Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmakalpadruma mahAkAvya (anuvAda) * kartA * AgamagacchIya zrI udaya gaNivara * anuvAda kartA . kuMvarajI ANaMdajI saMpAdaka :- pU. munirAjazrI dharmatilakavijayajI ma. sA. prakAzaka . sva. pUjyamunipravarazrI dharmakIrti vijaya jainagraMthamALA haLavada - 363660 (saurASTra).
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmakalpadruma mahAkAvyA (anuvAda) kartA , AgamagacchIya zrI udayadharmagaNivara *anuvAdakartA kuMvarajI ANaMdajI BE HERE 1965 FEE E nibhitta. vAtsalyavAridhi vardhamAna taponidhi pUjyapAda AcAryadeveza zrImadavijaya naracandrasUrIzvarajI ma.sA.nA pa2 varSIya nirmaLa saMyamajIvananI anumodanA * saMpAdaka pU. munirAjazrI tharmatilakavijayajI ma.sA. yuvarazrI dhamakI 4 pUjayamuni, gaMthamIlA-he La haLavada zahera zrI dharmakalpadruma mahAkAvya (anuvAda) kramAMka (1) prakAzaka sva. pUjyamunipravarazrI gharmakIrtivijaya jainagraMthamALA, C/O. manoja pI. zeTha nyuna svITa bhArTa, dhrAMgadhrA pravAhAra, haNavaTa - 363660(saurASTra)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka prakAzaka AvRtti AvRtti nimitta sva. pUjyamunipravarazrI dharmakIrtivijaya jainagrAhmaLa zreNi-1 : zrI dharmakalpadruma mahAkAvya (anuvAda) : sva. pUjyamunipravarazrI dharmakIrtivijayajainagraMthamALA manoja pI. zeTha nyu jainasvITamArTa, dhrAMgadhrA daravAjA bahAra haLavada - 363330 (saurASTra) : prathama, vi. saM. 1984 : bIjI, vi. saM. 2064 nakala-500 : sUrirAmacandranA suvinItaviyaratna saccAritrapAtravardhamAnataponidhi sva.pUjyapAda paMnyAsa pravara zrI kAMtivijayajI gaNivaranA vineyarana paTTadhararatna vAtsalyavAridhi pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijaya naracandrasUrIzvarajI mahArAjAnA 12 varSIya nirmaLa saMyamajIvananI anumodanA rUA.100.00(pustaka vecANa mATe nathI. jJAnakhAtAmAMthI prakAzita thayela hovAthI pU. sAdhu/ sAdhvIjI ma.sA. tathA jJAnabhaMDArone sAdarabheTa. gRhasthoe chApelI kiMmata jJAnakhAte jamA karAvIne mAlikI karavI.) mUlya prAptisthAna (1) manoja pI. zeTha (2) amRtabhAI ke. zeTha nyu jaina svITamArTa, kaDiyAvAsa, rAdhanapura dhrAMgadhrA daravAjA bahAra jI. pATaNa -385340 haLavada 363330. (saurASTra) (3) dIpakabhAI jI. dozI (4) mayUrabhAI dave, kApaDanA vepArI, depALAvADa sAme, jaina jJAna bhaMDAra,mahArASTrabhuvana, posTathI maMgAvavA mATe vaDhavANathI maMgAvavuM * mudraka * vardhamAna pustaka prakAzana, zAhIbAga, amadAvAda-380004. DiNa phona: 079-22860785, mo. 9227527244 che. e
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-1 OM a|| viditametajjinazAsane dravyAnuyoga-gaNitAnuyoga-caraNakaraNAnuyoga-dharmakathAnuyogA bhidhAnuyogacatuSTayam / tatrApi saddharmAvAptau dharmakathAnuyoga eva prAya sarvabhavyajIvopakArakaH sarvatIrthakarANAmapi dezanAdau tathApravRttatvAt, dharmakathAnuyoga eva ca zeSAnuyogatrikasyApi tattatprasaGgAnusAratastattatsthAne saralatayA pradarzitatvAt / ata eva pracuratarA granthA etadviSayAH prabhUtatarairAcAryavagraMthitA darIdRzyante, teSu cAyamekatamo dharmakalpadrumanAmA viracita AgamagacchavibhUSaNaiH zrIudayadharmagaNibhiH / pUjyAzcaite kadA kutra cemaM nirmitavantaH kAMskAMzcAnyAnityAdi kiM janmabhUmyAdi ceti jijJAsava eva vayaM nopalabdhavanta iha prazastyabhAvAdanyatra tadadRSTatvAcca, alpatarA guruparamparA ca granthAnte taireva likhitvAjjJAyata eveti| See sAnvarthasyAsya dharmakalpadrumasya catasraH zAkhA aSTau pallavAzca vartante / tatrAdau granthArambhe prathamapallave zrIAdinAtha-zAnti-nemi-pArzva-vIrANAmanyeSAM ca tIrthakRtAM gautamagaNadharasya vAgdevyAzca smaraNAdipurassaraM maGgalaM kRtvA dharmasya mAhAtmyaM mithyAdharmasya cAnupAdeyatvaM vistareNa darzitam / dAnAdidharmasya puSTyarthaM pratipallavaM prAsaGgikakathAnakAni sthAne sthAne svaparasamayoktasubhASitazlokAzca prabhUtatarA likhitAH prAkRtakAvyAni bhASAkAvyAnyapi ca / pratipallavaM cAdau saMkSiptamaGgalamapi kRtamasti / dAnAdisvasvazAkhAvarNanaprasaGge tattaddharma ekAntahitasAdhakatvena dRDhIkRtaH / tatra dAnadharmAbhidhA prathamazAkhA pallavatrayeNa vistRtA / zIladharmanAmnI dvitIyazAkhA caturtha-paJcamapallavAbhyAM pallavitA / tapodharmAkhyatRtIyazAkhAyAM eka eva SaSThaH pallavaH, bhAvanAdharmAbhidhacaturthazAkhAyAM ca saptamASTamau pallavau racitau |cturdhvpi dharmeSu catasro mukhyakathA avAntaraprAsaGgikakathAsahitAH kathitAH, tAzcAnukramaNikAto jnyeyaaH| yadyapyasmin granthe nAsti ko'pi pradhAno raso dharmarasaM vinA, nAsti tAdRzo'laGkAragaNo nAsti ca tAdRzo varNanAdhikAra: kAThinyacamatkRtiyutastathApi saralabhASayA kathAraso dharmarasazcaiva tAdRzaH poSito yena saMskRtabhASAbhyAsinAM dharmajijJAsUnAM cAyaM grantho mahopakArI syAditi nishcyH| ayaM granthaH purA vikramArka 1973 varSe 'gujarAtI' mudraNAlaye zreSThi zrIdevacandra lAlabhAI jaina pustakoddhArasaMsthayA mudrApitaH, tathApi tasmin satsAdhanAbhAvena sthAne sthAne bahavaH skhalanA dRSTvA zrI vijayadharmasUrIzvaraziSyeNa panyAsa pravara zrIbhaktivijayena prUphavAcakasya ca pramAdAdinA sambhavet skhalanA / tatsarvaM vidvadbhiH sadbhiH kSamAdhanaiH zodhayitvA jJApanIyaM, yathA punarAvRttisamaye dattAvadhAnA bhveym|iti shm|| saMvat 1984 kArtikA pUrNimA zrI jainadharmaprasAraka sabhA, bhAvanagara prakAzita prateruddhRtA
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-2 A zrI dharmakalpadrumagraMtha kharekharo kalpavRkSa samAna che. je baMdhu te mULa graMtha athavA tenuM bhASAMtara lakSapUrvaka vAMce, tenI aMdara vAraMvAra AvatI kevaLI bhagavaMtanI athavA AcArya mahArAjanI dezanAo hRdayamAM utAre te avazya manavAMcchita meLavI zake temache. jainazAstro cAra anuyogamAM vaheMcAyelA che. te paikI dharmakathAnuyogamAM A graMthanuM sthAna che, paraMtu mArI mAnyatA pramANe temAM A graMtha ucca koTImAM AvI zake tevo che. saMskRtanA abhyAsI mATe to khAsa karIne saMskRta ja vAMcavA lAyaka che. kAraNake temAM prAsaMgika-prAstAvika zloko ane mAgadhI gAthAo ghaNI asarakAraka mUkela che. A saMskRta graMtha prathamajhaverI devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa taraphathI chapAyela paNa temAM azuddhinI skhalanA vizeSa hovAthI ane labhya paNa na thato hovAthI paMnyAsajI zrI bhaktivijayajInI preraNAthI temanA upadezathI maLelI Arthika sahAyane laIne zAstrI jeThAlAla haribhAI ke teo jainazAstranA sArA anubhavI thaI gayelA che temanI pAse zuddha karAvIne ame chapAvI prasiddha karela che. kiMmata rUA. 1-8-0 rAkhI che. amArI sabhAmAMthI te maLI zake che. A te graMthanuM bhASAMtara che.paNa akSarazaH bhASAMtara na karatAM kAMIka gujarAtI bhASAmAM vAkyaracanA ThIka lAge - vAMcanArane rasa paDe emadhArI keTaloka pheraphAra karyo che, paraMtu temAM kartAnA Azayane badalAvA dIdho nathI. mAruM saMskRta bhASAnuM jJAna svalpa hovAthI A bhASAMtara kAMI skhalanA jaNAya to tene mATe huM prAraMbhamAM ja kSamAyAcanA karI lauM chuM. A bhASAMtara karavAno mane svataH utsAha jAgRta thavAthI meM