se biuNo pasAo, bhaNiyaM ca - eyamevaM ceva ciTThau / saMcArimacicittasahati auvA me pasiddhI houti / esa ettha uvaNao-jahA cittaM kAUNa kameNa teNa bhUmi suDDu parikammiyA, evaM dhammacittatthiNAvi eehiM guNehiM AyA parikammiyavvotti // Aha dharmoM dvidhA, zrAvakadharmo yatidharmazca / zrAvako'pyavirato viratazca / tatrAdyasyAnyatra - "tatthahigArI atthI samatthao jo na suttapaDikuTThI / atthI u jo viNIo samuvaThio pucchamANo ya // 1 // " ityAdinAdhikArI nirUpitaH / dvitIyasyApi - " saMpattadaMsaNAI paidiyahaM jaijaNA suNeiti / sAmAyAriM paramaM jo khalu taM sAvayaM ciMti // 1 // " tathA - "paralogahiyaM sammaM jo jiNavayaNaM suNer3a uvautto / aitivvakammavigamA sukoso sAvago ettha // 1 // / " ityAdibhirasAdhAraNaiH zrAvakazabdapraSTattihetubhiH 1 "kajiohitti" kajihitti" ityapi pAThau dRzyete / 2 viratazrAvakasya tu // 1361616156156-196 svopajJavRttiyuktam / / 25 / /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtrairthata evaMvidhAH zrAvakadharmAdhikAriNa uktAH / tathA yatidharmAdhikAriNo'pyanyatrAnyathaivoktAH / tadyathA-"pavyajAe arihA AriyadesaMmi je samuppannA / jAikule hi visiTThA taha khINappAyakammamalA // 1 // tattoya vimalabuddhI dulahaM maNuyattaNaM bhavasamudde / jammo maraNanimittaM cavalAo saMpayAo a||2|| visayA ya dukkhaheUM saMjoge niyamao viogotti / paisamayameva maraNaM 'ettha vivAgo ya airoho // 3 // evaM payaIe ciya avagayasaMsAranigguNasahAvA / tatto ya tasvirattA payaNukasAya'ppahAsA ya // 4 // sukayannuyA viNIyA rAyAINamaviruddhakArI ya / kallANaMgA saddhA thirA tahA samuvasaMpannA // 5 // " tadebhirekaviMzatibhirguNaH katamasya dharmasyAdhikAritvamuktam ? ityatrocyate-etAni sarvANyapi zAstrAntarIyANi lakSaNAni prAyeNa tattadguNasthAnakasyAGgabhUtAni varttante, citrasya varNakazuddhivicitravarNatArekhAzuddhinAnAbhAvapratItavat / prakRtaguNAH punaH sarvadharmasthAnAnAM sAdhAraNabhUmikeva citraprakArANAmiti sUkSmabuddhathA paribhAvanIyam / vakSyati ca-"dubihaMpi dhammarayaNaM tarai naro ghettumavigalaM so u / jassegavIsaguNarayaNasaMpayA sutthiyA atthi // 1 // " ata evAhasai eyaMmi guNohe saMjAyai bhAvasAvayattaMpi / tassa puNa lakkhaNAI eyAiM bhaNaMti suhgurunno||32|| 'sati vidyamAne 'etasmina' antarokta 'guNaughe'. jaghanyamadhyamotkRSTarUpe 'saMjAyate' saMbhavati 'bhAvazrAvakatvamapi dure tAvadbhAvayatitvamityaperarthaH / Aha-kimanyadapi zrAvakatvamasti ? yenaivamucyate bhAvabhAvakatvamiti / satyam , iha jinAgame sarve'pi bhAvAzcaturvidhA eva, 'nAmasthApanAdravyabhAvatastannyAsaH' (ta. 1 / 5 / ) iti vacanAt / tathA hi-nAmazrAvakaH sacetanAcetanasya 1 'aivivAgo havada ruddoM ityapi / 2 "sarvadharmANAm" ityapi / /
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJavRttiyuktam + // 26 // padArthasya yacchAvaka iti nAma kriyate / sthApanAzrAvakazcitrapustakarmAdigataH / dravyazrAvako zarIrabhavyazarIravyatirikto devagurutasvAdizraddhAnavikalaH, tathAvidhajIvikAhetoH zrAvakAkAradhArakaH / bhAvabhAvakastu-"zraddhAlutAM zrAti zRNoti zAsanaM 'dAna vapedAzu pUNoti darzanam / kuntatyapuNyAni karoti saMyama te zrAvakaM mAhuramI vickssnnaaH||1||" ityAdizrAvakazabdArthadhArI yathAvidhizrAvakocitavyApAraparAyaNo vakSyamANaH, sa cehAdhikRtaH / zeSatrayasya yathAkathaMcideva bhAvAditi / nambAgamejyathA zrAvakabhedAH zrUyante / yadAha sthAnAGgam-"cauvvihA sAvagA pannatA / taM jahA-ammApiisamANe 1, bhAisamANe 2, mittasamApaNe 3, savattisamANe 4 / ahavA caubihA sAvagA patrasA / taM jahA-AyasasamANe 1, paDAgasamANe 2, khANusamANe 3, kharaMTasamANe 4 / ete ca sAdhUnAzritya drssttvyaaH| te cAmISAM caturNI madhye kasmitravataranti ? iti ucyate,-vyavahAranayamatena bhAvazrAvakA evaite, tathAvyavahiyamANatvAt / nizcayatastu kharaNTasapatnIsamAnau mithyASTimAyau drvyshraavko| zeSAstu bhASazrAvakAH / tathA hi teSAM svarUpamevamAgame vyAkhyAyate---"ciMtar3a jaikAI na diTThakhaliovi hoha niho / egaMtavacchalo jaijaNassa jaNaNIsamosadI // 1 // hiyae sasiNeho ciya muNINa maMdAvaro viNayakamme / bhAisamo sAhUNaM parAbhave hoi sushaao|| 2 // mittasamANo mANA IsiM rUsai apucchio kajje / mannato appANaM muNINa ayaNAu amahiyaM // 3 / / thaddhI chiddappehI pamAyarakhaliyANi nizcamuccarai / saTTo savattikappo sAhujaNaM taNasamaM gaNai // 4 // " tathA dvitIyacatuSke--"gurubhaNio susatyo vidhijjai avitaho maNe jassa / so AyasasamANo susAvao banio sme||1|| patroNa paDhAgA iva bhAmijjai jo jaNeNa muDheNa / aviNicchiyaguruvayaNo so 1 anyatra "dhanam" iti / 2 'samaNovAsagA' ityapi // +ERAL // 26 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoi paDAiyAtullo // 2 // praDivannamasaggAI na muyai goyatyasamaNusiTThovi / thANusamANo eso apaosI muNijaNe NavaraM // 3 // ummaggadesao ninhavosi mRdosi maMdadhammosi / iya saMmaMpi kahataM kharaMTae so khrNttsmo||4|| jaha siDhilamasuidavvaM chuppataM pihu naraM kharaMTei / evamaNusAsagaM pihu sito bhnniikhrNtto|| 5 // nicchayao micchatI kharaMTatullo savattitulloki / vavahArao u saDDhA | jayaMti jaMjiNagihAIsu // 6 // " ityalamatiprasaGgena / 'tasya' punavizrAvakasya lakSaNAni cihnAni 'etAni' vakSyamANAni 'bhagati' abhidadhati 'zubhaguravaH' saMvinasUrayaH / hati gAthArthaH // 32 // tAnyeva liGgAnyAha-- kaiyavayakammo taha sIlavaM ca guNavaM ca ujjuvrvhaarii| gussussUsopavayaNakusalo khalu sAvagobhAve // 33 // / kRtamanuSThitaM vrataviSayaM karma kRtyaM bhaNiSyamANaM yena sa 'kRtavatakarmA' 1 / 'tathA zIlavAn' api vyAkhyAsyamAnasvarUpaH 2 / 'guNavAna' vivakSitaguNopetaH 3 / cakAraH samuccaye bhinnamazca / tataH 'RjuvyavahArI ca' saralamanAzca 4 / 'guruzuzrUSaH' gurusevAkArI 5 / 'pravacanakuzalaH' jinamatatatvavita 6 / 'khaluH' avadhAraNe / evaMvidha eva zrAvako bhavati / bhAve' bhAvaviSaye bhaavshraavkH| iti gAthAkSarArthaH // 33 // bhAvArtha svata eva vibhaNipuH 'yathodazaM nirdezaH' iti nyAyAt kRtavratakarmANamAdAvAhatatyAyannaNaMjANaNegiNhaNapaDisevaNesaM ujjutto / kayavayakammo cauhA bhAvastho tassimo hoI // 34 // 'tatra teSu SaTama liGgeSu madhye kRtavatakarmA caturdhA bhavatIti saMbandhaH / AkarNanaM zravaNa1, jJAnamavabodho 2, grahaNa pratipattiH3,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopanavRttiyuktam // 27 // pratisevanaM samyakapAlanama sarveSAmapi dvandvaH, teSu vratAnAmiti prakramAt gamyate / 'udyukta udyamavAn 'bhAvArthaH' aidaMparyantasya caturvidhasyApyayamAsanamaNiSyamANo 'bhavati' iti vyaktam / iti gAthArthaH // 34 // bhAvArthamevAha-- viNayabahamANasAraM gIyatthAo karei vayasavaNaM / bhaMgayebheyaiyAre vayANa samma viyANAi // 15 // - vinayo'bhyutthAnAdiH / uktaM ca-"abbhuTThANaMjalIkaraNaM tahevAsaNadAyaNaM / gurubhattibhAvasusmasA viNo so viyAhio | // 1 // " bahumAno mAnasaH priitivishessH| taduktam- "bhAveNa aNudina ciya esa gurU paMDio mahappA ya / iya mANasapariNAmo bahamANo mANaNijjesu // 1 // tAbhyAM sAraM prazastaM yathA bhavatyevaM pratazravaNa karomIti yogaH / iha catvAro bhaGgAH kazci ghRtto vinayasAraM vandanAdidAnataH zrRNoti parijJAnArthI, na punarvyAkhyAtari bahumAnavAn bhavati, karmagurutvAt 1 / anyastu bahumAnavAn bhavati na vinayaM prayukte, zaktivikalatvAt , sa ca glAnAdiH 2 / anyastu pratyAsannakalyANodvAbhyAM sametaH zrRgoti3 / kazcidgurutarakarmA dvitayamapi pariharati zrRNoti ca, na ca tasmai gurorapyAgamAnusAripravRtteH kathayituM yuktam 4 / yata evamAgamaH"cattAri avAyaNijjA pannattA / taMjahA-aviNIe 1, vigayapaDibaddhe 2, aviosiyapAhuDe 3, papalakovamAI 4 / " tahA"oheNavi ubaeso AeseNaM vibhAgaso deo / nANAibuDijaNao mahuragirAe viNIyassa // 1 // " jao-"aviNIyamANaveto' kilissaI bhAsaI susaM taha ya / ghaMTAlohaM nAuM ko kaDakaraNe pavattejA / / 1 / / " ato vinayabahumAnasAraM vratazravaNaM karotIti prakRtam / 1 anyatra "mAlavato' ityasti / // 27 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ taraguNasattamao aki pacAnekadhA / yata Aha- sajAganAyannA kutaH sakAzAt ? ityAha-gItArthAt / tatra-"gIyaM bhannai suttaM attho tasseva hoi vakvANaM / gIeNa ya atyeNa ya saMjutto hoi gIyattho // 1 // " tasmAdanyasyAnyathA'pi prarUpaNAsaMbhavena viparItabodhahetutvAdikaM vratakarma 1 / bhaGgakabhedAticArAn 'batAnAm anuvratAdInAM samyag vijAnAti / tatra bhaGgakAH-"duvihaM tiviheNa paDhamo duvihaM duviheNa bIyao hoi / duvihaM egaviheNaM egavihaM ceva tiviheNaM // 1 // egavihaM duviheNaM ekakaviheNa chaTThao hoi / uttaraguNasattamao avirao ceva aTTamao // 2 // " ete pratyekaM SaT SaD bhavanti / dvikasaMyogAdiprakAreNa cAnekadhA / yata Aha-"paMcaNhaNubbayANaM ekagadgatigacaukpaNaehiM / paMcaga dasa dasa paNa ekago ya saMjoganAyacyA // 1 // tatthekagasaMjoge paMcaNhavayANa tIsaI bhNgaa| dugasaMjogANa dasavha tintri saTThA sayA hoti // 2 // tigajogANa dasaNhaM bhaMgasayA egavIsaI saTThA / paNacausaMjogANaM caDasavisayANi asiANi // 3 // sattattarIsayAI chasattarAiM ca pNcsNjoge| uttaraguNaavizyameliyANa jANAhi savvaggaM // 4 // solasa ceva sahassA aTTasayA ceva hoti aTTahiyA / eso u sAvagANaM vayagahaNavihI samAseNa // 5 // " evamekaikavratasya navabhaGgakakalpanayA tathaikaviMzatikalpanaukonapaJcAzatkalpanayA ca vicAryamANA anekadhA zrAvakavratabhaGgakA bhavanti / te cAvahitarakSAdisaMcAraNayA'vagantavyAH / tanmAtrikA ceyam---"tinni tiyA timi yA tinnekekA ya huti jogesu / tiduegaM tiduega tiduegaM ceva karaNAI // 1 // " sthApanAGkakAH-3/3/3/22/2/ 1 1 ete tAvannava bhaGgAH / uktaM ca-"na kuNai na kAraveI karaMtamannapi nANujANAi / maNavaikA 3|2|||32|13| 2 eNeko evaM sesevi jANejA | // 1 // " ete evAnumatipatyAkhyAnavadAditrikavikalAH pUrvoktAH par3a bhavanti / eteSAmevAnumatiparihAreNaikaviMzatiH-"tattha paDhamapae eko bhaMgo, bIe tinni, taie tinni, cautthe do, paMcamachaTTesu cha cha bhaMgA lanbhaMti savvevi ekavisA / " tathakonapaJcAzadevaM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamarava svopajJa-. vRttiyuktam prakaraNam // 28 // bhavanti-"paDhamego tini tiyA do navagA tini taha ya do navagA / auNApannaM bhaMgA sance te huMti nAyavvA // 1 // " evamanekadhA vratabhaGgAn jAnAti / tathA bhedAn sUkSmavAdarasaMkalpajArambhajasAparAdhaniraparAdhAdirUpAna jAnAti / tathAticArAn vadhabandhachavicchedAdIna jAnAti / vratAnAmanuvratAdInAM samyak suvicAritAn vizeSeNa jAnAtIti dvitIyavratakarma 2 // 35 // atha tRtIyamAhagiNhai gurUNa mUle ittaramiyaraM va kAlamaha taaii| Asevai thirabhAvo AyaMkuvasaMggasaMgevi // 36 // 'gRhNAti' pratipadyate 'gurUNAM' AcAryAdInAM 'mUle samIpe / yato'bhANi-"uvauttA gurumUle saMviggo ittaraM va iyaraM vA / aNudihayamaNusaraMto pAlei visuddhapariNAmo // 1 // " Aha sa zrAvako dezaviratipariNAme sati vratAni pratipadyate'sati vA? kiM cAto yadyAdyaH pakSaH kiM gurusamIpagamanena ? sAdhyasya siddhatvAt pratipadyApi vratAni dezaviratipariNAma eva sAdhyaH, sa cAsya svata eva siddha iti gurorapyevaM parizramayogAntarAyadoSaparihArAditi / dvitIyazcet , tarhi dvayorapi mRSAvAdaprasaGgAt pariNAmAbhAve pAlanasyApyasaMbhavAt / tadetatsakalaM paropanyastamacAru, ubhayathApi guNopalabdheH / tathA hi-satyapi dezaviratipariNAme gurusamIpapratipattau tanmAhAtmyAnmayA sadgaNasya gurorAjJA''AMdhanIyeti pratijJAnizcayAd vrateSu dRDhatA jAyate, jinAjJA cArAdhitA bhavatIti / uktaM ca"gurumakkhio hu dhammo saMpunnavihIkayA iya viseso / titthayarANaM ANA sAhusamIvaMmi vosiro||1||" gurudezanAzravaNodbhUtakuzalatarAdhyavasAyAtkarmaNAmadhikataraH kSayopazamaH syAt / tasmAccAlpaM vrataM pratipitsorapi bahutamavratapratipattirupajAyate / ityAdayo'neke | guNA gurorantike vratAni gRhNataH saMbhavanti / tathA'sannapi viratibhAvo gurUpadezazravaNAnizcayasArapAlanAto vA'vazyaMbhAvI saralahRdaya // 28 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ syeti dvayorapi guruziSyayormaSAvAdAbhAva eva guNalAbhAt / zaThAya punarna deyAnyeva guruNA vratAni / chadmasthatayA punaralakSitasAdhyasya zaThasyApi dAne guroH zuddhapariNAmatvAdadoSa eva / na caitat svamanISikayocyate / yata Aha-"saMtammivi pariNAme gurumUlapavajazUmi esa gunno| daDhayA ANAkaraNaM kammakkhaovasamavuDI a||1|| iya ahie phalabhAve na hoi ubhayapalimaMthadosovi / tayabhAvammivi dohavi na musAvAovi guNabhAvA // 2 // taggahaNao cciya to jAyaha kAleNa asaDhabhAvassa / iyarassa na deyaM ciya suddho chaliovi jai asaDho // 3 // " kRtaM vistareNa / atra punarapi kazcidAha-vistarabhIrumapi bhadantaM kiMcit prastAvAdAyAtaM - cchAmi / saMprati duSSamAdoSAgaNavanto gurakho nopalabhyante, tataH sthApanAcAryasamIpe zrAvako vrataM pratipadyattAM vA mA vA ? gururAhasaumya ! kathaM nAma guravo nopalabhyante ? duradezavartitvAdatyantAsaMbhavAdvA ? yadi dUradezavartitvAttadA tadarthanastatraiva gantumucitaM dharmArthitvasyAnyathAnupapatteH / athAtyantAsaMbhavo'nupalambhahetuH / so'titarAmanucito vaktuM sUtravirodhAt / uktaM ca-"na viNA titthaM niyaMThehiM nAtitthA ya niyaMThayA / chakkAyasaMjamo' jAva tAva aNusajaNaM doNhaM // 1 // " dvayoH sAmAyikacchedopasthApanIyayokuzakuzIlayorvA / athAgamavirodhabhayAno atyantAbhAvamabhyupagacchanti bhavantaH / ki tu santo'pi kvApi vayaM nopalabhAmaha iti bhavatAM matamityapi mahAdhRSTatAviSTottaram (?) yataH zatazaH paJcamahAvratadhAriNaH, paJcasamitipradhAnAH, triguptipAlanaparAH, kAlocitayatanAvantaH, satataM siddhAntAmRtapAnalAlasAH, kugrAhAgrahavinimuktamAnasAH samupalabhyanta eva mahAmunayaH / tatkathaM nopalabhyante madhyasthadhArmikaiH ? iti sato'pyanupalambho mahat dRSTeSaNam / sati ca tasmin kiM vratagrahaNena ? iti / tathA 1 saMjao ityapi / 2 ''aNusajaNA' ityapi / 3 dRSTidUSaNe //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJa| vRttiyuktam // 29 // gurumUle pratipannamUlaguNasya sAdhoriva zrAvakasyApi tadvirahe sthaapnaagururupdissttH| tathA cAha-"guruvirahammi ya ThavaNA bhaNiyA samayaMmi puvvasUrIhiM / AuTTidappavirao apamAo ceva kappammi // 1 // " na caikAntenAsaMyuktasyAsato vA virahasaMbhava iti, tasmAda vyavahAranayamAzrityocyate--kAlocitakriyAvato gItArthasya niHspRhamateH sarvasavavatsalasya gurorantike gRhI mahAbatAnAmivANuvratAnAM grahaNaM karoti na sthApanAguroriti sthitam / tatpunaH 'itvaraM cAturmAsAdipramitaM 'itaraM' yAvatkathikaM vA kAlaM yAvat 'artha' parijJAnAdanantaraM 'tAni' iti prastutavratAni, iti tRtIyaM vratakarma 3 / 'Asevate' samyak paripAlayati 'sthirabhAvaH' niSpakampamanAH / AtaGgo rogaH, upasagoM divyAdhupadravaH, tayoH saGge'pi saMparkepi sati / tatrAtakasale Arogyadvijavat , upasargasaGge kAmadevazrAvakavat / iti gAthArthaH // 36 // . . Arogyadvijacaritamidam___ujeNIe nayarIe devaguttassa mAhaNassa naMdAe mAriyAe putto ahesi / so puNa kuovi puvvadukyAo rogehiM na muMcaitti akayanAmo rogo ceva jaNe pasiddho / annayA IsaranAmo'NagAro mikkhaMto tesiM gihamaNupatto / tao mAhaNeNa dArayaM pAesu pADiUNa vinatto-bhayavaM ! tubbhe savvaM jANaha tA kArunnamavalaMbiya kahehi eyassa rogovasamovAyaM / sAhuNA bhaNiyaM-'samuyANatehiM kahA kIrai / tao tehiM majjhaNhasamae ujANaM gaMtUNa baMdio pucchio ya / sAhuNA bhaNNai-"pAvAu hoi dukkhaM taM puNa dhammeNa nAsaI niyamA / jalaNapalitaM gehaM vijjhAi jao jaloheNa // 1 // dhammeNa sucinmeNa sigdhaM nAsaMti sayaladukkhAI / eyArisAI niyamA 1 bhikssaabhrmdbhiH|| *** * * // 29 // ***
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ + 5+++ na ya huMti puNo parabhavevi // 2 // " evaM pabaMdhadesagAe paDibuddhA dovi samaNovAsagA jAyA / visesao baDugo daDhadhammayAe bhAva| NAsAraM rogamahiyAsei, sAvajaM tigicchaMpi na kAravei / annayA dadhammotti pasaMsio devideNa / tamasaddahaMtA vejjarUveNa samAgayA duve devA bhaNiuM pavattA-amhe evaM baDuyaM panavemo, jai amhehiM bhaNiyaM kiriyaM karei / sayaNehiM bhaNiyaM-keriso sA kiriyA ? puvaNhe mahuavaleho, pacchimaNhe junnAsavapANaM, bhoyaNaM nisAe, samakkhaNaM kUra, jalayarAitivihamaMsamosahehiM saddhi bhottavati / | paDibhaNiyaM baDueNa-eesimegaMpi na karemi, vybhNgbhyaao| vijehiM bhaNiyaM-sarIraM dhammasAhaNaM' jeNa vA teNa vA paogeNa taM pauNijai, vayabhaMgovi pacchittANucaraNeNa sujjhai ceva, icAivicittajuttIhi bhaNio sayaNehi rannAvi / jAhe na paDivajai tAhe tudvehiM payaDIhoUNa pasaMsio devehi, nIrogasarIro ko| ANaMdio sayaNavaggo, sesalogo ya / aho ! dhammamAhappaMti paDibuddhA| Nege pANiNo / tappabhiI ca Arogadio se nAma jAyaM / saMkhevo bhaNiyamAroggadiyacariyaM / vizeSataH pRthvIcandracaritAdavase yam // evamAtaGkasaGgepi sthiracittaH zrAvakaH syAditi 4 / tathA kAmadevacaritaM prasiddhameveti na bhaNyate / uktaH kRtavratakarmA 1 / atha zIlavantamabhidhitsurAha| AyayaNaM khu nisevai vajai paragehapavisaNamakajje | niccamaNubbhaDaveso na bhaNai saviyAvayaNAI // 37 // | pariharai bAlekolaM sAhai kajAI mahuranoIe / iya chavvihasolajuo vinneo sIlavaMtottha // 38 // ___'AyatanaM dhArmikajanamIlanasthAnam / uktaM ca-"jattha sAhammiyA bahave sIlavaMtA bahussuyA / carittAyArasaMpannA AyayaNaM | taM viyANAhi // 1 // " 'khuH' avadhAraNe, prtipkssptissedhaarthH| tatazcAyatanameva niSevate bhAvazrAvako, nAnAyatanamiti yogH| RKAR**
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 30 // "na bhillapalISu na caurasaMzraye na pArvatIyeSu janeSu saMvaset / na hiMsraduSTAzayalokasannidhau kusaGgatiH sAdhujanasya ninditA // 1 // " | tathA-"dasaNanibbheyaNiyA carittanivbheyaNI ya aNavarayaM / jattha payaTTai vigahA tamaNAyayaNaM mahApAvaM // 1 // " prathamazIlam 1 / tathA varjayati 'paragRhapravezanaM anyeSAM mandireSu gamanaM 'akArye kAryAbhAve sati, naSTavinaSTAdAvAzaGkAsaMbhavAt / ettha sAmAyArI"sAvago jaivi ciyattaMteuraparagharapaveso banijai tahAvi teNa egAgiNA purisarahie paragihe na pavisiyabvaM / kajevi pariNayavao sahAo ghetabbo" iti dvitIyaM zIlam 21 tathA 'nityaM sadA 'anudbhaTaveSaH' anulvaNanepathyo bhavati bhAvazrAvako na pidd'gpraaynepthyH| tathA hi-"laMkhassa va parihANaM gasai va aMgaM tahaMgiyA gADhA / siraveDho DhamareNaM veso eso siDaMgANaM // 1 // sihiNANa maggadeso ugghADo nAhimaMDalaM taha ya / pAsA ya addhapihiyA kaMcuyao esa vesANaM // 2 // " ihavaM tadAkUtam-puruSANAM strINAM ca nAnAdezeSu nAnArUpANi nepathyAni bhavanti, tato yadyatrAninditaM ziSTAbhISTaM ca, tacchAvakazrAvikAbhirnepathyaM vidheyamiti / anne bhaNaMti"kuladesANa viruddho veso ranovi kuNai no sohaM / vaNiyANa viseseNaM visesao tANa itthINaM // 1 // saMtalayaM parihANaM jhalaM va colAiyaM ca majjhimayaM / susiliTThamuttarIyaM dhamma lacchi jasaM kuNai / / 2 / / parihANamaNunbhaDacalaNakoDimajAyamaNusaraMtaM tu parihANamakamaMto kaMcayao hoi susilittttho||3||" ityAyetadapi saGgatameva, kiM tu kvacideva deze kule vA ghaTate / zrAvakAstu nAnAdezeSu kuleSu ca saMbhavanti, tasmAddezakulAviruddho vepo'nudbhaTa iti vyAkhyAnaM vyApakamiha saGgatam / iti tRtIyaM zIlam 3 / tathA 'na bhagati' na brate savikArANi rAgadvapavikArotpattihetubhUtAni vacanAni, vAcastatparIhAsyAdibhiH parivAdazIlatayA, mukharatayA vA / tatra rAgotpAdakAni zRGgArasArANi / yathA-"rAjye sAraM vasudhA vasuMdharAyAM puraM pure saudhaM / saudhe talpaM talpe varAGganetIha sarvasvam // 1 // // 30 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ I dadhizItAmbutAmbUlapuSyapaNyAGganAjanaiH / asAro'pyeSa saMsAraH sAravAniva lakSyate || 2 ||" tathA -- "priyAdarzanamevAstu kimanyairdarzanAntaraiH / prApyate yatra nirvANaM sarAgeNA cetasApi // 1 // " dveSodayakAraNAni -" re dAsIsuya ! mAIya mAyA te chiMchaI jaNa siddhA / kharapharusavayaNatavio mareja mAreja vA koi // 1 // eso coro jAro nihI ya ladvo imeNa nimto / eso rAyavirohI maMsakaravAI imo ahavA || 2 || pAviTThA rAyANo dasavesasamatti jaM suI bhaNiyaM / rAyagurU surapAI dAsIe paI gurU kahaNu || 3 || emAIvayaNAI pharusAi parassa appaNo caiva / uvaghAyakulakSayakAraNAI vigiyAI savvAI // 4 // " tathA dharmaviruddhAnyapi na brUte bhAvabhAvakaH / tadyathA - "hatyAgayA ime kAmA kAliyA je annaagyaa| ko jANai pare loe asthi vA natthi vA puNo // 1 // iti caturtha zIlam 4 // 37 // tathA 'pahiharati' nAsevate 'bAlakrIDA' bAlizajanavinodavyApArAm / uktaM ca- "caraMgasAripaTTiyabaTTAI lAvayAijudvAI / pamhottarajamagAI paheliyAIhiM no ramaha // 1 // " iti paJcamazIlam 5 / tathA 'sAdhayati' niSpAdayati 'kAryAthi' prayojanAni 'madhuranItyA' sAmapUrvakam // saumya ! sundara ! evaM kuru, evaM kriyate, itthaM kRtaM sukRtaM syAt iti zikSAdAnena parijanaM karmakarAdilokaM madhuragirA pravarttayati / yataH - "priyavAkyapradAnena sarve tuSyanti jantavaH / tasmAttadeva vaktavyaM kiM vacane'pi daridratA || 1 || azikSitAtmavargeNa glAniM yAti yataH prabhuH / ataH zikSAH pradAtavyA pratyahaM mRdubhASayA // 2 // " tathA "svAdhIne mAdhurye madhurAkSarasaMbhaveSu vAkyeSu / kiM nAma sattvavantaH puruSAH paruSANi bhASante || 1 ||" anyairapyuktam - "kSamI yatkurute kArya na tatkopavazaM gataH / kAryasya sAdhanI prajJA sA cakruddhasya nazyati // 1 // " iti matAntare durArAdhyatAbhidhAnametat paSThaM zIlam 6 / bhAvazrAvakasya zIlAntaravyudAsena zIlavantamupasaMharanti / ityupadarzitapaividhazIlayukto vijJeyaH zIlavAn, 'atra' zrAvakavicAre / iti gAthAdvayArthaH ||38||
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 31 // svopajJavRttiyuktam ____etadeva zIlaM guNadoSopadarzanadvAreNa bhAvayannAhaAyayaNasevaNAo dosA jhijjati vaDai guNoho / paragihagamaNapi kalaMkapaMkamUlaM susIlANaM // 39 // sahai pasaMto dhammI ubbhaDaveso na suMdaro tss| saviyArajaMpiyAI nUNamuIti rAgagi // 40 // vAlisajaNakolAvi hu liMgaM mohssnntthdNddaao| pharusavayaNAbhiogo na saMgao suddhadhammANaM // 41 // AyatanamaktasvarUpa. tasya sevanAdapAsanAta 'doSAH' mithyAtvAdayo 'hIyante' hAnimupayAnti / 'vardhate' vRddhimupaiti 'guNoghaH' jnyaanaadigunnklaapH| tathA hi-"santapte'yasi saMsthitasya payaso nAmApi no dRzyate muktAkAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM vyajyate / khAtau sAgarazuktimadhyapatitaM tajjAyate mauktikaM prAyeNAdhamamadhyamottamaguNaH saMvAsato jAyate // 1 // " 'paragRhagamanaM' pUrvoktaM, apizabda upari yokSyate / 'kalaGkapaGkamUlaM' abhyAkhyAnaprAptihetuH 'suzIlAnAmapi sAdhanAmapIti bhaavH| tathA hyAgame bhikSArthamapi | gatasya sAdhorupavezanaM niSiddham / yato'vAci-"goyaraggapaviTThassa nissejjA jassa kappai / imerisamaNAyAraM Avajjai abohiyaM / / 1 vicattI baMbhacerassa pANANaM ca vahe vaho / vaNImagapaDigdhAo paDikoho agAriNaM // 2 // aguttI vaMbhacerassa ithioM vAvi saMkaNA / kusIlavaDaNaM dvANaM dUrao parivajjae // 3 // zrAvakastu sutarAM zaGkAsthAnaM syAt / avazyendriyatvAd vratahAni cApnuyAt / uktaM ca-"sanmArge tAvadAste prabhavati puruSastAvadevendriyANAM tAvallajjAM vidhatte vinayamapi samAlambate tAvadeva / bhrUcApAkRSTamuktAH 1 'santaptAyasi' ityapi //
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zravaNapathayuSo nIlapakSmANa ete yAvallIlAvatInAM na hRdi dhRtimRSo dRSTibANAH patanti // 1 // " tathA 'sahaI' iti zobhate 'prazAntaH' prazAntaveSo 'dharmI' iti dharmavAn dhArmikaH zrAvako yati, ataH kAraNAt 'udbhaTaveSaH' sagAndhajaghanyajananepathyo 'na sundaro' naiva zobhAkArI 'tasya' dhArmikasya sa hi tena sutarAmupahAsasthAnaM syAt / 'nAkAmI maNDanapriyaH' iti lokoktavizeSato yopidvidhavA ca / bhaNitaM ca kenApi-"lanhocchI saddAlaM juttaM mAyAvittahaM karai na vuttau / pasaraha jAiviyAlaha Avai eha nAri mahu maNaha na bhAvai // 1 // " tathA 'savikArajalpitAni sazrRGgArabhaNitAni 'nUnaM nizcitaM 'udIrayanti' uddIpayanti rAgAgnim / ata evoktam-"jaM sugamANassa kahaM suTTayaraM jalai mANase mayaNo / samaNeNa sAvaeNavina sA kahA hoi kAyacvA // 1 // " upalakSaNaM caitat-dveSAnalamapyudIrayanti kAnicit / yadAha-"mamma kamma jammaM tinivi eyAI mA hu payaDejjAmA mammakammaviddho marejja mArejja vA koI // 1 // " tathA 'bAlizajanakrIDA'pi varNitasvarUpA 'huH alngkaare| 'liGgaM cihna 'mohasya ajJAnasya 'anarthadaNDatvAt niSphalapApArambhapravRtteH / tathA parupavacanena 're. daridra ! dAsIputra !' ityAdinAmiyoga AjJAdAnaM 'na saGgato' nocitaH 'zuddhadharmANAM' pratipannajinapatimatAnAM dharmahAniH, dharmalAghavahetutvAt / tatra dharmahAniH-"pharusavayaNeNa diNatavaM ahivikhavaMtovi haNai mAsatavaM / varisatavaM savamANo haNai haNato'vi sAmannaM // 1 // " ityAdyAptavacanAt / dharmalAghavaM punaraho! mahAdhArmikAH, parapIDAparihAriNaH, savivekAzca zrAvakA yadevaM jvaladaGgArotkarAkAragiro nigirantItyAdilokopahAsAt / tathA-"apriyamuktAH puruSAH pravadante dviguNamapriyaM yasmAt / tasmAna vAnyamapriyamapriyaM vA zrotukAmane // 1 // " tathA "virajyate parIvAro nityaM karkazabhASiNaH / parigrahe | virakte ca prabhutvaM hIyate nRNAm // 1 // " ityAyehikAnarthAzca paruSabhASiNAM saMbhavanti / sarvathA na zobhate jainAnAM kaSAyAnaloddI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaravaprakaraNam // 32 // panam / uktaM ca - "jaha jalai jalau loe kusatthapavaNAhao kasAyaggI / taM cojjaM jaM jiNabayaNasalilasittovi pajjalai // 1 // " ata eva bhagavatA mahAvIreNa mahAzatakamahAzrAvakaH satye'pi paruSe jalpite prAyazcittaM grAhitaH // 39 // 40 // 41 // tatsaMvidhAnakaM cedam-- rAyagihe nayare mahAsayago gAhAvaI hotthA / tassa aTTha hiramakoDIo nihIpattAo, aTTha vuDipattAo, aTTha vittharapauttAo, aTTha vayA dasagosAhassiyA / revaipamuhAo terasa bhajjAo / revaIe kolaghariyAo aTTha hiranakoDIo nihANapauttao, aTTa vuDDhi - pattAo, vittharapauttAovi aTTha, dasa dasa gosAhassiyA aTTha vayA / sesiyANaM tisuvi TThANesu egegA hiranakoDI, egego bao dasagosAhassio / evaM se aMDe ditte aparibhUe bahUNaM seDisatthavAhapamuhANaM sayaNapariyaNassa meDibhUe vihrh| abhayA bhayavaM mahAvIre gAmA gAmaM viharamANe tattha samaNupatte guNasilae ujjANe samosaTe raiyaM devehiM samosaraNaM / niggao baMdaNavaDiyAe seNio rAyA nAgarajaNo mahAsayago ya / vaMdiUNovavidvANa savvesiM pAraddhA bhagavayA dhammakA / taMjadA - asArI saMsAro jammajarAmaraNarogasogAimahAsasaMtApa | dullaho jAikularUvAroggasaMgao maNuyabhAvo / aNicaM jIviyaM pahavai / avibhAyAgamaNo macumahArakvaso / savvA samatthANatthasatthavAraNanivAraNamahAmahaMde dhamme ceva ojjamo kAumucio sayannavibhANANati / evamAiamayanissaMdasuMdaraM jidisaNaM soUNa paDibuddhA bahave pANiNo, gahiociociyadhammA ya gayA niyaniyaDDANesu / mahAsayagovi sammattapavitta citto paMcAnvayamUlaM sattasikkhAvayasohiyaM sAvayadhammamuvasaMpaJjiUNa mahAnihANalA bhAovi ambhahiyaparioso paNamiUNa paramesaraM patto niyamaMdiraM / padiNavaDDhamANapariNAmo pAliuM pavato sAvagadhammaM / io ya sA revaI gurukammayAe tassaMsaggIe na nAma paDibuddhA / svopajJavRtiyuktam // 32 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayi ahiyavaraM bisayalAlA majjamaMsarasagiddhA ya jAyA / tao annayA ugghosie 'amAghAe tIe maMsamalabhamANIe bhaNiyA'bhiogapurisA - mama goulAo duve kalhoDage vahiUNa maMsamANeha / tehivi taheva kae paidiNaM do do kalhoDage viNAsAviumAraddhA / anayA visayagiddhividdhio tAo duvAlasavi savattio visappaogeNa satthapaogaNe ya keNAvi avinnAyA viNivANDU / tAi saMtiyaM hiraNNasuvanAi paDigAhittA tuTThacittA viharai / sovi mahAsayago codasahaM vAsANaM paaMte jesuyaM kuTuMbe TThavittA posahasA - lamaNupavisai, uvAsagapaDimAo paDivajjai / tamannayA sA revaI majjamaMsarasabhattA uvasaggiuM paktA bhaNai - pANavallaha ! kimeDaNA kaTThANuTThANa, eyaM tuha sarIraM somAlaM suhalAliyaM ca tA bhuMjAhi tAva pubvajjiyadhammaphalaM / mA avahIrehi bhAvANurataM kiMkarIbhAvapattaM mamaM varAiNitti / tahavi ahiyA siyA teNa nicalacitteNa uvasaggA / phAsiyAo egArasavi uvAsagapaDimAo / patthAvaM jANikaNa paDivamamaNasaNaM / tao suhabhAvaNAbhAvaNaparassa kammarakhaovasameNa samupaSNamohinANaM mahAsayagagsa / teNa ya so pujvao lavaNasamudde joyaNasahassaM jANai pAsa / evaM dAhiNeNa pacchimega ya / uttareNa culla himavataM vAsaharapavtrayaM / ahe rayaNappahAe loluyaM narayaM jANaha pAsai / annayA sA bhajjaNupANamattA pAvA revaIvi puNo uvasaggauM pavattA / tao kimesA erisitti saviyakeNa - patto mahAsayageNa ohI / nAyaM ca tIe nisesaM cariyaM / lakkhiyaM ca narayagaigAmittaM / tao bhaNiyA revaI - pAve ! kettiyamaJjavi pAvamuvajesi / gacchasi tumaM satarataMte alasayavAhipIDiyA mariUNa loluyanarayamitti / taM ca soUNAvagayamayA maraNabhayAbhibhrayA kuvio bADhamajja mahAsayagotti aTThavasaTTA gayA esA samaMdiraM / taMmi diNe bhagavaM mahAvIro tattheva viraha / tao goyamasA 1 'amArIpa' ityapi / 2 "viNidhAd" ityapi //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 33 // samAisai-gaccha goyamA ! mahAsayagaM sAvagaM bhaNAhi-na khalu kappai samaNovAsagANaM sacaMpi parapIDAkaraM bhAsaM bhAsittae, visesao svopajJate uttamaguNaTThANaTThiyassa kayabhattapaJcakkhANassa / tA tumaM tassa dubbhAsiyassa pAyacchitaM paDivajjAhitti / tahatti paDivajiUNa goya vRttiyuktam masAmiNA bhaNio bhagavaMtAesaM mahAsayago / sovi saMvegabharanibbharamaNo bhagavaMta baMdiUNa sammamAloeha niMdA garahai, bhagavao goyamassa samIve pAyacchittaM paDivajjiUNa kayasarIraparicAo sohamme kappe aruNAbhe vimANe caupaliovamaTTiIo devo smuppnno| saMkhevao bhaNiyaM mahAsayagacariyaM / visesao uvAsagadasaMgAo nAyavbaMti // uktaM dvitIyaM bhAvazrAvakalakSaNam 2 / adhunA tRtIyamamidhitsuH saMbandhagAthAmAhahai jaivi guNA bahurUvA tahavi hu paMcahi guNehi gunnvNto| iha muNivarehi bhaNiosarUvamesi nisAmehi // ___'yadi' ityabhyupagame / abhyupagataM mayedam / guNAH 'bahurUpAH bahaprakArA akSudratvAdaya audAryAdayo'nye'pi priyaMvAditAdayaH / tathA'pi paJcabhirguNairguNavAna 'iha' zrAvakavicAre 'munivaraiH' gItArthagurubhiH 'bhaNitaH uktH| 'svarUpa' svatavaM 'eSAM' guNAnAM 'nizAmaya' | AkarNaya, iti ziSyaprotsAhanAya kriyApadam / pramAdI ziSyaH protsAhya zrAvaNIya iti jJApanArtham / iti gAthArthaH // 42 // svarUpamevAhasajjhAe karaNaMmi ya viNayammi ya niccameva ujjutto| savvattharNebhiniveso vahai ruiM suhu jiNevayaNe // 43 // | ___ zobhanamadhyayanaM svenAtmanA vA'dhyAyaH svadhyAyaH svAdhyAyo vA, tasminnityamudyukta iti yogaH 1 / tathA 'karaNe' anuSThAne 2, 13133 'vinaye' gurvAdyabhyutthAnAdirUpe 'nityaM sadaiva 'udyakta' prayatnavAn bhavatIti pratyekamabhisaMbandhAt / iti guNatrayam 3 / tathA 'sarvatra'
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvaprayojaneSvahikAmuSmikeSu, na vidyate'bhinivezaH kadAgraho yasya saH 'anabhinivezaH prajJApanIyo bhavatIti caturthoM guNaH 4 / tathA 'vahati dhArayati 'ruci' icchAM zraddhAnaM vA 'suTu' bAdaM 'jinavacane' pAragatagadite 5 / iti gAthArthaH / / 43 // ___itthaM gaNanayopadaye guNAn bhAvArdhakathanataH pradarzayannAha| paDhaNAIsajjhAyaM veragganibaMdhaNaM kuNai vihiNA / tavaniyamavaMdaNAIkaraNaMmi ya niccamujjamai // 44 // | abbhuTTANAIyaM viNayaM niyamA pauMjai guNINaM / aNabhiniveso goyatthabhAsiyaM nannahA muNai // 45 // | savaNakaraNesu icchA hoi ruI saddahANasaMjuttA / eIe viNA katto suddhI sammattarayaNassa // 46 // paThanamapUrvazrutagrahaNam , AdizabdAt pracchanAparAvartanA'nuprekSAdharmakathA gRhyante, paJcaprakAramapi svAdhyAyaM karAti / kiviziSTam ? 'vairAgya nibandhana' virAgatAkAraNam , 'vidhinA' vinayabahumAnapradhAnam / tatra paThanavinayaH-"paryastikAmavaSTambhaM tathA pAdaprasAraNam / vikathAM prabalaM hAsyaM varjayedgurusannidhau // 1 // " paThanniti bhaavH| pRcchAvinayaH-"AsaNagaona pucchejA neva sejAgovi y| AgammaukkaDio saMto pucchejA pNjlipuddo||1||" parAvarttanavidhirayam-"phAsuyathaMDilairiyaM paDikato aba ghiysaamio| celaMcalapihiyamuho sapayaccheyaM guNai saDDho // 1 // anuprekSA bhAvanA tadvidhiH-"cArittasaMpautto sukayasuyapariggaho nirAbAhaM / bhavavilayA ya pasatthaM bhAvejA bhAvaNAjAlaM // 1 // " dharmakathAvidhiH-"suddhaM dhammuvaesaM guruppasAeNa sammamavabuddhaM / saparovayArajaNagaM jogassa kaheja dhammatthI // 1 // " taponiyamavandanAdInAM karaNe samAcaraNe, cakArAtkAraNAnumodanayozca, 'nityaM pratidinaM
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 34 // | 'udyacchati' prayatate / tatra taponazanAdi dvAdazadhA / taduktam-"anazanamUnodaratA vRtteH saMkSepaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapaH poDhA // 1 // prAyazcittadhyAne vaiyaavRttyvinyaavthotsrgH| svAdhyAya iti tapaH SaTprakAramAbhyantaraM bhavati // 2 // " niyamA yativizrAmaNottarapAraNakakRtalocasAdhughRtadAnAdiviSayAH / uktaM ca-"pahasaMtagilANassa ya AgamagahaNe ya loyakaDasAhU / uttarapAraNagammi ya dANaM 'subahupphalaM hoi // 1 // " vandanA caityaguruviSayA, AdizabdAtpUjanAdiparigrahaH, teSAM karaNe nityamudyacchati guNadvayasya bhAvane / ityAdyagAthArthaH // 44 // tathA abhimukhamutthAnamabhyutthAnaM, tadAdiryasya so'bhyutthAnAdiH, AdizabdaH svAgatAnekabhedasaMgrahArthaH / te ca vinayasamAdhyadhyayanAdavagantavyAH / tamitthaMbhUtaM vinayaM 'niyamAt' nizcayena 'prayukta vidadhAti 'guNinAM' AcAryAdInAM, vinymuultvaadgnnprNpraayaaH| Aha ca-"vinayaphalaM zuzraSA guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM virativiratiphalaM cAzravanirodhaH // 1 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso nirjarAphalaM dRSTam / tasmAkriyAnivRttiH kriyAnivRtterayogitvam // 2 // yoganirodhAdbhavasantatikSayaH santatikSayAnmokSaH / tasmAtkalyANAnAM sarveSAM bhAjanaM vinyH||3||" iti tRtIyaguNaphalam / 'anabhinivezaH' abhinivezarahito 'gItArthabhASitaM zrutAdhikopadiSTaM 'nAnyathA' asadbhAvarUpatayA 'mugati pratipadyate, mohodrekAbhAvena kadAgrahAbhAvAt / uktaM ca-"na 'mohodrekatAbhAve svAgrahoM jAyate kvacit / guNavatyAratantryaM hi tadanutkarSasAdhanam // 1 // " iti caturthaguNadaMparyam / iti dvitIyagAthArthaH // 45 // tathA zravaNamAkarNanaM, karaNamanuSThAnaM, tayoH 'icchA' tIvrAbhilASo bhavati ruciH 'zraddhAnasaMyuktA' pratItisaMgateti paJcamo guNaH / asyA eva prAdhAnyakhyApanAyAha-'anayA' dvisvarUpayA rucyA 'binA' abhAvena 1 'tu bahupphalaM" ityapi / 2 "-yamantavyAH" ityapi / 3 "mohodriktatA" ityapi // // 34 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'kutaH zuddhiH' na kuto'pItyAkRtam / 'samyaktvaratnasya' pratItasya zuzrUSAdharmarAgarUpatvAt / tayozca samyaktvasahabhA viliGgatayA prasiddhatvAt / uktaM ca- "sussa dhammarAo gurudevANaM jhaasmaahiie| veyAvacce niyamo sammaddissi liMgAI // 1 // " iti paJcamaguNabhAvanA / anye tu paJcaguNAnitthamabhidadhati - "suttaruI attharuI karaNaruI caivaJNabhinivesaruI / guNavaMte paJcamiyA aNiTThiocchAhayA hoi / / 1 / / " atrApi sUtraruciH paThanAdisvAdhyAyapravRttiH / artharucizvAbhyutthAnAdivinayaM guNinAM prayuGkte / karaNAnabhinivezau tulyAveva / aniSThitotsAhatA punaricchAvRddhireveti na virodhaH zaGkanIya iti // 46 // nanu kimicchAmAtreNApi phalaprAptiriSyate sadbhAvasAreNeSyata eva ? iti brUmaH / tathA hi egaMmi sannivese egassa kulaputtassa ya do puttA, jaso sujaso ya / dovi jovaNatthA kayAi dhammadevasUrisamave dhammaM soUNa paDibuddhA paJcamuDiyA piyaro ApRcchaMti | nehamohiyANi tANi na ya visarjati / bahuM ca bhannamANehiM tehiM bhaNiyaM ego paccayau, ego mhaM 'buDDhabhAve parivAlago bhavatu / tao jedveNa bhaNio kaNiTTho, tumaM ciTTha, ahaM pavvayAmi / 'tao so bhai, ahaM ceva pavtrayAmi / tao jaseNa varamesovi tAva nittharau / ahaM puNa duppaDiyArAgi jaNayANi kahamavamaNNemitti citiUNa visajio sujaso pao vihiNA / visudvapariNAmo nANacarittA rAhaNasAro viharaH / iyarovi jaNaehiM aNicchaMtovi kArio tahaviha kulakannayAe pANiggaNaM / pavatto kisikmmaadd'vvsaae| givAvArapavatovi vayagahaNekkacitto kAlaM gamera / uvaraesubi jaNaema dakkhinnasArayAe paidiNaM bhamApucchai / sAvi dINANaNA ruyai ceva na uNa visaJjai / tao so tIe paDivohaNovA yamalahaMto duva 1 'buDDhavaye' ityapi / 2 "tabha" iti kacinnAsti /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnamakaraNam / 35 / / ciTTha / io ya sujasasAhU vivihatavokammataNuiyasarIrA ohiNovaladdhajeTTabhAipaDibohAvasaro samAgao tassa gihaM / paccabhinnAo bhAjjAyAe, sabahumANaM vaMdio y| Tio tIe daMsie uciovassae / kahiM gharasAmiotti puTThAe siddhaM tIe, kammaM kAuM chettaM oti / bhoyaNAvasare paDilAbhio tIe sAhU ucieNa bhattapANeNa / bhutto vihiNA / nAgao jasotti bhattaM gahAya patthiyA DiniyattA yaruyaMtI | pucchiyA esA sujaseNa - kimaddhi karesi ? / sA bhai sa te bhAyA egabhattehiM ciTThA, chuhio vaTTa, aMtarA ya apArA girinaI vahai, teNa bhattaM neuM na tarAmitti advikAraNaM bharhataM bhamaMti / sAhuNA bhaNiyaM gaccha naI bhaNAhi mama devarasa vArasavarasANi pavvaiyassa jar3a teNa divasaMpi na bhuttaM tA me maggaM dehi mahAnaitti vRtte sA naI te maggaM dAhitti / evaM vRttAe tIe citiyaM mama paJcakrakhameva sutaM aNeNa, kahaM na bhUtaM nAma ? | ahavA na juttaM guruvayaNavikovaNaM, jamesa bhai taM deva karemitti saMpahArikaNa gayA esA / taheva bhaNie dino maggo naIe / kahamAgayAsi ? pucchiyA bhattaNA / tIevi sAhio mujasAgamaNAivutto / bhuttattare visajiyA jaseNa bhaNar3a kahaM vaccAmi ? ajavi apArA ceva naI jase vRttaM saMpayamevaM bhaNijjAsi 'jai bhattuNAhamekasipi na bhuttamhi tA mahAna ! me maggaM payacchAhi' suTThayaraM vimhayA taheva bhaNie laddhamaggA suheNa pattA sahiM / vaMdiUNa pucchio sAhU - bhayavaM ! ko ettha paramatthotti / muNI bhaNar3a-bhadde ! jaha rasagidrIe bhujjar3a tao bhuttaM bhavai / jaM puNa saMjamajattA he phAsUyamesa NijjaM taM bhutaM na gaNijjai / ao cevAgame bhaNiyaM - " aNavajjAhArANaM sAhUNaM niccameva uvavAsoti / " evaM tuha paigovi baMbhaceramagorahasahiyassa tuhANuroheNa kayabhogassa abhogo ceva / eyamAyanniUNa saMviggAe citiyaM tIe -- aho ! esa jasao mahANubhAvadakkhinnamahoyahI saMsAravirattamaNovi ciraM mae dhammacaraNAo khAlio / samajiyaM mahaMtaM dhammaMtarAiyaM / tA svopajJavRttiyuktam / / 35 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpayaM juttameeNa ceva samaM samaNattamaNucariu / eyaM ceva nehassa phalaMti bhAvitIe saMpatto jasovi, sAI baMdiUNa nisanno nAidare / kayA sAhuNA dohaMpi sudadesaNA / paDibuddhANi pavajhyANi / kAlega pattANi suralogaMti / evamesa jaso icchAmetteNAvi caraNavisaraNa pAvAraMbheNa na littotti // uttaM tRtIyaM bhAvabhAvakalakSaNam / adhunA caturthamAhaujuvavahAro cauhA jahatyabhaNaNaM avaMcigAM kiriyaa| haMtAvAyapagAsaNa mettI vo ya sabbhAvA // 47 // . Rju praguNaM vyavaharaNaM 'RjuvyavahAraH' bhAvazrAvakaguNaH 'caturdhA' catuSprakAro bhavati / tadyathA-'yathArthabhaNana' avisaMvAdivacanaM dharmavyavahAre krayavikrayavyavahAre sAkSivyavahAre rAjavyavahArAdau vA / asya bhAvArtha:-"paracittaguNaksIe dhammamadhamma adhammamavi dhamma / na bhaNaMti bhAvasaDDhA bhagati saccaM ca mahuraM ca // 1 // kayavikyasaTTIsuvi UNabbhahiyaM kahiMti na hu agdhaM / sakkhittevi niuttA na annahA vAiNo huMti // 2 // 'rAyasabhAvagayAvi hu jaNaM na saMti aliyabhaNiehiM / dhammovahAsajaNagaM vayaNaM vajaMti dhammarayA // 3 // " tathA 'avazcikA parAvyasanahetuH 'kriyA' zarIravyApAro dvitIyamRjuvyavahAralakSaNam / uktaM ca-"tappaDirUvagavihiNA tulApalAIhi UgamahiyaM vA / dito liMtovi paraM na vaMcae suddhadhammatthI // 1 // " tathA 'hati' iti prAkRtazailyA / bhAvino ye'pAyAsteSAM prakAzanaM jJApanaM karoti-bhadra ! mA kRthAH pApAni cauryAdIni, iha paratra cAnarthakAriNItyAzritaM zikSayati / na punaranyAyapravRttamapyupekSata iti bhAvaH / anye tu-'hutovAyapagAsaNa' iti paThanti / tatra 'huto' iti sadbhuta upAyo yo dharmArthaviSaye tasya 1 anyatra "rAyasabhAigayAvi' ityasti /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaraa prakaraNam // 36 // prakAzanaM pRSTo'pRSTo vA karotIti tRtIyamRjuvyavahArasvarUpam / tatra dharmopAyo dAnazIlatapobhAvanArUpaH / arthopAyo nIticAritoddhArakAvyavaharaNAdirUpaH / kAmopAyaH punaranarthaphalatvAnna prakAzayatyeva / mokSastu phalabhRta ityetadapi pAThAntaraM mArgAnupAtitvAtsaGgatameveti / tathA mitrasya bhAvaH karma vA maitrI, tasyA bhAvo bhavanaM sattA sadbhAvAniSkapaTatayA kRtrimamaitrI na karotIti bhAvaH / kapaTamaitryoH chAyAtapayoriva virodhAt / uktaM ca- " zAThayena mitraM kaluSeNa dharma paropatApena samRddhibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArIM vAJchanti ye vyaktamapaNDitAste || 1 ||" iti caturthamRjuvyavahArasvarUpam // 47 // asyaiva viparyaye doSadarzanapUrvakaM vidheyatAmAha annabhaNaNAI abohitrIyaM parassa niyameNa / tatto bhavaparivuDDI tA hojA ujjuvavahArI // 48 // anyathAbhaNanamayathArtha jalpanam, AdizabdAdvaJcaka kriyAdopopekSaNAsadbhAvamaitrI parigrahasteSu satsu zrAvakasyeti bhAvaH / abodherdhamAserbIjaM mUlakAraNaM 'parasya' mithyAdRSTeH 'niyamena' nizvayena bhavatIti zeSaH / tathA hi- zrAvakameteSu pravarttamAnamAlokya vaktAraH saMbhavanti - "dhigastu jainaM zAsanaM, yatra zrAvakasya ziSTajana nindite'lIkabhASaNAdau kukarmaNi nivRttirnopadizyate" iti nindAkaraNAdamI prANino janmazateSvapi bodhiM na prApnuvantIti 'abodhivIjaM' idamucyate, 'tataH' cAbodhivIjAd 'bhavaparivRddhiH bhavati, tanindAkAriNaM tannimittabhUtasya zrAvakasyApi / yatovAci - "yaH zAsanasthopaghAtenAbhogenApi varttate / sa tanmithyAtvahetutvAdanyeSAM prANinAmiti / / 1 / / badhnAtyapi tadevAlaM paraM saMsArakAraNam / vipAkadAruNaM ghoraM sarvAnarthavivarddhanam || 2 ||" 'tataH tasmAtkAraNAda 'bhUyAt' bhavet 'RjuvyavahArI' praguNavyavahAravAn prakRto bhAvazrAvaka iti // 48 // svopajJavRttiyuktam // 36 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ STAnta et dharmanandaH / tatrAyaM saMpradAyaH nAsike nayare naMdA mihANA dube vaNiyA parivasiMsu / tesimego sAvago suddhavabahArI, tassa loge dhammanaMdotti nAmaM pasiddhaM / iyaM puNa lobhadoseNa kUDatulAIhiM vavaharaha, teNa lobhanaMdotti pasiddho / abhayA tattha rAyatalAyaM svayaMtehiM oDDehiM nihANaM pAviyaM / tattha ya kevalA suvannakusA citi / te ya savvao kadameNa littatti, tehiM lohakusA caiva kappiyA / nIyA do dhammanaMdahaTTe bhaNiyaM ca -- seDi ! eyANaM lohakusANaM tellAiyaM dehi / aibhArAo suvanameyaMti vinAyaM seTTiNA / ahigaraNabhayAo na sAhiyaM, tesiM bhaNiyaM ca na mama ehi oyaNaMti / tao te gayA lobhanaMdAvaNe / taM caiva bhaNiUNa samappiyA kusA lohanaMdassa / teNAvi parinAyA ciMtiyaM ca - sudarameyaM jaM suvanna lohamolleNa labbhaha, tA demi eehiM duguNaM mollaM jeNa annebi ANiti / taM caiva kAUNa bhaNiyA te - maMma loheNa payaNatti jar3a saMti anevi eyamolleNa AneyavvA / tao te dio diNe do do ANiti / jAva gahiyA seTThiNANege | navaramaguDhacittayAe putANAMce paramatthaM na.. sAhei / tao te ahie dijamANe lhatthositti khisaMti, tahAvi sambhAva nAikkha, haTTaM ca khaNamavi na muMcai / annayA paJcAsannagAme mitteNa vivAhe nimaMtio aNicchaMtovi balA nijaMto puttaM bhagar3a -- te kuse mA paDisehejAsi / na ya sambhAvaM kahei / gae tammi samAgayANamohANa putto lohamollaM deha / tevi seTThimaNiyaM dehitti puNo, puNo jhiti / tAhe vavahAravAvaDayAe saMkoveNa teNa pakkhittA te tersi saMmuhaM / pAsANapaDighAeNa paNaTTo tesi gobbaro / pathaDIbhUyaM suvanaM / diTTaM daMDavAsiehiM / nIyA oDDA rAyasamIvaM / pucchiehiM kahio rano sambhAvo / bhaNiyA rannA--kassa kassa dinnatti / tehiM vRttaM -- dhammanaMdassa darisiyA na teNa gahiyA / ao eyassa caiva ettiyamitA dinatti / tao mahAcoroti kuvieNa rAhaNA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopanavRttiyuktam // 37 // | samANattehiM daMDavAsiehiM gahiyANi sayalamANusANi / ukkar3iyaM gharasAraM / etyaMtare putto kuse na gihissaiti avaserIe mittamapucchiya turiyamAgao lohanaMdo / divagihavaiyaro mahApacchAyAvAnalasaMtatto saTTo niyapAyANa, kira eehiM ahaM gAmataraM pAviotti / tao kuhADeNa dovi pAe tADiUNa pAvio paMcattameso / dhammanaMdovi pucchio patthiveNa-kIsa tae kusA na gahiyA? / sobhaNaijao gahiehiM dohaM vayANaM bhaMgo bhavai, corikaviraIe pariggahaparimANassa ya / na ya eesiM sambhAvo siTTo ahigaraNabhayAotti / aho ! saccaM dhammanaMdositti bhaNateNa pUiUNa visajio ramA / eriso ujuvavahAri bhAvasAvao ihaparaloe kallANabhAyaNa hoitti // / uktaM caturtha bhAvazrAvakalakSaNam / adhunA pazcamamAhahai| sevAe kAraNeNa ya saMpAyaNabhAo gurujaNassa | sussUsaNaM kuNaMto gurusussUso havai pauhA // 49 // _ 'sevayA' paryupAsanena 1 'kAraNena' anyajanapravarttanena 2 'saMpAdana' gurorauSadhAdInAM pradAna 3 'bhAvaH' cetobahumAnaH 4 tAvA| zritya saMpAdanabhAvataH 'gurujanasya' ArAdhyavargasya / iha yadyapi gurakho mAtApitrAdayo'pi bhavanti, tathApi dharmaprastAvAdihAcAryAdaya eva prastutA iti tAnyevoddizya guruzuzrUSo vyAkhyeyaH / gurulakSaNaM cedam-"dharmajJo dharmakartA ca sadA dharmapravartakaH / satvebhyo dharmazAstrANAM dezako gururucyate // 1 // " tathA-"paDirUvo teyassI jugappahANAgamo maharavako / gaMbhIro dhImaMto uvaesaparo ya Ayario // 1 // aparissAvI somo saMgahasIlo abhiggimiio| 'avikatthaNo acavalo pasanAhiyo gurU hoi / / 2 // " tathA-"saMviggo 1 majjhatyo 2 sato 3 mauo 4 riU 5 susaMtuTTho 6 gIyattho 7 kaDajogI 8 bhAvannU 9 laddhisaMpanI 10 1 'avikaMthaNo" ityapi // // 37 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** **** // 1 // desaNio 11 Adeo 12 maimaM 13 vibhANio 14 nisya 15 vAI 16 / nemittI 17 oyaMsI 18 uvayArI 19 | dhAraNAbalio 20 // 2 // bahudihyo 21 nayaniuNo 22 piyaMvatrao 23 sussaro 24 tave nirao 25 / susarIro 26 suppaibhI 27 cAI 28 ANaMdao 29 cokkho 30 // 3 // gaMmIrI 31 aNuyattI 32 paDivanayapAlago 33 thiro 34 dhIro 35 / uciyanU 36 sUrINaM chattIsaguNA 'muyakkhAyA // 4 // " ityAdyAgamavarNitaguNo gurujanagrahaNa bahutvapratipattyartham / ye kecidevaMvidhAste sarve'pi gurujana iti bhAvaH / tasya 'zuzrUSaNa' paryupAsanaM kurvan guruzuzrUSo bhavati, sa ca ' caturdhA ' catuSpakAraH / iti | gAthAkSarArthaH // 49 // bhAvArtha sUtrakAra evAhaseveti kAlaMmi guruM akuNaMto jjhANajogavAghAyaM / saya vanavAyakaraNA annevi pavaI tastha // 50 // | _ 'sevate' paryupAste, 'kAle' patikramazravaNAdiheto ''guru' uktasvarUpam / katham ? 'akurvan' dhyAna dharmadhyAnAdi, yogAH pratyupekSagAbhojanAdayaH, teSAM vyAghAtamantarAyam / yataH sAdhUnAmayamAgamopadezaH-"joge joge jiNasAsaNami dukkhakkhayA paurjate / anotramabAhAe asavatto hoi kaayvvo|| 1 // " ityeSA zuzrUSA 1 / tathA 'sadA varNavAdakaraNAt' nityaM sataguNotkItanena 'anyAnapi pramAdavataH 'pravartayati' prerayati 'tatra' tasyAM sevAyAm / tadyathA-"mANussamuttabho dhammo gurU naannaaisNjuo| sAmaggI dullahA esA jANAhi hiyamappaNo / / 1 / / eyAriso mahappo dhamANaM diDigoyaramuvei / eyassa sayalasuhayaM piyaMti 1 'samakkhAyA' ityapi / 2 "sevaI" / / * *
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dharmaranaprakaraNam svopanavRciyuktam // 38 // vayaNAmayaM dhannA // 2 // eyassa mahAmuNiNo upaesarasAyaNaM akAUNa / hohI pacchAyAvo cale patte nihANe vva // 3 // " ityAdi / iti dvitIyaH zuzruSAvidhiH 2 // 50 // atha tRtIyacaturthAvAhaosahabhesajAI so ya parao ya saMpaNAmeha / sai bahumannei muru bhAvaM paNuvattae tassa // 51 // . auSadhAni kevaladravyarUpANi bahirUpayogIni vA, bhaiSajyAni saMyogikAnyanta gyAni vA, AdizabdAdanyAnyapi saMyamopakArakANi vastUni svataH' svayaMdAnena 'parataH' anyajanadApanena ca samyaka 'praNAmayati saMpAdayati gurubhya iti prakRtatvAt / uktaM ca-"anaM pAnamathauSadhaM bahuvidhaM dharmadhvajaH kambalaM vastraM pAtramupAzrayazca vividho daNDAdidharmopadhiH / zastaM pustakapIThakAdi ghaTate dharmAya yacAparaM deyaM dAnavicakSaNaistadakhilaM mokSArthine bhikSave // 1 // " tathA-"jo dei osahAI muNINa maNavayaNakAyaguttANaM / so suddhabhAvavibhavo bhave bhave hoi niirogo||1||" iti saMpAdane tRtIyaH zuzrUSAvidhiH 3 / tathA sadA bahu manyate' manaHbhItisAraM zlAghate 'gurUM' uktasvarUpa, 'bhAvaM cetovRtti 'cAnuvartate' tadanukUlaM vyavaharati, 'tasya' guroH saMbandhinam / na tadasaMmatamAcaratIti tattvam / uktaM ca-"saruSi natistutivacanaM tadabhimate prema tadviSi dveSaH / dAnamupakArakIrtanamamantramUlaM vazIkaraNam // 1 // " anyatrApyuktam-"miNa goNamaMgulIhiM gaNehi yA daMtacakkalAI se / icchati bhANiUNaM kajaM tu tameva jANati // 1 // " ityaMbhAvaM guroranuvartate / iti caturthaH zuzrUSAvikalpaH 4 iti // 51 // . 1.aNuvattapa' ityapi // ... SHARE // 38 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 549 atra nidarzanam -- air at suhatthiriNo kayAr3a vihArakappeNa vihariMsu / tattha ya tayA mahAdubhikkhaM vaTTaha, ao bhikkharA bhikkha na lahaMti / lahaMti ya pajataM Isaravihesu sAhuNo / anayA ego cakayaro Isaragihesu savvAyareNa paDilAmijjate daTThUNa tersi niya tANamaggao gaMtRRNa pAyavaDio patthiuM pavato / mahApunavaMtA tumbhe savvaM savvattha labhaha, tA dehi me dINarasa kiMcimattaM / sAhi paDivutaM -- amha dAu~ na kappar3a, guruNo cetra jANaMti / tao so tehiM caiva saddhiM gao gurusamIvaM taheva maggiyA / io gurUhiM bhaNio - bhadda ! jar3a pavvayAhi tA jamicchasi taM demo, gihatthANaM na dijaitti / paDivA teNa guNadaMsaNAo pavvAvio / bhoyAvio nimahurAI jahicchaM / parituTTo eso / aho ! suMdaro dhammo / uttamacariyA savvasatsavacchalA kAruNiyA mahANubhAvA ya guruNo, je mama nibbhaggasiromaNiNovi evamuvayaraMti / evaM suhapariNAmo avyattasAmAiyasaMjamo majjharattasamae visUyAdoseNa pAvio paMcataM / tao kattha upavanotti / asthi pATaliputte caMdaguptaputtassa biMdusArassa putto asogasirirAyA / tassa pANappio kuNAlo nAma naMdaNo / nehAisaeNa bAlo caiva dvAvio piuNA juvaraje / dinA kumArabhRttIe ujeNI / pahadiNaM ca piyA niuttapurissehiM patimANAve, pasAe ya pesei / annayA kalAggahaNassa jogotti lihio ranA mahaMtANa leho-- 'adhIyatAM kumAraH' ityAdi / na ucAiti akAiyaM caiva taM motUNa sarIrakajje uDio rAyA / etthaMtare kumAramA sabattIe kimettha lihiyaM (ti) kougeNa vAio leho / tao maccharadoseNa nahasuttIe nayaNakajaleNAyArassa uvariM biMdu dAUNa jhatti gayA annao esA / ratnAvi avAio ceva kAio leho pesio kumArassa / teNAvi vAiUNa bhaNiyA mahaMtayA kareha rAyAesaM, aMdhIkareha maM turiyaMti / tehiM bhaNiyaM - nevaM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 39 // devAeso saMbhavai to supucchiyaM karemo / tao kahamakhaMDiyasAsaNaM moriyavaMsappasUyassa tAyassa pAyaDameyamANattiyamantrahA karemitti / svopanabhaNaMteNa kuNAleNa vArijaMteNAvi tattasalAgAe aMjiUNa viNAsiyANi loyaNANi / suthammi ya eyavaiyare mamesa dosoti gahio | vRttiyuktam mahApacchAyAveNa jnno| kAleNa rajANuciotti kao piuNA gAmasAmI / suheNa tattha ciTThai / aisao eyassa gIyakalAe taM ceva ambhasamANo kAlaM gameha / annayA so pucvabhaNiyadamago tassa bhAriyAe kucchisi upnno| pasatthasumiNadasaNAo kalio kuNAleNa pahAgaputtalAbho / ciMtiyaM ca jai tAo tUsai tA kayAi mama putto rAyA hojA / ao tAyArAhaNe payattaM karemi (tti) nicchiUNa uvAyaM, jAyAsahio gao pADaliputtaM / gaMdhavakalAe jaNamAvajiuM pavatto / tao teNa niravaavijjAvajjeNa gaMdhanviyANa gavapavvae musumUraMto patto paraM pasiddhiM / ao saddo gaMdhavioti nisuyaM racA kougeNa vAharAvio a / siTuM ca keNAvi --deva ! saccamamayasuMdaraM se gIyaM, kiMtu nayaNarahiona devassa daMsaNociotti / tahAvi pariyacchipacchAio gAyautti teNa saddA| vio ranA / Agao ya gAiu~ pavatto / yahieNa ya bhaNio rAiNA--bho ! sAhu gIyaM, jAehi kaMci varaM / tabvelaM ca vadvAvitrI kiMkareNa kuNAlo-pasUyA te jAyA devakumArAgAraM dAramaMti / etyaMtare pariyANiyAvasareNa gIyaM kuNAleNa-"caMdaguttapaputto u biMdusArassa nattuo / asogasiriNo putto aMdho jAyai kAgiNIM // 1 // " are ! kuNAlo esoti uThieNa jabaNiyamusAriUNa AliMgio ranA / nivesio ucchaMge / bhaNio ya-baccha! kimayamaitucchaM patthesi ? tAhe maMtiNA vurta-deva ! tumha vaMse kAgi| NIsaheNa rajjaM bhannaDa, tA kahameyaM tucchaM patthayaMti / ramA vuttaM--putta ! na tuma rajjociosi / kimasthi putto rajjAriho ? jeNevaM // 39 // patthesi / kuNAleNa bhannai ---saMpai jAo athitti / rAiNA bhaNiyaM-jai evaM dinnaM mae tassa rajja / tao--vatte damAhe saMpAiyasaMpada