kareluM che ane te pragaTa karavA mATe rANapuranivAsI udAradilanA gRhastha zeTha zrI nAgaradAsa puruSottamadAsane jaNAvatAM temaNe te vicArane puSTi ApavAthI A bhASAMtara vAMcakonA hAthamAM mUkavAne amArI sabhA bhAgyazALI thayela che. A saMbaMdhamAM sahAyaka nAgaradAsabhAIne dhanyavAda ghaTe che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMthamAM dAna, zIla, tapa ne bhAva-e cAra prakAranA dharmanuM dharmarUpa kalpavRkSanI cAra zAkhA tarIke varNana kareluM che te dharmanA upadezadAtA zrImahAvIra paramAtmA che. temaNe kSatriyakuMDa grAme potAnI janmabhUmie) padhArI bAra parSadA samakSa eno upadeza Apelo che. cAre zAkhAmAM cAre prakAranA dharmanuM svarUpa kahela che. te dharmanuM ArAdhana karanAra cAra mahApuruSanAdeSTAMtano nirdeza karatAM te dRSTAMta kahevAnI prArthanA karanAra dAnadharma mATe hastipALa rAjA, zIladharma mATe naMdIvardhana rAjA, tapadharma mATe zrI gautamasvAmI ane bhAvadharma mATe zrI sudharmAsvAmI gaNadhara che. temanI prArthanAthI Asana upakArI zrIparamAtmAe te cAre dharmaupara cAra kathA savistAra prarUpelI che. A cAra kathAnI aMtargata bIjI aneka kathAo ghaNI asarakAraka ApavAmAM AvI che. te anukramaNikAmAM batAvela hovAthI ahIM pharIne ullekha karavAmAM Avato nathI, paraMtu te sarve kathAo judI judI paNa khAsa vAMcavAlAyaka che. dareka kathAmAM munirAjano upadeza to Ave ja che ane temAM judA judA viSaya para upadeza Apelo che. te dareka dezanAo paNa khAsa vAMcavAlAyaka che. prAraMbhamAM maMgala karyA bAda kartAe, dharmanuM sAmAnya svarUpa kahIne zrI mahAvIra paramAtmA kSatriyakuMDa grAme padhAratAM tyAM hastipALa rAjA, zreNika rAjA ane naMdIvardhana (baMdhu) rAjA vaMdana karavA Ave che. temanI samakSa vizeSa prakAre dharmanuM svarUpa zrI vIra- paramAtmAe kahyuM che. A pramANenA pIThabaMdha upara A dharmakalpadrumanI racanA athavA dharmarUpa prAsAdanI ghaTanA karavAmAM AvI che. A graMthamAM prasaMge prasaMge tapovidhAna, svapra svarUpa, cakravartInI RddhinuM varNana, bhAvanAonuM svarUpavagere vadhAre vistArathI Apela che. buka vAMcavI zarU karyA pachI mUkavI game tema nathI. A bhASAMtaramAM pelI zAkhAe pRSTa 74 ne pallava 3 rokelA che, bIjI zAkhAe pRSTa 75 thI 137ne pallava berokelA che, trIjI zAkhAe pRSTa 138 thI 170 ne pallava eka rokelo che ne cothI zAkhAe pRSTa 171 thI 108 ne pallava be rokelA che. ema ekaMdara pRSTa 208 ne pallava 8
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ A cAra prakArano dharma evo che ke temAMthI eka prakArano dharma paNa ArAdhyo chato A saMsAramAMthI pAra utaravAne samartha che. to paNa te cAramAM bhAvadharmanuM pradhAnapaNuM che, kAraNake dAna, zIlane tapa-e traNa prakArano dharmabhAvasahita hoya to ja phaLadAyaka thAya che. A mULa graMthanA kartA Agamika gacchavALA zrI udayadharmagaNi che. teo kyAre thayA? A graMtha kyAre racyo? kyAM rahIne racyo? vagere hakIkata labhya thaI zakI nathI. mAtra A graMthanA prAMta bhAge temaNe ApelI prazastimAM jeTaluM jaNAvyuM che teTaluM ja labhya che. A saMbaMdhamAM ame vizeSa prayAsa paNa karI zakyA nathI. aitihAsika viSayanA vettAo A saMbaMdhamAM vizeSa prakAza pADaze to ame mAsikadvArA pragaTa karazuM. prAMte A bhASAMtaramAM matidoSAdikAraNathI kAMI paNa skUlanA thaI hoya to tene mATe kSamA icchI A TUMkI prastAvanA samApta karavAmAM Ave che ane A bhASAMtarano lAbha jema bane temavadhAre jaina baMdhuo le ane tene hRdayamAM utArI Atmahita kare emaicchI tene mATe paramAtmA pAse prArthanA karavAmAM Ave che. tathAstu ddhi.zrAvaNa zudi9. saM. 1984. kuMvarajI ANaMdajI. zrI jainadharmaprasAraka sabhAnA pramukha prathamavRttimAMthI sAbhAra
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-3 saMpAdaka : pU.A.bha. zrI municandrasUrIzvarajI ma.sA. dharma-kalpadruma (la. vi. saM. 1500) A 4814 zloka jevaDA graMthAgravALI padyAtmaka kRtinA kartA udayadharma che. eo upAdhyAya munisAgaranA ziSya thAya che. emaNe A kRti 'Agama' gacchanA AnaMdaprabhasUrinA paTTadhara AnandanasUrinA rAjyamAM racI che. A ATha pallavamAM vibhakta che. emAM padyonI saMkhyA anukrame nIce mujaba che H 340, 525, 644, 457, 867, 628,480ane 387. AmaAmAM 4328 padyo che. viSaya--A samagra kRti dAna, zIla tapa ane bhAva e nAmanI cAra zAkhAmAM vibhakta karAI che. pallava 1-3, 4-5, 6 ane 7-8no e cAra zAkhA sAthe anukrame saMbaMdha che. prAraMbhamAM dharmanA mAhAtmyanuM ane mithyAtvanI anupAdeyatAnuM nirUpaNa che. tyAre bAda dAnAdi caturvigha dharmanuM svarUpa kathAo dvArA samajAvAyuM che. emAM svaparasamayanAM aneka subhASito avataraNarUpe apAyAM che. e paikI ghaNAMkharAM saMskRtamAM che, keTalAMka pAIyamAM che ane koI koI gujarAtImAM che. samAnanAmaka kRtio--pUrNimA' gacchanA dharmadeva dharma-kalpadruma nAmanI kRti vi. saM. 1667mAM racI che. A uparAMta A nAmanI kRti vi. saM. 1667mAM racI che. A uparAMta A nAmanI be ajJAtakartRka kRtio paNa che. 1. A kRti "de. lA. jai. pu. saM" taraphathI vi. saM. 1973mAM chapAvAI hatI paraMtu emAM puSkaLa azuddhio jaNAtAM "jai. dha. pra. sa.'" taraphathI saMskRta viSayAnukramasahita enI bIjI AvRtti vi. saM. 1984mAM prakAzita karAI che. enA AdhAre padyonI saMkhyA vagere meM ahIM Apela che. vizeSa mATe juo Dha.Dha.. bhA. 65pR.429. 2. vi.saM. 1507mAM vAkyaprakAza racanAranuM nAmapaNa udayadharma che. eo 'tapA' gacchanA ratnasiMhasUrinA ziSya thAya che. vAkacaprakAza vagerene lagatI mAhita meM jai.saM.sA.I. (khaMDa 1, pR. 50-51)mAM ApI che. 3. ji.2.ko. (vi. 1, pR. 188)mAM navapallavano ullekha che paNa 'jai. dha. pra. sa.'' dvArA mudrita kRtimAM to ATha ja pallava che. zuM ji. 2. ko. no ullekha bhrAMta che? jainasaMskRta sAhityano itihAsa bhAra. 2 peja 105 kartA-hIrAlAla rasIkalAla kApaDIyA
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA-4 dharmakalpadruma : yaha nau pallavoM meM vibhakta bRhat kathA koSa hai granthAna 4814 zloka pramANa hai, isameM anekoM rocaka kathAe~ dI gaI hai| racayitA evaM racanAkAla-isakI racanA munisAgara upAdhyAya ke ziSya udayadharma ne AnandaratnasUri ke paTTakAla meM kI thI, Anandaratna [ sUri] AgamacchIya Anandaprabha [ sUri] ke praziSya aura munisAgara ke ziSya the, munisAgara ke ziSya udayadharma kA aura paTTadhara Anandaratna [ sUri] kA patA sAhityika tathA paTTAvaliyoM ke AdhArase lagAne para bhI nahIM cala sakA isalie racanAkAla batalAnA kaThina hai, jarmana vidvAn viNTaranitsa kA anumAna hai ki ye 15vIM zatI yA usake bAda ke granthakartA hai| dharmakalpadruma nAma kI anya racanAe~ bhI milatI hai unameM do ajJAtakartRka haiM eka kA nAma vIradezanA bhI hai|any do meM se eka ke racayitA dharmadeva hai jo pUrNimAgaccha ke the aura unhoMne ise saM01667 meM racA thA, dUsare kA nAma parigraha pramANa hai, aura yaha eka laghu prAkRta kRti hai| isake racayitA dhavalasArtha( zrAddha-zrAvaka) hai| 1. jinaratnakoSa pR0 188 devacandra lAlabhAI pustakoddhAra granthAGka 40 bambaI saM0 1973, draSTavya-herTala kA lekha0Z.D.M.G bhAga65 pR0 429 prbhRti| 2. viNTaranitsa, hisTrI Apha inDiyana liTarecarabhAga 2, pR0545 3. jinaratnakoza pR0 188-189 - jaina sAhitya kA bRhat itihAsa bhA0 7 pR0 260-1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ FOR MORE NEUE (U 6 aSTa mahAprAtihArya saha bhAvoM ke vicAra sune