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmadheyassa tassa kao rAyAhiseo rnaa| samappiNa maMtipamuddANa taM pAramapaNA paralogahiyati / tao putrajjiyapunnamAhappeNa pavaddhamANo sarIrasaMpayAe rajjasirIe ya patto ruvalAvanasapunnaM tArunnaM / anayA teNa pAsAyagaeNa diTTho jiNaraheNa samaM gharaMgaNAgao rAyamaggagao cauccisa maNasaMghapaDigao caMdo va gahagaNasaMgao kamalAyaramajjhagao vya haMso vihArakamAgao bhayavaM ajjasuhatthI / kattha puNa mamesa sapuvvotti saviyakeNa samuppanne jAisaraNe paJcabhibhAo ya / tao appamANapamoyapUrijjamANamANaso savyasAmaggIe gao gurusamI narIsaro / paNao paNayapahANaM pAyaparame / puNo puNo 'bhAlatthaleNa pAe phusiUNa harisajalapappuyaccho pucchiuM patrato bhayavaM ! sAmAiyasaMjamassa kiM phalaM ? / gurUhiM bhagiyaM avvattassa naridAhariddhI vattassa movakho saggo vA / tao saMjAyapacaraNa paNamiUNa puNo bhaNiyaM patthiveNa -- kiM bhagavaMto mamaM pacabhijANati na vA ? / uvaogaM dAUNa bhaNiyaM guruNA suTTa paJcabhi jANAmo / tuma kosaMbIya divasamegaM mama sIso Asi, saMpada saMpairAyA vaTTasi / aho ! bhagavao nANAisioti tuTTeNa kayakaraMjaliNA puNo bhaNimaM to khAiM samAisaha, jamiyANi karemi / gurUhiM bhaNiyaM -- samaNadhammaM sAvagadhammaM vA paDivajja / paribhAviNa paDivannANuvvayaguNavvao rAyA sAvago jAo / tapyabhihaM ca bahumANasAraM guruNo pajjuvAsei / taduvaeseNa kArAve cehayAI, niyarajje pavvattei rahajattAo, paDibohei sAmaMte, pavattei tevi cezyabhavaNAikAravaNe, kareha sAhUNa dANAivacchalaM, pAbe paramuna sAhammiyaloyaM / kiM bahuNA aNAriyadesesuvi uvasAmio teNa logo, jahA tesuvi sAhUNaM suvihAro saMvRtto / annayA annaparikhaDale kAle na mama piMDo sAhUNamuvayaraha, tahAvi keNaha uvAeNa ubagarAvemitti citiUNa dINAidANanimittaM kAriyAo dANasAlAo, 1 "bhAlayaleNa" ityapi //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam vRttiyuktam // 40 // HARSARKARI bhaNiyA ya te niuttapurisA-jamettha ditANamuvvarai taM mae tumhANa ceya dinaM, kiMtu tumbhe ta sAhUNa dejjAhi, tassa mollamahaM me | dAhAmi / annevi maMDayalayappayagulasattuyAivikkayakAriNo tevi evaM seva bhnniyaa| tao sadhdhevi te diti sAhUNa maggiyamamaggiyaM vA jahicchaM / evamuvajjiyapaurapunnapanbhAro ceIharamaMDiyamahImaMDalaM kAUNa kayasAcagadhammArAhaNo samAhiNA kAlaM kAUNa patto suraloyaM saMpaimahArAotti / eyAriso gurusussaso bhAvasAvago hoiti // uktaM paJcamaM bhAvazrAvakalakSaNam / adhunA SaSThamAha- . | sutte atthe ya tahA ussaiggvaaybhaavvvhaare| jo kusalataM patto pavayaNakusalo to chaddhA // 52 // iha prakRSTaM vacanaM pravacanamAgamaH sa ca sUtrAdibhedAt poDhA / atastadupAdhikaM kauzalamapi poDhA, tatsaMbandhAtkuzalo'pi poDhave| tyAha-sUtre' sUtraviSaye yaH kuzalatvaM prApta iti pratyekaM yojanIyam / tathA 'arthe ' sUtrAmidheye / caH samuccaye / 'tathA' tenaiva prakAreNa utsarge sAmAnyokto, apavAde vizeSamaNite, bhAve nizcayanayAmiprAye, vyavahAre gItArthAcaritarUpe / samAhArasyaikatve'pi saptamyAH pRthagvyAkhyAnaM bAlAvabodhanArtham / eteSu yaH kuzalatvaM prAptaH sadguruprasAdena pravacanakuzalo'sau bhavati 'poDhA' ssttprkaarH| iti gAthA'kSarArthaH // 52 // bhAvArtha prakaraNakAra evAhauciyamahijai suttaM suNai tayatthaM tahA sutisthaMmi / ussaggavavAyANaM visayavibhAgaM viyANAi // 53 // RASWWW // 40 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vahai sai pakkhavAyaM vihisAre savvadhammaNuhANe / desaddhAdaNuruvaM jANai gIyarthavavahAraM // 54 // | 'ucitaM' yogyaM zrAvakabhUmikAyAH, 'adhIte' paThati 'sUtra' pravacanamAtrAdiSaDjIvanikAntam / uktaM ca-"pavayaNamAI chajjIvaNiyaMtA ubhayaovi iyarasa / " grahaNazikSeti tatra prakRtam / ubhayataH sUtrato'rthatama / itarasya zrAvakasyedaM viziSTam / zrAvakamadhikRtyocyate-sAmAnyazrAvakastu saMgrahaNIkarmagranthopadezamAlAdiprakaraNasandohamAcAryAdiprasAdIkRtamanyadapi paThatIti sUtre kauzalamAnoti 1 / tathA zuNoti tasya sUtrasyArtha tathA' tenaiva prakAreNa svabhUmikaucityarUpeNa 'sutIrthe ' sugurumUle / yata Aha: -"titthe muttatthANaM gahaNaM vihiNA u ettha tithamiNaM / ubhayannU ceva gurU vihI u viNayAiocitto // 7 // ityAdi / anena yate zrAvakasya ca gurusamIpa eva mUtrArthagrahaNaM yuktamuktam / yata Aha-"gurvAyattA yasmAcchAkhArambhA bhavanti sarve'pi / tasmAd gurAdhanapareNa hitakAkSiNA bhAvyam // 1 // " iti dvitIya kauzalama 2 / tathA 'utsapivAdayoH' jinamatapratItayoH viSayavibhAga vizeSeNa 'jAnAti' avagacchati / ayamatra bhAvArtha:-notsargameva kevalamAlambate, nApyapavAdameva pramANIkaroti / kiM tarhi ? tayoravasaraM gurUpadezAdavabudhyate / uktaM ca-"unnayamavekva iyarassa pasiddhI unnayassa iyraao| iya annonapasiddhA ussaggavavAya 'dA tulA // 1 // dabAiehi juttasmassaggo tadaciyaM aNadrANa / rahiyassa tamavavAo uciyaMviyarassana u tassa // 2 // jJAtvA ca yathAvasaramucitavidhinA yatijanasya pathyAdidAne pravartate / tadyathA-"phAsuyaesagiehiM phAsuyaohAsiehi. kIehi / pUIpamissieNa ya AhAkammeNa jayaNAe // 1 // " ityAdi / yugapadaktatvAtkauzalyadvayasyoktAzcatvAro bhedAH 3 / 4 / iti prathamagA 1 "mo tullA" iti samApustakeSu vartate paramamyagranthe "vo tulA" pati darzanAvarthasaMgatyA ca mUle sa eva pATha aartH||
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 41 // dhArthaH // 53 // tathA bhAvo naizvayikaH pariNAmaH / tatra kauzalamidam - 'vahati ' dhatte sadA 'pakSapAtaM ' bahumAnaM ' vidhisAre ' vidhAnapradhAne 'sarvadharmAnuSThAne ' devaguruvandanadAnadharmAdau / kimuktaM bhavatIti vidhikAriNamanyaM bahu manyate, svayaM ca yathAzakti vidhipUrvakaM pravarttate / sAmarthyAbhAve'pi vidhyArAdhanamanorathAn na muzcati / evamapyasAvArAdhaka eva syAt / nizcayanayamatamidam / uktaM cAgame - " paramarahassamisINaM samattagaNipiDagajhariyasArANaM / pariNAmiyaM pamANaM nicchayamabalaMbamANANaM // 1 // tamhA bhAvo suddhA savvapayatteNa haMdi paraloe / kAyavtro buddhimayA ANAvagajogao nicaM // 2 // " itthaM kurvan bhAve kuzalo bhavati 5 / tathA dezaH susthitaduH sthitAdiH, addhA kAlaH, subhikSadurbhikSAdiH / AdizabdAd dravyaM sulabhadurlabhAdiH, bhAvazva hRSTaglAnAdiH parigRhyate / teSAmanurUpaM jAnAti gItArthavyavahAraM yo yatra deze, kAle, bhAve vA varttamAnairgItArthairutsargApavAdave dibhirgurulAghavaparijJAnanipuNairAcarito vyavahAraH taM na dUSayatIti bhAvaH / tathA ca sUtram - " asaDheNa samAinnaM jaM katthar3a keNaI asAvajjaM / na nivAriyamanne ha bahumaNumayameyamAyariyaM // 1 // evaMvidhavyavahAre kauzalaM paSThaM kauzalaM bhavati 6 / etacopalakSaNaM jIvapudgalAdiSu sUkSmabhAveSu sarveSvapi yaH kuzalaH sa pravacanakuzalaH / tathAvidharAjazrAvakavat // 54 // tadvRttAntazcAyam -- yepure nayare paumaseharo gayA / bAlabhAvAo sAhupajjuvAsagovajjiyajIvAzvatthuparinnANo pavayaNapabhAvaNApahANo paramasAvao ahesi / so puNa sayalasatta vacchalayAe savvaloyassa jiNadhammamAikkhaDa, vannei jIvadayAguNe, parUveI sAhudhammaM, pasaMser3a sAhUNamappamattayaM, kaheDa appamAyAo mokkhasokkhasaMparyaM / evaM ca teNa niyarajje pavattio pAeNa logo jiNadhamme / jevi ya parappavANo- tevi svopajJavRtiyuktam // 41 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 jiNavayaNapasiddhaheudiTuMtijuttIhiM teNa muddiyamuhA ceva kyaa| jahA tabbhaNiyaM namahA kAumicchati / navaramego seTTiputto na paDibujjhai / so duhiyajIvadhAe dhamma mannai, tesi sugaigamaNakAraNatteNa / tahA appamAo dhammamUlaMti jiNovaesa siraveyaNovasame takkhaganAgamatthayamaNijalovaesatullaM mannai / jao pavaNAyadhayavaDamgacaMcalaM cittamegastha dhAriu~ na tIrai / dunnivArAI saemu saesu visaemu dhAvirAI iMdiyAI / so evaM vAyAlayAe dhammAbhimuhevi loge mohito nisAmio narAhiveNa / tao taduvasAmaNatthaM jakkhAbhihANo chatto niutto / sikkhavio ya jahAjoggaM / samappiyaM mahagyamANikAlaMkiyamAharaNaM / eyaM pacchannaM tassa syaNakaraMDiyAe pakkhiviUNa mama niveehitti / teNAvi ja te mayaM tammamAvi sammayaMti beteNa kayA teNa sama mettI / avasare pakvittaM tamAbharaNaM rayaNakaraMDiyAmajjhe / tAhe rAiNA ugdhosAviyaM paDahageNa-'jai keNAvi rAyAharaNaM paDiyamuvaladdhaM kIyaM vA kuovi so saMpai samappaMto niravarAho rAyapasAyaM ca lahai, pacchA nAe sAriro daMDo bhavissaI ti timi vArA ugghosAviUNa paurehi sarddhi niuttA niyapurisA gehulloDAe gavasaMtehi diTuM tamAbharaNaM / pucchio seTTiputto kuto te eyaM ? / bhaNai na yANAmi, na maga saMtiyameyaM / to khAI kassa saMtiya ? / so bhaNai na yANAmi / are ! kaha na yANAsitti beMtehiM gahio rAyabhaDehiM / nIo rAyasayAsameso / teNAvi vajjho samANatto / paJcakkhacorotti na koI taM moyAvei / tao gayajIviyAseNa dINavimaNeNa paloiyamANeNa jakkhavayaNaM bhaNiyaM ca-mitta ! vinavehi devaM / devAvehi dukkareNAvi daMDeNa pANabhikvaM / jakkheNAvi vinatto rAyA-deva ! mamesa mitto tA kIrau pasAyaM 'eyajIviyarakkhAe / nirUvijau anno koi dNddo| rAiNA bhaNiyaM-mAriyA pANiNo 1 'eyajIviyaraklA' ityapi / /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopakSavRttiyuktam // 42 // sugaI gacchati, tAki mitsassa mugaI necchasi ? jakkheNa bhaNiyaM-alaM sugaIe, jIvaMto naro bhaddANi pecchai / ramA vutta-to muMcAmi, jai mama calaNaMtiyAo tellapunapatti ghettuM biMdumavi 'apaDato sayalanayaratiyacaukcaJcararacchAsu paribhamiUNa mama purao Thavei / tapi ya jIviyatthiNA paDivanna sedvisueNa / rAiNAvi nirUviyAI savvanayare nANAvihakoUhalakolAhalAulAhiM pae pae pecchaNayAI / so kira tesu visesarasio, tahAvi rAyaniuttapattiparigao bhesijaMtovi tehiM jIviyaloheNa pattimettanihittanettacitto savvattha bhamiUNa gao rAyasamIvaM / purao mottUNa pati nivaDio calaNesu / bhaNio ramA-seTTiputta ! azcatacaMcalAI maNaloyaNAI, tA kaha tume aivallahesu pecchaNAisu jaM tAI nirudvAI / teNa bhaNiya-sAmi! maraNabhIeNa / rAyAha--jaha tume egamaraNabhIeNa evamaSpamAo. sevio, tA kahamaNatajammamaraNabhIyA sAhuNote na sevati / eyamAyabhiUNa paDibudI sedviputto, jAo phaannsmnnovaaso| evamaNege pANiNo teNa patthiveNa jiNadhamma pavariyA / eriso pavayaNakusalo bhAvasAvao hoitti / ... - atha prakRtamupasaMharabAhaeso pavayaNakusalo chanbheo muNivarehi nihittttho| kiriyAgayAI cha ciya liMgAI bhAvasaGkassa // 55 // 'eSaH' uktasvarUpaH pravacanakuzalaH par3abhedo vyakta eva 'munivaraH' pUrvAcAyaH nirdiSTaH / tatazcAvasitaM zrAvakaliGga SaTkaprakaraNamityetaddarzayannAha-kriyAgatAni kriyopalakSaNAni / ciyazabdasyAvadhAraNArthatvAt SaDeca 'liGgAni ' lakSaNAni agnedhUmavat / ' 'bhAvazrAddhasya ' yathArthAbhidhAnathAkkasya / iti gAthArthaH / / 55 // 1 'acchato' ityapi // // 42 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanu kimanyAnyapi liGgAni santi yenaivamucyate kriyAgatAni ? satyaM, santyeva / yata AhabhAvagayAiM satarasa muNiNo eyassa biti liNgaaii| jANijiNamayasArA puThavAyariyA jao Ahu // 56 // bhAvagatAni' bhAvaviSayANi saptadaza 'munayaH' sUrayaH 'etasya' prakRtazrAvakasya 'bruvate ' pratipAdayanti 'liGgAni | cihnAni 'jJAtajinamatasArAH '' iti vyaktam / pUrvAcAryAH' 'cirantanasUrayo 'yato' yasmAt 'AhuH' bruvanti / ityanena svamanIpikAparihAramAha // 56 // . kiM tadAhuH ? ityaahithidiyetthsNsaarvisyaarNbhgehNdNsgo| geDarigAipavAhe purassaraM Agamapavitto // 57 // dANAi jahAsatI paivattaNaM vihirarattaTTe ya / majjhatthamesaMbaddhe paratthakAmovabhogI ya // 58 // vesA iva gihavAsaM pAlai sattarasapayanibaddhaM tAbhAvagaya bhAvasAvagalakkhaNameyaM samAseNa // 59 // AsAM pUrvamunipraNItagAthAnAM vyAkhyA-khI cendriyANi cArthazcetyAdi dvndvH| tataH strIndriyArthasaMsAraviSayArambhagehadarzanAni, teSvityAdyAderAkRtigaNatvAttasi kRte 'strIndriyArthasaMsAraviSayArambhagehadarzanataH' iti bhavati / tatazcaiteSu viSayabhUteSu 'bhAvagata bhAvabhAvakalakSaNaM' bhavatIti tRtIyagAthAyAM saMbandhaH / tathA gaDarikAdipravAhaviSaye / tathA ' purassaramAgamapravRttiH' iti prAkRtatvAcchandobhaGgabhayAca pUrvAparanipAtaH / tatazcAgamapurassaraM pravRttivartanaM dharmakAryeSviti gamyate, prakRtaM liGgamiti / tathA 'dAnAdi yathAzakti pravattanam ' iti spaSTam / prAkRtatvAddIrghatvaM bhAvagata liGgamiti / tathA 'vihIkaH' dharmAnuSThAnaM kurvana lajati / tathA "bI cendriyAmAraviSayArambhamehadAhaviSaye / tathA liGgamiti / lajati / ta
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 43 // 'araktadviSTazca ' sAMsArikabhAveSu bhavati / ' madhyasthaH ' dharmavicAre ' na rAgadveSAbhyAM bAdhyate ' asaMbaddhaH ' dhanasvajanAdiSu bhAvapratibandharahitaH / 'parArthakAmopabhogI ' paroparodhAdeva kAmeSu zabdarUparUpeSu, bhogeSu gandharasasparzeSu pravarttate / tathA 'vezyeva ' paNyastrIva kAminamiti gamyate / 'gRhavAsaM pAlayati ' adya zvo vA parityajAmyenamiti bhAvayatriti saptadazavidhapadanibaddhaM 'tuH ' pUraNe / ' bhAvagataM ' pariNAmarUpamiti jAtAvekavacanaM, anusvArasya prAkRtazailyA luptatvAt / uktaM ca--" nIyAlovamabhUyAya ANiyA dovi biMdudubbhAvA / atthaM garmiti taM ciya jo tesiM puvvamevAsi // 1 // " bhAvabhAvakalakSaNametat ' samAseNa' sUcAmAtreNa / iti gAthArthaH // 59 // sAMpratameSAmeva bhAvArtha pracikaTayiSurgAthAsaptadazakamAha itthImaNatthabhavaNaM calacittaM narayavattiNIbhUyaM / jANaMto hiyakAmI vasavattI hoi na hu tose // 60 // 'strIm ' yopitamanarthAnAM doSANAM bhavanamAzrayasthAnam / tadyathA - " anRtaM sAhasaM mAyA mUrkhatvamatilobhatA / azaucaM nirdayatvaM ca strINAM doSAH svabhAvajAH // 1 // " tathA 'calacisAm' anyAnyAbhilASiNIm / uktaM ca - " annaM jjhAyaMti maNe pesala - vayaNAI diti annassa / diTThIe nimaMtayatanaM ramaMti kAraNa puNa annaM // 1 // " tathA narakasya varttinIbhUtAM mArgakalpAM 'jAnan ' avagacchan ' hitakAmI ' zreyo'milApakaH ' vazavarttI ' tadadhInacArI ' bhavati ' syAt 'na hu' naiva 'tasyAH' striya uSTrapatravikrayakavat / bhAvayati ca - " AnAyAstimisaMhateriva dRDhAH pAzAgatAnAmiva prAstIrNA iva sarvadikSu hariNavAtasya vA vAgurAH / svairabhrAntibhRtaH patatrinivahasyaivAhitAH skandhakAH saMsAre'tra vivekamuktamanasAM bandhAya vAmabhruvaH // 1 // " 1 // 60 // svopajJavRttiyuktam / / 43 / /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA iMdiyacavalaturaMge doggaimaggANudhAvire ni / bhAviyabhavassarUvo saMbhai sannANarassIhiM // 61 // indriyANyeva capalAH zIghragAmitvena turaGgAH azvAstAn durgatimArga duryonipadavImanudhAvirAn dhAvanazIlAn 'nityam ' sadA bhAvitaM punaH punarAlocitaM bhavasvarUpaM yena sa tathAvidho 'ruddhi' nivartayati satIbhiH zobhanAbhirjJAnarazmibhiH zrutavagAbhiH / tadyathA - " tavakulachAyAbhraMsaM paMDibakaMsaNA adhiTTapahaM / vasaNANi raNamuhANi ya iMdiyavasagA aNuhavaMti // 1 " tathA" visarajanisAraiH sArItaM pakSagehaM samayaphalaka metanmaNDitaM bhUtadhAtryAm / iha hi jayati kazcinmokSamakSairvidheyairadhigatamapi cAnye riyanti // 1 // " 2 // 61 // tathA sayalANatthanimittaM AyAsakilesakAraNamasAraM / nAUNa SaNaM dhIro na hu lubbhai taMmi tapi // 62 // iha dhanaM jJAtvA tatra na labhyatIti yogaH / kiMviziSTaM dhanam ? ' sakalAnarthanimittaM ' samastaduHkhanibandhanam / uktaM ca'arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe / nAze duHkha vyaye duHkhaM dhigarthau duHkhabhAjanam // 1 // " tathA 'AyAsaH' cittakhedaH / yathA - " rAjA rAkSyati kiM tu me hutavaho dagdhA kimetaddhanaM kiM cAmI prabhaviSNavaH kRtanibhaM lAsyantyadogotrikAH / AdA. syanti ca dasyavaH kimu tathA naSTA nikhAtaM bhuvi dhyAya netadaharnizaM dhanayuto'pyAstetarAM duHkhitaH // 1 // tathA 'klezaH ' zarIraparizramastayoH ' kAraNaM ' nibandhanam / tathA hi- " arthArtha nakracakAkulajaladhimalaM keciduccaistaranti prodyacchakhAbhighAtotthitazi 46
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopanavRttiyuktam // 44 // khikaNakaM janyamanye vizanti / zItoSNAmbhaHsamIraglapitatanulatAH kSetrikAM kurvatejye zilpaM cAnalpabhedaM vidadhati ca pare nATakAcaM, ca kecit // 1 // " tathA 'asAraM ' sAraphalAsaMpAdanAt / uktaM ca-" vyAdhIno niruNaddhi mRtyujananajyAnikSaye na dharma neSTAniSTaviyogayogahRtikRtsadhyaGana janmAntare / cintAbandhuvirodhabandhanavadhanAsAspada prAyazo vittaM vittavicakSaNaH kSaNamapi kSemAvahaM nekSate // 1 // " itthaMbhRtaM dhanaM jJAtvA 'na hu lubhyati ' naiva tatra gRdhyati ('dhIro' dhImAn , 'tasmin ' dravye,) mammaNavaNigvat / 'tanukamapi ' stokamapyAstAM bahityaperarthaH / bhAvazrAvako hi nAnyAyena tadupArjanAya pravartate / nA'pyupArjite'titaNAvAn syAt / kiM tahiM ?-"pAdamAyAnidhiM kuryAt pAda vittAya khaNDayet / dharmopabhogayoH pAdaM pAdaM bhartavyapoSaNe // 1 // icchato nicchato vApi mAmakaM draviNaM sdaa| caityasAdhUpabhogAya bhUyAt sarva bhave bhave // 2 // " iti manorathavAMstatpAlanAdi karotIti bhAvaH 3 // 62 // 5 tathAduharUvaM dukkhaphalaM duhANubandhi viDaMbaNArUvaM / saMsAramasAraM jANiUNa na raI tahiM kuNai // 63 // ihApi tatra saMsAre ratiM na karotIti yojyam / kiM kRtvA ? jJAtvA saMsAram / kiviziSTam ? ' duHvarUpaM ' duHkhasvabhAvam / taduktama-"jammaM dukkha jarA dukkha rogA ya maraNANi ya / aho! dukkho hu saMsAro jattha kissaMti jaMtuNo // 1 // " tathA 'duHkhaphalaM ' janmAntare narakAdiduHkhabhAvAt / 'duhANubaMdhi' iti duHkhAnubandhinaM punaH punarduHkhasantAnasandhAnAt / tathA cAha" jAva imo saMsAro jAva ya jIvassa ettha AvAso / tA jammaNamaraNANaM katto aMto aNatANaM // 1 // " tathA viDambanAyAmiva jIvAnAM vicitrANi rUpANi yatra sa tathA / paThyate ca-" devo neraioti ya kIDapayaMgotti mANuso veso / svassI ya virUvo // 44 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ UCCESS suhabhAgI dukkhabhAgIya // 1 // " ityAdi / evaMvidhaM 'saMsAraM ' caturgatirUpaM sukhasArAbhAvAdasAraM 'jJAtvA' avabudhya na rati' dhRti tasmin -- kurute' vidadhAti bhAvazrAvakaH / cintayati ca-" dhannA te sappurisA je navaramaNuttaraM gayA mokkhaM / jamhA te jIvANaM na kAraNaM kammabaMdhassa // 1 // " iti 4 // 63 // tathA- . . . . khaNamettasuhe visae visovamANe sayAvi mnnNto| tesa na karei giddhiM bhavabhIrU muNiyatattattho // 14 // kSaNamAtraM sukhaM yebhyaste, tathA tAn 'viSayAn' zabdAdIna 'viSopamAnAn' pariNAmadAruNAn 'sadA'pi' naikadaiva 'jAnAna' budhyamAno, yathA kila viSaM bhujyamAnaM madhuramAsvAdaM darzayati, pariNAme tu prANagrahANAya saMpadyate / evamete'pi viSayA virsaavsaanaaH| yadAha vAcaka:-"AdAvatyabhyudayA madhye zRGgArahAsyadIptarasAH / nikaSe viSayA biibhtskrunnljaabhypaayaaH||1|| yadyapi niSevyamANA manasaH parituSTikArakA vissyaaH| kipAgaphalAdanavadabhavanti pazcAdatidurantAH // 2 // ityavagacchan bhAvazrAvakaH teSu na kuryAt 'gRddhi' atyAsaktiM 'bhavabhIru: ' saMsAravAsacakitamanAH / bhAvayati ca--" sammaTThiIvi kayAgamovi aivisyraagsuhvsgo| bhavasaMkaDaMmi pavisai etthaM tuha saccaI nAyaM ||1||"kimiti gRddhi na karoti ? yato 'muNitatattvArthaH' jinavacanazravaNAdvijJAtatadasAratvaH / tathA hi jinavacanam-"visaesanasthi sokkhaM suhAhimANo jiyAya puNa eso| pittAuranayaNANaM upalaMmi suvanabuddhi va // 1 // " tathA-bhujaMtA maharA kviAgavirasA kiMpAgatallA ime kacchU kaMDrayaNaM ca dukkhajaNayA bhAviti buddhiM suhe| majjhaNhe mayativhiya va niyayaM micchAbhisaMdhippayA bhuttA diti kujoNijammagahaNaM bhoyA mahAveriNo // 1 // " 5 // 64 // R-OCTO
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ svopana dharmaratnaprakaraNam vRttiyuktam // 45 // tathAvajai tivAraMbhaM kuNai akAmo anivvahaMto u|thunni nirAraMbhajaNaM dayAluo savvajIvesu // 65 // _ 'varjayati' na karoti 'tIprArambha ' prAjyamANipIDAhetuM vyavasAyaM kharakarmAdikaM, tuNDaNakumArAdivRttAntAkarNanAt / karoti 'akAmaH' mandAdaraH, taM vinA 'anirvahan ' tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi ? sazUko gurulAghavAlocanapUrvakaM na nirghandhasavRttyeti / yataH-"sammaddiDDI jIvo jaivihu pAvaM samAyarai kiMci / apposi hoi baMdho jeNa na niddhaMdhasaM kuNai // 1 // " tathA 'stauti' prazaMsati 'nirArambhajana' sAdhulokam / evam-"dhanA hu mahAmuNiNo maNasAvi karati je na prpiiddN| AraMbhapAvavirayA muMjaMti tikoDiparisaddhaM // 1 // " tathA 'dayAlukaH' pAvAna 'sarvajIyeSu' smstpraannissu|-" egassa kae niyajIviyassa bahuyAu jiivkoddiio| dukkhe Thati je kei tANa kiM sAsayaM jIyaM ? // 1 // " ityAdi bhAvayan bhAvazrAvakaH 6 / iti gaathaarthH||65|| tathA| gihavAsaM pAsa piva mannato vasai dukkhio taMmi / cArittamohaNijaM nijiNiuM ujjamaM kuNai / / 66 // 'gRhavAsa"gRhasthatAM 'pArza' bandhanavizeSamiva 'manyamAnaH' bhAvayana 'vasati' avatiSThase 'duHkhitaH' duHkhavAn 'tasmin' gRhavAse / yathA hi kila pAzapatito vihaGgamo notpatituM zakroti, kaSTaM ca tatrAvasthAnaM kalayati / tathA vayamapi saMsArabhIkho'pi na prabajituM zaknuma iti / api ca-" nAgo jahA paMkajalAvasano dahra thalaM nAhisamei tIraM / evaM vayaM kAmaguNesu gidA na // 45 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhuNo maggamaNuvvayAmo // 1 // " ityAdi cintayan duHkhita iva gRhe tiSThati bhAvazrAvaka iti / ata eva ' cAritramohanIyaM ' karma 'nirjetuM' abhibhavituM 'udyamaM ' prayatnaM ' karoti' cAritravatAM dAnasanmAnavinayaprabhAvanAdau sarvAdareNa pravarttate, aprItinindAlezamapi na karoti / yataH -- " ete nirvRtihetavo muniguNA nindAkRtAM durlabhA nRNAM santi bhavAntare'pi sulabhAH sasnehapUjAkRtAm / tasmAnnirvRtilipsunA munijane kAryoM vicAryAda dveSo'narthakadarthanaika nilayo heyaH sadA dUrataH // 1 // " iti 7 // 66 // tathA asthikkabhAvakalio pabhAvaNA vannavAyamAihiM / gurubhattijuo dhImaM dharei sai daMsaNaM vimalaM // 67 // bhAvazrAvako 'darzanaM ' samyaktvaM ' vimalaM ' akalaGkaM dhArayatIti paryante yogaH / kathaMbhUtaH san ? ityAha -- devagurudharmatattveSvAstikyarUpo yo bhAvaH pariNAmastena kalito yuktaH / - "mottaNa jiNaM monUNa jiNamayaM jiNamae Thie motu / saMsArakantavAraM sadhammakammaM jagaM sesaM // 1 // " iti nizcayasArapratipattiH / ' prabhAvanA ' utsarpaNA aSTaprakArAH / uktaM ca- " pAvayaNI dhammakahI vAI nemittio tavassI y| vijAsiddho ya kavI adveva pabhAvagA bhaNiyA // 1 // " tasyAH zaktitaH svayaMkaraNena zaktyabhAvena tatkAriNAmupaSTambhabahumAnataH / tathA 'varNavAda: ' prazaMsanam / AdizabdAccaityAyatanayAtrAtIrthayAtrAdibhiH karaNabhUtaiH / gururdharmAcAryastatra vizeSato bhaktiyuktaH / kRtajJatAsAramidamAlocayan - " saMmattadAyagANaM duSpaDiyAraM bhavesu bahue / savvaguNameliyAhivi uvayArasahassakoDihiM // 1 // " ( ' dhImAn ' matimAn 'sadA ' nirantaraM ) itthaM niSkalaGkaM darzanaM dhArayati 8 / iti gAthArthaH // 67 // tathA
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 46 // +6+0 gaDarigapavANaM gayA gaiyaM jaNaM viyANato / pariharai logasannaM susamikkhiyakArao dhIro // 68 // garikA eDakAstAsAM pravAhaH saJcaraNaM, ekasyA anumArgeNa sarvAsAM gamanam / gaDDarikApravAhadvAragAthAyAmAdizabdaH kITakAdipravAha sUcanArthaH / tena kRtvA 'gatAnugatikaM ' avicAritacAriNa 'janaM ' lokaM vijAnan / udAharaNamatra vANAsInayarI kamhi mahasave logo nhAiuM gaMgAmohabho / tattha ego vippo taMbabhAyaNapANI pANIyamogA hiukAmo corabhayAo bhAyaNaM vAluyAmajjhe niNai / uvariM cAbhinnANanimittaM vAlugApuMjaM karei, tAhe nIramoyaradda / taM ca daTTNa annovi anovi evaM pakao jAva jAyaM puMjapu~jAulaM puliNaM / uttino bhaTTo na jANAi kattha puMje taMbabhAyaNaM / daTTaNa puMjakaraNapayaTTe loe pucchar3a- are ! kimee puMjA kIraMti ? anno annamuddisaha, jAba paraMparAe / antreNa bhaNiya-- bhaTTa ! mae tumameva kurNato diTTosi, taja esa ettha vihitti mavi kao / bhaTTo bhaNaha--na mae vihiti puMjo kao, kiM tu bhAyaNalahaNatthaM / taM ca tummehiM suaraM hAriti / paThitaM ca brAhmaNena - " gatAnugatiko loko na lokaH pAramArthikaH / pazya mUrkheNa lokena hAritaM tAmrabhAjanam // 1 // " evaMvidhaM lokaM jAnan pariharati 'lokasaMjJAm ' avicAritaramaNIyAM lokaherim / kiM tarhi ? ' suparIkSitakAraka : ' suparyAlo citavidhAyI ' dhIro' matimAn bhAvabhAvako bhavati 9 / iti gAthArthaH // 68 // tathA nattha para loga magge pamANamannaM jiNAgamaM motuM / AgamapurassaraM ciya karei to savyakicAI // 69 // 'nAsti' na vidyate paraH pradhAno loko mokSastasya mArge jJAnAditrayarUpe ' pramANaM ' pratyaya heturanyat / jinA rAgAdijetArastaiH praNItaH svopajJa - vRttiyuktam // 46 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAnto jinAgamastaM muktvA tasyaivAnyathAtvAsaMbhavAt / uktaM ca-"rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate ghanRtam / yasya tu nete doSAstasyAnRtakAraNaM kiM syAt ? // 1 // " puurvaapraaviruddhtvaacc| tathA hi-"dharmasya mUlaM karuNA yathoditA tadvat kriyA'pyaGgihitA jinottamaiH / sAmAyikaM sAdhitamAdito yathA kSAntyAdayo'pyevamamuSya pAlakAH ||1||""aagmpurssrN ' AgamaparyAlocanapUrvakameva, ciyazabdasyevakArArthatvAt / karoti' anutiSThati 'tataH' hetoH sarvAH kriyAH sakalakAryANi caityavandanAdIni / tatra caityvndnvidhitrikdshkaaraadhnruupH| tathA cAgamaH-"timi nisIhiya tidhi ya payAhiNA tibhi ceva ya pnnaamaa|tivihaa pUyA ya tahA avasthatiabhAvaNaM ceva // 1 // tidisinirikSaNaviraI payabhUmipamaJjaNaM ca tikkhutto / cannAitiya muddAtiyaM ca tivihaM ca paNihANaM // 2 // iya dahatiyasaMjuttaM baMdaNaya jo jiNANa tikAlaM / kuNai naro uvautto so pAvaDa sAsaya ThANaM // 3 // " ityAdi / pUjAvidhiH-devaguNaparijJAnAttadbhAvAnugatamuttamavidhinA syAdAdarAdiyuktaM yattaddevArcanaM ceSTama / yathA-"kAle suibhUeNa visiTTapuSphAiehi vihiNA u| sArathuithottagaruI jiNapUyA hoi kAyavvA // 1 // vattheNa bandhiUNa nAsa ahavA jahA samAhIe / bajeyavaM tu tahA dehammivi kaMDayaNamAI // 2 // " guruvandanA--dvAdazAvAdi dvAdazAvattaM SaTrasthAnArAdhanarUpa pazcaviMzatyAvazyakavizuddhaM dvAtriMzadoSavikalaM ca bhavati / tatra sthAnAni-"icchA ya aNunavagA abvAvAhaM ca jatta javaNAya / avarAhakhAmaNAvi ya cha hANA huti vaMdaNae // 1 // " AvazyakA:-avaNAmadurga ahajAyasvayA taha vAlasAvattA / causira tigutta dupavesa niggayo ekkarmi ceva // 1 // " doSAstu-"vajje'NADhiya thadaM paviddha paripiDiyaM ca ttolgii| aMkusakacchabhariMgiya macchubvattaM maNapauTuM // 1 // beiyavardU bhayasA bhayaMta mettiM ca gAravA kajA / teNiya paDaNiya ruSTuM tajiya saDha hIliya bilutaM // 2 // diTTamadiTuM siMga karamo