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ " nimittamAtroham anaMta upakArI anaMta karuNA sAgara zrI arihaMtaparamAtmAo pUrvanA trIjAbhavamAM "savijIvakaruM zAsanarasI'' evI bhAvanAnA pratApe tIrthaMkaranAmakarma bAMdhe che. ane vIzasthAnaka tapanI utkRSTa ArAdhanA karavA dvArA te tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karI saMyamanI sAdhanA Adi dvArA vaimAnika devalokamAM (kvacit ja narakamAM) padhAre che. tyAM paNa viraktabhAve daivIbhogo bhogavI tyAMthI cyavI nirmaLa traNajJAnanA svAmI evA te rAjakulamAM avatare che. tyAM paNa viraktabhAve bhogAvalI karmo bhogavavAnA hoya to bhogavI ante sarvasaMgano tyAga karI paramAtmA saMyamasAmrAjyano svIkAra kare che. tyAre cothuM manaHparyavajJAna utpanna thAya che. tyArabAda karmajanya pariSaha-upasargone sahana karatAM karatAM yathAsamaye cAra ghAtIkarmono kSaya karI paramatAraka paramAtmA kevaLajJAna- kevaladarzanane pAme che. tenA dvArA paramAtmA jeTaluM jANe che ne jue che teno anaMtano bhAga ja kahI zake che ane jeTaluM kahe che teno anaMtamo bhAga ja zrIgaNadharabhagavaMto sUtranibaddha kare che. prastuta caritramAM caramatIrthapati zramaNa bhagavAn zrImahAvIrasvAmI prabhu kevalIpaNe vicaratAM vicaratAM deza-nagara-gAmane pAvana karatAM karatAM anukrame potAnI janmabhUmievA kSatriyakuMDa nagaranA siddhArthavana udyAnamAM padhAre che. cAre nikAyanA devo AvIne bhUmizuddhi karavA dvArA yojanapramANa samavasaraNanI racanA kare che. tyAre udyAnapAlaka zrInaMdivardhana mahArAjAne atyaMta AnaMdadAyaka vadhAmaNI ApavA jAya che vadhAmaNInA AnaMdadAyaka samAcAra sAMbhaLatA ja mahArAjA siMhAsana uparathI UbhA thaI jAya che ekadamaAnaMdita-AnaMdita banI jAya che. tyAre mugaTa sivAyanA tamAmaalaMkAro udyAna pAlakane prItidAnarUpe samarpaNa kare che. ane turata ja parivAra-nagarajano-senA AdithI parivarelA mahArAjA potAnA laghubaMdhu ane traNalokanA nAtha evA zrIparamAtmAne vaMdana karavaoN udyAnamAM padhAre che. tyAM jaIne paMcAbhigama sAcavavA pUrvaka zrIparamAtmAnI sumadhura kaMThe stavanA kare che. tyArabAda paramAtmA zrImahAvIradeva 64000 rAga-rAgiNI yukta mAlakoSa rAgamAM ardhamAgadhI bhASAmAM sarvabhASAnugAmI dezanAmAM dharmanA mULabhUta cAra pAyA svarUpa dAna-zIla-tapa-bhAva dharmanuM vistArathI varNana kare che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ tevA samaye pratyeka dharmanI ArAdhanA koNe kevA bhAvathI karI te sAMbhaLavAnI jijJAsAthI prerAIne sauprathamazrI hastipAlarAjAnI vinaMtithI prabhue dAnadharma upara zrIcaMdayazArAjA ane dharmadattavaNikanI suMdara vistRta kathA kahI, tyArabAda zrInaMdivardhanarAjAnI vinaMtithI prabhue zIladharma upara ratnapALanRpa-zRMgAra suMdarInI vistArathI kathA kahI. tyArabAda prathamagaNadhara zrIgautamasvAmInI vinaMtithI paramAtmAe tapadharma upara puruSottamarAjAnuM caritra pharamAvyuM ane chelle paMcamagaNadhara zrIsudharmA-svAmInI vinaMtithI bhAvadharma upara zrIcandrodaya rAjAnI kathA kahI saMbhaLAvI. vacce vacce avAMtara kathAo paNa kahI saMbhaLAvI.... AgamagacchIya pUjya upA. udayadharma gaNivare te kathAo khUba ja rocaka ane hRdayaMgamazailIthI guMthIne zrIdharmakalpadrumamahAkAvyanI racanA karela che. A caritrano sAmAnya paricaya cAra prastAvanAo tathA anukramaNikAmAM Apela che. eTale savizeSa lakhavAnuM rahetuM nathI. prastuta caritramAM ratnapALacaritra batAvela che tevAcanAcAryazrI somamaMDanagaNie--zloka pramANa svataMtra caritranI racanA karela che. to chaThThA pallavamAM dhanapriya vaNikanuM dRSTAMta che temAM tene jaMbUdevanI ArAdhanAthI ghaNAvarSe pAraNuM baMdhAya che. paNa pUrvabhavanA karmodaye vyaMtarI devI sarpAkRti rUpe putra banAve che ane A 20varSa sudhI A rIte ja raheze temajaNAve che. te sAMbhaLI te putra sarpane karaMDIyAmAM rAkhIne dUdha Adi dvArA tene ucherIne moTo kare che jyAre 21 varSano thayo tyAre te manuSya tarIke bane che. AvA vakhate tenI gati tiryaMca gaNAya ane AyuSya manuSyagatinuM bhogavAya. Avo ja eka prasaMga vi. saM. 2063 nA caitra suda 15 AsapAsanA rAjakoTanA sAMdhya dainika akilAmAM chellApAne bihAramAM eka mahilAe doDha phUTa mRta sarpane janmaApela teno phoTo chapAyela. jainazAsanane samajelAne AvA dRSTAMto vAMcavA--sAMbhaLavAthI kAMI ja Azcarya thAya nahi paraMtu '" rmAM vicitrA gatiH '' karmanI gati khUba ja vicitra che. emalAgyA vinA na jarahe. A mahAkAvyano gUrjarAnuvAda suzrAvaka kuMvarajI ANaMdajI e ghaNA varSo pUrve karela, te vi. saM. 1984mAM jainadharma prasAraka sabhAe prakAzita karela. te be varSa pUrve vAMcavAmAM AvatA khUba ja gamI gayela. tyAre te pustakanI paristhiti ghaNI jIrNa hatI tethI lAgyuM ke Anu punaH prakAzana thAya to?
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ . A vAta meM mArA parama kalyANamitra pUjyapAda paMnyAsapravarazrI hemaprabhavijayajI ma.sA.ne jaNAvatA teozrIe mArAvaDIlagurubaMdhu adhyAtmayogI namaskAramahAmaMtrArAdhanAniSTha sva. pUjyapAda paMnyAsapravarazrI bhadraMkaravijayajI gaNivara sAhebanA paramakRpApAtra ane potAnA vaDIla guru baMdhu saujanyamUrti ajoDa samatAdhAraka pUjyapAda paMnyAsapravarazrI vajasenavijayajI ma.sA. vAta jaNAvatA. teozrIe mArA upara mahAna upakAra karIne potAnI nAdurasta tabIyatamAM ane zAsananA anekavidhakAryonI vyastatAmAM paNa potAnA sahavata mahAtmAo tathA sAdhvIjI bhagavaMto pAse vAkyaracanAmAM sAmAnya pheraphAra Adi sAthe pUpha zuddhivagere karAvI Apela. te upakAra teozrIno bhUlAya tevo nathI. mArA. bhavodadhitAraka paramArAthyapAda paramatAraka gurudeva sva. pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjA mArA jJAnadAtA gurudeva vAtsalyavAridhi pUjyapAda AcArya deveza zrImadvijaya naracandrasUrIzvarajI ma.sA. tathA mArI dIkSAdAtA gurudeva prasiddha pravacanakAra pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayazreyAMsaprabhasUrIzvarajI ma.sA.nI kRpAbaLe ane prAcIna sAhityoddhAraka pUjyapAda AcAryabhagavaMta zrImadvijaya municaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA mArA paramakalyANamitrapUjyapAda paMnyAsapravarazrI hemaprabhavijayajI ma.sA.nA mArgadarzanathI A saMpAdana kArya thayuM che. joke AmA huM to nimittamAtra ja chuM kharekharA yazanA bhAgIdArano mArA paramakalyANamitra paMnyAsajI ma.sA. che. prAnta AvA anupama adbhuta graMthanA saMpAdana badala bhavavirahapadanI prApti thAyae ja zubhAbhilASA. A.vada-7, vi. saM. 2064 suvizAlagacchAdhipati paramatAraka gurudeva suvizAlagacchAdhipati pU.A.bha. AcAryadeveza zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI zrI vijayahemabhUSaNasUrIzvarajI ma.sA.nI mahArAjAno vineya munidharmatilakavijaya prathamasvargArohaNa mAsika tithi bhAbhara .