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam 11 80 || yaNa tahA aNAliddhaM / UNaM uttaracUliyamUyaM taha DhaDDharaM cuDali ||3||" eteSAM vyAkhyA --- " AyArarahiyamaNADhiya sunayamaNavigoku thaddhaM / paviddhamaNuvayAraM anijatiyao bva jaM dei // 1 // paripiMDiyaM ca baMdara piMDiyavayaNehiM piMDie ghAvi / TolagaI selo iva uphiDiuM bisayanII vA // 2 // uvagaraNAisa ghetuM guruM niSesei aMkulaM bhaNiyaM / kacchabhariMgiyamannaM vaidiumabhijAi riMgato // 3 // macchuvvattaM uTThaNanisIyaNe macchao vva uvvate / annaM vaidiumahavA pariyattai sattimIgo vva // 4 // appaparapatieNa maNappaoseNa maNapauTTheti / veiyapaNagaM sammaM na bajae veiyAbaddhaM // 5 // nicchubhagAibhaeNaM bhaya kikammaM na nijarA heuM / bhayaI bhaissaiti ya saMdehA caMdara bhayaMtaM // 6 // mecIheuM mettIgAravao vihivika viNIohaM / ehi ya paoyaNeNaM sakAraNaM niSphalaM taMpi // 7 // ohAvaNAbharaNaM gUhiyakiriyassa teNiyaM jANa / paDaNIthaM puNa guruNo AhArAINa samayaMmi // 8 // kayabhAlacchiviyAro ruTTho jaM kutaM bhave ruTaM / aMgulimAIhiM guruM tajjemANassa tajiyayaM // 9 // gUhiya viriyassa saDhaM hIliyayaM beha vAyagagaNiti / vikahaM karei dabaMdiyammi paliuMciyamiti // 10 // diTThamadiTTha jaM khalu dIsaMto kuNai no adIsaMto / pAsehi sIsanama siMga mannaMti puvvaNI // 11 // eso karoti vaMdai evaM karavaMdaNaM sue sihaM / mucIhAmo dinneNa nanahA moyaNaM eyaM // 12 // 'AliDANAliDe rayaharasIse ya hoi caubhaMgo / AvassagapayavayaNakkharehiM hINaM bhave UNaM // 13 // uttarabUlaM baMdiya bhaNai vaMdAmi matthaeNaMti / mUyaM ca saddarahiyaM DhaDDharayaM DhaDDharasareNa // 14 // cuDaliM ca raoharaNaM givhei bhAmei vA kare dito / sabbe vaMdAmosI battIsa moDaladoso // 15 // " pratyAkhyAnavidhiH- " baMdaNayaM dAUNaM athaNayakAo kathaMjalI guruNo / aNubhAsato vayaNaM 1 anyatra " AlimaNAliddhe " ityasti / " AliTThANAliddhe " ityapi // svopajJa| vRttiyuktam 1180 11
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36+36 tathA " paJcakkhANaM tu gijA // 1 // " dAnavidhiH- " nAyAgayANaM kappaNijANaM annapANAINaM davvANaM desakAlasaddhAsakArakamayaM parAe bhattI AyANuggahabuddhIe saMjayANa dANaM // " ityAdyAptAgamapurassaraM sarvANyapi kRtyAni bhAvabhAvakaH karotIti 10 // 61 // anigUhitosati AyAvAhAe jaha bahuM kuNai / Ayarai tahA sumaI dANAicaunvihaM dhammaM // 70 // anigUhan' agopAyan 'zakti' sAmarthya ' AtmAbAdhayA' svasya parijanasya ca pIDAM pariharan dAnAdicaturvidha dharma AcaratIti yogaH / yato'vAci - " nyAyAttaM svalpamapi hi bhRtyAnuparodhato mahAdAnam / dInatapasvyAdau gurvanujJayAdAnamanyattu // 1 // " yathA ' bahu karoti ' bahukAlaM yAvantaM karttuM zaknoti / ayamatra bhAvaH sati vibhave nAtitRSNako bhavati, tanuvibhavo nAtyudAraH syAt, sarvAbhAvasaMbhavAt / ata evoktaM paJcasUtre - " lAbhocipadANe lAbhociyabhoyaNe lAbhociyaparivAre lAbhociyanihigare siyA / " sa evaM kurvANo bahunA kAlena prabhRtaM dadyAt / anyairapyuktam - " aJjanasya kSayaM dRSTvA valmIkasya ca vardhanam / avandhyaM divasaM kuryAddAnAdhyayanakarmasu // 1 // " evaM zIlatapobhAvanAsvapi bhAvanIyam / 'Acarati ' Asevate ' tathA ' tena prakAreNa ' sumatiH ' pAriNAmikIbuddhipradhAno dAnAdicaturvidhaM dharmamiti spaSTaM bhAvitaM ceti // 11 // 70 // tathA hiyamaNavajaM kiriyaM ciMtAmaNirayaNadurahaM lahiuM / sammaM samAyaraMto na hu lajjai mudvahasiovi // 71 // 'hitAM ' pathyAmihaloka paralokayoH, ' anavadyAM ' apApAM ' kriyAM' anuSThAna vandanapratikramaNAdikaM samyag ' gurUpadiSTa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam 1187 11 viziSTavidhinA ' samAcaran ' samyagAsevamAno na lajjati (te) iti saMbandhaH / kiM viziSTAM kriyAm ? ityAha- cintAmaNiranamiva durlabhAM durApAM ' labdhvA ' avApya mugdhairarhasito'pItyakSarArthaH spaSTa eva / bhAvArthaH kathAnakagamyaH // 71 // taccedam - hariNAure nayare nAgadevo nAma seTTI hotthA / tassa vasuMdharA gehiNIjAo jayadevo puttI / teNa dubAlasavAsANi lehasAlAe paDhate sikkhiyA rayaNaparicchA / vinnAyA savvarayaNaguNA, tesiM lakkhaNANi ya / tao ciMtiyatthadANAo ciMtAmaNI ceva rayaNaM kimohiM selasayalasarisehiM ? / esa caiva viusANamuvAeo / ahaMpi savvAyareNa eyaM caiva gavesAmitti saMpahAriUNa gharAo gharaM haTTAo haTTaM bhamaMto rayaNANi paricchiuM pavatto / jAhe sanayare na pAvai cityamaNi, tAhe jaNayamApucchiUNa calio nayaraMtareSu / bhaNio jaNaehiM - puta ! kimeNA vAeNa ? na esa katthai atthi, unamA ceva esA paMDiyajaNeNa kayA / tA diTThasiTThaTThavavahAreNa vavaharasu, jeNa supIvarasirIe bhAyaNaM hohi / tahAvi so ciMtAmaNisatthamaNuguNato tassaMpattisamussuo balAvi jaNayANaM niggao nayarAo / patto painayaraM rayaNANi gavesiuM / tesuvi tamapecchaMtI samArUDho pavvayasiharesu / kilissio samuddatIresu belAulesu katthai alahaMto ciMtiuM ca pavatto / kiM mane sacameyaM ? natthi caiva eso / ahavA na satyabhaNiyamannahA hoiti kayanicchao puNo paribhamiumAraddho / annayA gAmaM gAmeNa maNikhANIo pucchamANassa siha keNAvi buDDhapuriseNa- asthi amugadese maNivaI nAma pAhADigA / tattha jo punarva'to so maNiNo pAvei / tao pucchAcchIe kicchega patto tattha gavesaMto maNiNo / milio egassa pasuvAlassa uvavidvANa ya goTThIe / diTTho tassa hatthe vaTTapAsAgo, gahio, paricchio, paribhAo ya jayadeveNa / ciMtAmaNI esosi harisieNa maggio / ajavAlo na der3a bhaNar3a ya-- kimeiNA karissasi ? | jayadevo magar3a--hiM gao bAlassa kIlaNayaM dAhAmi / svopajJavRttiyuktam // 48 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ pasuvAlo bhaNai--ettha erisA aNege atthitA kiMna gavesesi ? / iyaro bhaNai--ahamussuo niyagAmaM gacchAmi, tumamettha vatthavvao annamannaM pAvihisi, tA dehi mameyaMti / jAhe aparokyArasIlayAe so kahavi na deha tAhe varameyassAvi esa uvayarau, mA niSphalo houtti bhAvitega sAhio se vaNieNa sabbhAvo-bhadda ! esa ciMtAmaNI buccai, jai mamaM na dehi tA appaNAvi eyamArAhehi, jeNa citiyacitiyAI suhAI pAvesi |aabhiirenn vuttaM--jaha saccamesa ciMtAmaNI tA ciMtiyAI mae borakaccarAI sigdhaM deu / iyareNa vuttaM| na evaM ciMtijai, kiM tu uvavAsatigaMtimarAhamuhe samajiovalittabhUmie caMdaNovalittakApUrapayarazciyapasatthapaTTe ahayavatthovari haviyapilitto esa dvAvijai / surahikusumehiM 'pacchAdijai / tao paNamiUNa lakvaM vA koDi vA ciMtijaha / pahAyasamae savvameyassa purao puMjIkayaM pAviai / imaM soUNa tuDeNa AbhIreNa vAliyAo chAliyAo gAmAbhimuha / eyAo vikiNiUNa kappUrAidavyehi taha purya karissaM / sabaM pahiyakahiyaM vihANamaNuTrissaM / tuma puNa mama citiyaM mA viphalIkarenjAsi, jeNa te ciMtAmaNinAma saccaM hoi / evaM maNimullavaMto calio gAmAbhimuhamAbhIro / iyarovi tayalAbhavisano vicitei, na esa nibbhaggaseharo evaM maNisyaNaM dhAriu tarissai, tA aNugacchAmi pecchAmi ya kimesa kareDatti citiUNa laggo tayaNumaggeNa | tAva ya bhaNiyamAbhIreNa-- bho ciMtAmaNi ! dIho maggo tA kahehi kiMcivi kahANayaM, jeNa saha nivdd| aha tamaM na jANasi to khAI te ahaM kahemitti ciMteNa pAraddhamaNeNa kahANayaM / jAhe maNI haMkArapi na deha, tAhe kaviraNa eriso nidakkhino tumaM mama huMkArapi na desi, kIisI puNa lakkhasahassesu AsA? tA na hosi ciMtAmaNI tuma / ahavA saccaM ciMtAmaNI cevAsi, jao jappabhiI pAviosi tappabhiI 1 "pacchAijjara " ityapi // :..
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam svopajJavRttiyuktam mama ciMtA maNe na phiTui / tahA johaM pabhAe samuDio sIyalarabbAbhoyaNaM chAsIe roTTayaM ca aNuvajIvaMto paryapi caliu~ na pAremi, so kahamuvavAsatigeNa na magami ? tA teNa veriNA mama mAgNanthameva vaniosi, to gaccha jattha na pecchAmitti biteNa teNa pakvitto maNI dUraM / calio chAliyAo ghettaNa aDavimammuhati / iyagevi hadvatuTTho paNAmapuvvaM taM gihiUNa puNNamanoraho patthio niyanayaraM / napabhAveNa samullasiyasavalAyano gyaNapuMjAba dippamANo gAmanagarAIsu goravijato patto mahApuraM / niviTTho egattha haTTa / diTThI sagovaM tannAyagaNa / mahAgiini gAhiApANi pANappiyA dhyAe / tI maddhi parUDhapaNao suhamAsio kiMci kAlaM / annayA ninyavasApahi lajjiAiti bhAvika bhaNiyA bhajjA, davAvehi me nAvi, jaNa dabAvajjaNaM karemi / tIevi niveiyaM jaNayamma / neNAvi tuTTaNa dinnaM se dInAgaNa lakva / tao kapUrAgurucaMdaNAidavvehi pRiUNa satdhuttavihiNAbhivAmio vAsabhavaNegadese ciMtAmaNI / citiyA diNArakoDI / pAviyA pahAyakAle pUMjIkayA / sidI me citAmaNiti harisieNa bhaNiyA bhajjA---samappehi eyaM tAyassa / tIevi vimhiyANa naheva kayaM / tuSTuM samurakuIye / jAyaM jAmAuyaMmi bahumANaparaM / annayA mahayA bhaDacaDagaraNa go hathiNAuraM / abhinaMdio jagaeNa, mammANio ya mayaNavaggeNa, pasamio semaloeNa / jAo bhAyaNamuttamasuhANaMti / / pattha evamuvagao-jahA teNa vaNiyasueNa ciraM pagyiDaneNa kiccheNa pAviyA maNivaIpAhADiyA / tanthavi kaha kahaMpi ciMtAmaNirayaNaM ArAhieNa teNa pattA pahANasuhasaMpayA / nahA maMsArasAyare saMsaraMtANa pANiNaM dullahA maNibaIpAhADiyAmamANA maNayajAI / tatthavi kahaM kahavi pAvijjai aciMtaciMtAmaNisamANa jiNadhammagyaNaM / Agahie nami karayalamaMTTiyAI saggamokyasokvAI / pazcittaM paNa AbhIramsava sAsayaM ceva duhadAlihati / / ||| 49 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevamatidurlabhAM dharmArAdhanakriyAM kurvanna lajjate bhAvazrAvako mukhairupahasyamAno'pi / tataH svArthasiddhimavAproti, dattapotanaigamavat / tadvattAntazcAyam - asthi pacchima muddo kaMpaTTiyA vissaurI nAma nayarI | suMdararaMjieNeva jA sA rayaNAyareNa aNavarayaM AliMgijjai dIharavilolakallolabAhAhiM / tIe sayalapayApiyasaMpAyaNapauNamANaso piyaMkaro nAma rAyA / tattheva kulakamAgayAparimiyavibhavavitthArivisuddha siddhI rAyAijaNasammao datto nAma ibbhago hotthA / so ya gharasAramullabhaMDabhariyabhUrijANavatehiM samuhamogAhiUNa parakUvittadabbo niyanayarImAgacchai / anayA ya paDikUlayAe kammapariNAmassa vivanajANavatto sarIrametteNa patto niyamaMdiraM citiuM pavato - samudde naTuM samudde caiva labbhaiti jaNavAo tA puNo samuddamogAhAmitti nicchiUNa vikiyagharavatthAbharaNAivakkharo saMgahiyamahagghabhaMDo puNovi samArUDho jANavattaM / bhaviyabvayAvaseNa niyattamANassa taMpi phulaM / samAgao gihamaMgametteNa 'khuTTo dattotti yA siddhI / tahAvi so purisakAraM na muMcai, icchai puNovi samuddoyaraNaM / na ya nIvI asthi / pahINapunnotti na ya se ano kovi deha, tAhe daDhaM visano paNaTTacchuhanido uvAe maggamANo jhiyAya / annayA pahAyasamae sumariyaM jaNayavayaNaM / kira paraloya - patthi bhaNiyaputro jaNaeNa - putta ! vicittAI vihiNo vilasiyAI, sarayanbhavinbhamAo saMpayAo, tao kayAi ya asaMbhAvaNipi saMbhava, tA jai kapi vibhavavoccheo bhavai, tao ettha gehegadese 'abbhejaM duvArarahiyaM bhUmigihamatthi / tamajye taMbamayakaraMDiyAe taMbapaTTae jaM kiMci lihiyamatthi tamaNuciTThejjAsi, tao te savvaM sohaNaM bhavissaiti / tao na annahAvAI tAotti 1" khuddo " ityapi / 2 " ajjhosaM " ityapi //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaraaprakaraNam // 50 // harisieNa ugghADiyaM bhUmigihaM datteNa / uvaladdhA karaMDiyA / vAio paTTao / tattha kira lihiyameyaM - " asthi pacchimadisAe rayaNAyarassaMto goyamadIvo nAma dIvo / so aikakhaDaphAsapAsANapaurabhUmitalo, rayaNataNacArisurabhipauro ya / tAo puNa surabhIo na sarhati mANusadaMsaNaMpi / ao tattha somAlakarIsabhariyabhUrijANavatehiM gammai / pasaladumacchAyAsu karIsaM pattharijjai / appaNA annattha dUre AvAso kIra / tao suvisatthAo surabhIo tesu chAyArukkhesu karIsamiuphAsaluddhAo majjhaNDakAle nisAsu ya uvavisaMti chagaNaM ca muMcati / tao tAsu gayAsu pabhAe chagaNamatrattha neUNa piMDA kIraMti / parisukapiMDayANa jANavattANi bharijjati / sa gihamANijjati / pajjAliesu piMDaesu pahANarayANi pAunbhavaMti / tao aparimiyA riddhI vittharaha / savvattha 1 gutI kAyantrA / evaM savvaM pariNAmasuMdaraM hoi " tti lihiyameyaM daNa citiyaM datteNa suMdarameyaM, kiM tu na mae puvvayarameyamavaloiyaM / saMpada accataniddhaNehiM na tattha gaMtuM tIrai, na ya koha dariddANamuddhArae deha / maMtagutI ya aaitttthaa| kahievi sanbhAve na koI pattiyaha, tA kimettha pattayAlaMti | ahavA karemi tAva gahillacehayaM tA mama koi kiMpi aNukaMpAe viyarejjatti / tao buddhI asthi vibho natthitti jhiGkhato tiyacaukkacaccarAisa parihiMDai / jaMpi taMpi pucchio evaM ceva paDibhaNai / tao gahillo dattoti pasiddhaM savvanayarIe / atthanAseNa ummattIbhUo varAo dattotti suyaM narAhiveNa / atthaM dAUNa pauNIkaremi taM mahANubhAvaMti citiUNANAvio eso pucchio ya--bho datta ! kimeyaM jaMpasi ? so bhaNai - buddhI asthi vibhavo natthi / tao rAiNA mA evamuvasu, ginha vihavaM jattieNa paoyaNaMti biteNa darisiyaM bhaMDAgAraM / tao tuDDeNa lakkhametaM gahiyaM datteNa bhaNiyaM caettieNa caiva me paoyaNaMti / uvarao jhikkhiyantrAotti parituTTo rAyA / dattemavi gahiyA goyamadIvagamaNa vihinU nijjAmagA / svopajJavRttiyuktam / / 50 / /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNIyAI pavahaNAI | saMgahiyA kammagarA / khaNAviyaM puMjIkarya junnakarIsaM / aho ! suMdaraM datteNa bhaMDaM saMgahiyaMti hasaMti logA / anne bhAMti-bhaI nariMdasAhussa, jemeriso vaNiutto vidvtto| avare biti--dino jalaMjalI dAlihassa, datteNa erisa - DasaMgaheNa / kei samullavaMti - gahillo tAba esa varAo, navaraM cojjameyaM rAyAvi gahillo, jameyassa nIvIM payacchada / evamaNegahA vahasijjai jaNeNa / gheppar3a tA loTTehiM nivArijjai kAruNiehi, tahAvi paTTaya lihiyaladdhaparamattho na lajjara khattakhaNaNAivAvAreNa / dhUlIdhUsariyaMgo kacchoTTayaTaiyakaDiyaDo appaNA kammagarehiM ca karIsamuvvaha / bharae bharei, nAmaMkIe karei / kiM bahuNA, bahUNi pavahaNANi karIsassa bhareUNa patto so goyamadIvaM / aNuciTThiUNa paTTayAi paDiyAgao piMDayabhariehi bhUrijANavatehiM / aho ! bhaMDANa svaM parimaMDaMti hasio logehiM / uvahAsabuddhIe ceva nIo sukavAlehiM navaisamIvaM / pucchio ratnA -- kiM bhaMDamA NIyaMti / teNa vRttaM deva ! gomayapiMDA / tao hasriUNa bhaNio rannA - ussuko tumaM gaccha, saMgoveddi bhaMDaM, bhavesu suhANa bhAyati / tao mahApasAotti bhaNato paNamiNa rAyANaM paDigao datto / saMmoviyA piMDayA, pajjAliyA vihiNA / pattAI tesu mahagghAI mahArayaNAI / jAyaM puvvaM piva lacchipaDihatthaM nigeyaNaMti / punnavatotti pasaMsio nariMdA iloeNaMti / esa ihaloyakajjasiDIe dito / paraloevi evaM caiva bhAviyanvotti || tathA dehaTTiinibaMdhaNadhaNasayaNAhArage hamAIsu / nivasai arattaduTTho saMsAragaesu bhAvesu // 72 // dehasthitinibandhanAni zarIropaSTambhakAraNAni vAni dhanasvajanAhAragehAni supratItAni, tAnyAdiryeSAM kSetrakalatra vastrazastrayAna
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 51 // kAhanAdInAM bhAvAnAM teSu, 'nivasati ' tiSThati gRha iti gamyate / araktadviSTa ivAraktadviSTaH, 'saMsAragateSu' bhavabhAviSu 'bhAveSu' padArtheSu / iyamatra bhAvanA - zarIranirvAhakAraNeSvapi vastuSu mandAdaro bhavati bhAvabhAvakaH / bhAvayati ca " na ya ettha koi sayano na sarIraM neya bhogauvabhogA / jIvo annabhagavaI gacchai savrvvapi mottana // 1 // " tathA durbinItaparijanAdAvapi nAtidveSaM vidadhyAt, api tu bahirvRnyaiva / yataH - " kovAviTTho na muNai kajamakarja hiyaM ca ahirya ca / dhammAhammaM ca tahA kajjaviNAsaM va hANi SA // 1 // " tathA -- "kSamI yatkurute kAryaM na tatkopavazaMgataH / kAryasya sAdhinI prajJA sA ca kruddhasya nazyati // 1 // 13 // 72 // tathA uvasamasAraviyAro vAhijjai neyaM rAgadosehiM / majjhattho hiyakAmI asaggahaM savvahA cayai // 73 // upazamaH kaSAyAnudayaH, tatsAraM tatpradhAnaM vicArayati dharmAdisvarUpaM yaH sa ' upazamasAravicAra: ' bhAvazrAvako bhavati / kathaM punarevaMvidhaH syAt ? ityAha- yato vicAraM kurvan 'bAdhyate' abhibhUyate naiva rAgadveSAbhyAm / tathA hi--' mayA'yaM pakSaH kakSIkRto bahulokasamakSaM, bahumiva lokaiH pramANIkRtastatkathamidAnImAtmAnamapramANIkaromi ' ityAdibhAvanayA svapakSAnurAgeNa na jIyate / tathA mamaiSa pratyanIko, madIyapakSadUSakatvAt / tadenaM janamadhye dharSayAmIti sadasadUSaNodghaTanAkrozadAnAdimavRttihetunA dveSeNApi nAbhibhUte, kiM tu 'madhyasthaH ' sarvatra tulyacitto 'hitakAmI' hitAbhilASI, svasya parasya copakAramicchan 'asagrAhaM ' azobhanAminivezaM sarvathA ' tyajati ' muJcati madhyasthagItArthaguruvacanena / yataH " tariUNavi mohamahaMtasAyaraM tIraniyaDa 9 anyatra - neva' ityapi // khovRtiyuktam / / 51 / /
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ pattovi / nijai paDippaheNaM jIvo kuggAhamAhehiM // 1 // " goSThAmAhilarohaguptAdivaditi 14 // 73 // tathAbhAveto aNavarayaM khaNabhaMgurayaM samasthavatthaNaM / saMbaddhovi dhaNAisu vajjai paDibaMdhasaMbaMdha // 7 // | 'bhAvayan' paryAlocayan 'anavarataM ' pratikSaNaM ' kSaNabhaGgaratAM' satatavinazvaratA ' samastavastUnAM ' sarvabhAvAnAm / tadyathA"iSTajanasaMprayogarddhiviSayasukhasaMpadastathA''rogyam / dehazca yauvanaM jIvitaM ca sarvANyanityAni // 1 // kSaNavipariNAmadharmA mAnAmaddhisamudayAH sa / sarve ca zokajanakAH saMyogA viprayogAntAH // 2 // " ityAdirUpAM 'saMbaddho'pi ' bAhyavRttyA rakSaNopArjanAdirUpayA (yukto'pi 'dhanAdiSu' dhanasvajanAdiSu ) 'varjayati' na karoti pratibandho mUrchA, tadrUpaM saMbandhaM saMyogaM bhaavbhaavkH| bhAvayati ca"cecA dupayaM cauppayaM ca khettaM gihaM dhaNadhanaM ca savvaM / kammappabIo avasopayAi paraM bhavaM suMdarapAvagaMvA // 1 // " ityaadi.15||74|| tathAsaMsAravirattamaNo bhoguvabhogA na tittiheutti / nAuM parANurohA pavattaI kAmabhogesu // 75 // saMsAro'nekaduHkhAzrayo'yam / yataH-"duHkhaM svIkRkSimadhye prathamamiha bhaved garbhavAse narANAM bAlatve cApi duHkhaM 'malalu| litatanustrIpayaHpAnamizram / tAruNye cApi duHkhaM bhavati virahajaM vRddhabhAvo'pyasAraH saMsAre re manuSyAH ! vadata yadi sukhaM svalpa| mapyasti kiJcit // 1 // " iti / tasmAdviraktamanAH / amI bhogopabhogAH-"sai bhuJjaitti bhogo so puNa AhArapuSphamA 1"malamalinatanu" ityapi /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 52 // Io / uvabhogo ya puNo puNa ucabhujjai bhavaNavilayAI // 1 // " ityevamAgame pratItAH / te na tRptihetavo bhavanti prANinAm / taduktam -- " sumiNaMtarANubhUyaM sokkhaM samaicchiyaM jahA natthi / evamimaMpi aIyaM sokkhaM suviNoSamaM hoi // 1 // bhottaNaM suisuMdare sukhasaMdohadehAie bhoe sAgarapallamANamaNahe devattaNe jaM narA / rajjaMti tthikalevaresu asuIpunnesu riTThoSamA mane tittikarA jiyANa na ciraM vattAvi bhogA tao // 2 // " iti ' jJAtvA ' avadhArya bhogasukhaphalatAM 'parAnurodhAt anyajanadAkSiNyAdinA pravacate 'kAmabhogeSu ' pUrvoktasvarUpeSu bhAvabhAvakaH / vairasvAmijanakadhanagirivaditi 16 // 75 // tathA vesa vva nirAsaMso ajaM karUM cayAmi ciMtaMto / parakIyaM piva pAlaha gehAvAsaM siDhilabhAvo // 76 // 'vezyA' paNyAGganA, tadvat ' nirAzaMsaH ' parityaktAsthAbuddhiH / yathA hi vezyA nirdhanakAmukAdviziSTalAbhamasaMbhAvayantI libhamAnAcAdya vo vainaM tyajAmIti cintayantIti mandAdarA tamupacarati / bhAvabhAvako'pyevamevAdya zvo vA moktavyo'yaM mayeti manorathavAn 'parakIyamiva ' anyasaktamiva pAlayati gRhavAsaM, kuto'pi hetoH parityaktumazaknuvannapi 'zithilabhAvo ' mandAdaraH san / sa hi kila vratAmAptAvapi kalyANamavAmoti, vasuzreSThisutasiddhavat 17 // tathA hi tagarAe vasuseTTI seNo siddho ya tassa do puttA / payar3aviNIyA bhaddA piyavayA dhammatisiyA ya // 1 / / seNo souM dhammaM pavvaio sIlacaMdagurumUle / caraNakaraNesu navaraM pamAyasIlo darda jAjo || 2 || siddho puNa muNikiriyaM aMgIkAuM kahaM pacAyaMto / svopajJavRttiyuktam // 52 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ CCCCCCCCCCG suddhasamaNattakAmI parikammai niccamappANaM // 3 // ciMtei mae samma kAyavyo saMjamo gurusamIve / damiUga iMdiyAI aMgapi bahukkhama kAuM ||4||jh kahavi pavanavao iMdiyavisaehiM vAhiNo hokvaM / phAlaM ca cuo to makaDo va duhio bhavissAmi | ||5||taa suddhasAhudhamma kaiyA pAveja esa maha jIvo / evamaNorahagururahaArUDhamaNo gamai kAlaM // 6 // aha Agao kayAI seNo eyassa dasaNanimittaM / uvaviTThA goTThIe anonnaM coyaNaM dAuM // 7 // aha kammavihANAo vivAiyA dovi asnnipaaenn| accaMtadukkhio to jAo jaNao pariyaNo ya // 8 // tatthannayA mahappA jugaMdharo kevalI samosario / puTTho gaIvisesaM vasuNA so niyayaputtANa // 9 // kevaliNA sidraM se siddho sohmmkppmnnuptto| semo puNo mahiDhI vaMtaradevo smuppno||10|| kAraNamiha sAmane suddhe siddhassa Asi karaNicchA / iyareNa u sAmannaM gahiyapi na pAliyaM samma / / 11 // iya nAuM paramatthaM sAmannamaNorahe amucto| gihavAsevi susaDUDho vaseja maMdAyaro gehe // 12 // ___Aha svIndriyaviSayANAmaraktadviSTamadhyasthAsaMbaddhAnAM gehagehavAsayozcaikaviSayatvAdarthabhedo nopalabhyate, tatkathaM na punaruktadoSaH? isi satyam , dezavitezcitrarUpatvAdekasminnapi viSaye pariNAmanAnAtvam / ekasyApi pariNAmasya viSayabhedo'pi saMbhavatIti sarvabhedaniSedhArthatvAtprapaJcasya na paunarutyamiti vyAkhyAnagAthAbhiH prakAzitameva, ataH mUkSmadhiyA''locya samAdhAna vidheyam / iti gAthAsaptadazakArthaH // 76 // ____ atha prakRtamakaraNamupasaMharan, prakaraNAntaraM saMbandhayabAhaiya satarasaguNajutto jiNAgame bhAvasAvago bhnnio| esa uNa kusalajogA lahai lahu bhAvasAhuttaM // 77 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopakSa| vRttiyuktam // 53 // ___'iti' uktaprakAreNa saptadazaguNayukto jinAgame bhAvazrAvako bhaNita iti prakaTArtham / 'eSaH' evaMvidhaH 'punaH' zabdo vizeSaNArthaH / kiM vizinaSTi ? nyasAdhustAvadeSa bhaNita evAgame / yaduktam-"miupiMDo davvaghaDo susAvao taha ydvsaahutti| sAhU ya davvadevo suddhanayANaM tu savvesi // 1 // " evaMvidhaH pariNAmopArjitakuzalayogAtpunaH 'labhate ' avAmoti 'laghu' zIghra 'bhAvasAdhutvaM' yathA'vasthitayatitvam / iti gAthArthaH // 77 // kIdRzaH punarbhAvasAdhurbhavatItyucyate-"nirvANasAdhakAnU yogAn yasmAt sAdhayatenizam / samazca sarvabhUteSu tsmaatsaadhurudaahRtH||1||kssaantyaadigunnsNpnno maitryAdiguNabhUSitaH / apramAdI sadAcAre bhAvasAdhuH prakIrtitaH // 2 // " sa kathaM chabasthaiH pratyabhijJAyate ? li| kAni punastAni ? ityAhaeyassa u liMgAI sayalA maggANusAriNo kiriyo / saddhA pavarA dhamme pannavaNijattamujubhAvAM // 78 // kiriyAsu appAo AraMbho sakkaNijjahANe / guruo guNANu o guruANArAhaNaM paramaM // 79 // dvAragAthAdvayam / asya vyAkhyA-'etasya' punarbhAvasAdhoH 'liGgAni' cihAni 'sakalA' samastA 'mArgAnusAriNI' mokSAdhvAnupAtinI 'kriyA' ceSTA pratyupekSaNAdikA 1 / tathA 'zraddhA' vAJchA 'pravarA' pradhAnA 'dharme' saMyamaviSaye 2 / tathA 'prajJApanIyatvaM ' sadbodhalampaTatvaM 'RjubhAvAt' akauTilyena 3 // 78 // tathA 'kriyAsu' vihitAnuSThAneSu 'apramAdaH' azethilyam 4 / tathA 'ArambhaH' pravRttiH ' zakanIye 'zaktyanurUpe 'anuSThAne ' tapazcaraNAdau 5 / tathA 'guruH' mahAn 'guNAnurAgaH' guNapakSapAtaH 6 / tathA 'gurvAjJArAdhanaM' AcAryAdezavartitvaM 'paramaM' sarvaguNapradhAnam 7 / iti sapta lakSaNAni bhAvasAdhoH / iti // 53 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ % gAthAdvayasamAsArthaH // 79 // vyAsArthastu sUtrakAraH svayamevAha go AgamanI ahavA saMviggabahujaNAinnaM / ubhayAnusAriNI jA sA maggaNusAriNI kiriyA // 80 // mRgyate'nviSyate'bhimatasthAnAvAptaye puruSairyaH sa 'mArgaH ' / sa ca dravyabhAvabhedAdvedhA / dravyamArgoM grAmAdeH / bhAvamArgoM muktipurasya / samyagjJAna (darzana) cAritrarUpaH, kSAyopazamikabhAvarUpo vA tenehAdhikAraH / sa punaH kAraNe kAryopacArAt ' AgamanItiH ' siddhAntabhaNitAcAraH / athavA saMvignabahujanAcIrNamiti dvirUpo'vagantavya iti / tatrAgamo vItarAgavacanam / uktaM ca- " Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAdviduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyAddhetvasaMbhavAt // 1 // tasya nItirutsargApavAdarUpaH, zuddhasaMyamopAyaH sa mArgaH / uktaM ca - " yasmAtpravarttakaM bhuvi nivarttakaM cAntarAtmano vacanam / dharmazcaitatsaMstho maunIndraM caitadiha paramam // 1 // asmin hRdayasthe sati hRdayasthastattvatto munIndra iti / hRdayasthite ca tasminniyamAta sarvArthasaMsiddhiH // 2 // " tathA saMvinA mokSAbhilASiNo ye bahavo nanAH, arthAdgItArthAH, itareSAM saMvegAyogAt, tairyadAcorNamanuSThitaM kriyArUpam / iha ca saMvigragrahaNamasaMvidyAnAM bahUnAmapyamamAgatAM darzayati / bahujanagrahaNaM saMvigno'pyeko'nAbhogA'navabodhAdibhirvitathamapyAcaret / tataH so'pi na pramANamityataH saMvigrabahujanAcaritaM mArgaH / ityata evAha - ' ubhayAnusAriNI ' yA AgamAbAdhayA saMvidmavyavahArarUpA sA mArgAnusAriNI kriyA / iti gAthArthaH // 80 // Aha Agama eva mArgoM vaktuM yuktaH / bahujanAcIrNasya punarmArgIkaraNamayuktaM, zAstrAntaravirodhAt, Agamasya cApramANatApatteH / tathA hi - " bahujaNapa vittimettaM icchaMtehiM iha loio caiva / dhammo na ujjhiyavvo jeNa tahiM bahujaNapavittI // 1 // tA ANANu