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ''bhavavIya mavadc: samarpayAmi'' sUripremanA prathamapaTTAlaMkAra suvizAlagacchAdhipati vyAkhyAnavAcaspati sva. pUjyapAda AcArya deveza zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA vineyaratna kalikAlanA dhannAaNagAra saccAritra pAtra sva. pUjyapAda paMnyAsapravarazrI kAMtivijayajI gaNivaranA suvinItapaTTadhararatna vAtsalyavAridhi vardhamAnataponidhi Azrita gaNahitaciMtaka pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijayanaracandrasUrIzvarajI mahArAjA...... ApanA puNyapasAye jJAnayogamAM yatkiMcit pragati sAdhI zakyo chuM tenA ja phaLa svarUpe Aje A saMpAdita zrI dharmakalpadrumamahAkAvya (anuvAda) ApanA varSIya nirmaLa saMyamajIvananI anumodanArthe ApanuM ApanA karakamalamAM samarpita karatAM dhanyatA anubhavu chuM. - dharmatilaka
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ // namAmi nityaM guru prema-rAmacandram | (udAratA bharyo sahakAra tapasvI samrATa svAdhyAyodadhinimagna paramasaMyamI ajoDa samatAsAdhaka sva. pUjyapAda AcArya deveza zrImad vijaya rAjatilaka sUrIzvarajI mahArAjAnA caramaziSyaratna pUjya paMnyAsapravara zrI harSatilaka vijaya gaNivara ma.sA. nA sadupadezathI zrI ASTA jaina saMdhanA jJAnakhAtAmAMthI rUA.25,000/- no lAbha levAmAM Avyo che jenI amo bhUribhUri anumodanA karIe chIe. sUripremanA prathamapaTTAlaMkAra suvizAlagacchAdhipati mahArASTradezoddhAraka sva. pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA tathA teozrInA paTTAlaMkAra vAtsalyamahodadhi suvizAlagacchAdhipati sva. pUjyapAda AcAryadeveza zrImad vijayamahodayasUrIzvarajI mahArAjAnA anaMta upakAronI smRtimAM... ajAtazatru namaskAra mahAmaMtra tamArAdhaka adhyAtmayogI sva. pUjyapAda paMnyAsapravara zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaranA paTTadhararatna hAlAranA hiralA samatAnidhi pUjyapAda AcAryadeveza zrImavijayakuMdakuMdasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna vardhamAna-taponidhi pUjya munipravarazrI nayabhadravijayajI gaNivaranA sadupadezathI... zrI pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa ploTa naM. 26/ra javAharalAla naheru mArga TIMbara mArkeTa, pUnA (mahArASTra)nA sahayogathI A zrI dharmakalpadruma mahAkAvya anuvAda graMtha temanA jJAnanidhimAMthI prakAzita karyo che tenI amo bhUribhUri anumodanA karIe chIe, dareka zrIsaMgho temanA jJAnanidhimAMthI alabhya prAcIna dvAdazAMgIne anusaratA graMthonA prakAzana karatA rahe tevI zubhecchA... - sva. pUjyamunipravara zrIdharmakIrtivijaya 2jaina graMthamALA, haLavada A
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ || namonamaH zrIgururAmacandrasUrayo // pUjya munirAjazrI dharmatilakavijayajI ma.sA.drArA saMpAdita pustakonI yAdI aprApya aprApya aprApya TUMka samayamAM prakAzita aprApya prApya prApya prApya prApya 1. AcAryapadanI guNagarimA 2. zramaNa svAdhyAya suvAsa | 3. bhaktAmarakalyANamaMdirastotra saTIka che 4. gujarAta vihAra darzana (trIjI AvRtti) 5. hRdayapradIpaSatrizikA saTIkAnuvAda 6. susaDhacaritragadya sAnuvAda 7. paMcastotrANi saTIka 8. upadezapradIpa padya 9. navatattvasaMvedanaprakaraNa saTIka 10. samavasaraNasAhityasaMgraha 11. supAtradAnamahimA+vidhi AvRtti-2 12. gautamakulakam savRttikam 13. ratnapALa nRpaticAritra (padya) 14. prazna paddhati sAnuvAda 15. zataka catuSTayam sAnuvAda 16. caritrapaMcakamupadya bhAga-1 17. caritrapaMcakam gadya bhAga-2 18. pUrvabhavAH bhAga-1 19. pUrvabhavAH bhAga-2 20. stuti paMcakam saTIkam 21. dharmakalpadrumamahAkAvya anuvAda 22. zrAddhaguNavivaraNa saTIka bhAvAnuvAda prApya prApya prApya prApya prApya TUMka samayamAM prakAzita TUMka samayamAM prakAzita TUMka samayamAM prakAzita TUMka samayamAM prakAzita TUMka samayamAM prakAzita TUMka samayamAM prakAzita prApya TUMka samayamAM prakAzita prata prApya prApya prApya 1. gautamapRcchA-gautamASTakam 2 rUpasenacaritra gadya 3. jayAnaMda kevalIcaritra gadya prAptisthAna dIpakabhAI jI. dozI kApaDanA vepArI, depALAvADA sAme, vaDhavANa zahera, sITI 36 3030
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apa ! kyAM zuM jozo - w 1 3 15 18 20 25. 22. 33 prathama pallava: dharmanuM svarupa caMdrayazA rAjA ane dharmadattanI kathA brAhmaNaputranuM dRSTAMta kathAcUDanI kathA dvitIya: palava: caMdrayaza ane dharmadattanI kathA cAlu... dhanapAlanI kathA cAra rAjakumAranuM dRSTAMta bapopaTanuM dRSTAMta ratna-rAjilanI kathA dhanAvahazeThanuM dRSTAMta tRtIya pallavaH caMdrayaza ane dharmadananI kathA cAlu.. rAjapALanuM dRSTAMta lakSmI bhAgyane AdhIna dharmadattano pUrvabhava yamunA rAjaputrInuM dRSTAMta varadhavalanuM caritra gaurI-gAMdhArInI kathA gaurI-gAMdhArInopUrvabhava caturtha pallava: zIladharmanuM svarupa zRMgArasuMdarInuM dRSTAMta jJAnagarbhamaMtrInI kathA naMdAnuM dRSTAMta saubhAgyadIpikAnI kathA 44 46 49 52 60 69 72 73 75 81 84
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 104 122 128 135 138 141 146 1pa0 153 154 paMcama pallava: zRMgAra suMdaranI kathA cAlu.... vRddhAkumAranI kathA ratnamALAnI kathA ratnapALano pUrvabhava vasudattaputra aruNanI kathA SaSTama palavaH tapampazAkhAnuM varNana puruSottamarAjAnI kathA dhIrapuruSanuM daSTAMta svapnila jogInI kathA suzarmArANInI kathA dvijaputronI kathA puruSottamarAjAno pUrvabhava puNyasAranI kathA puNyasArano pUrvabhava dhanapriyavaNikanI kathA saptama pallavaH bhAvadharmanuM svarUpa caMdrodaya rAjAnI kathA balIrAjAnI kathA baLasAra rAjAnI kathA caMdrodayakumArano pUrvabhava aSTama pallava: caMdrodayakumAra nI kyA cAlu.... dhRSTakanI kathA 161 166 168 168 171 172 181 186 188 190 194
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zivamastusarvajagataH ''vIra mane ninitamohatanam' AgamagacchIya zrI udayadharmagaNivara viracita zrI dharmakalpadruma mahAkAvya anuvAda prathama pallavaH he bhavyajIvo....! A avasarpiNInA covIza tIrthaMkara paramAtmAmAMthI sarvaprathama, trIjA ArAne aMte zAzvatasukhane ApanAra dharmane jemaNe upadezyo te pitA nAbhirAjAnA putra zrI RSabha jinezvara tamane haMmezA zrI mokSalakSmI Apo. 1. meruparvatathI kaI gaNI caDiyAtI kAMtine dhAraNa karanAra ane bhavathI pAra utAranArA zrIzAMtinAtha prabhu zAMtine ApanArA thAo. 2. vizALa rAjyane tajIne ane kAmasubhaTane jItIne cAritra sAmrAjyane aMgIkAra karanAra zrI neminAtha paramAtmAne bhAvapUrvaka vaMdana karuM chuM. 3. sakaLa jIvonA sarvaduHkhone haranAra ane manavAMchitane ApanAra zrIjirAvallivibhUSaNazrIpArzvanAtha prabhu tamArA AtmAne pavitra karanArA thAo... ! 4. potAnAthI adhika parAkrama joIne siMha paNa laMchananA bahAnAthI jemanI sevA karI rahyo che te zrI vIrapa2mAtmA tamArA vAMchitane ApanAra thAo...! 5. kAmadevane jItanArA bIjA ajitanAtha Adi bAvIza tIrthaMkara paramAtmAo bhavyajIvonA harSa mATe thAo tathA mokSalakSmI ApanArA thAo. 6. kAmadhenu, kalpavRkSa ane ciMtAmaNinI jema sadAya ciMtitane (icchitane) ApanAra zrIgautamagaNadharanuM he bhavyajIvo tame dhyAna karo. 7. jemanI kRpAthI kavIzvaro graMthone racI zake che te zAstrarUpI samudrano pAra pamADanArI mA zAradA tamane varadAna ApanArI thAo. 8. A loka ane paralokamAM aneka prakAranA sukhane ApanAra, duSkarmano ghAta karanAra tathA mAtA, pitA ane svAmItulya dharma sadA jayavaMto varte. 9.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ika A zrI dharmalpadruma mahAkAvya je traNa lokasvarUpa pRthvIno svAmI che, jene jainazAsanarUpa nagara che, jenA nagaramAM vinayavAnuM, kSamAvAnuM ane sadAcArI manuSyo vase che, jenuM daDha evuM jJAnapITha che, jenI vyAkhyArUpa zreSTha vedikA che ane vicArarUpa siMhAsana che, jemanI upara sammasvarUpa uttama chatra che, jene manaHzuddhirUpa paTTarANI che, sukRtodayarUpa jene putra che, vivekazrI nAmano jemane mahApradhAna che, jene siddhAMtarUpa saMdhikAraka che tathA caturvidha saMgha svarUpa jemanuM sainya che, tethI je ratnatrayIne ApanAra che te zrIdharmabhUpati pratidina sevA karavA yogya che. 10thI 13.. jeo A dharmarAjAnI AjJAnuM pAlana kare che te prANI A viSama kaliyugamAM paNa zreSTha sukhane pAme che. 14. jemAM pRthvI nirbIja hoya, auSadhio sattva vinAnI hoya, brAhmaNo ayogya karmamAM rata hoya, rAjAo anItithI dravya meLavanArA hoya, nIca manuSya mahatvane pAmelA hoya, strIo patine chetaranArI hoya, putro pitAno dveSa karanArA hoya evA kaLiyugamAM paNa jeo sadAcAra tajatA nathI temane dhanya che. 15. viSama kALamAM paNa dharmane nahIM tajanAra prANI saMsArasamudrano pAra pAmI zake che. 16. dharmathI uttama kuLamAM janma thAya che, zreSTha jAtinI prApti thAya che, dIrdhAyu ane baLa prApta thAya che, nirogIpaNuM maLe che, aniMdya evuM dravya, nirUpama bhoga, sArI kIrti tathA sadgaddhi prApta thAya che ane dharmathI ja prANIne svarga tathA apavarganI prApti thaI zake che. 17. vaLI dharma uttama maMgaLarUpa che, manuSyanI ane devapaNAnI prApti karAvanAra che temaja mokSa ApanAra che, dharma bAMdhavanI jema sneha kare che, kalpavRkSanI jema vAMchitane pUre che, dharma gurunI jema saguNonI prApta karAve che, svAmInI jema rAjya ApanAra che, pitAnI jema pavitra kare che ane vAtsalyathI mAtAnI jema puSTi Ape che. 18. prANInuM puNya nAza thatAM arthAt pApano udaya thatAM bhAI, svajana tathA mitro vairI jevuM AcaraNa kare che. guNavatI strI paNa sarpa jevI thAya che, mitra paNa durjana jevo banI jAya che, guNavAnuM putra zatrurUpe thAya che, caMdananuM vilepana paNa dAha kare che, sArAM vAkyo paNa kAnamAM zULa jevA lAge che ane artha paNa anartharUpa thAya che, A pramANe puNya-pApanuM pratyakSa phaLa dekhAtuM hovAthI buddhimAnuM puruSe jemAM lAbha dekhAya tevuM AcaraNa karavuM joIe. 19. jeo pote kRtyAkRtyane jANe che teo uttama kahevAya, bIjA dvArA samaje te madhyama kahevAya ane koIpaNa rIte na samaje te adhama kahevAya che. 20. jema siMhamAM ane ziyALAmAM, ghoDAmAM ane gadheDAmAM, suvarNamAM ne pIttaLamAM, hAthImAM ne pADAmAM, iMdranIla maNimAM ne kAcamAM, haMsamAM ne bagalAmAM, kalpavRkSamAM ne keraDAmAM, tejamAM ne aMdhakAramAM tathA dUdhamAM ne chAzamAM moTuM aMtara che tema jinapraNIta dharma ane mithyAdharmamAM paNa moTuM aMtara che. 21thI 23. amRta ane kAMjI, meru ane sarasava, airAvaNa ane gheTo, samudra ane khAbocIyuM, garuDa
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 prathama pallava: ane macchara, zeSanAga ane aLazIyuM A badhAmAM jema moTuM aMtara che tema zrI jinezvarakathitadharmamAM ane hiMsAyukta anya dharmomAM mahad aMtara che. 24-25. sarva dharmomAM cUDAmaNi tulya jainadharma jagatamAM jayavaMto varte che kAraNake jaina dharmamAM pRthvIkAya, aplAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya tathA beiMdriya vagere trasakAya jIvone potAnI sadaMza mAnIne tenuM baMdhubuddhithI rakSaNa karavAmAM Ave che. 26. dharma, lakSmIne AkarSaNa karanArI vidyA tulya che, dAridracarUpI parvatano nAza karavA vaja tulya che, sukhone meLavavAmAM kAmaNa tulya che tathA svarga ane apavargane ApanAra che. 27. jema zayyAnA pramANAnusAre ja pagaprasAraNa thaI zake che tema ahIM dharmanuM mAhAtmya je kahevAyuM che te mArI matinA pramANamAM eTale ke alpa ja kahyuM che. 28. pUrve mA sarasvatInI kRpA prApta karanAra zrIkavivaroe kSIrasamudra pramANa graMtho dvArA dharmanuM mahAtmya gAyuM che. te kavivaronI spardhA karIne jo huM graMtha racavA prayatna karuM to uttuMga vRkSanA uparanA bhAgamAM rahela sat phaLane prApta karavA icchanAra vAmananI jema hAMsIne pAtra thAuM. pravahaNa vinA mAtra pATIyAne AdhAre samudra taravAnI icchA karanAra manuSyanI jema svalpabuddhivALo hovA chatAM huM dharmanI vyAkhyA karavAnI icchAthI pravRtti karuM chuM. pavanamAM uDatA pANInA kaNone grahaNa karavA icchanAra tathA pANImAM paDelA caMdranA pratibiMbane grahaNa karavA icchanAra mUrkhanI jema alpajJAnAbhyAsI chatAM vAcALa thaIne nirlajja evo huM navIna graMtha racavAnI vAMcchA karuM chuM. gurunA sAMnidhyathI ane zrI saMghanI anumatithI mugdhajanone bodha karavA mATe A sugama kathAnaka racavA prayatna karuM chuM. 29thI 34. huM mUrkhapaNAthI racanA karuM chuM tethI paMDita puruSoe mArI upara kSamA karavI ane dIna evA mArA para dayA karIne temaNe mArA doSo pragaTa karavA nahIM. jo ke sajjana puruSo to svabhAve ja bIjAnA doSo DhAMkavAmAM tatpara hoya che. jagakartAe temane A pRthvIne zobhAvanAra motIrUpe batAvelA che. 35-36. zAstronA anumAnane AdhAre huM A dharmakalpadruma nAmano graMtha racuM chuM. prAraMbhamAM navapallavita kalpadrumanuM arthAt dharmanuM varNana karuM chuM. jIvadayA jenuM mULa che, sadAcArarUpa kanda che, lajjAsvarUpa dRDha staMbha che, sadbuddhirUpI chAla che, dAna, zIla, tapa ne bhAvarUpa cAra mukhya zAkhAo che, AcAra vicAra ane vinayarUpa seMkaDo pratizAkhAo che, jIvAjIvAdi navatatvo, jinapUjAdi sankriyAo ane bAra bhAvanAorUpI vividha patro che, vivekAdi guNanA samUha svarUpa navIna kIsalayono samUha che, satpuLamAM janma ane svarganA sukharUpa jenA puSpo che tevA A dharmavRkSanuM phaLa te mokSanuM akSayasukha che. mitra, putra, strI, bAMdhavo, svajano, dhana ane dhAnya svarUpa A vRkSanI zItaLa chAyA gRhasthone prApta thAya che. manazuddhirUpa jaLanA pUrathI A vRkSa vRddhi pAme che. A vRkSa sadA dIna ane anAtha prANIorUpa pakSIonuM AzrayasthAna che. jIvo aneka prakAre A vRkSanA mIThA phaLonuM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya AsvAdana kare che. A vRkSanI sAta kSetrarUpI doSarahita zuddhabhUmi che. tethI he bhavyajIvo ! sAMbhaLo A dharmarUpI kalpavRkSanuM pavitra manathI dhyAna karavuM joIe 38thI 46. zreyaskArI saubhAgya, suMdara yuvatio, vividha vastro, suMdara hAro, mAthe chatra, ojasvI azvo, madajharatA hastio, sonAnA prAsAdo, sukha, lakSmI, prabhutA, suvarNa jevI zarIranI kAMti, lokomAM ujjavaLa kIrti, zraddhA ane saddharmanA mArganI prApti e sarve dharmarUpI kalpavRkSanA phaLo che. * sattAvIza nakSatra yukta caMdranI jema sattAvIza bhava paryaMta saMsAramAM bhamIne zAzvatapadane pAmanAra zrIvIra paramAtmA tamane Atma lakSmInI prApti mATe thAo. devatAvaDe racAyelA svarNa kamaLapara caraNakamaLane sthApana karatA, vasudhApITha para vicaratA, bhavyajIvone pratibodha karatA, pRthvItaLane pAvana karatA zrIvIraparamAtmA eka vAra kSatriyakuMDa gAme padhAryA. 49-50, aneka sura-asura ane manuSyothI yukta ane zrIgautamAdi gaNadharothI sevAtA prabhu siddhArthavananI bhUmimAM samavasaryA. 51. cAranikAyanA devoe maLIne tyAM samavasaraNa racyuM, sUryanI jema prabhu pUrva taraphanA siMhAsana para birAjamAna thayA, cosaThe indro maLIne devaduMdubhi vagere vAjiMtro vagADavA lAgyA. prabhunuM Agamana jANIne vanapALe naMdivardhanarAjAne vadhAmaNI ApatA kahyuM che. ''he svAmin ! huM Apane atyaMta AnaMda sAthe vadhAvuM chuM ke ApaNA udyAnamAM tamArA baMdhu evA zrIvI252mAtmA samavasaryA che." AvI vadhAmaNI sAMbhaLIne naMdivardhanarAjAnI romarAjI vikasvara banI. temaNe vadhAmaNI ApanAra vanapALane 12 lAkha sonaiyA, suMdara prAsAda (dakSiNAmAM ApyA) ane sonAnI jIbha ApIne satkAra karyo. pachI utsavapUrvaka naMdivardhanarAjA zrIvI25ramAtmAne vaMdana karavA nIkaLyA. te samaye acAnaka apApApurIthI rAjA hastipALa tyAM AvyA. tathA zrIvIra paramAtmAnuM Agamana sAMbhaLIne harSita banelA magadhezvara zreNika rAjA paNa tyAM AvyA. sonAmAM sugaMdhanI jema sarvenA AgamanathI vizeSa harSita banelA naMdivardhana rAjA tathA anya paNa rAjAo ekatra maLIne zrIvIraprabhune vaMdana karavA cAlyA. 52 thI 60. jema madhura dhvani tatkALa prIti utpanna kare che, strI paNa tatkALa prema utpanna kare che, agni tatkALa zItalatA hare che tema zrIjinezvara bhagavaMta paNa tatkALa sarva pApone hare che. 61. traNe rAjAoe pAMca abhigama jALavIne traNa pradakSiNA pUrvaka zrIvIraparamAtmAne vaMdana karyA ane bhaktipUrvaka zrIvI25ramAtmAnI stuti karI. ''he vItarAga ! he trailokya divAkara ! ApanA darzanathI AjanuM prabhAta, Ajano divasa mahAmaMgaLakArI tathA mahAkalyANakArI banyo che. Aje amArA mohanA baMdhano chedAI gayA che, rAgAdi zatruo jItAI gayA che. Aje ame bhavasamudra tarI gayA chIe. amane mokSasukha prApta thayuM che. he jiveMdra ! ApanA darzanathI amAruM mana prasanna thayuM che, amArA netro amRtakuMDamAM snAna karavAthI amRtathI pUrNa banyA che.'" A pramANe stuti dvArA potAnA bhavane saphaLa karatA teo yogya sthAne beThA. bAre parSadA potapotAne