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 54 // COACHCRACK gayaM jaM taM ceva buheNa hoi kAyavvaM / kimiha bahuNA jaNeNaM haMdi Na seyasthiNo bahuyA // 2 // " tathA-"jeDami vijamANe ucie aNujeTTapUyaNamajuttaM / loyAharaNapi tahA payaDe bhayavaMtavayavarNami // 1 // " Agamastu kevalinA'pi nApramANIkriyate / yataH-"oho suovautto suyanANI jaivi giNhai asuddhaM / taM kevalIvi bhuMjai apamANasuyaM bhave iharA // 1 // " Agame satyapyAcaritasya pramANIkaraNe tasya laghutA sphuTaiveti, naitadevam , asya sUtrasya zAstrAntarANAM ca viSayavibhAgAparijJAnAt / tathA hi-raha sUtre saMvinagItArthA AgamanirapekSaM nAcaranti / ki tarhi ?-" dosA jeNa nirubhaMti jeNa khijjaMti punvakammAI / so so mokkhovAo rogAvatthAsu samaNaM va // 1 // " ityAdyAgamaM smaranto dravyakSetrakAlabhAvapuruSAdyaucityamAlocya saMyamavRddhikAryeva kiJcidAcaranti, taccAnye'pi saMvignagItArthAH pramANayantIti sa mArgo'bhidhIyate / bhavaduccAritazAstrAntarANi punarasaMvignAgItArthalokamasamaJjasapravRttimAzritya pravRttAni, tataH kathaM taiH saha virodhasaMbhavaH ? tathA''gamasyApi nApramANatApattiH, api tu suSThutaraM pratiSThA, yasmAdAgamo'pyAgamazrutAjJAdhAraNAjItabhedAt paJcadhA vyavahAraH prarUpyate / yata uktaM sthAnAGge-"paMcavihe vapahAre pannatte / taMjahAAgamavavahAre 1, suyavavahAre 2, ANAvavahAre 3, dhAraNAkvahAre 4, jIyavavahAre 5 // " jItAcaritayozvAnarthAntaratvAdAcaritasya pramANatve sutarAmAgamasya pratiSThAsiddhiH / ye punarmohAndhA gItArthAcaritaM mArgamitarajanAcaritAni nidarzanIkRtya nirloThayanti te varAkA vayamAgamarucayaH, iti mRSaivodghoSayanti / yata uktam-"mUDhA aNAimohA tabbhattAmotti taM kytthNtaa| taM ceva u mantraMtA avamannaMtA na yAti // 1 // " tasmAdAgamAviruddhamAcaritaM pramANamiti sthitam // annaha bhaNiyaMpi sue kiMci kAlAikAraNAvekkhaM / Ainnamannaha cciya dosai saMviggagIehiM // 81 // P // 54 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'anyathA' prakArAntareNa 'bhaNisam' uktamapi 'te' pAragatAgame 'kiJcida vastu 'kAlAdikAraNApekSaM' duSSamAdisvarUpAlocanapUrvakaM 'AcIrNa' vyavahRtamanyathaiva, ciyazabdasyAvadhAraNArthatvAt / 'dRzyate ' sAkSAdupalabhyate 'saMvignagItAthaiH' uktasvarUpaiH / iti gaathaarthH|| 81 // kiM tad ? ityAhakappANaM pAuraNaM aggoyaracAya jholiyaabhikkhaa| ovagahiyakaDAhayatuMbayamuhadANadorAI / / 82 // ___ 'kalpAnAM' AgamapratItAnAM 'prAvaraNaM' parito veSTanaM pratItameva / te hi kila kAraNavyatirekeNa bhikSAcaryAdau gacchatA saMvRttAH skandhagatA eva bodavyA ityaagmaacaarH| saMpati prApriyante--'aggoyara' iti agrAvatAraH paridhAnavizeSaH sAdhujanapratIsastasya tyAgaH kaTIpaTTakasyAnyathAkaraNam / tathA 'jholikA 'bAilambamAnapAtrabandhapAtrakaraNarUpA, tayA 'mikSA' sA hi kila bAhaparidhRtabhAjanairvidheyetyAgamaH / tathA auSagrahikakaTAhakatumbakamukhadAnadavarakAdayo'pi muviditA evaM sAdhUnAmAcaritAH saMgratIti gamyate / iti gAthArthaH / / 82 // tathAsikkiganikkhivaNAI pajosavaNAitihiparAvatto / bhoyaNavihiannataM emAI vivihamannapi // 83 // sikkiko davarakaracito bhAjanAdhAravizeSaH, tatra nikSepaNaM bandhanamarthAt pAtrANAm , Adi zabdAt paTalakapAtrakesarikAdidhAraNam , yuktilepena pAtralepanam / tathA 'paryuSaNAditidhiparAvartaH ' paryuSaNAsAMvatsarikam , AdizandAzcaturmAsakam , keSAMcinmatena
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 55 // pAkSikamapi gRhyate, teSAM tithiparAvarttastithyantarakaraNaM. supratItametat / tathA 'bhojanavidheranyatvaM' yatInAM pratItam / anyeSAM tuna vyAkhyeyameva, guptasyaivAgame tasya vidhAnAt / Aha ca-" chakAyadayAvaMtopi saMjao dullaI kuNai bohiM / AhAre nIhAre dugaMcchie piMDagahaNe ya // 1 // " 'emAI' iti prAkRtazailyA, evaMzabdaSakAralopAt / evamAdigrahaNena mandamedhasaH puruSAn vAcanayA grahaNadhAraNA'samarthAnavayuddhatha paTTikApaThanapravRttiH, kicita saMyamavirodhe'pi siddhAntasya pustakeyAropaNam , kavalikAdidhAraNaM ca pravacanAvyavacchisaye gItArthapraNItaM gRhyate / vividhamanyadayAcarita pramANabhUtamastIti / tathA ca vyavahArabhASyam-" satthaparinA chakAyasaMjamoM piMDauttarajjhAye / sakhe yasahe gove johe sohI ya puskhariNI // 1 // ayamarthaH-zakhaparikSAdhyayane sUtrato'rthatazcAvagate bhikSurusthApanIyaH, ityAgamamudrA / jItaM punaH SaTkAyasaMyame dazavaikAlikapaDUjIpanikAdhyayane jJAte bhikSurutthApyate / tathA piNDeSaNAyAM paThitAyAmuttarAdhyayanAnyadhIyante sma, saMpati tAnyadhItyAcAra uddizyate / pUrva kalpavRkSA lokasya zarIrasthitihetavo'bhUvan , idAnI sahakArakarIrAdibhirvyavahAraH / tathA vRSabhAH pUrvamatulapalA dhavalapamA babhUvuH, saMprati dhUsarerapi loko vyavaharati / tathA gopAH karSakAzcakravartigRhapatiratnavattahina eva dhAnyaniSpAdakA pabhUSuH, saMprati tAgabhASepItarakarSakailoMko nirvahati / tathA pUrva yodhAH sahastrayodhAdayo'bhUvana , saMpatyalpavalaparAkramarapi rAjAnaH zatranAmamya rAjyamanupAlayanti / tadvatsAdhavo'pi jItavyavahAreNApi saMyamamArAdhayanti, ityupanayaH / tathA zodhiH prAyazcittaM pANmAsikAyAmapyApattau jItavyavahAre dvAdazakena nirUpiteti / puSkariNyo'pi prAktanIbhyo hInA api lokopakAriNya eveti dAntikayojanA pUrvavat / evamanekadhA jItamupalabhyate / iti gAthArthaH // 83 // *5555555494545* // 55 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA kiMbahunA - savvA na sutne paDisiddhaM neya jIvavahaheU / taM savvaMpi pamANaM caritaghaNANa bhaNiyaM ca // 84 // 'yad' 'vastu' sarvathA 'sakalaprakArai: naiva 'sUtre ' siddhAnte 'pratiSiddhaM ' nivAritaM maithunasaGgavat / uktaM ca- " na ya kiMci aNunnAyaM paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehiM / mottu mehuNabhAvaM na taM viNA rAgadosehiM // 1 // " nApi ' jIvavadhahetuH' AdhAkarmagrahaNavat / ' tad' jItAnuSThAnaM sarvamapi pramANam / cAritrameva dhanaM yeSAM teSAM ( ' cAritradhanAnAM ' ) cAritriNAmAgamAnujJAtatvAt bhaNitaM ' uktaM cAgame / iti gAthArthaH // 84 // yadbhaNitaM tavAha avalaMbiNa karja jaM kiMpi samAyaraMti gIyatthA / thevAvarAha bahuguNa savvesiM taM pamANaM tu // 85 // ' avalambya ' Azritya ' kArya ' saMyamopakAri yatkimapi ' Acaranti' Asevante 'gItArthAH ' viditAgamatattvAH / 'stokAparAdha' alpadoSa, 'bahuguNaM' bahUnAmupakArakAri, sarveSAmapi cAritriNAM tatpramANameva / tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt / ityAgamagAthA / / 85 / / atra kazcitkuTila evamAha - nanvevamAcarite yuSmAbhiH pramANIkRte'smAkaM pitRpitAmahAdayo nAnArambhamidhyAtvakriyApravRttayoSbhUvana, ato'smAkamapi tathaiva vartitumucitam ? ityatrocyate - saumya ! mArgeNApi nIyamAno mA unmArgeNa gamaH, yato'smAbhiH saMvigrAcaritameva sthApitaM, na sarvapUrvapUruSAcaritamityunmatta iva pralapati bhavAniti / ata evAha jaM puNa pamAyarUvaM gurulAghavacitavirahiyaM savahaM / suhasIlasaDhAinnaM carittiNo taM na sevaMti // 86 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratna prakaraNam // 56 // +66 yatpunaH ' AcaritaM ' pramAdarUpaM ' saMyamacAdhakatvAt / ata eva 'gurulAghava citAvirahitaM' saguNamidamapaguNaM ceti paryAlovarjitaM, ata eva ' savadhaM ' yatanAbhAvAt / 'sukhazIlAH ' ihalokapratibaddhAH, 'zaThAH mithyAlambanapradhAnAH, tairAcIrNamAcaritam ' cAritriNaH ' zuddhacAritravantaH 'tama sevante ' nAnutiSThanti / iti gAthArthaH // 86 // asyaivollekhaM darzayannAha - jaha saDDhesu mamasaM rADhAe asuddha uvahibhattAI / niddejavasahitUlImasUrigAINa paribhogo // 87 // yathA' ityupadarzane, 'zrAddheSu' zrAvakeSu 'mamatvaM' mamIkAraM, madIyo'yaM zrAvakaH, iti gADhAgraham / - " gAme kule bA nagare va dese mamattabhAvaM na kahiMci kuA || " ityAgamaniSiddhamapi kecit kurvanti / tathA ' rADhayA ' zarIrazobhAkAmyayA 'azupadhibhaktAdIni kecidgahanti, tatrAzuddhAnyudgamAdidoSaduSTAni, upadhirvastrapAtrAdiH, bhaktamazanaM, AdizabdAdupAzrayaH, etAnyapyAgame niSiddhAni / yata evamArSam - " piMDa seaM ca vatthaM ca catthaM pAyameva ya / akappiyaM na icchejA paDigAheja kapiyaM // 1 // iha ca rADhAgrahaNaM puSTAlambanena durbhikSAkSemAdau yatanayA'zuddhamapi gRhNato na doSaH iti jJApanArtham / yato'bhANi piNDaniryuktau -- " eso AhAravidhi jaha bhaNio savvabhAvadasI hiM / dhammAvassagajogA jeNa na hAyaMti taM kujA // 1 // " tathA " kAraNapaDisevA puNa bhAveNAsevaNatti daTThavvA / ANAe tIe bhAve so mudro mokkhaheutti // 1 // " tathA ' nideja ' iti patralekhanenAcandrakAlikaM pradattA vasatirgRham eSA'pi sAdhUnAmakalpanIyA, anagAratvahAnerbhaprasaMsthApanAdau kAyavadhasaMbhavAt / paThaghate ca" avikasiNa jIve katto gharasaMraNaguttisadRSyaM / avikattiyA ya taM taha paDiA assaMjayANa pahe // 1 // " tatadgrahaNamapyekai svopajJavRttiyuktam // 56 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAcaryate / tathA tUlImasUra kAdInAmapi paribhogaH kaizvidvidhIyate / tatra tUlImasUrake pratIte AdizabdAtkAMsyatAmrapAtrAdiparigrahaH, etAnyapi yatInAM na kalpante / yato'bhANi -- " aJjIvehivi jehiM gahiehi asaMjamo na te gaNhe / jaha potthadUsapaNae taNapaNae cammapaNae ya // 1 // gaMDI kacchavi muTThI saMyDaphalae tahA chivADI ya / evaM potthayapaNayaM pannattaM vIyarAgehiM // 2 // bAhallapuhatehiM gaMDI potthoutulago diiho| kacchavi aMte taNuo majjhe pihulo muNeyavvo // 3 // cauraMgula dIho vA baTTAgii muTThipotthago ahavA / raMgulIhI cicaso hoi vibheo // 4 // sapuDago dugamAI phalagAvocchaM chivADimetAhe / taNupattUsiyarUvo hor3a chivADI buhA beti // 5 // dIho vA isso vA jo pihulo hoi appvaahllo| taM muNiyasamayasArA chivADipotthaM bhaNaMtIha // 6 // duvihaM ca dUpapaNagaM samAsao taMpi hAi nAyaM / appaDilehiyadsaM duppaDilehaM ca vineyaM // 7 // appaDilehiyadse tUlI uvahANagaM ca nAyavvaM gaMDuvahANAliMgiNimasUrae caiva pottamae // 8 // palhavi koyavi pAvAra navayae taha ya dADhIyAlI ya / duppaDilehiyadse eyaM bIyaM bhave paNagaM ||9|| havi hatthUttharaNaM koyavao rUyapUrio paDao / daDhiyAli dhoyapotI sesapasiddhA bhave bheyA // 10 // taNapaNagaM puNa bhaNiyaM jiNehi duTTaTTakammamahaNehiM / sAlInI hIkoddakrAlayarane taNAI ca // 11 // ayaelagAkmihisI maINamajiNaM tu paMcamaM hoi / taligAkhallagabaddhe phosagakattIyabIeNa // 12 // taha viyaDahiraNNAIyAI na giNdaDa asaMjamo mAhu / suyapaDikuGkaM savvaM na hu kappar3a caraNajuttANaM // 13 // jAIphalapUgAI sAhUNa akappiyA acittAvi / rAgaMga jeNa bhave na tesi dANaM na vA gahaNaM // 14 // 87 // atha prastutamupasaMharannAha - iccAI asamaMjasa maNegahA khuiciTThiyaM loe / bahuehivi AyariyaM na pamANaM suddhacaraNANaM // 88 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhIrajaprakaraNam svopakSaciyuktam 'ityAdi ' evaMprakAraM 'asamaJjasaM ' vaktumapyanucitaM ziSTAnAm , 'anekadhA' anekAkAraM kSudrANAM tucchasattvAnAM ceSTitamAcaritaM 'loke 'livijane 'bahubhirapi ' anekairapyAcIrNa 'na mamANaM' mAlambanahetuH 'zuddhacaraNAnAM' nikalacAritriNAm / apramANatA cAsyAgamaniSiddhatvAt , saMyamaviruddhatvAt , akAraNapravRttatvAcca samyagAlocanIyA / iti gAthArthaH // 88 // evamAnuSanikamabhidhAya prastutopasaMhAramAhagIyatthapArataMtA isa duvihaM maggamaNussaraMtassa / bhAvajaittaM juttaM duppasahataM jao paraNaM // 89 // / 'gItArthapAratantryAt ' AgayavidAjayA 'iti' uktanItyA 'dvividhaM ' dviprakAraM 'mArgamanusarataH ' tadanusAreNa vyavaharataH sAdhoriti gamyate, 'bhAvayatitvaM' susAdhutvaM 'yuktaM ' ucita vaktumiti zeSaH / kim ? isyata Aha-'duSasahAntaM' duSprasahAcAryaparyanta 'yataH ' yasmAt 'caraNa' cAritramAgame zrUyata iti zeSaH / ayamabhiprAyaH-yavidhAH sadbhAvasAraM yatamAnAzcAritriNI nAbhyupagamyante, tatastadanyeSAmanupalambhAvayavacchinna cAritram / tathavacchedAtIrtha cetyAyAtam / etaca pratyakSIbhUtabhUtabhava bhAvibhAvasvabhAvasya bhagavato mahAvIrasya vacasA saha viruddhamiti na prekSApUrvakAriNaH patipadyante / yato vyavahArabhASyam"kesi ciya Aeso dasaNanANehi vaTTae tittha / vocchinnaM ca caritaM vayamANe bhAriyA curo||1||jo bhaNai nathi dhammo na ya sAmaiyaM na yeva ya vayAI / so samaNasaMghavajjho kAyavvI 'sbsNghenn:||2||" ityAcAgamaprAmANyAjItavyavahAriNaH susAdhava iti sthitam 1 // 89 // 1 bhamyatra " samaNasaMgheNa" ityupalabhyate // * * * * // 57 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktaM prathamaM bhAvasAdhuliGgam / adhunA dvitIyamAhasaddhA tivvabhilAso dhamme pavarasaNaM imaM tIse / vihise atittI suddhadesaNA khliyeNprisuddhii||90|| zraddhA pravarA dharma iti dvitIyaM liGgamuktam / tatra zraddhA tIvaH paTurabhilApaH karmakSayopazamasajjJAnaprabhavaH / na punarviSayapratibhAsamAtra, bAlasya ratnagrahAbhilASavat / 'dharma' zrutacAritrarUpe 'pravaratvaM' pradhAnatvaM vizeSaNIkRtaM ' idaM vakSyamANaM 'tasyAH ' zraddhAyAH phalabhUtam / tadyathA-vidhisevA 1 atRptiH 2 zuddhadezanA 3 skhalitaparizuddhiH4 iti liGgAni zraddhAyAHpravaratvasya / iti gaathaarthH||90|| etAnyeva pratyekaM vibhAvayipurvidhisevAmadhikRtyAhavihisAraM ciya sevai saddhAlU sattimaM aNuTThANaM / davvAidosanihaovi pakkhavAyaM vahai tammi // 11 // vidhisAraM ' vidhipradhAnameva 'sevate ' anutiSThati zraddhAluH' zraddhAguNavAn 'zaktimAn ' sAmapitaH san 'anuSThAnaM' pratyupekSaNeSaNAdikaM kRtya, zraddhAlutvasyAnyathAnupapatteH / yadi punaH zaktimAna syAttataH kA vArtA ? ityAha-dravyANyAhArAdIni, AdizabdAt kSetrakAlabhAvAH parigRhyante, teSAM doSaH pratikUlatA, tena nihato'pi gADhapIDito'pi 'pakSapAtaM' bhAvapratibandhaM 'vahati' dhArayati 'tasminneva' vidhyanuSThAna eva sAdhAraNatvAdvAkyasya / iti gAthArthaH // 91 / / kathaM punaranuSThAnAbhAve pakSapAtasaMbhavaH ? ityAhaniruo bhojarasannU kavi avatthaM gao asuhamannaM / bhuM na taMmi rajai suhabhoyaNalAlasopaNiyaM // 12 // 'nIrujao' jvarAdirujA rahito bhojyAni khaNDakhAdyAdIni, teSAM rasamAsvAdavizeSa jAnAtIti 'bhojya sajJaH' 'kAmapya
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana - prakaraNam / / 58 / / vasthAM ' duSkAladAridyAdijanitAM 'gataH ' prAptaH san 'azubhaM ' aniSTaM 'anaM' bhojanaM bhuJjAno na ' tasmin ' azubhAne ' rajyati ' paiti / tathA hi bhavatye " tat -" suhabhasalAliovi hu dukAladAlidabhidduo puriso / bhakauyaruTTAI bhuMjara sad kaMDuyaM kaTiM // 1 // kaDuyarasaM ca guyAraM araNidalAI kuDizarAIyaM / bhuMjai jaNo chuhaMto taruchallI hillizillAI // 2 // " na cAsau gRddhimAdhate, api tu 'zubhabhojanalAlasaH ' viziSTAhAralampaTa eva bhavati / lakSyAmyetAM kudazAM tataH subhikSamavApya punarapi zobhanAhAra bhokSye iti manorathavAniti / 'dhaNayaM ' iti bADham / iti gAthArthaH // 92 // evaM dRSTAntaH, adhunA dAntika yojanAmAha iya suddhacaraNarasio sevato davvao viruddhaMpi / sadvAguNeNa eso na bhAvacaraNaM aikamai // 13 // " 'iya' zabda: prAkRta evaMkArArthoM dRzyate / tata evaM bhaktabhogadRSTAntena 'zuddhacaraNarasikaH ' niSkalaGka saMyamapAlanotsAhavAn 'sevamAnaH ' dravyato bAhyavRcyA, 'viruddhaM ' akalpanIyamauSadhapathyAdi, 'api ' zabdAdvaiyAvRtyAdikaM cAkurvan 'zraddhAguNena ' saMya mArAdhanAmpaTa pariNAmena (eSo 'na' ) naiva bhAvacaraNaM ' atikrAmati' aticarati / uktaM ca - " davbAiyA na pAyaM sohaNabhAvassa huMti vigdhakarA / vajjhakiriyA ya u tahA havaMti loe visiTThamiNaM // 1 // dazyAkannuppalatADaNaM va suhaDassa nimbuI kuNai / pahuANAe saMpatthiyassa kaMDaMpi laggataM // 2 // jaha caiva sadesammi taha paradesevi haMdi dhIrANaM / sattaM na calai samutthiyami kaJjami purisANaM // 3 // kAlovi hu dubbhikkhAilakkhaNo na khalu dANasUrANaM / bhiMdara AsayarayaNaM avi ahiyayaraM visoi // 4 // evaM ci bhavvassavicarittiNo nahi mahANubhAvasta / suhasAmAyArigao bhAvo pariyatara kayAi // 5 // " bhAvazca kriyAto svopajJavRttiyuktam // 58 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mahAneva yato'vAci-"kriyAzUnyazca yo bhAvo bhAvazUnyA ca yA kriyaa| anayorantaraM dRSTaM bhAnukhadyotayoriva // 1 // jo hoja u asamattho rogeNa va pellio jhuriyadeho / savvamavi jahAbhaNiyaM kayAi na tarija kAuM jo|| 2 // sovi ya niyayaparakamavavasAyadhiivalaM agRhato / monUNa kUDacariyaM 'jai jayaI to avassa jaI // 3 // " 93 // uktA vidhisevA / saMpratyatRptisvarUpamAhatitti na ceva vidai saddhAjogeNa nANacaraNesa veyAvaccatavAIsa jahaviriyaM bhAvao jayai // 94 // tRpti' santoSa, kRtakRtyo'hametAvatava, ityevaMrUpAM na caiva' iti cazabdasya pUraNatvAnnaiva vindati' pAmoti zraddhAyA yogena saMbandhena jJAnacaraNayorviSaye jJAne paThitaM yAvatA saMyamAnuSThAnaM nirvahatIti saMcintya na tadviSaye pramAdyati / ki tahi ? navanabazrutasaMpadupAjanotsAhaM na muzcati / yaduktam-"jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamauvvaM / taha taha palhAi muNI navanava. saMvegasaddhAe // 1 // apuvvanANagahaNA niccanbhAseNa kevaluppattI / bhaNiyA suyaMmi tamhA eyaMmi mahAyaro jutto||2||" tathA"attho jassa jiNuttamehi bhaNio jAyaMmi mohakkhae baddhaM goyamamAiehi sumahAbuddhIhi jaM suttao // saMvegAiguNANa vuiDhijaNaNaM titthesanAmAvaha kAyanvaM vihiNA sayA navanavaM nANarasa tarasajjaNaM // 1 // tathA cAritraviSaye vizuddhavizuddhatarasaMyamasthAnAvAptaye sadabhAvanAsAraM sarvamanuSThAnamupayukta evAnutiSThati / yasmAdapramAdakRtAH sarve'pi sAdhuvyApArA uttarottarasaMyamakaNDakArohaNena kevala jJAnalAbhAya bhavanti / tathA cAgamaH-"joge joge jiNasAsaNaM bhi duskhakkhayA paujjaMte / ekkakaMmi aNaMtA vaTuMtA kevalI jAyA 1 "jaI jayaMto avassa jaI " ityapi // 5454545555 **** *
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmasna prakaraNam | vRttiyuktam // 59 // // 1 // " tathA vaiyAvRttyatapasI pratIte, AdizabdAtpratyupekSaNApramArjanAdiparigrahaH, teSu 'yathAvIrya' sAmarthyAnurUpaM 'bhAvataH' sadbhAvasAraM ' yatate' prayatnavAn bhavatIti / ayamatra bhAvaH-vaiyAvRttyatapasorapi tRpti na muJcati, bhAvayati ca-"bharaho bAhubalIvi ya dasArakulanaMdaNo ya vasudevo / veyAvaccAharaNA tamhA paDitappaha jaINaM // 1 // kammamasaMkhejabhavaM khavei aNusamayameva uvautto / anayaraMmivi joge veyAvacce viseseNa // 2 // " tapoviSaye'pi bhAvayati-" savvAsi payaDINaM pariNAmavasAduvakamo hoi / pAyamanikAiyANaM tavasA u nikAiyANapi // 1 // nayati jaladhestIraM no vA navApi hi nauH zritA zamayati na vA bhogo rogaM prasiddhamahauSadhiH / janayati sukhaM no vA lakSmInarasya gRhAgatA jinavaratapastvekAntena kSiNotyazubhoccayam // 2 // " ityAdi / iti gAthArthaH // 94 // gaditamatRptisvarUpam / atha zubhadezanAmabhidhitsustadadhikAriNamAhasugurusamove samma siddhaMtapayANa muNiyatattattho / tayaNunAo dhanno majjhatyo desaNaM kuNai // 95 // ___saguroH saMvinagItArthAcAryasya samIpe 'samyak ' paurvAparyaparyAlocanena 'siddhAntapadAnAM' AgamavAkyAnAM padArthavAkyArthamahAvAkyAthaidaparyArthaprakAreNa 'muNitatasvArthoM ' vijJAtaparamArthaH / uktaM ca-"payavakkamahAvakkayaaidaMpajattha ettha cattAri / suyabhAvAvagamamI haMdi pagArA viniddivA // 1 // saMpunahiM jAyai suyabhAvassavagamo iyarahA u / hoi vivajjAsovi hu aNiTThaphalao ya so niyamA // 2 // " evaMvidha eva dezanAdhikArI syAt , 'anyasya doSasaMbhavaH / tathA cAgamaH-" sAvajaNavajANaM vayaNANaM jo na 1 'adakSasya' ityapi / 2 'doSasaMbhavAt ' ityapi / // 59 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ yANai visesaM |vottuNpi tassa na khamaM kimaMga puNa desaNaM kAuM // 1 // " evaMvidho'pi guruNA'nunnAto na svAtantryeNa maukharyAsthairyAtirekAt / uktaM ca-"AcArye 'brayamANe yastiSThatyantikagocare / karotyAcAryakaM mUDhaH ziSyatAM dUramutsRjana // 1 // nAsau ziSyo na vAcAryoM nidharmaH sa kumArgagaH / sarvato bhraMzamAyAtaH svAcArAtsAdhuninditaH // 2 // " tasmAdgurvanujJAto 'dhanyo' dharmadhanArhatvAt ' madhyasthaH' svapakSaparapakSayo rAgadveSarahitaH sadbhUtavAdI 'dezanAM' dharmakathAM karoti / ipti gAthArthaH / / 95 // tathA avagayapattasarUvo tayaNuggahaheubhAvabuDkiraM / suttabhaNiyaM parUvai vajaMtA dUramummaggaM // 96 // avagataM samyagavabuddhaM pAtrasya zrAvaNIyasya prANinaH svarUpamAzayo yena sa tathA / tathAhi-bAlamadhyamabuddhibudhabhedAtrividhaM pAtraM zrAvaNIyaM bhvti| tatra-"bAlaH pazyati liGga madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayanena // 1 // " teSAM cadezanAvidhiH-" bAhyacaraNapradhAnA karttavyA dezaneha bAlasya / svayamapi ca tadAcArastadagrato niyamataH sevyaH // 1 // madhyamabuddhestvIryAsamitiprabhRtitrikoTiparizuddham / AdyantamadhyayogaihitadaM khalu sAdhusavadvattam // 2 // " ityAdi pAtrAnurUpAM dezanAM kroti|" yadbhASitaM munIndraH pApaM khalu dezanA parasthAne / unmArganayanametadabhavagahane dAruNavipAkam // 1 // " iti / athavotsargapriyamapavAdapriyaM pAriNAmikaM ca pAtraM trividham / ityAdipAtrasvarUpamavagamya zraddhAvAMstasya pAtrasyAnugrahaheturupakArakArI yo bhAvaH zubhapariNAmastasya vRddhikaram / tadapi 'sUtrabhaNitaM' AgamoktaM 'prarUpayati' vyAcaSTe, 'varjayan' utsRjan 'dUraM' yathAbhavatyevaM 1 'priyamANe ' ityapi //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana prakaraNam // 60 // 4 'unmArga' mokSapratIpAM varttinIm / iti gAthArthaH // 96 // Aha dezanA dharmopadezaH, sa ca samabhAvasya sAdhoravizeSeNa dAtumucitaH, kiM sAmAyikabAdhA vidhAyinA'tisandhAnaprAyeNa pAtrApAtravicAreNa ? iti naitadasti, tadanugrahAya pravRttAvatisandhAnAyogAt saMnipAtAturasya kSIrakhaNDAdiniSedhanataH kAthAdimadAnavat / ata eva sAmAyikabAdhA'pi nAsti, sarveSvanugrahaSuddhestulyatvAt / athavA sUtrakAra eva yuktayantaramAha - savrvvapi jao dANaM dinaM pattaMmi dAyagANa hiyaM / iharA aNatthajaNagaM pahANadANaM ca suyadAnaM // 97 // sarvamapi yato 'dAnaM' vitaraNaM 'dattaM' vitIrNa pAtre 'supAM sUpaM' iti vacanAt 'pAtrAya' ucitagrAhakAya / - " jIvAdipadArthajJo yaH samabhAvena sarvajIvAnAm / rakSArthamudyatamatiH sa yatiH pAtraM bhavati dAtuH // 1 // " ityAyumAsvAtivarNitAya 'dAyakAnAM' ( dAtRNAM ) 'hitaM' kalyANakAri bhavatIti gamyate / ' itarathA' kupAtrAya parigrahArambhazaktAya dattamiti prakRtam ( 'anarthajanaka' ) 'anarthaphalaM syAditi zeSaH / kiM cAtaH pradhAnadAnaM ca varttate, 'zrutadAnaM' dezanAdirUpam / iti // 97 // tataH kim ? ityAha suDuyaraM ca na deyaM eyamapasaMmi nAyatasehiM / iya desaNAvi suddhA iharA micchatagamanAI // 98 // 'suSTutaraM' atizayena, cakArasyAvadhAraNArthatvAt / na deyamevaitadapAtrAya, saptamyAzcaturthyarthatvAt, 'jJAtatatvai: ' viditAgamasadbhAvaiH / uktaM ca " rasau duTTo mUDho puvvi buggAhio ya cattAri / uvaesassa agarihA ariho puNa hoda majjhattho // 1 // " tathA - " oheNavi uvaeso AdeNaM vibhAgaso deo / nANAH buDidajaNao mahuragirAe viNIyassa // 1 // " jao - " aghi p%%X svopajJavRttiyuktam // 60 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ yamANavito kilissAI bhAsaI musaM taha ya / ghaMTAlohaM nAu~ ko kar3akaraNe pavatejA // 1 // jiNapannattaM sutaM deja viNoyassa nAviNIyassa / na hu dijai AbharaNaM paliuMciya kabhahatyassa // 2 // " ityapAtrANAM parihAreNa pAtrANAM caucityavRtyA dezanA'pi kriyamANA zuddhAbhidhIyate / itarathA ( anyathA ) kriyamANAyAM tasyAM zrotRRNAM mithyAtvagamanam | AdizabdAtmadveSAtizayAdbhaktapAnazayyAvyavacchedAdayaH prANahAnyAdayazca dezakasya doSAH saMbhavantIti / ata eva bhAvAnuvRttisAro gItArthaH zlAghyate / yato'vAci - " bhaggeya joyai tahA keI bhaavaannuvttnnnenn| bIyAhANaM pAyaM ca taduciyANaM kuNai eso // 1 // gItArthaH / iti gAthArthaH // 98 // nanu sUtrabhaNitaM rUpayatItyuktam, yatpunaH sUtrAnuktaM vivAdapadaM lokAnAM yatra pRchyamAnAnAM gItArthAnAM kimucitam ? ityAhajaM ca na sutne vihiyaM na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / samaivigappiyadosA taMpi na dUti gIyatthA // 99 // iha cazabdaH punarartha iti / ' yat ' punararthajAtamanuSThAnaM vA naiva 'sUtre' siddhAnte ' vihitaM' karaNIyatvenoktaM caityavandanAvazyakAdivat na ca pratiSiddhaM prANAtipAtAdivat / yat ''jane' loke 'cirarUDhaM ' ajJAtAdibhAvaM 'svamativikalpitadoSAH ' svAbhiprAya parikalpitadUSaNAH ' tadapi ' AstAmAgamotaM ' na dUpayanti' na yuktametat iti parasya nopadizanti saMsAravRddhimIkho gItArthAH ' viditAgamatattvAH / yata uktaM bhagavatyAm " jegaM goyamA ! aGkaM vA, heuM vA, pasiNaM vA, vAgaraNaM vA, kAraNaM vA, alAyaM vA, adi vA asuyaM yA, apariviAyaM vA, bahujaNamajjhe AghaveDa, panaveDa, paruvera, daMseDa, nidaMseDa, uvadaMseda / seNaM arahaM AmAyaNA / arahaMtapannattassa dhammassa AsAyagAe vaTTai / kevalINaM AsAyaNAe paTTaha / kevalipannattassa dhammamsa AsAbaNAe caTTai || " anyatrA'pyuktam -- " jaM bahukhAI pattaM na ya dIma kahavi bhAsiya sute / na ya paDiseho dIsaha moNaM ciya
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhamarana RIN prakaraNam ciyuktam / / 61 // tastha gIyANaM // 1 // " iti gAthArthaH // 99 // gItArthA yevaM paribhAvayantisaMviggA gIyatamA vihirasiyA puvvasRriNo aasi| tadasiyamAyariyaM aNaisaI ko nivArei // 10 // ||* ___ 'saMvinAH' makSumokSAbhilASiNaH 'gIyatamA' iti padaikadeze padaprayogo yathA-bhImasenI bhIma iti / tato gIgaH | gItArthAH, tamaTi pratyaye 'gItArthatamAH' iti bhavati, atizayagItArthA iti bhAvaH / tatkAle bahutamAgamasadbhAvAt / tathA vidhi| raso vidyate yeSAM te vidhirasikAH' vidhibahumAninaH saMvignatvAdeva / 'pUbasUrayaH' cirantanamuninAyakAH 'Asan' abhUvana , taiH 'adUSitaM' aniSidaM 'Acarita' sarvadhArmikalokavyavahataM 'anatizayI' viziSTatAvadhyAyatizayavikalaH 'ko nivArayati' pUrvapUrvatarottamAcAryAzAtanAmIruna kazcit / iti gaathaabhaavaarthH|| 10 // tathaitadapi gItArthAH paryAlocayantiaisAhasameyaM jaM ussuttaparUvaNA kaDuvivAgA / jANatehivi dijai nideso suttabajjhatthe // 101 // jvalajjvAlAnala pravezakArinarasAhasAdapyadhikamatisAhasametadvarttate, yat ' utsUtramarUpaNAH' mUtranirapekSadezanAH 'kavipAkAH' dAruNaphalA 'jAnAnaiH' avabudhyamAnerapi 'dIyate ' (vitIryate ) 'nirdezo' nizcayaH 'sUtravAdye 'jinAgamAnukte ' arthe ' vastuvicAre / kimuktaM bhavati-"dubbhAsieNa ekeNa marII dukkhasAyaraM patto / bhamio koDAkoDi sAgarasirinAmadhejANaM // 1 // ussuttamAyaraMto baMdhaI kamma sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca pavaDhai mAyAmosaM ca kubai ya / / 2 / / ummaggadesio mamganAsao gRDha
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ himAilo | samIlo ya sasallo tiriAuM baMdhat jIvo || 3 || ummamgademaNAra caraNaM nArsiti jiNavariMdANaM / vAvannadaMsaNA khalu na ddu labbhA tArisA duhuM // 4 // " ityAdyAgamavacanAni zrutvA'pi svAgraha grahagrastacetaso yadanyathAnyathA vyAcakSate vidadhati ca tanmadA sAhasame vAnava kyArAsArasaMsArApArapArAvArodaravivarabhAvibhUriduHkhabhArAGgIkArAt / iti gAthAbhAvArthaH // 101 // Aha kimevamAgamArthamavabudhyApi ko'pyanyathAvAdamAdriyate ? yenaivamucyate, satyam, Adriyate / yata AhadIsaMti ya DhaDDUsiNoNege niyamaipaucajuttohiM / vihipaDisehapavattA ceiyakicce rUDhe // 102 // dRzyante duppamArUpe ca vakrajaDabahule kAle ' dadasiNaH ' mahAsAhasikA raudrAdapi bhavapizAcAdavibhyataH 'aneke' vividhA nijamatiprayuktAbhirAtmIyabuddhivyApAritAbhiryuktibhirupapattibhiH ' vidhipratiSedhapravRttAH ' iti kAsAMcitkriyANAmAgamAnuktAnAmapi vidhI karaNe pravRttAH, anyAsamAgamAniSiddhatayA ciratnajanAcaritAnAmapyavidhirayuktA etA na karttavyA dhArmikairityevaM pratiSedhe pravRttAH / keSu ? ' caityakRtyeSu' snAtravimva kAraNAdiSu ' rUDheSu' pUrvapuruSaparamparayA prasiddheSu / pUrvarUDhiravidhiH idAnIM tanapravRttividhiH, ityevaM vAdino'neke dRzyante sAhasikAH / iti gAthArthaH / / 102 / / nanu te dharmArthinaH sarvayatnena tathApravRttA gItArthaiH zlAghanIyA na vA ? ityAha taM puNaviddhasaddhA susaMvAyaM viNA na saMsaMti / avahoriUNa navaraM suyANuruvaM parUviti // 103 // 'tAM punaH ' teSAM pravRti vizuddhAgamabahumAnasArA zraddhA yeSAM te tathAvidhAH 'zrutasaMvAdaM vinA ' zrutabhaNitamantareNa 'na zaMsanti ' nAnumanyante, kiM tarhi ? bAlakrIDitametaditi buddhayA ' avadhIrya' madhyasthabhAvenopekSya ('navare' kevala ) 'zrutAnu
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 62 // 56 +56 +9 rUpaM rUpayanti yathA sUtre bhaNitaM tathaiva vividiSUNAmupadizanti / ayamatrAbhiprAyaH - iha hi dhArmikaMmanyAn kAMcana ghRtAdibhinisnipanaM dUSayataH kevalena gandhodakena kurvataH kArayatazcopalabhya madhyasthadhArmikAH kimatra yuktam ? iti gurUn pRcchanti / tatasteSAM saMvignagItArthagukho vyAgRNanti / tadyathA - vartamAnamUlAgameSu dravyaMstavaH zrAvakANAmupadiSTo, na punastatkaraNavidhirataH sa pUrvagatAdau saMbhAvyate / pUrvagatavedinA comAsvAtivAcakena praNItamavacanonnatihetugrazama ratitanvArthAdhaneka mahAzAstreNa - " jinabha vana jinabimbaM jinapUjAM jinamataM ca yaH kuryAt / tasya narAmara zivasukhaphalAni karapallavasthAni // 1 // ityAdidravyastavAbhidhAyiprakaraNe pUjAvidhirevamuktaH " sarpirdugdhadadhimabuddhakusumairbhUpAmbudIpastathA gandhasnAtrasugandhicandanarasaiH pratyugrasatkuDumaiH / pUjAM nirjitaviddhapo'maladhiyaH kurvanti ye bhAvato bhuktvA sokhyamihAmaraM ca satataM te yAnti zIghraM zivam // 1 // gavyahavyadadhidugdhapUritaiH snApayanti kalazairanuttamaiH / ye jinoktavidhinA jinottamAn svarvimAnavibhavo bhavanti te // 2 // " tenApi saMvignaziromaNinA siddhAntAyamartho nokta iti saMbhAvyate / ata eva govindAcAryeNa sanatkumArasandhiSu tathaiva varNitaH / parvakAreNa dhUpA(mA) valikAkAreNa cAnRditaH / prAmANika saiddhAntika mastakaratnena zrIjinezvarAcAryeNa kathAnakakozazAstre vizeSaNa sthApitaH, tacchiyeNAbhayadevasUriNApi paJcAzakavRttI - devairapi sannihite kAlodapuSkaravarasAgaranIre satyapi ghRtakSIrekSurasavAryAnayadbhiranAdirUDhatA ghRtAdisnAnasya sthApitA ceti / tasmAnmUrkhamukharadUSitamapi ghRtAdisnAnaM yuktamiti lakSyAmaH / tathA'dhivAsanodakAnayanachatrarathabhramaNadikpAlasthApanAdInAmapi prabhAvanAvizeSahetutvena pUrvapuruSAcaritAnAM niSedhaJchayasthairna karttavyaH kApyAgame niSedhAdarzanAt / nApIndrAdibhirna kRtAnyetAnIti jJApakaM pramANaM devamanuSyANAmA vArasyAsamAnatvAt / devA hi prathamotpannA evaM caityapUjAdi svopajJavRciyuktam // 62 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ KHARAT kurvanti / manujAstu yAvajI trikAlabhapi / devAH sakadekakalyANake pUjAM kurvanti, na tu tapaHkarma / manujAstu prativarSa tapaHkriyA&A pUrvakaM sarvatIrthakRtAM sarvakalyANakeSu pUjAM vidadhatItyAdi / tasmAnmanujAnAM manujavyavahAraH zreyAn / anyacca jinamahimnaH pravarddha| nameva sAdhu, na vighnakaraNam / yata uktam-" pANavahAI (ni) suo jiNapUyAmokkhamaggavigghakaro / ajjei antarAyaM na lahai jeNicchiya lAbhaM // 1 // " ata eva jinatrayacaturvizatipAdikAraNamapi gItArthA na daSayanti, bahubimbAntarAyabhIrutvAdAgame'| niSedhadarzanAcca / kevalaM maunamAlambante / yato'yaM gurUpadeza:-"jaM bahakhAI pattaM navi dIsai kahavi bhAsiyaM sutte / na ya paDiseho dIsai-moNaM ciya tattha gIyANaM // 1 // " tathA-"suttabhaNiyaMmi sutaM pamANamiyaraMmi hoi aayrnnaa| saMviggagIyabahujaNaniseviyA sAvi hu pamANaM / / 2 // " kiM ca haribhadrasariNA'pi tridhA prtissttoktaa| yato'vAci-" vyaktAkhyA khalvekA kSetrAkhyA cAparA mahAkhyA ca / yastIrthakrayadA kila tasya tadAdyeti samayavidaH // 1 // RSabhAdyAnAM tu tathA sarveSAmeva madhyamA jJeyA / saptatyadhikazatasya tu carameha mahApatiSTheti / / 2||"nc pRthagvimbAnAmiyamiti vaktumucitaM, dRSTakalpanAvazAt / na hi prekSApUrvakAriNo dRSTaM vihAyA'dRSTaM parikalpayanti / ityAdizuddhazraddhAvAna zrutAnusAreNa prarUpayati / iti gAthAthaH // 103 / / uktaM tRtIyaM zraddhAlakSaNam / atha caturthamAhaaiyAramalakalaMka pamAyamAIhiM kahavi caraNassa / jaNiyapi viyaDaNAe sohiti muNI vimlsddhaa||10|| aticaraNamaticAro mUlottaraguNamaryAdAtikramaH, sa eva guNamAlinyahetutvAnmalam , taccaraNazazadharasya kalaGkaH iva taM, 'pramAdAdibhiH' pramAdadarpakalperAkuDikAyAvAritriNaH prAyeNAsaMbhavAna, kathamapi kaNTakAkulamArge yatnenApi gacchataH kaSTakamaGgavat ,
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam svopanavRttiyuktam // 63 // +4+4+4+4+4+4+4+4+4+4+4+x 'caraNasya' cAritrasya 'janitaM' utpAditam / AkuDikAdInAM punaH svarUpamidam-"uDiyA u tivvA dappo puNa hoi vggnnaaiio| vigahAio pamAo kappo puNa kAraNe karaNaM // 1 // " upalakSaNaM caitat dazavidhAyAH prtisevaayaaH| sA yeyam-"dappa 1 ppamAya 2 NAmogA 3 Aure 4 AvaIsa 5 ya / saMkie 6 sahasAkAre 7 bhae 8 pose ya 9 vImaMsA 10 // 1 // " apizabdaH saMbhAvane saMbhAvyate evetaccAritriNo 'vikaTanayA' AlocanayA zodhayante' apanayanti 'munayaH' yasayo 'vimalazraddhAH' niSkalaGkadharmAbhilASAH / evamavabudhyamAnAH-" navita satthaM va visaM va duSpautto va kuNai veyAlo / jaMtaM va duppauttaM sappo va pamAio kuddho||1|| kuNA bhAvasallaM aNudviyaM uttamadrakAlaMmi / dalahabohIyattaM aNatasaMsAriyattaM ca // 2 // " iti gAthArthaH // 104 // sAMprataM prastutaliGgamupasaMharalliGgAntaraM saMpandhayabAhaesA pavarA saddhA aNubaddhA hoi bhAvasAhussa / eIe sabbhAve panavaNijjo havaha eso // 105 // 'eSA' caturaGgA 'pravarA' vareNyA 'zraddhA' dharmAbhilApaH 'aNabaddhA' avyavacchinnA 'bhavati' saMpadyate 'bhAvasAdhoH' prastutayateH / etasyAH' zraddhAyAH 'sadbhAve' sattAyAM 'prajJApanIyaH' asagrAhagrahavikalo bhavatyeva ('eSaH') bhAvamuniH / iti gAthArthaH // 105 // ... nanu kiM cAritravato'pyasadagrahaH saMbhavati ? satyaM saMbhavatyeva, matimohamAhAtmyAt / matimohopi kutaH iti ceducyatevihiujjamavanayabhayaussaggavAyatadubhayagayAiM / suttAI bahuvihAI samae gaMbhIrabhAvAI // 106 // // 63 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhivodhamazca vaNakara bhayaM comagApapAdazca tadabhava ceni dvandvaH, namya ca vapadapradhAnanyAdgatAnIti pratyekamabhirmavadhyate / myANi ca vizapyANi / nanazcaivaM yojyate-kAnicidvidhigatAni mUtrANi mamaye santi / yathA-"saMpane bhisvakAlaMmi amabhaMto amucchiI / imeNa kamajogaNa bhattapANaM gavemae // 1 // " ityAdIni piNDagrahaNavidhijJApakAni / udyamamatrANi-" dumapattA paMDyA jahA nivaDA gAgaNANa acAe / evaM maNuyANa jIviyaM mamayaM goyama ! mA pamAyae // 1 // ityAdIni / nathA-"paMdaDa ubhI kAlaMpi ceTyAI thayathuIparamo / jiNavapaDimA gharadhyapRSphagaMdhacaNe juno ||1||"kaalniruupnnmyodymhetRtvaanpunrnydaapi nainya candanaM na dharmAyeti / varNakamatrANi caritAnuvAdarUpANi / yathA--draupadyA puruSapaJcakamya bagmAlAnikSepaH, jAnAdharmakathAdyaGgaSu nagagadivarNakarUpANi ca varNakamatrANi / bhayamatrANi nArakAdidaHkhadarzakAni / uktaM ca-"nagAma maMgaruhirAivannaNaM jaM pasiddhimeneNa / bhayaheu hara nemi unviyabhAvaona nayaM // 1 // " athavA dAvavipakiya pApakAriNAM caritakathanAni bhayatrANi vidyAnyANinAM pApanivRttimabhavAta / unmagamatrANi "bhami cha, jIvanikAyANa neva mayaM mamAraMbhejA / " ityAdipar3a jIvanikAyarakSA | vidhAyakAni / apavAdasUtrANi pAyaJchadagranthagamyAni / yadvA-"na yAla meM jA niuNaM mahAyaM guNAhiya yA guNI mamaM vA / / ekAvi pAbAI vivajjayaMtA vihaja kAmesu amajjamANA // 1 // " nyAdInyapi / tadabhayatrANi yeSatsargApavAdau yugapanka yete| yathA-" ajjhANAbhAve samma ahiyAmiyAo vAhI / nabhAvammi u vihiNA paDiyArapavataNa neyaM // 1 // " evaM mUtrANi bahuvidhAni 'mbasamayapagmamayanizcayavyayahAgjJAnakriyAdinA nayamanaprakAzakAni 'mamaye ' siddhAnne gambhIgbhAvAni' mahAmatigamyAbhimAyANi mantIti zeSaH // 106 / /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana prakaraNam // 64 // tataH kim ? ityAha si visayavibhAgaM amuNato naannvrnnkmmudyaa| mujjhai jIvo taso saparesimasaggahaM jaNai // 107 // "teSAM ' sUtrANAM viSaya vibhAgaM ' ayamasya sUtrasya viSayaH ayaM vAhanyetyevarUpa 'amuNan' alakSayan' jJAnAvaraNakarmaNa udayAddhetoH ' muhyate ' mohamupayAti 'jIva: ' prANI / tataH ' svaparayoH ' AtmanaH parasya ca paryupAsakasya 'asadgraha 'asabodha janayati, jamAlivat / iti gAthArthaH // 107 // tatazva taM saMvigga gurU para hiyakaraNujjayANukaMpAe / bohiMti susavihiNA panavaNijjaM biyANaMtA // 108 // 'te' mUDhaM, punaHzabdAdarthinaM vinItaM ca 'saMviprAH' pratItAH, 'guravaH ' pUjyAH 'parahitakaraNodyatAH' paropakArarasikAH 'anukampayA' mA gamadeSa durgati, ityanugrahabuddhayA preritAH 'bodhayante ' prajJApayanti, 'sUtravidhinA ' AgamoktayuktibhiH 'prajJApanIyaM ' prajJApanocitaM ' vijJAnAnAH ' lakSayantaH / taditarasya sarvajJenApi bodhayitumazakyatvAt / iti gAthArthaH // 108 // tataH- soviasaggahavAyA suvisuddhaM daMsaNaM caritaM ca / ArAhiuM samattho hoi suhaM ujjubhAvAo // 109 // 'sospi' prajJApanIyamuniH 'asadgrahatyAgAt ' nijaparikalpitabodhamocanAt 'suvizuddhaM' atinirmalaM 'darzanaM' samyaktvaM ' cAritraM ' saMyama, cazabdAt jJAnatapasI ca, ArAdhayituM samartho bhavati 'sukhaM' yathA bhavatyevaM 'RjubhAvAt ' ArjavaguNAt / itya svopajJavRttiyuktam // 64 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ nena prajJApanIyasyApyArjavA devAlocitapratikrAntasya zuddhirbhavatItyAveditam / tathA cAgamaH - " sohI ujjuyabhUyassa dhammo sudrassa ci / nivvANaM paramaM jAi ghayasitteva pAvae || 1 | " // 109 // ityuktaM bhAvasAdhostRtIyaM liGgam / atha caturtha kriyAparatvamucyate tacca pramAdavato na saMbhavatIti pramAdaparihAropadezameva tAvadAhasuganimittaM caraNaM taM puNa chakkAyasaMjamo ceva / so pAliDaM na tIrai bigahAipamA jutehiM // 110 // zobhanA gatiH sugatiH siddhireva tasyA nimittaM kAraNaM 'caraNaM' yatidharmaH / taduktam - " no annahAvi siddhI pAvijja jaM tao imIevi / eso ceva uvAo ArambhA vaTTamANA u // 1 // " tathA " virahitatarakANDA bAhudaNDe : 'pracaNDaM kathamapi jalarAzi dhIvarA laGghayanti / na tu kathamapi siddhiH sAdhyate zIlahInairdRDhayata yativRtte cittamevaM viditvA // 1 // " ' tatpunaH ' caraNaM 'paTUkAyasaMyama eva cakArAJccaritramohanIya karmakSayopazamayeti sUcayati / saH ' punaH saMyamaH ' pAlayituM ' varddha: yituM ' ' na tIrai' iti na zakyate / vikathA viruddhakathA, AdizabdAnmadyAdiparigrahaH / uktaM ca- " majjaM visayakasAyA nidA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / ee paMca pamAyA jIvaM pArDeti saMsAre // 1 // " tatra madyaM sAdhUnAmakalpanIyameva / yato'vAci 44 suraM vA meragaM vAvi annaM vA majjagaM rasaM / sarakakhaM na pive bhikkhU jasaMsArakkhamappaNo || 1 // " tathA viSayapramAdo'pi heya eva / yataH sUtram -- " visaesa maNunnesuM pemaM nAbhinivesae / aNizcaM tesi vinnAya pariNAmaM poggalANa u // 1 // " evaM kapApramAdo'pi na vidheyaH / yata ArSam - " koha mANaM ca mAyaM ca lobhaM ca pAvavaguNaM / vame cattAri dose uicchato hiyamappaNo // 1 // " 1' pracaNDaH' ityapi / 2 'dhIdhanA' ityapi / 3 'sasakyaM' ityapi // 466e6e616.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 65 // nidrApramAdo'pyucita eva vidheyaH / tadyathA - " paThamA porusi sajjhAyaM bIyA jjhANaM jjhiyAya / taiyAe nidasokkhaM tu sajjhAyaM ca cautthi / / 1 / / " kathAsvapyayamupadezaH - " AkSepaNavikSepaNavimArgabAdhanasamarthavinyAsam / zrotRjanazrotramanaH prasAdajananIM yathA jananIm // 1 // saMvedanIM ca nirvedanIM ca dharmyA kathAM sadA kuryAt / strIbhaktacaurajanapadakathAca dUrAt parityAjyAH // 2 // " tadevamAgamaniSiddhavikathAdipramAdayukteH saMyamaH pratipAlayituM na zakyate, ato'sau na vidheyaH / iti gAthAbhAvArthaH // 110 // pramAdasyaiva vizeSato'pAyahetutAmAha pavvajjaM vijjapitra sAhito hoi to pamAilo / tassana sijjhai esA karei garuyaM ca avayAraM // 119 // ' ' pravrajyAM' jinadIkSAM vidyAmiva sAdhAyan bhavati yaH 'pamAillo' iti pramAdavAn " mauvatthami 'muNejjaha AlaM ilaM maNaM ittaM " iti dezI vacanAt / 'tasya' pramAdavato na sidhyati ' na phaladAnAya saMpadyate ' eSA dIkSA vidyeva, vakArasya bhinnakramatvAt karotIti ca ' guruM mahAntaM ' apakAraM ' anarthamiti / bhAvArthaH punariha -- pramAdavataH sAdhakasya yathA vidyA phaladA na bhavati, grahasaMkramAdikamanarthakaM ca saMpAdayati, tathA zItalavihAriNo jinadIkSA'pi na kevalaM mokSAdisaMpattaye na bhavati, ( kintu ) dIrghabhavabhramaNApAyaM ca vidadhAti / uktaM ca-- " sIyalavihArao khalu bhagavaMtAsAyaNAniogeNa / tatto bhavo sudIho kilesabahulo jao bhaNiyaM // 2 // titthayarapavayaNasuyaM AyariyaM gaNaharaM mahiDDIryaM / AsAyaMto bahuso anaMtasaMsArio hoi // 2 // " tasmAdapramAdinA suvihitena bhAvyam / iti gAthArthaH // 111 // 1' suNejjaha' ityapi // svopajJavRtiyuka / / 65 / /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramAdasyaiva yuktyantareNa niSedhamAhapaDilehaNAiceTThA chakkAyavighAiNI pamattassa / bhaNiyA suyaMmi tamhA apamAI suvihio hoi // 112 // pratyupekSaNA munijanapratItA, AdizabdAdgamanAdigrahaH, ceSTA kriyAvyApAraH, ityanarthAntaram / SaTkAyavirAdhi( ghAti )nI 'pramattasya ' sAdhoH 'bhaNitA' uktA 'zrute' siddhAnte / tadyathA-"paDilehaNaM kuNaMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paJcakkhANaM vAeDa sayaM paDinchana vA // 1 // puDhavIAukAe teuuvaauuvnnssitsaannN| paDilehaNApamatto chaNDapi virAhao hoi // 2 // " tasmAtsarvavyApAreSvapramAdI suvihito bhavatIti pUrvatrApi yojyam / taccArthato yojitameva / iti gAthArthaH // 112 / / atha kIdRgapramAdI syAt ? isyAharakkhai vaesu khaliyaM uvautto hoi samiiguttIsu / vajjai avajjaheuM pamAyacariyaM suthircitto||113|| rakSati' akaraNabuddhayA pariharati 'vrateSu' viSayabhUteSu ' skhalita' aticAram / tatra prANAtipAtavistau trasasthAvarajantUnAM saMghaTTanaparitApanopadrAvaNAni na karoti / mRpAvAdavirato sUkSmamanAbhogAdinA, bAdaraM 'vacanAbhisandhinA na bhaasste| adattAdAnavistau mUkSmamananujJApya kAyikAdi na karoti, bAdaraM svAmijIvatIrthakaragurubhirananujJAtaM nAdatta, nApi pribhujhe| caturthavrate dazabrahmacaryasthAnAni samyagArAdhayati / paJcamavrate sUkSma vAlAdimamatvaM na karoti, bAdaramaneSaNIyAhArAdi na gRhAti 'pariggahoNesaNaggahaNe' ityAptavacanAt / upakaraNaM cAdhikaM mUrchayA na dhArayati / rAtribhaktaviratau sUkSmamAmoddArAdi rakSati, bAdaraM tu divA 1 " vaJcanAbhisaMdhinA' ityapi //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 66 // grahItaM divAbhuktamityAdicaturvidhAM rAtribhukti na karoti / evaM sarvavrateSu skhalitaM rakSati / tathA 'upayuktaH' dattAvadhAno bhavati / samitiSu pravIcArarUpAsu, guptiSu prayIcArAmavIcArarUpAsu / yata uktam-"samio niyamA gutto gutto samiyattaNami bhaiyavyo / kusalavaimudIraMto jaM vaiguttoci samiovi // 1 // " upayuktatA cAsa pravacanamAtrAdhyayanoktavidhinA vijJeyA / sarvasvaM caitAH sarvasAdhUnAm / yata Aha-"aSTau sAdhumiraniza mAtara iva mAtaraH pravacanasya / niyamena na mauktavyAH paramaM klyaannmicchdbhiH||1||" | kiMbahunA, varjayati avadyahetuM pramAdacaritaM susthiracitta iti spaSTArthameva / iti gAthArthaH // 113 // tathAkAlaMmi aNUNatiya kiriyaMtaravirahio jahAsuttaM / Ayarai savvakiriyaM apamAI jo iha caritI // 114 // 'kAle' avasare, yo yasyAH pratyupekSaNAdikriyAyAH prastAvastasminityarthaH / prastAvamRte kRSyAdayo'pi neSTasiddhaye syurityataH | kAle sarvA kriyAM karotIti yogH| kathaMbhRtAm ? 'anyUnAdhikA' na pramAdAtizayAnAM, nApi zUnyatayA svasya sthApanArtha vA samadhikAM karoti, avasamatAprasaGgAt / tathA cAgamaH-"AvassayAiyAI na kare ahavAvi hINamahiyAI / guruvayaNayalAi tahA | bhaNizrI eso hu osano // 1 // " tathA ' kriyAntaravirahitaH' iti ekasyAH kriyAyA dvitIyA kriyA kriyAntaraM, tena virhitH| pratyupekSaNAdi kurvanna svAdhyAyaM karoti, svAdhyAyaM kurvanna vastrapAtrAdiparikarmagamanAdi veti / ata evoktamAH-"iMdiyatthe visajjittA sajjhAyaM cetra paMcahA / tammuttI tappurakAre uvautte riyarie // 1 // " nanvevaM yatkecana namaskArastotrAdisamuccArayantazcaityapradakSiNAM dadati tadAgamavirudamivAbhAti, yataH kevalino'pyupayogadvayamekadA neSyate, "sayvasma kevalimsa juga donatthi ubaogA"
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAgamazruteH, ityatrocyate, kevalino yugapadupayogadvayaM nAstItyetana jJApakaM, tasya sAmayikopayogApekSatvAt , chamasthopayogasyAntamauhartikatvAt , teSAM ca pade pade'saMkhyeyAnAM bhAvAt , jIvavIryasya cAcintyatvAt , zIghrakAritvAcca, IryAsamitAvapyupayogaHsaMbhavatyeva / tarhi kimarthamuktaM sUtre 'iMdiyatthe visajjittA' ityAdi, iti cet ? satyam / bhinna viSayApekSaM tattathA hi bhikSAcaryAdikriyA bhinnA svAdhyAyazca bhinnArtha iti / svAdhyAyopayoge IryopayogAsaMbhavaH / pradakSiNAyAM punarmanovAkAryarjinavandanameva cikorSitamityabhinnaviSayatA / tatropayogadvayaM trayaM vA na viruddham / yata evamAgamaH-"bhinnavisayaM nisiddhaM kiriyAdagamegayA na egaMmi / jogatigassavi bhagiyatte kiriyA jao bhaNiyA // 1 // " tathA-" savvatthavi paNihANaM tggykiriyaabhihaannynmu| atthe ksie ya tahA didruto chinnajAlAe // 1 // " tasmAtsaMvignavyavahAreNa mandagatyA pradakSiNAyAM stutipAThe na kazciddoSaH, api tu triyogasA ramanuSThAnamArAdhitaM bhavatItyalaM prasaGgena / 'yathAmatram' iti sUtroktasyA'natikrameNa / tatpuna:-"sutnaM gaNahararaiyaM taheva patteyabuddha raiyaM ca / suyakevaliNA raiyaM abhinnadasaviNA rahayaM // 1 // " teSAM nizcayasamyagdRSTitvena sadbhatArthavAditvAdanyagrathitamapi tadanu| yAyipramANameva, na punaH zeSamiti / Acarati sarvakriyAmapramAdI ya iha cAritrIti sugamameva / iti gaathaarthH|| 114 / / / uktaM caturtha bhAvasAdhuliGgaM, adhunA pazcamamAha| saMghayaNAdaNurUvaM AraMbhai sakkamevaTThANaM / bahulAbhamappaccheyaM suyasAravisArao sujaI // 115 // sahananaM vacarSabhanArAcAdi, AdizabdAdvyakSetrakAlabhAvA gRhyante, tadanurUpaM taducitamevArabhate sarva 'anuSThAna' tapaHpratimAkalpAdi / yadyasmin saMhananAdau nirvoDhuM zakyate tadevArabhate, adhikasya niSThAnayanAbhAvena pratijJAbhaGgasaMbhavAd / kITaka punarArabhate ? 1 'suttesu' itypi|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratna prakaraNam // 67 // 4 bahulA' viziSTaphalaprApakaM 'alpaccheda' alpApakAram / alpazabdasyAbhAvavacanatvAtsaMyamASAdhakamiti bhAvaH / 'avasAravizAradaH' siddhAntatattvAmijJaH 'suyatiH ' bhAvasAdhuH / iti gAthArthaH / / 115 / / kathaM punarevaMvidhaM syAt ? ityAha- jaha taM bahu pasAhai nivaDadda assaMjame daDhaM na jao / jaNiujjamaM bahUNaM visesakiriyaM tahADhavai // 116 // 'yathA' yena prakAreNa 'tat' adhikRtamanuSThAnaM ' bahu prasAdhayati' punaH punarAsevanena nipatati vA 'asaMyame' sAvadyakriyAyAM ' dRDhaM ' atyartha naiva ' yataH ' anuSThAnAt / kimuktaM bhavati - anucitAnuSThAnapIDito na punastatkaraNAyotsahate, kadAcidrogasaMbhave ca cikitsAyAmasaMyamaH, tadakaraNe cAvidhimRtasya saMyamAntarAyaH / ata evoktam - " so hu tavo kAyavvo jeNa maNo maMgulaM na cite / jeNa na iMdiyahANI jeNa ya jogA na sIyaMti // 1 // " tathA 'janitodyamaM ' saMpAditakaraNamanorathaM 'bahUnAM' anyeSAM samAnadhArmikANAM zakyAnuSThAne hi bahUnAM cikIrSA saMbhavati, netarasminiti / 'vizeSakriyAM' adhikatarAnuSThAnaM pratimAbhyAsAdikam / tathAzabdaH samuccaye, sa caivaM yojyate - zaktau satyAM vizeSakriyAM cArabhate, na tAM niSphalAM vidadhAti / iti gAdhArthaH / 116 // kathaMbhUtAM punastAM karoti 1 ityAha gurugacchunnaihe kayatitthapabhAvaNaM nirAsaMso / ajjamahAgiricariyaM sumaraMto kuNai sakkiriyaM // 117 // gurorgacchasya connatirutsarpaNA, dhanyo'yaM gururgaccho vA yatsAnidhyAdevaMvidhA duSkarakAriNo dRzyante, ityevaM janazlAghArUpA, taddhetuH tatkAraNam / tathA 'kRtatIrthaprabhAvanAM' utpAdita jinazAsanasAdhuvAdAM, sAdhuH sundaro jinadharmaH sarvadharmeSu vayamapyenameva kurmaH, svopajJavRttiyuktam 118011
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityevamAdeyatvamAdhikAmiti bhAvaH / nigazaMsaH 'pahikapAratrikAzaMmApipramuktaH / tadaktam---"no iha logaTTayAe AyAgmahijjA, no paglogaTTayAe AyAgmahidRjjA, no kinivannamasilogaTTayAe AyAramahinjA, nannattha ArahaMtehiM he uhi aayaarmhinjni|" AryamahAgiragacAryamya caritaM vRnAntamAgamoktaM smarana karoti sakriyAM pakRtaH sAdhuriti gAthAkSagarthaH / bhAvArthaH kthaankaadbseyH|| 117 / / taJcadamsuhammamAmiNo aTTamaTANe apacchimacaramapucI bayAM galabhaho murI saMvRttI / tamsa ya damapucadhAggiA do sImA, anjamahAgirI muhantho ya / pageppagaNugahaNo bhArahe cAse vihAgsui / annayA bhaya mahAgirI suhanthimma gaNaM mamapiUNa vocchinnavi jiNakapa kiriyama mase ubhAgdo gaNanimmA va vihAra / vihina bhattapANaM gira / jahAmati semaM ca jiNakappakiriyamaNa ca / na cAimanamAigyAkAmini garama manono ga-reNa ca mamaM gAmANagAma dAnA nayA ne dAvi pATalipunapura panA / tanya mahadhiSNiA simAnAmA metttt| mamaNovAmI kii| mA niyammiNa paDAdA bhammadamaNa pttibaahe| Ahe. ko| paDi jhai, na gurumamIyama nA? mI citaH -- " gAdvayamsa yA payamaginI pApI pAra / gaNahI jamma na mohara neha vihago jaha pAyo / ||"naaj bhayAto gurUdeyAgaMtaNa mi jammaM kahati tA kayAH pariyoho ho / ahA citravemi nAca gu, jamuciyaM meM se ceva nAganihiNo muNimaMtini mapahAriNa cinnatA gayo / nevi guNadasaNAo uvAgayA tassa giha / to amayanissaMdasaMda tahamagaM soUNa paDibuddhA sabbe seTTisannAyagA / tesi thirIkaraNathamAyAsyA diNe