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallava: yogya sthAne beThI. 62 thI 68. jenA agnikhUNAmAM zrIgaNadharo-sAdhuo, vaimAnikanI devIo ane sAdhvIjIo hoya naiRtvapUNAmAM jyotiSa-vyaMtara ane bhuvanapatinI devIo beThelI hoya, vAyavyakhUNAmAM traNe prakAranA devo beThA hoya ane IzAnakhUNAmAM vaimAnika devo, manuSyo ane tenI strIo beThelI hoya te bAraparSadAyukta samavasaraNa tamane pavitra karo. 69. zrIvIra paramAtmAe cAra mukhe dezanA ApavAno prAraMbha karyo. ''he bhavyajIvo ! manasthira karIne sArI rIte sAMbhaLo, daza dRSTAMte durlabha A manuSya bhava tathA uttama kuLa pAmIne tenI eka paNa kSaNa phogaTa na jAya te mATe uttama kArya karavuM joIe. manuSyoe divasanA cAra praharamAM evuM kArya karavuM joIe ke jethI rAtrimAM nizcitapaNe sUI zake, sarva arthanI siddhi karanAra yauvana pAmIne buddhivaMtoe evuM kArya karavuM joIe ke jethI vRddhAvasthA sukhethI pasAra thAya, A janmamAM evuM satkArya karavuM joIe ke jethI Avato janma avazya zreSTha prApta thAya, daravarSe varSa daramyAna thayelA doSonuM guru-pAsethI prAyazcitta levuM. gurubhagavaMte Apela prAyazcittano amala karanAra prANIno AtmA kAcajevo nirmaLa bane che. prativarSa harSollAsapUrvaka dharmAcAryanI tathA sAdharmikonI pUjAbhakti buddhizALI prANIe karavI. 70thI 75 he bhavyaprANI ! tuM samakitane aMgIkAra kara, khoTA Agrahane choDI de, zrIjinezvarabhagavaMtane deva tarIke ane susAdhune guru tarIke svIkAra, abhimAna tyajI de, niMdAno tyAga kara, uttama guNothI anyane zAMti Apa, sajjano sAthe mitratA ka2, AtmAnA svabhAvamAM sthira thA, jethI vahelI take mokSanI prApti thAya 76 thI 78. mana, vacana, kAyAnI nirmaLatAvALo jIva ja saMsArano pAra pAmI zake che. mana ja baMdha tathA mokSanuM kAraNa che. viSayAsakta mana baMdhanuM kAraNa che ane nirviSayI mana mokSanuM kAraNa che. mATe jenuM mana zuddha nathI tenA dAna, pUjA, tapa, tIrthasevA, zruta, sarva paNa niSphaLa thAya che. paraMtu snehI svajanamAM ane apakAra karanAra zatrumAM jyAre mana tulyabhAva rAkhe che tyAre ja paramasukhanI prApti thAya che, sArA ke kharAba zabdAdi viSayamAM mana ekarUpe varte che tyAre paramasukhanI prApti thAya che, gozIrSacaMdananA vilepanamAM ane cAmaDInA chedamAM cittavRtti abhinna bane tyAre paramasukhanI prApti thAya che. sajjana puruSonI vANI amRta jevI mIThI, sUryanI jema bodha karanArI ane jJAnanI jema tattvamAM niSNAta karanArI hoya che. sajjano sadA satya, karuNAthI Ardra, aviruddha, anAkuLa, grAhya tathA gauravavALuM vacana bole che. bhojananI jema vacana paNa hita, mita, priya, snigdha madhura ane pariNAma janaka bolavuM. deha sarvaazucinuM sthAna, vinAzI ane kRtaghna hovAthI A dehane saMskArita banAvavAnI mUrkhatA koNa kare ? zarIra eka jAtanuM traNa che, bhojana e tene piMDa ApavA tulya che, snAna e traNane dhovA tulya che ane vajra tenA para pATo bAMdhavA tulya che, kapUra (barAsa), kuMkuma
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmakalpadruma mahAkAvya kesara, agara, mRgamada (kasturI) ane hari caMdanAdi sugaMdhI vastuo paNa manuSyanA kalevaranA saMsargathI durgadhI thAya che. modaka, dadhi, dUdha, IkSarasa, zAlyAdi uttamadhAnya, drAkSa, pApaDa, amRtI, ghebara, Amra vagere svAdiSTa dravyo paNa zarIranA saMgathI maLarUpe thAya che. tethI mohAMdha prANI ja zarIrane zuci = pavitra mAne che. 91. puNyakAryanuM AcaraNa karavuM, paropakAra karavo ane vrata abhigrahAdi dhAraNa karavA te zarIrano sAra che. vizuddha mana, vANIno saMyama ane indriyono nigraha e traNa mahAtIrtharUpa che ane te tIrthanI sevAthI svarga temaja mokSanI prApti thAya che. abhimAna vinAnA parahitArthamAM udyamavALA, paranA vikAsamAM sthira rahenArA, anyanI vipatti joIne khedathI vyAkula bananArA mahApuruSonI kathA sAMbhaLavAthI romAMcita thanArA tathA sarva duritarUpa samudrano pAra pamADanAra setu jevA satparuSo jayavaMtA varte che. sarvajanonA samIhita (vAMchita)ne karanAra, upakAra karavAmAM tatpara, svArthamAM pramAdI ane paramArthamAM udyamI evA puruSa kone priya thatA nathI ? sadvAkya samAna vazIkaraNa nathI, uttamakaLAthI utkRSTa koI dhana nathI, ahiMsA jevo bIjo koI dharma nathI ane saMtoSanI tulanAmAM koI sukha nathI. dharmanuM mULa vinaya che, vinayathI dhana upArjana thaI zake che ane vinayavaMtane vinItastrI, anukULa putro ane traNa varganI sAdhanA Adi sarvanI prApti thAya che jema daridrInA gharamAM dipaka alpa samaya ja hoya che tema alpa puNyavALA jIvonA cittamAM viveka cirakALa TakI zakato nathI. dAna, zIla, tapa ne bhAvarUpI cAra zAkhAo yukta dharmarUpI kalpavRkSa prANIne kalyANa ane dravyAdi sukhasaMpatti Ape che. te cAra prakAramAMthI prathama dAnarUpa zAkhAnuM kAMIka varNana karIe chIe. kAraNa ke dAnavaDe ja uttama bhoga prApta thAya che ane dAnavaDe ja ujjavaLa kIrti thAya che. rAjyAdika sukhane tajIne supAtradAnathI prANI caMdrayazA rAjA ane dharmadatta vaNikanI jema zivasaMpattine prApta kare che. 101. ( A pramANenI prabhunI dezanA sAMbhaLIne zrIhastipALa rAjAe kahyuM ke-"he prabhumane e caMdrayazArAjA ane dharmadatta vaNikanuM caritra sAMbhaLavAnI utsukatA che. tethI te saMbhaLAvavA kRpA karo." zrI vIrabhagavaMte kahyuM ke "he rAjan ! jo tamane icchA che to tenuM caritra sAMbhaLo, jethI tamane cittamAM Azcarya utpanna thaze. | caMdrayazA rAjA ane dharmadanI kathA | sarva dvIponI madhye rahelA jaMbU nAmanA dvIpamAM dakSiNa bAjue prathama bharata nAme kSetra che. te bharatakSetramAM sarasvatInA sthAnabhUta, aneka kautukavALo, jayAM pApakarma ochAM thAya che evo kAzmIra nAmano uttamadeza che. te dezamAM caMdra jevuM ujjavaLa caMdrapura nAmanuM nagara che. tyAM dharmavAnuM ane pavitra evo yazodhavala nAmano rAjA rAjaya kare che. tene devAMganA tulya yazomatI nAme rANI che. te rUpa saubhAgya ane zIlAdi guNothI bhUSita che. tenI kukSiArUpI taLAvaDImAM