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmarana - prakaraNam // 68 // 4564x diNe tatthAgacchaMti / annayA ubaviTThANa tesiM taiyaporasIe goyaramaDato paviTTho tattha pADage mahAgirI / sasaMbhrameNa abhuTTio hariNA / tao kimesa malapaMkadhArI parijunacIvarAvariyasarIregadeso uttamapayapatteNeeNa abhuTTiutti vimhieNa puDhaM seTThiNAbhayavaM ! ko esa tumhANaMpi gorakhaTTANaM ? sUriNA bhaNiyaM - esa mahappA amha gurU, suyanANasalilasamuddo, parimukasarIrasakkAro, jIvimaraNAsaMsAvivajjio, ujjhiyadhammabhattapANesaNio, devApi baMdaNijjo, amhe eyassa pAyareNuNAvi natullA / eyamAyani vasubhUI dui divase sayaNANaM kaheha-- jo so kaliM gurUhiM abbhuTTio mahAtayassI tamAgacchaMtaM dadRNa tumbhe bhattapANAI ujjhijjamANAI pakarejjaha bhaNejjaha ya, bho samaNA ! eyamamhe ujjhAemo jai royai tA giNhAhi / jar3a so kahipi giNhar3a tA tumhe anaMtasuhabhAyaNaM bhava / tehi vi mahAgirimAgacchamANamuvalabbha taheya kIra / kiM puNa ghare ghare evaM chaDijjaitti uvautteNa aNesaNijjaMti na gAhiyaM sUriNA, bhikkhArikabhAyaNo cevAgao uvassayaM / kimeyaMti suhatthiNA pucchie bhaNiyamiyareNa --ajjo ! bhehiM asA kayA / kahameyaM bhaMte! jaM kalle abhudvANaM karyati / tao na ettha esaNA jujjhaiti dovi vihariUNa gayA disaM / tattha ke divase asthiUNa kayasaMbhAso bhayavaM mahAgirI gao elagacchanayaraM / tattha ya gayaggapavvaovari kayANasaNo samAhiNA kAlagao gao amaralogaMti / sesamakvANayamAvassayAo vinneyaM / iha puNa uvaNao jahA mahAgiriNA bocchinnAvi jiNa kappakiriyA jahAsattIe samaNuTThiyA, tahA annovi bhAvasAhU vIriyamaNigRhaMto visesa kiriyamAyaraiti / / amumevArthaM sphuTataraM bhAvayannAha - sakami no pamAyai asakkakajje pavittimakuNaMto / sakAraMbho caraNaM visuddha maNupAlae evaM // 118 // svopajJavRttiyuktam // 68 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' zakye ' sAmarthyocite samitiguptipratyupekSaNAsvAdhyAyAdhyayanAdau 'na pramAdyati' nAlasyavAn syAt / 'azakye ' jinakalpamA sakSapaNAdau 'pravRtti' aGgIkAramakurvan zakyArambho bhavatIti gamyate / sa ca 'caraNaM saMyamaM 'vizuddhaM' akalaGkamanurUpaM kAlasaMhananAdInAM ' pAlayati' varddhayati ' evaM ' uktanyAyena samyagArambhasyeSTasiddhihetutvAt / iti gAthArthaH // 118 // nanu dharmamapi kurvan kiM kazcidasadArambhaH syAt ? ucyate, syAdeva mtimohmaanaatirekvshaat| kathamiva 1 ka iva ? iti parAkUtamAzaGkayAha jo gurumavamannaM to AraMbha kira asakkamavi kiMci / sivabhUi vva na eso sammAraMbho mahAmohA // 119 // ' yaH kazcinmandamatiH 'guruM' dharmAcArya ' avamanyamAnaH ' hInAcAro'yamityavajJayA pazyan 'Arabhate ' prakartuM pratijAnIte, 'azakyaM' kAlasaMhananAnanurUpaM jinakalpAdikam / apizabdAcchanayamapi kiJcit vikRtiparihArAdikaM gurubhirakriyamANameva, na tu zeSamanuSThAnamiti prakRtam / 'zivabhUtivi ' Adyadigambaravat / naiva 'eSaH ' prakrAntapuruSaH 'samyagArambhaH satpravRttirmahAmohAddhetoH / ayamAzayaH - nAkRtajJatAjJAnAtirekau vinA kazcidguroH paramopakAriNazchAyAbhraMzAyotsahate / iti gAthAkSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakagamyaH // taccedam rahavIrapure nayare sIharaho nAma patthivA hotthA / sAhasabalamANadharo sivabhUI tassa pAiko // 1 // mraroti samAiTTho so mahurAsAmiNo gahaNakajje / sAmaMtamatisahio dinaMmi payANae paDhame || 2 || saMdeho saMjAo sAmaMtAINa tattha savvesiM / uttaradAhiNamahurANa kA Nu ghe samAso || 3 || puNa pucchiyaMmi niyamA rUsaha rAyatti kimiha kAyanvaM / iya ciMtAulahiyayA bhaNiyA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratna prakaraNam // 69 // vibhrUNA te u || 4 || bho ! bho ! kiM ciMtAe sayarAhaM dovi gihimo mahure / baliyate DiMbhANaM na hu doso hoi kahayAvi // 5 // navaramahaM egAgI tumbhe savvevi hoha egattha / duggejjhamahaM ghecchaM iyaraM tumbhehi savveSi // 6 // aha sammaeNa tersi gahio sivabhUiNA 'anAeNa / gaMtUNa dAhiNAe mahurAe sAmio sahasA || 7 || iyareSi uttarAe mahurAe sAmibaM gaheUNa / rahavIrapuraM pattA jugavaM vaddhAvio rAyA // 8 // tuTTho daDhaM nariMdo mahayA sivabhRisAhaseNAha / maggasu varaM mahAbala ! suhaDa ! phuDaM niyamaNobhimayaM / / 9 / / sivabhrUNA pavRttaM jar3a tuTTho khuTTu dehi to deva ! / maha icchiyaM payAraM nayare ratiM va divasaM vA / / 10 / / evaMti patthiSeNa paDivane nivasao bhamar3a eso / na gaNai kAlamakAlaM akkhalio nayararakkhehiM // 11 // kayAvi majjharate ahie UNe va eha kaiyAvi / bhajjA ya jaggamAgA cihna jA tassa AgamaNaM // 12 // nicinnA sAsUe sAhai sA tujjhanaMdaNo eso / ei cirAo gehaM api dukkheNa jaggAmi // 13 // sA ciMtA jai rAyA tuTTo na tahAvi erisaM jutaM / ussikhalassa bhamaNaM tA sikkhAvemi niyaputtaM // 14 // to bhagai suvasu suNhe ! tumamahayaM ceva ajja jaggemi / iya bhaNiya pihiyadArA pajaggiyA sA suyA tatto // 15 // so majjharatasamae ugghADAvei jAva gharadAraM / to bhaNiyaM jaNaNIe ruTThAe erisaM vayaNaM // 16 // eniyamettanisAra ugghArDa jattha pecchase dAraM / tattheva gaccha puttaya na iha gidde jaggae kovi / / 17 / / jaNaNIvayaNaM souM gahio mANeNa mANase eso / sAhUvayadAraM niccughADaM niyaha kahavi || 18 || tattha niyacchar3a sUriM bhavasaGgavivajjiyaM jiyakasAtha / nAbheNa ajjakaNhaM sajjhAyaMta mahuraghosa // 19 // dhanno esa kayattho rahio mANAyamANadukkhehiM / iya citato vaidai sUriM bhRluliyabhAlayalo // 20 // bhagai 1 pathaMDeNa ityanyatra // +8+% svopajJavRttiyuktam / / 69 / /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ya bhayavaM ! bhoo bhatrabhamaNAo tuhAgao saraNaM / niyadikkhAdANeNa karehi tA pahu ! pasAyaM me // 21 // bhaNai gurU kosi tumaM ? kiM vA pavvayasi ? sovi paDibhaNai / supasiddho sibabhUI bhiccohaM nayaranAhassa // 22 // to kaha rAyANamapucchiUNa pavtrAvimo o bhai | to khAi tumha purao dikkhaM ahayaM sayaM ginhe // 23 // iya bhaNiya jAva loyaM eso sayameva kAumAraddho / tA dikkhio gurUhiM aNavatthAdosabhIehiM // 24 // balimaDAe rAyA uppavvAvissaiti saMkAe / savvevi samuccaliyA pattA desataraM annaM // 25 // kAleja puNo rannA bhaktivbharanivbhareNa Ahao / rahavIrapuraM nayaraM kaNhAyariehiM saha patto // 26 // daMsaNaheuM tatto AhUo niyayamaMdiraM ranA / saMmANiyo ya suMdarakaMbalasyaNappayANeNa // 27 // AloiyaMmi guruNA bhaNio kiM puNa imaM mahAmollaM / gahiti so paryapar3a dakkhinnAo naridaMmi // 28 // tassa parokkhassa puNo kathA nisejjAo taMmi muNivaiNA / apattieNa gahio sivabhUI to maNe mayaM // 29 // aha anayA kayAI uvahiviyAro gurUhiM pAraddho / jiNakappatherakappe paDucca evaM suyavihANA ||30|| jiNa bArasa svAI therA codasarUviNo / ajjANaM panavIsaM tu ao ur3aDhamuvaggaho // 31 // dugatigacaukkapaNagaM navadasaekAraseva s| ee appA uvahimmi u huMti jiNakappe // 32 // souM taM sivabhUI jaMpai eseva uttamo kappo / kAuM jujjai paralosAhaNe baddhakacchANaM // 33 // tA esa kinna kIrai saMpar3a sAhUhi mobakhakakhI hiM / mottUNa vatthapattAisaMgahaM jiNavarAvihiyaM // 34 // jakira gurussaliGga taM ciya sIsassa jujjae kAuM / loevi liGgigo jaM niyaniyadevANuruvaMti || 35 || guruNA paDibhaNiyaMtithaMkarANu cinna kiri amhArisA kaha kurNati / kiM karivarapallANaM taraMti naNu rAsabhA voDhuM // 36 // paDhame zciya saMghayaNe so kIra garupasattasArehiM / kevalamubavUha ciya kAyavvA tassa amhehiM / / 37 / / titthaMkarANukAraM kAuM na hi taraha pAgao puriso
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratra prakaraNam / / 70 // gattAkolo harikuMjarassa kiM lahai tullattaM // 38 // micchAdiTThI mUhA kariti ugghaTTayaM jai pahaNaM / tA ki tiloyapahuNo kuNaMti | svopajJajANatayA purisA / / 39 // ANAvattittaM ciya pahuNo ArAhaNaM iha pahANaM / na hi koyario sevai rAyANaM rAyaciMdhehi // 40 // vRttiyuktam paJcaviho uvaiTTho kappo vIreNa vigayamoheNa / jahasatti taM kuNato ANa ArAhae tassa // 41 // paDhamo ya thavirakappo parihAravisuddhi kappajiNakappA / paDimAkappo bhaNio tahA ahAlaMdakappo ya // 42 // paMcavi ime pahANA annonAniMdayANa sahiNaM / attukarisavimaiyavivajjiyANaM jao bhaNiya // 43 // jovi duvathativastho egeNa acelao va saMtharai / na ya te siti para savvevi ya3 te jiNANAe // 44 // estha kira dherakappo nicco jamhA imaMmi niSphanA / sesANa huMti joggA titthaM ca imeNa nivvahai // 45 // dubbalasaMghayaNANaM eso ciya vaTTamANaparisANaM / ucio kappo tamhA eyami havejja ujjutto||46|| iya vivihajuttisAraM pannavioM mariNA tahavi eso| gAdAbhimANavasao paDibhaNirDa evmaaddhto|| 47 / / jai tAva maMdasattA tumme suhalaMpaDA na ujjamaha / sai sAmatthe kimahaM pamAyasIlo bhavissAmi // 48 // iya japato bahuhA vArijjaMtovi vuDDhavasahehiM / paDivAnaggabhAvo sivabhUI niggao sahasA // 49 // neheNaNupabvayA lahubhaiNI tassa uttarA nAma / taM vaccaMta daTuM ciMtai mahabhAuNo nUNaM // 50 // eeNa pagAreNaM diTTho prloysaanniivaao| iya ciMtiya saMcaliyA taheva sA maggao tassa // 51 // lajjAkaritti kAuM vesAe sADiyA niyacchA se / tamaNicchaMtI dahaNa bhAuNA sA imaM bhaNiyA // 52 // devayadinaM eyaM mA muMcasu suyaNu ! sADiyaM egaM / iya egasADiyattaM saMjAyaM tassa ajjANa // 53 // evaM so mohaMdho dhAraMbheUNa kaTTaNuTThANaM / jAjo micchAdivI duggaidukkhohabhAgI ya // 54 // tathA cAgamaH--" UhAe pannata boDiyasivabhUuttarAhi samaM / micchAdasaNamiNamo rahavIrapure samuppannaM // 1 // " // zivabhUticaritaM samAptam // ..... / / 70 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmohatA cAsya gurAvavajJAbuddhadhAtmAnamunamayituM pravRttatvAddraSTavyA / gurvAjJayA zAsanona tikAriNo labdhikhyAtinirapekSasya sAdhoradhikatarpaHkarmAtApanAdikaraNaM ca vIryAcArArAdhanarUpatvAdguNakarameva / iti gAthArthaH / / 119 / / uktaM zakyAnuSThAnArambharUpaM paJcamaM bhAvasAdhuliGgam / adhunA SaSThaM guNarAgamAhanAya guNe rAgo suddhacaritassa niyamao pavaro / pariharai tao doso guNagaNamAlinnasaMjaNaNe // 120 // 'jAyate ' saMpadyate ' guNeSu' jJAnAdiSu mRlottaraguNeSu vA 'rAmaH ' pratibandhaH 'zuddhacAritrasya niSkalaGkasaMyamasya 'niyamataH ' avazyaMbhAvena ' pravaraH ' pradhAno nirmithya iti bhAvaH / ' pariharati ' varjapati : tataH ' tasmAdguNAnurAgAt 'doSAn ' duSTa. vyApArAn / kiMviziSTAn ? 'guNagaNamAlinyasaMjanakAn ' jJAnAdInAmazuddhihetUn bhAvasAdhuH / iti gAthArthaH / / 120 / / guNAnurAgasyaiva liGgamAha 4 guNale saMpi pasaMsa guruguNabuddhIe paragayaM eso / dosalaveNavi niyayaM guNanivahaM nigguNaM gaNaI / / 121 / / guNalezama pi' AstAM mahIyAMsaM guNamityaperarthaH / ' prazaMsati ' zlAghate ' paragataM ' anyasaktam ' eSaH ' bhAvasAdhuruttamaprakRtitvAnmahato'pi doSAnutsRjyAlpamapi paragataM guNaM pazyati, kuthitakRSNasArameyazarIre sitadantapati dAmodaravaditi bhAvaH / paribhAvayati ca kAlaMmi aNAIe aNAidosehivAsie jIve / jaM pAviyaha guNovi hu taM pannejjA mahacchariyaM // 1 // " tathA 'doSalavenApi ' alpapramAdaskhalitenApi 'nijakaM ' AtmIyaM ' guNanivahaM ' sadanuSThAnakalApaM 'nirguNa' asAraM 'gaNayati' kalpayati / Not
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhameranaprakaraNam svopana|vRttiyuktam // 71 // dhig mAM pramAdazIlamiti bhAvanayA prakRto bhAvayatiH, karNasthApitavismRtazuNThIkhaNDApazcimadazapUrvadharazrIvairasvAmiSat / iti | gAthArthaH // 121 // tathApAlai saMpattaguNaM guNaDDasaMge pamoyamuvvahai / ujjamai bhAvasAraM gurutaraguNarayaNalAbhatthI // 12 // pAlayati' rakSati varddhayati ca jananIva miyaputraM saMprAptaM samyakarmakSayopazamopalabdha, guNaM jhAnacaraNarUpam / tathA guNairAdayAnAM samRddhAnAM saGge mIlake cirapoSitasnigdhabandhusaMprayoga iva 'pramodaM' AnandaM 'ut ' prAcalyena 'vahati' praapnoti| tadyathA-"asatAM saGgapana yanmano malinIkRtam / tanme'dya nirmalIbhUtaM sAdhusaMbandhavAriNA // 1 // pUrvapuNyataroradha phalaM prAptaM mayA'malam / sAnAsaGgacittAnAM sAdhUnAM guNadhAriNAm // 2 // " tathA guNarAgAdeva 'udyacchati' prayatate 'bhAvasAraM' sadbhAvasundaraM yathA bhavati, dhyAnAdhyayanatapaprabhRtiyatikRtyeSviti gamyate / kim ? ityata Aha-gurutarANi kSAyikabhAvabhAvitvAcAni guNaratnAni kSAyikajJAnadarzanacAritrANi, teSAM yo lAbhastadarthI tadamilApavAn / tathA hi-bhavatyevodhamavatAmapUrvakaraNakSapakazreNikrameNa kevalajJAnAdisaMprAptiH, supratItamidam / iti gAthArthaH // 121 // guNAnurAgasyaiva prakArAntareNa lakSaNamAha| sayaNoti va sosoti va uvagAritti va gaNiThavao vtti| paDibaMdhasta na heUniyamA eyssgunnhiinno|123|| svakIyo janaH 'svjnH|' itizabdastadbhedasUcakaH / vAzabdaH samuccaye / hasvatvaM tu praakRtshailyaa| 'ziSyaH' vineyH|| / / 71 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ itivAzabdau pUrvavat / ' upakArI ' bhaktapAnadAnAdinA pUrvamupakRtavAn / itivAzabdAyuktavat / ' gaNintrao vatti' ekagacchIya eka gacchavAsI / vetizabdau pUrvavadeva / eteSAmekaiko'pi prAyaH pratibandhakAraNaM saMbhavati / 'niyamAt ' nizvayena 'etasya' guNarA giNaH punaH pratibandhasya naiva ' hetu: ' nimittameko'pi bhavatIti / kiMviziSTaH san ? ityAha- ' guNahInaH ' nirguNa iti / uktaM ca - " soso sajjhilao vA gaNivvao vA na sogaI niti / je tattha nANadaMsaNacaraNA te sogaI maggo // 1 // tathA - "paralokavirudvAni kurvANaM dUratastyajet / AtmAnaM yo'bhisaMdhatte so'nyasmai syAtkathaM hitaH 1 // 1 // " iti gAthArthaH // 123 // atha cAritriNA teSAM svajanAdInAM kiM vidheyam ? ityAha karuNAvaseNa navaraM aNusAsai taMpi suddhamaggaMmi / aJcatAjoggaM puNa arattaduTTho uvehe // 124 // karuNA paraduHkhanivAraNabuddhiH / uktaM ca - " parahitacintA maitrI paraduHkhavinAzinI tathA karuNA / parasukhatuSTirmuditA paradoSopekSaNamupekSA // 1 // " tadvazena tadrasikatayA, 'navaraM ' kevalaM rAgadveSaparihAreNa ' anuzAsti' zikSayati 'tamapi ' svajanAdikaM, apizabdAttaditaramapi / kva 1 ityAha- ' zuddhamArge ' yathAvasthitamokSAdhvaviSaye / tadyathA - " kiM nArakatiryaGanaravibudhagativicitrayonibhedeSu / bata ! saMsarana satataM nirviSNo duHkhanilayeSu // 1 // yena pramAdamuddhatamAzritya mahAdhihetumaskhalitam / saMtyajya dharmacintAM ratastvamAryetarAcaraNe // 2 // yana prayAnti puruSAH svarga yaca prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH pramAda iti nizcitamidaM me || 3 || saha sAsayammi thAme tassovAe ya paramamuNibhaNie / egassa sAhae supurisANa jatto tarhi jutto // 4 // " ityAdivividhavAcoyuktibhirutpAditasaMvegaM taM zuddhadharme pravarttayati jJApanIyazvedasau syAt / 'atyantAyogyaM ' bADhamamajJApa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 72 // nIyaM punastaM ' araktadviSTaH ' rAgadveSarahitaH 'upekSate ' avadhIrayati " upekSA nirguNeSu " iti vAkyamanusRtya / iti gAthArthaH // 124 // guNAnurAgasyaiva phalamAha - uttamaguNA rAyA kAlA idosao apattAvi / guNasaMpayA paratthavi na dulahA hoi bhavvANaM // 125 // uttamA utkRSTAH, guNA, jJAnAdayaH, teSvanurAgaH prItiprakarSaH, tasmAddhetoH, kAlo duHSamArUpaH, AdizabdAtsaMhananasahAyAbhAvau ta eva doSA dUSaNAni, vighnakAritvAt, tataH 'aprAptApi ' AstAM tAvatprAptesyaperarthaH / 'guNasaMpat' paripUrNadharmasAdhanasAmagrI varttamAnajanmanIti gamyate / 'paratre'pi ' bhAvibhave, apiH saMbhAvane saMbhAvyate / etannaiva 'durlabhA' durApA bhavati 'bhavyAnAM ' muktigamanayogyAnAm / iti gAthArthaH // 125 // uktaM guNarAgarUpaM paSThaM bhAvasAdhuliGga, adhunA gurvAjJArAdhanarUpaM saptamamAhagurupasevAnirao guru ANArAhaNaMmi taliccho / caraNabharadharaNasatto hoi jaI nannahA niyamA // 126 // atra kazcidAha - pUrvAcAryaizcAritriNo liGgaSaTkamevoktam / yato'vAci - " maggaNusArI saDDho panavaNijjo kiyAbaro ceva / guNarAgI sakAraMbhasaMgao taha ya cAritI // 1 // " tatkuta etatsaptamaM liGgam ? ityucyate, bhaNitamevopadezapadazAstre liGgabhaNanAnantaram - " eyaM ca asthi lakkhaNamimassa nosesameva dhannassa / taha guruANA saMpADaNaM ca gamagaM ihaM liGgam // 1 // " ityalaM vistareNa / prastutavyAkhyAnamucyate - gurava uktasvarUpAsteSAM padAni caraNAsteSAM sevA samyagArAdhanaM, na punarAsannavarttitvamAtram / yataH sUtram -- "gurumUlevi vasaMtA aNukUlA je na huMti u gurUNaM / eesi tu payANa dUra dUreNa te huti // 1 // " tasyA~ svopajJavRttiyuktam / / 72 / /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ * *** **** nizcayena rato nirato naihikaphalArthameva, na ca kvaciniSTharoktibhinirbhasito'pi guruM jihAsati, kevalaM guruSu bahumAnameva vidhatte / yathA-"dhanyasyopari nipatatyahitasamAcaraNadharmanirvApI / guruvadanamalayanisRto vcnrsshcndnsprshH||1||" tathA-"lajjAdayAsaMjamavaMbhaceraM kallANabhAgissa visohiThANaM / je me gurU sayayaM aNusAsayati tehaM gurU sayayaM pUyayAmi // 1 // " tathA 'gurvAjJArAdhane ' gurvAdezasaMpAdane tallipsuH' tamevAdezaM landhumicchurgurorAdezaM pratIkSamANaH samIpavaryeva syAt / itthaMbhUtazcaraNabharadharaNe cAritrabhArobahane zaktaH samarthoM bhavati 'yatiH' suvihito, 'nAnyathA' bhaNitaviparIto 'niyamAt' nizcayena / iti gAthArthaH / / 126 // kathaM punarevaM(pa) nizcayo'vasIyate ? ityAhasavvaguNamUlabhUo bhaNio AyArapaDhamasatte jN| gurukalavAsovassaM vaseja to tattha caraNatthI // 127 // sarve guNA aSTAdazazIlAGgasahasrarUpAsteSAM mUlabhRtaH prathamakAraNaM 'bhaNitaH ' uktaH, AcAraH prathamamaGgaM, tasya prathamasUtre-"surya me AusaMteNaM bhagavayA evamakkhAya" iti vAcanAprakAre / yadyasmAt 'gurukulavAsaH' gurupadacchAyAsevanam / ayamatra bhAvArtha:sudharmasvAmI jambUsvAmine kathayati sma / zrutaM mayA vasatA bhagavataH samIpe tiSThatA vakSyamANamarthapadamiti / kaH punarasya kathanasya bhAvArthaH ? sarveNa dharmArthinA gurusevA vidheyeti / tatra vyAkhyAnaM yasmAdevaM tasmAdavazya 'vaset tiSThet 'tatra' gurukule 'caraNArthI' cAritrakAmI / tathA ca gacche vasato guNaH-"jaivi ya niggayabhAvo tahAvi rakkhijjaI sa annehiM / vaMsakaDilla chinovi veNuo pAvae na mahI (hiM ) // 1 // " iti gAthArthaH / / 127 // * ** **
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratra svopajJa|vRttiyuktam prakaraNam // 73 // GIRRRRRRISH nanvAgame yaterAhArazuddhireva mukhyazcAritrazuddhiheturupuSyate / yata uktam-piMDaM asohayaMto acarittI ettha saMsao ntthi| cAritami asaMte nirasthiyA ceva pancajjA // 1 // " piNDa vizuddhizca bahUnAM madhye vasatAtiduSkaraivetyekAkinApi bhRtvA seva vidheyaa| kiM jJAnAdilAbhena kAryam ? mUlabhUtaM cAritrameva pAlanIyaM, mUle satyeva lAbhacintA jyAyasI, iti parAbhiprAyamAzaGkayAhaeyassa pariccAyA subuMchAivi na suMdaraM bhaNiyaM / kammAivi parisuddhaM guruANAvattiNo biti // 128 // ___ 'etasya ' gurukulavAsasya 'parityAgAt ' sarvato mocanena 'zuddhoJchAdi ' zuddhabhaikSopadhipramukhaM na 'sundaraM' zobhanaM bhaNitamAgamajJairiti gamyate / yatastaduktiH-"suddhaMchAisu jatto gurukulacAgAiNeha vinneo / sabarasasarakkhapicchatthaghAyapAyAcchivaNatullo // 1 // " asya vyAkhyA-zuddhoJchaM nirdoSabhekSam , AdizabdAtkalahamamatvaparihAre ca yatna udyamaH, gurukulatyAgena, AdizabdAsUtrArthahAnyA glAnAdityAgena ceha jinamate vijJeyo boddhavyaH / kathaMbhUtaH ? ityAha-zavararAjasya sarajaskasya picchArtha ghAte pAdAsparzanatulyazcaraNAsaMghaTanAdezakalpa iti / saMvidhAnakasaMpradAyazcetyAha kvacitsaMniveze zabarAbhidhAnaH sarajaskabhakto rAjA babhUva / tasyaikadA darzanArthamuparidhAryamANamayUrapatatrachatro gururAjagAma / kRtasammAnasyopaniviSTasya ca rAjapriyatamA tadAtapatra cazcaccAkacikyA'nekacandrakarAjirAjitamavalokya kutUhalAtirekatastaM praarthyitumaarebhe| tatra ca deze mayUrAbhAvAddarlabhAni mayUrapicchAnItyasAvaditsannutthAya svAzrayamagamat / tato rAjJI kRtAbhojananizcayA tadAnayanAya rAjAnaM protsAhayAJcakAra / rAjJApi yadA punaH punaH prArthito'pi na darAti guruH, tadA durvArapremagrahamohitena haThAdeva gRhItvAnayata | tAni, ityAdiSTAH padAtayaH pratyUcuH-nAsau jIvanapayati, mahAraizvopatiSThate / tato rAjovAca-dUrasthA eva taM bANeraceSTaM kRtvA sNvidhaanksNprdaayaa| kathaMbhUtaH ? ityAha racayatna udyamaH, gurukulasya // 73 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhIta, kiM tu taccharIrAccharAnutpATayantaH pAdena sparzanaM mA kRvaM, yato guroravajJA mahate pAtakAya saMpadyata iti / / yAdRzo'sya zabararAjasya gurormAraNaM kArayataH pAdasparza ca vArayato vivekastAdRggurukulatyAginaH zuddhoJchAdilAlasasya sAdhoriti bhAvaH / tathA karmazabdenAdhAkarmocyate, Adizabdena sklodmotpaadnessnnaadopprigrhH| tatrodgamadoSAH-"AhAkammuddesiya pUIkamme ya mIsajAe ya / ThavaNA pAhuDiyAe pAhuyarakIyapAmicce // 1 // pariyaTTie abhihaDe unbhinne mAlohaDe ya / acchejje aNisaDDhe ajjhoyarae ya solasame // 2 // " utpAdanAdoSAH- "dhAI dui nimitte AjIva vaNImage tikicchA y| kohe mANe mAyA lobhe ya havaMti dasa ee||1|| pubdhi pacchA saMthava vijjA maMte ya cunnajoge ya / uppAyaNAe dosA solasamo mUlakamme ya // 2 // " eSagAdoSAH-"sakiyamakkhiyanikkhitapihiyasAhariyadAyagummIso / apariNayalittachaDDiya esaNadosA dasa havaMti // 1 // " etaddoSaduSTamapyAhArAdi 'parizuddhaM ' nirdoSameva, apizabdasyAvadhAraNArthasyeha yogAt 'gurvAjJAvartinaH' ArAdhyAdezavidhAyino, gacchavAsina iti hRdayam / 'bruvate' pratipAdayantyAgamatatvavidaH / iti gAthArthaH / / 128 // _ ata eva gurvAjJAkAriNa vizeSataH stuvannAha8| tA dhanno guruANaM na muyai naannaaigunngnnnihaa(yaa)nnN| supasannamaNosayayaM kayannayaM maNasi bhAvito129/ 8 yasmAdgurvAjJA garIyase guNAya, 'tasmAt ' hetordhanya eva gurvAjJAM 'na muzcati' nojjhati / kiviziSTAm ? jJAnAdiguNagaNasya nidAnaM kAraNam / uktaM ca-"nANassa hoi bhAgI thirayarao desaNe caritte ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muJcanti 1 anyatra " maNinihANaM " ityasti /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam svopanavRttiyuktam // 74 // KIRATRIOR // 1 // " suSTu atizayena prasannamanA nirmalamAnaso niSThuramapi zikSito na kupyati, na kaluSayatyantaHkaraNam / kevalam-"jaM | me buddhANusAsaMti sIeNa pharuseNa vA / mama lAbhotti pehAe payao te paDisuNe // 1 // " katham ? 'satataM' anavarata kRtajJatAm' upakArAvismRtirUpAM ' manasi' hRdaye 'bhAvayan ' avasthApayan / tadyathA-"Tolo' vva loDhulaMto ahayaM vinANanANanilaeNa / devo vva vaMdaNijjo komhi gurumuttahAreNa // 1 // " itthaMbhUta eva dhanyo bhavati, dharmadhanArhatvAt / iti gAthArthaH // 129 // Aha-kiM yo'pi so'pi guNasaMpattaye sevanIya AhozvitkazcidviziSTa eva ? iti prazne prativacanamAhaguNavaM ca imo sutte jahatthagurusahabhAyaNaM iTTho / guNasaMpayA darido jahuttaphaladAyago na mao // 130 // cazabdasyAvadhAraNArthatvAt ' guNavAneva ' guNagaNAlaGkRta eva 'ayaM' iti guruH 'sUtre' siddhAnte, yathArthaH sAnvayo yo guruzabdastasya bhAjanamAdhAraH 'iSTaH' abhipretaH / tathA hi guruzabdasya yathAvasthitaM zAstrArtha gRNAtIti guruH, ityanvayaH / sa ca | saMvignasyaiva yujyate, ataH saMvigna eva guNavAn , nAnyaH / tasya ca guNAH prAdhAnyena-"'vayachakaM "kAyachakaM "akappo "gihibhAyaNaM / "paliyaMkanisijjAya siNANaM" sohavajjaNaM ||1||ebhivinaa gurutvAbhAva eva, tantubhirvinA paTAbhAvavat / zeSAstu - " paDirUvo teyassI" ityAdayo dezakulajAtyAdayo'nye'pi gaNisaMpadAdayo vizeSaguNAH kAdAcitkAH, paTasya raktatvAdivat / tatreha pradhAnaguNairyukto guNavAnabhipretaH, kAryasAdhakatvAt / satsu teSu zeSaguNasaMprayogo'pi varIyAneveti / viparyaye punaH kiM syAt ? ityAha-"guNasaMpadA ' sadguNavibhUtyA karaNabhUtayA 'daridraH' durgato yathoktaM gurusaMprayoge phalaM, tasya dAyakaH saMpAdayitA 'na 1 anyatra " Tolu vva duladulaMto" ityasti / / / / 74 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ mato' niva saMmato gItArthAnAm / ato na nirguNo guruH sevanIyaH / iti gAthAgarbhArthaH // 130 // nanu pramatteSu durlabhA sarvaguNasaMpat , yataH ko'pi kuto'pi kenApi guNena hIno'pyanyenAdhikaH, iti tAratamyabhedenAnekadhA | purava upalabhyante, teSAM sAmAcAryo'pi nAnArUpA eveti teSu kaM gurumAzrayAmaH ? ke vA na ? iti dolAyamAnamAnasAnAmasmAkaM kimucitam ? iti ziSyeNa sapraNayaM pRSTo gururAha| mUlaguNasaMpautto na dosalavajomao imo heo / mahuro vakkamao puNa pavattiyavo jahuttammi // 131 // mUlaguNA mahAvratAni vratapaTrakakAyaSaTakAdayo vASTAdaza, taH samyaka sodhapradhAnaM prakarSeNodyamAtizayena yukto'nugato 'mUlaguNasaMprayuktaH' gururiti prastutatvAnnaiva doSalavaH stokadoSastadyogAttatsaMbandhAt 'ayaM' guruH 'heyaH' parityAjyaH / uktaM cAgame" jeyAvi maMdetti guruM vidvattA Dahare ime appasuetti nacA / hIliMti micchaM paDivajjamANA kareMti AsAyaNa te gurUNaM // 1 // | pagaIe maMdAvi havaMti ege DaharAvi ya je suyabuddhovaveyA / AyAramatA guNasuTThiyappA je hIliyA sihiriva bhAsakujjA // 2 // jeyAvi nAgaM DaharaMti nacA AsAyae se ahiyA ya ho / evAyariyaM piha hIlayato niyacchaI jAipahaM khu maMde // 3 // guruguNarahio ya idaM daTTabbo mUlaguNaviutto jo| na uguNamettavihINotti caMDaruddo udAharaNaM // 4 // " ityAdyAgamavacanAnyanusRtya mUlaguNazuddhA / guruH sAmAcArInAnAtvepi na moktavyaH / (kadAcita ) kiMcitpramAdavAMstu 'madhuropakramataH' iti tRtIyArthe pazcamI / tato 'madhuropakrameNa' sukhadopAyena priyavacanAJjalipraNAmapUrvamanupakRtaparahitaratairbhavadbhiH suSTu vayaM mocitA gRhavAsapAzAt / tadidAnImuttarottaramArgapravattenena nistArayatAsmAdbhImabhavakAntArAta , ityAdiprotsAhanena 'punaH' bhUyo'pi pravarttayitavyo 'yathokta' mAgonuyAyinya