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallavaH haMsa samAna, nirmaLa ane mahAbuddhimAnuM tema ja zuddha pakSavALo caMdrayazA nAme putra thayo che. pAMca dhAvamAtAothI paLAto ane eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM saMcarato te putra anukrame sAta varSano thayo. rAjAe tene bhaNAvavA mATe kalAcAryane soMpyo. prAjJa evo te rAjaputra jANe bhaNela hoya tema alpakALamAM ghaNuM zruta bhaNyo. vyAkaraNa, sAhitya, chaMda, alaMkAra vagere zAstrono te atizikSita hoya tema alpakALamAM abhyAsa karyo. zukana zAstramAM te suparicita thayo ane pazu, pakSI- saMbaMdhI zabdone jANavAnA zAstramAM paNa te nipuNa banyo. lekhana, paThana, gIta, nRtya, vAMjitra, saMskRta bhASA vagere puruSonI bahotera kaLAo teNe AtmasAt karI. te siMhano 1, bagalAnA 2 kurkaTanA 4, kAgaDAnA 5, zvAnanA 6 ane gadheDAnA 3 ema judA judA viza guNono mAlika banyo. te vaza guNo A pramANe che : (1) ghaNuM kArya hoya ke thoDuM hoya paNa je manuSya te karavAne Icche teNe siMhanI jema sarva baLavaDe te kArya siddha karavuM. (1) paMDita puruSoe bagalAnI jema indriyone vaza karIne dezakALAnusAre prApta thayelA sarva kAryo karavA, (4) A vaheluM uThavuM B yuddha karavuM, C potAnI jAtino bhAga pADIne bhAge paDatuM khAvuM ane D strI jAtine vaza na thavuM A cAra guNo kurkaTa pAsethI grahaNa karyA. (5) A gUDha maithuna B dhRSTatA, 8 yathAkALe ghara bAMdhavuM, D apramAdI rahevuM ne E koIno vizvAsa na karavo-A pAMca guNa kAgaDA pAsethI grahaNa karyA (6) A ghaNuM khAnAro chatAM B alpathI paNa saMtuSTa C sArI nidrA, D laghucetanA (tarata jAgI janArI), E svAmIbhaktapaNuM ne F zUravIratA A cha guNa zvAna pAsethI levA. (3) A jeTalo bhAra bharo teTalo vahana karavo B ThaMDI-garamI na gaNavI ane C nitya saMtuSTapaNe rahevuM. A traNa guNo gadheDA pAsethI lIdhA. A 20 guNothI yukta te sAco guNavAna banyo. uttama manuSyanA 32 lakSaNo kahevAya che te A pramANe -1. kulina 2. paMDita 3. vAcALa 4. guNagrAhI 5. sadA udyamI 6. satpAtrano saMgraha karanAra 7. tyAgI 8. gaMbhIra 9. vinayI 10. nyAyavAnuM 11. zRMgArI 12. prazaMsanIya 13. satyavAdI 14. zuddhamanavALo 15. gItajJa 16. rasika 17. vAdI (vAda karI jANanAra) 18. guptAtha 19. dAnapriya 20. maMtravAdI 21. kaLAvAnuM 22. sanmArge dhana meLavanAra 23. vilakSaNa 24. dhUrta 25. miSTAnnabhojI 26. tejasvI 27. dhArmika 28. kapaTI 29. lekhaka 30. kSamAvAnuM 31. paricitone oLakhanAra 32. sarva graMthonA arthane jANanAra. temaja hAthapaganI rekhA upara bIjA atyaMtara lakSaNo paNa hoya che te sAmudrika zAstramAM hAthapaganI rekhA uparathI jANavAnA kahyA che te rekhAo AvA prakAranI hoya che :-1, prasAda 2. parvata 3. popaTa 4. aMkuza 5. supratiSTha 6. padmA 7. abhiSeka 8. yava(nava) 9. darpaNa 10. cAmara 11. kuMbha 12. akSa 13. matsya 14. makara 15. dvipa 16. satpatAkA 17. sapuSpamALA 18. pRthvI 19. ratha 20 toraNa 21. chatra 22. dhvaja 23. svastika 24. yajJastaMbha 25. kUvo 26. kamaMDaLa 27. sUpa 28. mayUra 29. kAcabo 30. aSTApada 31. sthAla ane (32. samudra AvA prakAranI judI judI rekhAo uttama puruSanA hasta tathA caraNomAM hoya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya AvA cihno jenA zarIra para spaSTapaNe jaNAya te puruSa bhogI, sattAvAn, dAtA ane rAjA thAya che. caMdrayazA bAlyAvasthAthIja AvA deha lakSaNothI lakSita hato, tethI te vijJAna, veza ane bhASA vageremAM catura hato. vaLI aDhAra lipi, dhUrtavAda, indrajALa ane sarva vidhAnono jJAtA thayo. anukrame te yuvatione moha pamADanAra yauvanane pAmyo. tenA guNothI raMjita banelA rAjAe tene yuvarAjapade sthApana karyo. tenAmAM vicAra, AcAra, saMtoSa, jJAna, dharma, tapa, kSamA, saujanya ane udAratA vagere ghaNA guNo hatA. A pramANe tene guNavAn jANIne tema ja prajAjanane atyaMta vallabha jANIne rAjAe tene rAjya ApavAno nirNaya karyo. pitAnA vicAra jANIne netramAM azru lAvI caMdrayazAe potAnA pitAne kahyuM ke '"he pitA ! ApanA caraNakamaLanI sevAthI huM nizcita chuM. he svAmI ! kyAM caMdramA ne kyAM tArA, kyAM svayaMbhUramaNasamudra ne kyAM khAbociyuM, kyAM uttama maNi ne kyAM kAMkaro, tema kyAM ApanI sevAnuM sukha ne kyAM rAjya ? huM ApanI sevAthI prAMpta thatA sukhane ja icchuM chuM." te sAMbhaLIne tenA pitA kAMIka hasIne bolyA'he vatsa ! he sAttvika ! meM to sAMbhaLyuM che ke sevAmAM sukha ja nathI. kahyuM che ke--pArakI sevA-parataMtrapaNuM e to zvAsozvAsa letA chatAM maraNa, agni vinAnuM dahana, sAMkaLa vinAnuM baMdhana, paMka vinAnI malinatA ane naraka vinAnI tIvra vedanA che. vaLI e pAMce karatAM parataMtratA vadhAre duHkhadAyaka che.' mahAbhAratamAM kaheluM che ke daridrI, vyAdhigrasta, mUrkha, pravAsI ane nityasevaka e pAMca jIvatAM chatAM paNa mRta tulya che. manue kaheluM che ke "vRddhamAtA-pitA, suzIla strI ane bAlyAvasthAvALA putra--temanA aneka kAryo karavA paDe to karIne paNa poSaNa karavuM." mAtApitAnuM poSaNa nahi karanAra, koI kriyAne uddezIne yAcanA karanAra ane maraNa pAmelAnA dravyanuM dAna lenAra punaH manuSya thatA nathI. A pramANenA pitAnA vacano sAMbhaLIne vinayapUrvaka be hAtha joDI putra bolyo ke-- ''pitAjI ! ema na kaho. jenuM bhAgya uttama hoya tene ja mAtApitAnI sevA prApta thAya che. rAjyanA saMbaMdhamAM putrano Avo nizcaya jANIne harSita thayelA pitAe potAnA sulakSaNavALA evA putrane rAjabhaMDArano adhikArI banAvyo ane saMpUrNa rAjadravya soMpIne tenI para mahAkRpA karI. A pramANe pitAputrano sukhamAM ane AnaMdamAM ghaNo kALa pasAra thayo. kALakrame sarvavastunI prApti thaI, vaLI puNyavAnane to zuM duSkara che ? dharmanA prabhAvathI AkhuM vizva vaza thAya che, vipattio nAza pAme che ane saMpadAo siddha thAya che. eka vakhata caMdrayazA rAjaputra rAjamahelanA sAtamA mALamAM jyAM ratnonA prakAzathI aMdhakArano nAza thAya tevA vibhAgamAM rAtrimAM puSpanA gucchAthI vyApta ane komaLa evA palaMgamAM sUto hato, tevAmAM teNe eka zIyAlaNIno zabda sAMbhaLyo. te alpa nidrAmAM hato tethI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallava te zabda sAMbhaLatAM jAgRta thayo ane pachI te zabdane AdhAre vicAre che ke--'A ziyAlaNIno zabda mane lAbha thavAnuM sUcave che. ziyAlaNI DAbI bAju bole te zreSTha, piMgaLA jamaNI bAju bole te zreSTha ane koyala pradakSiNA detI bole athavA DAbI bAjue bole te zreSTha siddhine ApanAra che.' jema huM A zabdathI mane thanAra lAbhane jANuM chuM tema jo koI bIjo tene samajanAra hoya ane A lAbhane grahaNa kare to mane AnaMda che, kAraNa ke mArI pAse to ghaNuM dravya che." Ama vicAre che teTalAmAM punaH teno zabda sAMbhaLIne te satpuruSAgraNIe nirNaya karyo ke--''A zabdane bIjuM koI samajatuM hoya evuM lAgatuM nathI tethI have huM pote ja tyAM jaIne lAbha grahaNa karuM." A pramANe vicArI palaMga parathI utarI vIrakaccha bAMdhI, khaDgane dhAraNa karI, manamAM dhairyanuM avalaMbana karI te ziyAlaNInA zabdane anusAre cAlyo. rAjamArganuM ullaMghana karI, koTane jhaDapathI oLaMgIne eka kSaNamAtramAM nagara bahAranA mahodyAnamAM Avyo. samIpamAM ja sarva prakAranA bhayathI bharelI, ghora aMdhakArane kAraNe bhayaMkara lAgatI, vaLI cAre bAjuthI mahAbibhatsa evI smazAnabhUmi teNe joI. temAM koIka sthAne vikarALa ne kaMgALa vetAlo bhamatA hatA, koI jagyAe atyaMta raudra bhUMDa ne vAghanA bhayaMkara zabdo saMbhaLAtA hatA, te bhUmi ghuvaDanA dhUtkAranA zabdathI vyApta hatI ane siMhanAdathI saMkIrNa hatI, tevI smazAnabhUmimAM paNa rAjakumAra nirbhayapaNe AgaLa AgaLa cAlyo. AgaLa cAlatAM teNe agnithI jAjvalyamAna tathA cAre bAju ughIta karanAra eka agnikuMDamAM atyaMta kAMtivALo eka suvarNapuruSa joyo. atyaMta daidipyamAna te suvarNapuruSane joIne teNe agnikuMDamAMthI te suvarNapuruSane bahAra kADhyo. zItaLa jaLathI tene ThaMDo karyo. pachI najIkanI bhUmimAM khADo khodIne te puruSane temAM vidhipUrvaka nAMkhIne pAcho khADo mATIthI pUrIne nizAnI rAkhIne te pAcho potAne sthAne AvIne bAkInI rAtri pasAra karavA potAnI zayyAmAM suI gayo. G savAre teNe prAtaHkRtyo karyA. devadhyAna, gurudhyAna namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karIne pachI maMgaLa vAjiMtro vAgatA te buddhizALI rAjasabhAmAM Avyo. tyAM pitAnA caraNamAM namaskAra karIne te potAne yogya Asanapara beTho. pitAe tene pUchyuM-'hai putra ! tuM sukhI cho ?" kumAre uttara Apyo ke--ApanI kRpAthI sukhI chuM. te ja putro kahevAya ke je pitAnA bhakta hoya, pitA te ja kahevAya ke je parivAranA poSaka hoya, temaja mitra te ja che ke jeno vizvAsa karI zakAya ane strI te ja che ke jenI pAse javAthI zAMti prApta thAya che.'' jema pUrvAcaLe sUrya udaya pAme tema viziSTa sevakothI parivarelo rAjA rAjasabhAmAM jaIne UMcA siMhAsane beTho. vArAMganAo baMne bAju cAmara viMjhI rahI hatI, mastaka upara pavitra ane zveta chatra dhAraNa karyuM hatuM, gAMdharvo madhura svarathI manohara guNagAna karI rahyA hatA, baMdIjano jayajaya naMda, evA zabdo uccArI rahyA hatA, nATyamaMDalInA pAtro rAjAnI AgaLa nRtya karI rahyA hatA ane pUrva puNyathI maMtrI, sAmaMta vagerenI madhyamAM rahelA rAjA sureMdranI jema zobhI rahyo hato. kahyuM che ke--'vistIrNa rAjya, mada jharatA hAthIo, tuMga AbhogavALA ane