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratraprakaraNam nuSThAna iti zeSaH / iti gAthArthaH // 131 // kimityevamupadizyate ? ityAhapatto susIsasado eva kuNateNa pNthgennaavi| gADhappamAiNovi hu selagasUrissa sIseNaM // 132 // . 'prAptaH' labdhaH suziSya iti zabdo vizeSaNam , 'evaM ' guroranutti kurvatA 'panthakena' prasiddhasAdhunA, apizabdAdanyairapi tathAvidhaiH / yato'bhANi--"sIejja kayAi gurU taMpi susIsA suniuNamahurehi / magge Thaveti puNaravi jaha selagapaMthago nAyaM // 1 // " tameva vizinaSTi-'gADhapramAdino'pi' atizayazaithilyavato'pi zailakasUreH ziSyeNeti vyaktameveti gAthAkSarArthaH / B9 // 75 // HAR SHRSS vArthaH kathAnakagamyaH // 17 gADhamamAdino'pi ' atizayasAniuNamahurehiM / magge ThatisAdhuna taccedamasthi suradvAvisae bAravatI nAma puravarI rammA / kaMcaNamaNimayamaMdirapAyArA dhaNayanimmaviyA // 1 // tastha ya harikulanahayalahariNako arisamUhamayamahaNo / kanho nAmeNa nivo hari bva vibuhappio aasii||2|| tattheva satthavAhI thAvaccA nAma paayddaahesi| kammavasAo bAlaMmi naMdaNe jAyapaimaragA // 3 // soyabharaninbharAe tIe bAlassa no kayaM nAmaM / to thAvaccAputto so vikkhAo sayalaloge // 4 // kAleNa kalAkusalo tArumaM pAviotti mAyAe / pariNAvidhI samaM ciya battIsamahebhakanAo // 5 // tAhi samaM suhamasamaM aNuhavamANassa vigayaciMtassa / doguMdugadevassa va samaikato yaha kAlo // 6 // aha annayA kayAI viharaMto samaNasaMghaparikiyo / bhayavaM ariTThanemI samAgao tIe nyriie||7|| revayaganagasagAse ujjANe naMdaNami ramaNIe / suraraiyasamosaraNe %965 // 75 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ RRRRRROTSARIES uvaviTTho desaNaM kAuM / / 8 // tatto niuttapurisA nAUNaM bhlpulyciNcho| calio bharahaddhabaI baMdaNaheGa jirNidassa // 9 // caliyA teNa samAgaM dasavi dasArA samuddavijayAI / taha ceva mahAvIrA paMcavi baladevapAmokkhA // 10 // solasarAyasahassA saMcallA uggaseNapAmokkhA / igavIsasahassA taha vIrANaM vIraseNAI // 11 // dudaMtakumArANaM sadvisahassA u saMvapamuhANa / pajjunappamuhAo kumArakoDI u 'addha // 12 // chappanaM ca sahassA mahaseNAINa balavagANaMpi / anovi seDimAI nAgaralogo aNegavihI // 13 // dadvai kayasiMgAraM egamuhaM patthiyaM nayariloga / niyapaDihAraM pucchai thAvaccAnaMdaNo evaM // 14 // kattha imo saMcallo kayasigAro jaNo tusyituriyaM / so Aha' neminAhassa baMdaNatthaMti 'nemisuyaM // 15 // aha sovi rahArUDho bhattimbharaninbharo saha niveNa / vaMdai tiloyanAhaM suNei dhammaM ca egaggo // 16 // nAUNa asArataM bhavassa nIsesadukkhapabhavassa / mokvaM ca | mahAsokvaM sajhaM cArittadhammassa / / 17 / / saMvegabhAvio to thAvaccAnaMdaNo jiNaM bhaNai / ApucchiUNa jaNaNiM tuhaMtie pavvaissAmi // 18 // jutamiNati pavutte jiNeNa gaMtUNa maMdire jaNaNiM / vinavai pAyavaDio ammo giNhAmi pavvajaM // 19 // sAvi hu siNehamUDhA ruyamANI bhaNai dukkarA suTa cha / annassavi pavvajjA visesao tujha suhiyassa // 20 // AsAlaggaM jaNaNi kaha muMcasi putta ! nigghiNo houM / battIsaM bhajjAo eyAo vinnysjjaao||21|| dANovabhogakajje pajjattaM kulakamAgayaM ritthaM / puvvasukaeNa pattaM vilasasu tA dANadhammarao // 22 // vaDUDhiyakulasaMtANo vayapariNAme karejja hiyaiTuM / sobhaNai aNicce jIviyaMmi na hu erisaM ghaDai / / 23 / / avi ya-"annaha paricitijjai saharisakaMDujjueNa hiyaeNa / pariNamai annaha cciya kajjAraMbho vihivaseNa // 1 // " 1 itaH paraM anyatra tu " bhuvaNanAhassa neminAhassa namaNatthaM " ityasti / 2 " te nisuyaM " ityapi //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratna prakaraNam // 76 // emAiutpiDiuttibhAvaNA suT Tu nicchiocchAhaM / kaliGaNaM dhAvaccA aNumannai taM akAmAvi ||24|| gaMtuM kesanamUlaM kahei sayalaMpi puttavRttaM / maggaiya rAyaciMdhe dikkhAmahimAkaraNaheuM // 25 // tuTTo bhaNar3a ya kanho dhanno so assa nicchao dhamme / tA ciTTha navyA taM dikkhAmahimaM bhalissAmi ||26|| gaMtUNa ya taggehaM tIse puttaM sayaM bhaNai kanho / bhuMjasu vaccha ! suddAI bhikkhAcariyA mahAdukkhA ||27|| so paDibhaNaha mahApahu ! bhayAbhibhUyANa kerisaM sokkhaM / tA savvabhayapaNAsI dhammo zciya jujjae kAuM // 28 // . rAyAha - mahabAhucchAyAeM vaccha ! vartatassa te bhayaM natthi / aha atthi tA niveyasu jeNa nivAremi taM turiyaM // 29 // iyareNa butaM - jar3a evaM tA ItaM jaraM ca maccuM ca me nivArehi / jeNa sunidhyuyahiyao bhogasuhaM sAmi ! mANemi // 30 // bhaNai nariMdo suMdara ! duvvAramimaM dugaMpi jiyaloe / suranAhovi na ee vArai amhAriso re || 31 || jao - kagmavaseNa jiyANaM jaramaraNAI havaMti saMsAre | iyaro bhai ao cciya kammAha nihaMtumicchAmi // 32 // nAUNa nicchayaM se naranAho bhaNaha sAhu sAhutti / pavvayasu dhIra ! evaM pujjaMtu maNorahA tujjha // 33 // kArei kesavo to ugghosaNayaM purIe sacyAe / saMsArabhauviggo thAvaccAnaMdaNI dhano // 34 // paccayai mokkhakAmI jar3a tA ambhovi kovi pvvyh| to aNumana kanho vaha ya tartti kuTuMbassa / / 35 / / soUna ghosaNaM taM sahassamegaM ubaTTiyaM tattha / rAyAINa suyANaM thAvaccAputtaneheNa || 36 || nivakhamaNamahAmahimaM rAyA tesi karei savvesiM / iyathAvaccAputo sahassasahiovi nikkhato // 37 // jAo codasapRthvI jiNeNa so caiva tassa parivAro / dilI to umgatavI viharai mahimaMDalaM eso // 38 // viharaMto saMpatto kayAha selagapurammi so bhayartha / paMcasayamaMtisahiyaM selagarAyaM kui saM ||39|| tattoya viramANo patto sogaMdhiyA nayarIe / tatthavi pahANaseTThi sudaMsaNaM sAvagaM kuNar3a // 40 // so puNa suthaparicAyagadhamme svopajJavRttiyuktam / / 76 / /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ | puvvaM kirAsi aibhatto / soUNa sAvagaM taM samAgao to suo tattha // 41 // patto sudaMsaNagihaM daMsaNamAlinabhIruNA teNa / nAnbhuDiona paNao na pehio neva sNltto|| 42 // citai tao suovi hu arihai eso na tAva uvaesaM / jAva na eyassa gurU parAijo eyapaJcakkhaM // 43 // to bhaNai bho sudaMsaNa ! puvvaM taM majjha sAsaNe Asi / saMpai kassa samIve gahio annAriso dhammo // 44 // to kayaabbhuTThANo paNAmapuvaM siratthakarakamalo / sumaraMto gurunAmaM sudaMsaNo bhaNai eyaM tu // 45 // sisthiAvaccAputto sIso telokanAhanemissa / nIlAsoujjANe vihAi so.majjha dhammagurU // 46 // bhaNai suo taM majjhavi daMsehi bhavAmi jeNa tssiio| ahavA parAjiNicA karemi taM ceva niyasIsaM // 47 // ciMtai sudaMsaNo to amaccharI esa dhammakAmo ya / guruvayaNAmayasitto lahihI bohiM na saMdeho // 48 // iya taM ghettaNa gao gurumUlaM pucchaI suo tattha / kuDilAI pasiNAI saddacchalagahaNakajjasu / / 49 / / sarisavayA taha mAsA tumheM bhakakhAu ki kulatthI vA / dhannanarAI esi do do atthA u pasiNANaM // 50 // nAUNa ya tabbhAva vAgasyiAI gurUhi taha taaii| sancannutti maNe jaha suyassa saMpaccao jAo / / 51 // pasiNANamuttarAI na etya vittharabhayAu bhaNiyAI / jANiukAmeNa dadaM nAemu nirUviyalyAI // 52 // soUNa suo dhamma saMviggo sUrisAyamUlaMmi / sIsasahasseNa samaM pancaio suddhapariNAmo // 53 // jAo codasapuvvI gurUhi dinnami pucprivaaro| vihariumAraddho bhUmimaDala bhavyakayaboho // 54 // aha thAvaccAputto sUrI selammi puMDarIyami / domAsakayANasaNo nevANamaNuttaraM patto // 55 // iyarovi viharamANo selagapuramAgao nariMdassa / dikkhAvasarotti Thio subhUmibhAgaMmi ujjANe // 56 / / buddho selagarAyA rajjaM dAUNa mahagamayassa / paMcahi maMtisaehi paMthagapamuhehi pariyario // 57 // nikkhato suyavihiNA gurubhAuyasuyamurNidapayamUle / egArasa
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam // 77 // aMgAI ahijjio vajjiyAvajjo // 58 // paMthagapamuhANa tao paMcaNhasayANa nAyago Thavio / suyamuNivareNa vihiNA selagavarI mahAsatto / / 59 / / suyasUrIvi mahappA samae AhAravajjaNaM kAuM / giripuMDarIyasihare sahassasahio sivaM patto // 60 // aha selagarAyarisI aNuciyabhattAibhogadoseNa / dAhajarAItavio samAgao selagapuraMmi // 61 // ujjANaMmi pasatthe subhUmibhAgaMmi taM samosariyaM / soUNa haTThatuTTho viNiggao maDDugo rAyA // 62 // kayavaMdaNAiki vo sarIvattaM viyANiuM guruNo / vibhava ehi bhaMte ! mama gehe jANasAlAsu // 63 // bhattosahAiehiM ahApavatehi tattha tumhANaM / kAremi jeNa kiriyaM dhammasarIrassa rakkhaTThA // 61 // pavitramiNa guruNA pAradvA tattha uttamA kiriyA / niddhamahurAiehiM viyaDeNa ya vejjavayaNAo / / 65 // vejjANa kusalayAe pacchosahapANagAidhuvalAbhA / thevadiyahehi eso jAo niruo ya valavaM ca // 66 // navaraM nidunhAiAhAre pANage ya agiddho / suhasIlayaM pavano neccha ThANaMtaravihAraM // 67 // bahusovi bhaNijjaMto viramai no jAva so pamAyAo / tAhe paMthagavajjA muNiNo maMteMti ettha // 68 // kammAi~ nUNa ghaNacikaNAda kuDilAI vajjasArAI / nANaDDhayapi purisaM paMthAo uppahaM naiti // 69 // mottUNa rAyariddhiM mokkhatthI tAva esa pavvaio / saMpai aippamAyA bimhAriyapaoyaNo jAo / / 70 / / kAle na dei suttaM atthaM na kahei pucchamANANaM / AvassagAitati motuM bahumannae nidaM // 71 // ubagArI daDhameso amhANaM dhammacaraNaheuttA / mo ghetaM ca imaM junaMti phuDaM na yANAmo // 72 // ahavA kiM amhANaM kAraNarahieNa nIyavAseNa / eyaM paMthagasAhuM veyAvacce nijuMjemo // 73 // ApucchiUNa sUriM viharAmo ujjayA vayaM savve / kAlaharaNaMpi kIraha jA veyai esa appANaM // 74 // sAmatthiUNa evaM paMthagasAThavitta gurupAse / gurusammaeNa savve annattha suhaM paviharati // 75 // paMdhagamuNIvi guruNo veyAvaccaM akhaMDiyaM kuNar3a / svopajJavRttiyuktam / / 77 / /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ * bhattibahumANasAraM kuNai aNUNaM ca niyakiriyaM // 76 // kattiyacAummAse sUrI bhottUga niddhamaharAI / pAUNa majjamahiya sutto nIsaTThasavvaMgo // 77 // AvassagaM kuNaMto paMthagasAhUvi khAmaNanimittaM / soseNa tassa pAe ghaTTa viNayanayaniuNo // 78 // to kuvio rAyarisI jaMpada ko esa abja nillajjo / pAe AghaTuMto nihAvigdhe maha payaTTo / / 79 // rahu~ daLUNa guruM saMviggo paMthago bhaNai evaM / cAummAsiyakhAmaNakae gae dumiyA tumme / / 80 // tA ega avarAha khamaha na kAhAmi erisaM bIyaM / iMti khamAsIla ciya uttamapurisA jao loe // 81 // iya paMthagamahuragiraM AyanaMtassa tassa sarissa / sUruggame tamaM piva amANaM daramosariyaM // 8 // parinidiUNa suiraM appANaM jaaysNjmujjoo| khAmei pathagaM piha puNo puNo suddhapariNAmo // 8 // duiyadiNe rAyANa Apucchiya dovi selgpuraao| nikkhatA pAradvA uggavihAreNa vihareuM / / 84 // avagayatavvuttA saMpacA sesamaMtimuNiNovi / vihariya ciraM suvihiNA ArUDhA puMDarIyagiri / / 85 / / thAvaccAputto isa kAuM saMlehaNaM vihuykmmaa| uppannanimalanANA siddhA parinivvuyA save // 86 // iya mUlaguNavisuddho mosamvo niyagurU na gIehiM / sammamaNuvattiyavvo susAhuNA paMthageNeva / / 87 // ||shelkraajrssikthaankN samAptam // va evaM kurvataH sAdhorguNamAhaevaM gurubahumANo kayannuyA sayalagacchaguNavuDDI / aNavasthAparihAro hu~ti guNA evAmAIyA // 133 // 'evaM' gurumanuzcatA sanmArgAdyamaM ca kAsyatA yatinA 'gurubahumAnaH' mAnasaprItyatizayaH kRto bhavati / tathAhi-dvividho * ***
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratnaprakaraNam svopajJavRttiyuktam // 78 // guruH, sAmAnyaguruH paramaguruzca / tatra sAmAnyagururanansaro dharmAcAryAdiH / paraMparaH pUrvapUrvatarapUrvatamAdicintayA'nekavidho yAvat sudhrmsvaamyaadiH| paramagurubhagavAMstIrthakaraH / tatadhAnantaraguruSahumAnena yenAsau sthApitastasmin bahumAnakRto bhavati / tadbahumAnena pUrvatare yAvadAvalikAdibhUte gaNadhare, tatastadArAdhye bhagavati paramagurutIrthAdhinAyake / ata. evoktaM paramaguruNA-"je guruM mannae se mamaM mannae je mamaM mannae se guruM mnne"| ityevamanekabhedaguruSahumAnakRto bhavatIti / yathA kRtajJatA cArAdhitA bhavati / pradhAnazcAyaM puruSasya guNo loke'pi gIyate / yaduktam-"do purise dharau dharA ahavA dohiMpI dhAriyA vasuhA / uvayAre jassa maI uvayariyaM jo na pamhusai ||1||"lokottre'pyekviNshtigunnmdhye paThita eveti / tathA sakalagacchasya guNAnAM vRddhirAdhikyaM kRtaM bhavati gurumamuJcatA / tathA hi-samyagAtrAvarsino gacchasya gururbAnAdiguNAn pardayatyeva / yadi punaste ziSyAH-".vAiyA saMgahiyA ya bhattapANehi posiyA / jAyapaMkhA jahA haMsA pakkamati disodisaM // 1 // " tatastAn khalukaprAyAnavabuddhatha na kevalaM na zikSayati guruH, tatparityAgaM ca vidhatte, kAlikAcAryavaditi / tathA'navasthA maryAdAhAnistasyAH parihArakRto bhavati gurummushcteti| ayamabhimAyaH-ya ekaM gurumalpadoSamapi muzcati, tamanye'pi na saMgRhNanti, sUkSmadoSANAM parihartumazakyatvAt / saMgRhIto'pina sthiro bhavati, ata ekAkitvamAlambate / taM ca svecchAcArasukhitamAlokyAnyo'pyanyo'pi tadevAGgIkaroti / evaMprakArAnavasthAparihatA bhavati gurusevakeneti / 'bhavanti ' jAyante 'guNA evamAdayaH' anye'pi guruglAnabAlavRddhAdInAM vinayavaiyAvazyakaraNAdayaH sUtrArthAgamasmAraNAdayo'pi bhUyAMsaH / iti gAthArthaH // 133 // evamakaraNe punaH kiM syAt ? ityAha // 78 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ HiHHHHHHHH.' iharA vuttaguNANaM vivajao taha ya attukriso| appaccaojaNANaM bohivighAyAiNodosA // 134 // 'itasthA' itaraguruparityAgarUpeNa 'uktaguNAnAM' gurubahumAnAdInAM 'viparyayaH' abhAvo'bahumAnAkRtajJatAdidoSasadbhAvo vA syAt / tathA 'AtmotkarSazca' Atmani sauSThavAbhimAnazcAnarthaparaMparAkAraNaM gurukulavAsatyAginaH syAt / tathA 'apratyayaH' avizvAsazca 'janAnAM' lokAnAM sAdhuviSaye syAt / yaduta parasparavibhinnAnAmanyonyAnuSThAnadRSakANAmeteSAM na jJAyate ko'pi satyavAdyalIkavAdI veti / tatazca ko doSa ? iti cedacyate, bodhivighAtaH pretyajinadharmaprAptyabhAvasteSAM vyalIkabhAjA, tannimittabhUtasya yaterapi, AdizavAdAvapAtazca / samyagdarzanAbhimukhAnAM cAritrAbhimukhAnAM ca syAt / ete 'doSAH' dRSaNAni gurutyAgakAriNAM bhavanti / iti gaathaarthH||134 // nanu pUrva kriyAsvapramAdaH cAritriNo liGgamuktam , idAnIM tu pramAdavAnapi gurucAritravAneveti na moktavya ityucyane tatkathaM na pUrvAparavirodhaH ? satyam , apramAdacAritriNI liGgaM tadavinAbhAvitvenoktaM, baherthamavat / dRzyate ca kvApi nidagdhandhano'vaSTandhI vA dharma vinA vahiH / evaM pramAdino'pi cAritramityata evAhabakusakusIlA titthaM dosalavA tesu niymsNbhvinno|ji tehiM vajaNijjo avajjaNijjo tao nsthi||135|| yadi veha paJcavidhA yatayaH-pulAkAH, bakuzAH, kuzIlAH nirgranthAH, snAtakAca / tatra niyamenApramAdino nigranthAH snAtakAzca, kiM tu te kadAcideva zreNimastakArohaNe kevalajJAnotpattau ca bhavantIti na tIrthapravAhahetavaH / pulAko'pi kadAcideva lAndhasadbhAve saMbhavatIti cetasyAdhAyAha-"vakasakasIlA" gaahaa| tatra cakamA: shriiropkrnnvibhuussaakaarinnH| yadAha-" uva
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ svopakSa dhamenaprakaraNam vRttiyuktam // 79 // garaNadehacokkhA riddhIjasa gAravA siyA niccaM / bahusabalacheyajuttA niggaMthA bAusA bhaNiyA // 1 // " kuzIlAH sAticArajJAnAdiguNAH / yadAha-"AsevaNA kasAe duhA kusIlo duhAvi paMcaviho / nANe daMsaNa caraNe tave ya aha muhamae ceva // 1 // iha nANAikusIlo 'uvajIva hoi naannmaaiinni| aha suhamo puNa tussaM esa tavassitti saMsAe // 2 // " eta eva sarvatIrthakRtAM tIrthasantAnakAriNaH saMbhavanti, aparavikalpAnAmabhAvAt / tataH kim ? ityAha-doSalAH' sUkSmadoSAH 'teSu' bakuzakuzIleSu niyamasaMbhavinaH / yatasteSAM ve guNasthAnake pramattApramattAkhye'ntarmuhartakAlAvasthAyinI / tato yadA pramattaguNasthAnake vartate tadA pramAdyapi cAritravAneva, yAvatsaptamaprAyazcittApirAdham / tataH paramacAritraH syAt / uktaM ca-"cheyassa jAva dANaM tA vayamegaMpi no aikamai / egaM aikamaMto aikkame paMcamUleNa / / 1 // " ata eva pArzvasthAdInAmapi keSAMcizcAritramiSyate / yato'bhANi-"pAsatthAIyANaM abbhuTaThuttANa jesi pacchitaM ' mUlAIya bhaNiya te nizcaraNA na uNa anne // 1 // " tadevaM bakuzakuzIleSu niyamabhAvino doSalavAH, yadi ca tairvarjanIyo yatiH syAt , avarjanIyastato nAstyeva / tadabhAce tIrthasyApyabhAvaprasaGgaH / iti gAthArthaH // 135 // asyopadezasya phalamAhaiya bhAviyaparamatthA majjhatthA niyaguruM na muMcaMti / satvaguNasaMpaogaM appANamivi apecchaMtA // 136 // 'iti' pUrvoktamakAra vito manasi pariNAmitaH paramArthoM yathAvasthitapakSo yeste tathA. 'madhyasthAH' kugrAhAghadUSitAH 'nijaguruM' AtmIyadharmAcArya 'namuzcanti 'nava vyutsRjanti, 'sarvaguNasaMprayoga samagraguNasAmagrImAtmanyapi 'apazyantaH' anvlokyntH| 1 " uvajIvI" iApa / // 79 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ iyamatra bhAvanA-madhyastho buddhimAnAlocayati-dukkaraya khujahattaM jahuttavAyaTThiyA visIyanti / esa niyao hu maggo jahasatIe caraNasuddhI // 1 // " ayamapi madIyo gururutsargApavAdavedI, yathAzaktikriyAparaH, zuddhamArgopadeSTA, sadbhAvatulanAsAraH, prakaTakaSTakAriNAmupavUhakaH, sAhAyyakartA ca pUjApAtraM jJAnavatAm / yata uktam-"tucchaM vapuH saMhananaM kaniSThaM vIrya na vayaM kila kAladoSAt / tathApi dharmAya kRtaprayatnAH kathaM na pUjyA viduSAM munIndrAH? // 1 // " ata enaM paramopakAriNamAdareNArAdhayAmi / yata evamAgamaH-"jahA hi yaggI jalaNaM na maMse nANAhuI maMtapayAbhisitaM / evAyariyaM uvaciTThaejjA aNaMtanANovagaovi satto // 1 // jassaMtie dhammapayAI sikkhe tassaMtie veNaiyaM pauMje / sakArae sirasA paMjalIo kAyaggirAho magasAvi niccaM // 2 // " evamAgamabAhubhAnAnijaguruM samyagArAdhayanti / iti gAthArthaH // 136 // anyacca gurutyAgakArI nizcitaM guroravajJAM vidhatte, tatazcAnarthamAgamasmAraNena darzayannAhaevaM avamannaMto vutto suttami pAvasamaNotti / mahamohabaMdhagoviya khisato apaDitappaMto // 137 // ... 'ena' prastutaM guruM avamanyamAnaH' hIlayan sAdhuriti gamyate, "uktaH' bhaNitaH 'matra' siddhAnte 'pApazramaNaH' kutsitayatiH / itiH' upapadarzane / taJcadaM mUtram-"AyariyauvajjhAehi suttaM viNAyaM ca gAhie / te ceva khimai bAle pAvasamaNetti yucai // 1 // AyariyauvajjhAyANaM sammaM no paDitappai / appaDipUyae thaddha pAvasamaNetti buccai / / 2 // tathA 'mahAmohabandhaka:' | prakRSTamithyAtvopArjakazca, apizabdaH sUtrAntaraM saMbhAvayati, kiM kurvan ? 'visaMto' iti guronindA kurvan 'apaDitappaMto' iti teSAM vaiyAvRtyAdAvAdaramakurvaniti / mUtrAntaraM cAvazyake triMzatsu mohanIyasthAneSu paThyate-"AyariyauvajjJAe khisai mNdbuddhiie|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 80 // tesimeva ya nANINaM sammaM no paDitappai // 1 // " kriyApadaM ca paryante " mahAmohaM pakubbai " iti / tao bhaNitam / iti gAthArthaH // 137 // Aha guroH sAmarthyAbhAve yadi ziSyo'dhikataraM tapaH karoti tatkiM yuktamAhosvidayuktaM ? guserlAghavahetutvAt, ityatrocyate, gurusannidhau yuktameva, gurorgeravahetutvAt / tathA hi sadAcAre cAriNi ziSye bhavatyeva guroH sAdhuvAdaH, putra piturikha / kintu -- sarvisesaMpi jayaMto tesimavannaM vivajjae sammaM / to daMsaNasohIo suddhaM caraNaM lahai sAhU // 138 // 'savizeSa' zobhanataraM, apizabdAt samAnamapi / kiM matto'pyeSo'dhikaM karotIti bhAvanayA ' yatamAnaH ' sadanuSThAnodyogavAn 'teSAM ' gurUNAM 'avajJAM' abhyutthAnAdyakaraNarUpAM 'varjayati' na karoti 'samyaka' zuddhapariNAmo bhAvasAdhuriti prakRtatvAt / tatazca darzanazuddhetoH 'zuddha' akalaGkaM ' caraNaM' cAritraM ' labhate ' prApnoti sAdhuH, bhAvamuniriti / ayamatra bhAvArtha:- samyaktvaM jJAnacarayoH kAraNam / yata evamAgamaH - " nAdaMsaNassa nANaM nANeNa viNA na huMti caraNaguNA / aguNassa natthi mokkho natthi amukravassa nivvANaM // 1 // " tacca gurubaddamAnina eva bhavati, ato duSkarakArako'pi tasminbhavajJAM na vidadhyAt, tadAjJAkArI ca bhUyAt / yata uktam - "chaTTaTTamadasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM / akareMto guruvayaNaM anaMtasaMsArio hoi || 1 ||" iti gAthArthaH // 138 // atha sAdhudharmaliGganigamanaM, tatphalaM cAbhidhitsurAha . iya sattalakkhaNadharo hoi caritI tao ya niyameNa / kallANaparaMparalAbhajogao lahai sivasokkhaM // 139 // 19 svopajJavRttiyuktam || 02 || 80 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'itiH' upapradarzane / pUrvopadarzitasaptasaMkhyalakSaNadharo bhavati ' cAritrI' bhAvasAdhuH / 'tao' iti sa kaH ? cazabdo'vadhAraNe / sa eva, nAnyaH kalyAgaparaMparA sudevatvasumanujatvAdirUpA, tasyA lAbhaH prAptiH, tadyogAttatsaMbandhatvAt 'labhate' avApnoti 'zivasaukhyaM' siddhizarma / iti gaathaarthH|| 139 / / uktaM zrAvakasAdhusaMbandhamedAdvidhA dharmaratnam , idAnIM kaH kIdRgidaM kattuM zaknoti ? ityetadAhaduvihaMpi dhammarayaNaM taraha naroghettamavigalaM so u| jassegavIsaguNarayaNasaMpayA sutthiyA asthi // 140 // ___'dvividhaM' dviprakAraM, na punrektrmevetyperrthH| 'tarati' ityanekArthatvAddhAtUnAM zaknoti naraH' iti jAtinirdezAnnarajAtIyo jantuH, na punaH pumAneveti, grahItuM' upAdAtuM avikalaM ( saMpUrNa ) sa eva, tuzabdasyAvadhAraNArthatvAt / yaH kathaMbhUtaH ? | ityAha-yasyApyekaviMzatiguNaratnasaMpadAdipratipAditA vizeSaNavibhatiH 'susthitA' kubodhAdyadapitatvAnirupadravA 'asti' vidyata iti / nanu pUrvamuktamevekaviMzatiguNasamRddhI yogyo dharmaratnasyeti, tatki punaridamucyate ? satyaM, pUrva yogyatAmAtramuktaM, yathA bAlatve'pi vartamAno rAjaputro rAjyAI ucyate, saMprati karaNazaktirapyasyAbhidhIyate-yathA prauDhIbhUto rAjaputraH kartuM zaknotyetAvadrAjyam / -yasyApyekaviMzatiguNaratnasaMpadAmAyA dhamanasyeti, tatki punaridamucyate to rAjaputraH kartuM zaknotyetA iti gAthAthAno rAjaputro mataguNasamRddhI yonapAditA vizeSakale ( saMpUrNa ), ta, saMprati karaNayAta, tatkiM punanistA' kuvodhAdyadAyatvAt / yaH evaM ca sthite vizeSataH pUrvAcAryANAM lAyAmAhatA suTTaimaM bhaNiyaM puvAyariehi parahiyaraehi / igavIsaguNoveo jogo saha dhammarayaNassa // 141 // yata ebhirguNayukto dharma kartuM zaknoti / tataH 'muSTu' zobhanamidaM 'bhaNitaM' uktaM ' pUrvAcAryaH' atItamaribhiH 'parahitarateH'
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaratna prakaraNam // 81 // / anyajanopakArakaraNalampaTaiH / kiM tat ? isyAha - ekaviMzatibhirguNairupeto yukto 'yogyaH ' ucita: ' sakRt ' sadA ' dharmaratnasya' uktasvarUpasya / iti gAthArthaH // 141 // atha prakRtaprakaraNArthamanuvadannupasaMhAragAthAyugmamAha--- 'dhammarayaNocciyANaM desacarittINa taha caritINaM / liMgAI jAI samae bhaNiyAI muNiyatattehiM // 142 // | tesi imo bhAvattho niyamaivibhavANusArao bhaNio / saparANuggahaheuM samAsao saMtisUrIhi // 143 // " dharmaratnocitAnAM ' uktasvarUpANAM 'dezacaritriNAM ' (deza ) viztAnAM tathA 'caritriNAM sarvaviratAnAM ' liGgAni ' cihnAni yAni 'samaye ' siddhAnte ' bhaNitAni ' abhihitAni 'munitataccaiH ' avayuddhasiddhAntasadbhAvaiH / teSAM 'ayaM ' uktasvarUpI 'bhAvArthaH ' tAtparya 'nijamativibhavAnusArataH ' svabuddhisaMpadAnurUpaM 'bhaNita: ' siddhAntAmbhodheH pArasya labdhumazakyatvAt yAvadevAvabuddhaM tAvadeva bhaNitamiti bhAvaH / kimarthaM punariyAna prayAsaH kRtaH ? ityAha- svaparayoranugraha upakAraH, sa eva hetuH kAraNa yasya bhasya tat ' svaparAnugrahahetu ' / so'pyAgamAdeva bhaviSyatIti cenna, tatrAgame ko'yarthaH kvApi maNitaH, tamalpAyupo'lpamedhasayugInA nAvagantumIzA iti samAsato'lpagranthena bhaNitaH / kaiH ? ityAha-zAntipradhAna madhyasthasusthacetobhiH saribhirAcAryaiH / iti gAthAyugmArthaH // 142 // 143 // atha ziSyANAmarthitvotpAdanAyokkazAstrArthaparijJAnasya phalamupadarzayannAha - 2 " dhammarayaNatthiyANaM desavirattoNa " ityapi / 2 " dharmaratnArthinAM " ityapi // *** svopajJavRttiyuktam // 81 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo paribhAvai eyaM sammaM siddhaMtagabbhajutIhiM / so muttimaggalaggo kuggahagattesu na hu paDai // 144 // 'ya: ' kacillaghukarmA ' paribhAvayati' samyagAlocayati 'enaM ' pUrvoktaM dharmaliGgabhAvArtha 'samyagU' madhyasthabhAvena siddhAntagarbhAbhirAgamasArAbhiryuktibhirupapattibhiH 'saH' prANI muktimArge nirvANanagarAdhvani lamro gantuM pravRttaH kragrahA duSpamAbhAvino matimohavizeSAsta evaM garttA avaTA gatividhAtahetutvAdanarthajanakatvAcca teSu naiva patati / huzabdasyAvadhAraNArthatvAt / ata eva sukhena sanmArgeNa gacchati / iti gAthArthaH // 144 // uktaM prakaraNArtha paribhAvanasyAnantara phalaM, adhunA paraMparaphalamAha - iya dhammarayaNapagaraNamaNudiyahaM je maNamibhAveti / te galiyakalilapaMkA nevvANasuhAI pArzveti // 145 // 'iya' zabda itizabdArthe prAkRte dRzyate / ityanantaroktaM dharmaratnamuktAnvardham, tatpratipAdakaprakaraNaM zAstravizeSo dharmaratnaprakaraNaM ' anudivasa' pratidinaM, upalakSaNatvAt pratisandhyaM pratipraharamityapi draSTavyam / 'ye' kecidAsannamuktigamA 'manasi ' hRdaye 'bhAvayanti' vivekasAraM cintayanti 'te' zubhazubhatarAdhyavasAya bhAjo, galito'petaH kalilapaGkaH pAtakamalotkaro yebhyaste tathAvidhAH nirvANasukhAni ' apavargazarmANi ' prApnuvanti ' labhante / kIdRzAni punastAni ? iti ceducyate - " navi atthi mANusANaM taM sokkhaM naviya savvadevANaM / je siddhAgaM sokkhaM avvAcA jvagayANaM // 1 // jaha nAma kor3a meccho nagaraguNe bahuviheci jANato / na caNr3a parikaheDeM upamAe tahi asaMtoe // 2 // iya siddhANaM soka aNovamaM natthi tassa ovammaM / kiMci viseseNetto sArikvabhiNaM sugaha vocchaM ||3|| " tacca sAdRzyamidam - " veNuvINAmRdaGgAdinAdayuktena hAriNA / zlAghyasmarakathAbaddha gItena stimitaH
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmaranaprakaraNam // 82 // sadA // 1 // kuTTimAdau vicitrANi dRSTvA rUpANyanutsukaH / locanAnandadAyIni lIlAvanti svakAmi hi // 2 // candanAgurukarpUradhUpagandhAnvitastataH / puTavAsAdigandhAMtha vyaktamAnAya nispRhaH // 3 // nAnArasamAyuktaM bhuktvA'namiha mAtrayA / pItvodakaM ca tRptAtmA svAdayasvAdimaM zubham // 4 // mRdumulIsamAkrAntaddviyaparyaGkasaMsthitaH / sahasAmbhodasaMzabdazruteryavacanaM bhRzam // 5 // iSTabhAryApariSvatAstadratAnte'thavA maraH / sarvendriyArthasamAptyA sarvAbAdhAnivRttijam // 6 // yadayati zaM havaM mshaantenaantraat| muktAtmanastato'nantaM sukhamAhurmanISiNaH // 7 // " iti saMbhAvyate / evamAgamArthaparibhAvanaparANAM saMvegAtirekAtkAlasaMhananatayAbhavyatvAdisAmagrIvazAtpAraMparyeNApavargaprAptiH / iti gAthArthaH // 145 // // iti svIpalavRttisahitaM dharmaratnaprakaraNaM samAptam // 146496496+X khopavRtiyuktam // 82 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha prazastiH // prakaraNamidaM gambhIrArtha mahAzrutasAgarAdupakRtikRte sallokAnAM samuddhRtamAdarAt / na jaDamatibhirvoDhuM zakyaM yato vikRti vinA. taditi sugamA svalpA vRttirmayA paricintitA // 1 // edaMyugInargaditaM na yasmAt , pratyeti loko vitathAbhizaGkI / siddhAntanaprANi yato bahUni, saMpratyayArtha kila mIlitAni // 2 // tato'parAdho'sti mahAn mamaipa, kSantavya eSAgamatatvavidbhiH / dAnAtibhUrikhyasanA hi putrAH; surakSita tAtadhanaM vyayanti // 3 // yadiha samayabAya zabdazAstrapratIpaM, racitamamalayodhaiH zodhanIyaM taduccaiH / atigahanavanAnte bhrAmyato mandasRSTaH, prabhavati matimohaH kasya naSakakasya // 4 // yadarjitaM mayA puNyaM athnatA zAstramIdRzam / puNyapApavinirmuktastena syAmacirAdaham // 5 // namaH zrIvarddhamAnAya sarvazAstrArthabhASiNe / vartamAnasya tIrthasya nAyakAya mahAtmane // 6 // cha / maGgalaM mhaashriiH||ch / zubhaM bhavatu ||ch / lekhkpaatthkyoH|| cha / itaH param-" iti siddhAntasaMgrahabhUSA bhavyajanahitAnAM dharmaratmavRttiH samAptA // ch|| candrakulAmbaravidu(dhu )bhiH paropakArakarasikacetobhiH / zrIzAntisUribhiriyaM budhapriyA viracito vRttiH // "1 ityetAza eva pAThastAlapatrapustake patA / dRzaM bihUnaM kRtvA patrAnte kenApi likhito dRzyate, paramayaM pATho granthakArakRto'nyakRto veti saMdedamAvahati mAnasaM me // ,
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ kh+4+34+4+4+4+4+4+ @@ @@@ Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Bian Qi samAptamidaM svopajJavRttisametaM dharmaratnaprakaraNam Yan Suan Yan Suan Huo QQQQQQ Yi Hui PPT995 %E8 %*%*** ****%*%*%****