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya pavana jevA vegavALA azvo ane ratho, abhimAnI subhaTo ane dravyathI saMpUrNa bhaMDAra-A sarva vastuo prANIone dharmanA yogathI ja prApta thAya che." A avasare dvArapALe AvIne nivedana karyuM ke- "jenA mastaka upara ghaNI dhULa rahelI che tevo, daravAjAnA staMbhano Azraya laIne Ubhelo, dIna mukhavALo, ochA vastra ane hIna tejavALo temaja bhAgya vinAno koI puruSa rAjadvAra pAse AvIne pokAra karI rahyo che ke- huM luMTANo chuM, huM luMTANo chuM," he mahArAja ! huM tene zuM uttara ApuM?" pratihArInA AvA vacana sAMbhaLIne rAjAe mana sthira karI smRtinuM A vacana yAda karyuM ke-durbaLono, anAthono, bALano, vRddhano, tapasvIno ane anyAyathI parAbhava pAmelAno rAjA ja AzrayabhUta che. tenI pAse javAthI ja tenA duHkho dUra thAya che. A pramANe vicArIne rAjAe pratihArIne kahyuM ke- tene aMdara praveza karAva." rAjAnA AdezathI pratihArIe tene aMdara dAkhala karyo. te pokAra karato karato rAjasabhAmAM dAkhala thayo, rAjAe sArA vacanothI tene zAMta-svastha karIne eka Asana upara besADyo. pachI tene pUchayuM ke-he bhadra ! tArA duHkhanuM kAraNa zuM che? koNe tane lUMTyo che? koNe parAbhava pamADyo che? te niHzaMkapaNe kahe. te puruSe kahyuM ke-"he rAjan ! mAro suvarNapuruSa lUMTAyo che. huM zuM karuM ? kyAM jAuM? konI pAse pokAra karuM? he rAjanuM! tame pAMcamA lokapALa cho, kRpALu cho ! pRthivIpati cho ! huM bhAgyathI parAbhava pAmelo hovAthI tamAre zaraNe Avyo chuM." rAjAe tene kuvastravALo, malina, durbaLa ane dina joIne kahyuM ke-"he bhadratuM kema AvuM ayukta bole che? kAraNa ke tAruM rUpa daridra jevuM che. tArI AvI duravasthA che, tethI te vicAra karIne bola, kAraNake tArI pAse suvarNapuruSa hoya kyAMthI? kahyuM che ke-kharAba vastravALAne, dAMtamAM melavALAne arthAt daMtadhAvana sArI rIte nahIM karanArane, bahu khAnArane, niSpharavAkaya bolanArane ane sUryodaya vakhate ke sUryAsta vakhate sunArAne jo hAthamAM cakra hoya to paNa lakSmI tene tyajI de che. sArI rIte paceluM anna, vicakSaNa putra, sArI rIte ArAdhelI lakSmI, sArI rIte sevelo rAjA, vicArIne bolelI vANI ane vicArIne kareluM kArya dIrghakALe paNa lAbha Ape che. te bhadra ! tArA jevAnI pAse suvarNapuruSa hoya to pachI tenA karatAM bIjuM vadhAre AzcaryakArI zuM che ? e ja moTuM Azcarya che." A pramANe sAMbhaLIne te puruSe kahyuM ke-"he rAjanuM! sAMbhaLo. jeo lakSmIthI alaMkRta hoya che, te haMmezA zobhe che. jeo lakSmI vinAnA eTale ke daridrAvasthAthI alaMkRta ane durbaLa dehavALA hoya che tenI AvI durvAcya sthiti hoya che. kahyuM che ke-"he jIva ! dAridratA Ave che tyAre A zarIramAMthI (1) zrI (2) ThThI (lA ), (3) dhI (buddhi), (4) kAMti ane (5) kIrti-e pAMce devatA bhAgI jAya che. kSINa dhanavALA puruSanuM zIla nAza pAme che, zruta visarAI jAya che, buddhi haNAI jAya che, dInatA dIpI UThe che, kSamA nAza pAme che, lajjA cAlI jAya che, teja jarjarita thaI jAya che, dhIraja nAza pAme che, arthIpaNuM vRddhi pAme che ane gharanA kuTuMbIo paNa vairI thaI jAya che, dhanathI zuM nathI banatuM? arthAt badhuM ja thAya che." jenI pAse lakSmI hoya che te ja manuSya kulIna kahevAya che, te ja paMDita kahevAya che, te ja vaktA, te ja darzanIya gaNAya che. arthAt sarva guNo kaMcanane AzrayIne ja rahelA che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallava* 11 he svAmI ! mAruM dhana corAI gayuM che, tethI dhanarahita thayelA evA mA2I durdazA pUrvabhavamAM karelA duSkRtanA phaLa svarUpe che. sattva, tapa, traNa jagat vyApI yaza, rUpa ane guNa e sarvenA kAraNabhUta pUrvakRta karma ja che. mATe prabhu ! jo tame kRpA karIne mArI upara prasanna thaIne mAruM dravya Apazo to ja mAruM dAritrya nAza pAmaze." A pramANenI tenI araja, sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke--sAcuM bola ke tAruM zuM gayuM che ? huM to ema mAnuM chuM ke bIjuM kAMI gayuM haze kAraNake tArI pAse suvarNapuruSa kyAMthI hoya ?' te vakhate sabhAjano bolyA ke--'he deva ! A evuM bole che ke je mAnI zakAya nahIM. kAraNake UMTane to kAMTA ja bhakSya hoya, drAkSa na hoya." kRpALu evA rAjAe te puruSane kahyuM ke--teM suvarNapuruSa kyAMthI meLavyo hato ? te kahe." te puruSa bolyo ke--he rAjendra ! te suvarNapuruSanI utpattinI kathA kahuM chuM te sAMbhaLo :- he svAmin ! Aja nagaramAM zrIpati nAme zreSThI vasato hato ke jenI pAse 96 karoDa dravya hatuM. tene saubhAgyathI, zIlathI zobhatI, sarva kAryamAM dakSa ane guNavatI evI zrImatI nAme strI hatI. kahyuM che ke--"kAma karavAmAM dAsI jevI, hAsya upajAvavAmAM priya sakhI jevI, vicAra ApavAmAM maMtrI jevI, zRMgAra rasarUpa amRtanI vAvaDI jevI, madhura vacana bolanArI, sukhadu:khamAM pati sAthe tanmaya thanArI, lajjALu, kuLavRddhimAM kalpalatA jevI, sarvanA vizvAsanA sthAnarUpa ane premathI pavitrita evI strI puNyathI ja pAmI zakAya che." tenI sAthe aneka prakAranA sukhavilAsane bhogavato temaja dharmakArya karato zreSThI vitelA kALane jANato nahoto. eka vakhata zrImatI AnaMdagoSThI karavA potAnI sakhIne tyAM gaI hatI. tyAM teNe potAnI sakhIne tenA bALakone ramADatI joI. eka skaMdha upara, bIjuM keDa upara ane eka be gharanA AMgaNamAM ramatA evA tenA bALakone joIne zrImatI potAnA hRdayamAM vicAravI lAgI ke--''A putravatIne dhanya che, mArA jIvitane dhikkAra che. meM vaMdhyAdoSathI mArA pitAnA kuLane paNa kalaMkita karyuM che." gaMdhavinAnuM puSpa, jaLavinAnuM sarovara ane jIva vinAnA kalevaranI jema putra vinAnA nArInAjIvanane dhikkAra che ! AbhUSaNothI alaMkRta chatAM strI putra vinA zobhatI nathI, tema putra vinAnI strI patinA vaMzapravAhane chedanArI thAya che. have AvA duHkhathI duHkhita huM zuM karuM kyAM jAuM ? ane A mukha bIjAne zI rIte batAvuM ?" A pramANe te bahu du:khI thaIne potAne ghare pAchI AvI ane putranI pIDAthI atyaMta pIDita te gharanA eka khUNAmAM jaIne sutI. bhojananA samaye zrIpati zeTha ghare AvyA tyAre gharamAM potAnI patnIne na jovAthI te vicAravA lAgyA ke--"mArI strI gharamAM kema dekhAtI nathI ? je mArA AvavAnA avasare mArI sevA karavA mATe tatpara thaIne UbhelI hoya che. te atyAre kyAM gaI haze ?" pachI aMdara jaIne tapAsa karatAM gharanA khUNAmAM tene sUtelI joIne zreSThIe tene puchyuM ke--ae priye ! "tArI kema AvI avasthA che ? zuM koIe tane duHkhI karI che ? tuM AvI rIte zokamagna thaIne kema sutI che ? tane je duHkha hoya te kahe." patinA AvA vacano sAMbhaLIne du:khAzruthI vyApta locanavALI, atyaMtazokathI karamAyelA mukhavALI, hImathI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI dharmaspadruma mahAkAvya baLelI kamalinI jevI te zayAmAMthI UThI, tenI AvI avasthA joIne zreSThIe pharI pUchyuM "he priye ! tuM atyAre kyA kAraNathI udvegamAM DUbI gaI che ?" pachI te zeThANIe gadgadasvare patine kahyuM ke-"he vallabha ! he nAtha ! tamArA prasAdathI mane koI duHkhI kare tema nathI. mane duHkha utpanna karanAra to mAruM pUrvabhavanuM karma che je koIthI paNa nAza karI zakAtuM nathI. hamaNA to Apa jamI lo. moDuM na karo. pachI huM mArA duHkhanI vAta Apane karIza. sujJa puruSoe paNa kahyuM che ke "hajAra kAma mUkIne prathama jamI levuM." A pramANe hetuyukta sadghANIthI zreSThIne saMtoSa ApIne teNe snAna ane bhojanAdi kriyAo karAvI. bhojana bAda kSaNavAra suIne zreSThIe patnIne tenA duHkhanuM kAraNa pUchyuM. tyAre priyAe potAnA cittamAM utpanna thayelo saMkalpa jaNAvatAM zreSThIne kahyuM ke-"svAmI ! mAruM viMdhyApaNuM mane duHkhI kare che. vaMdhyA strInI ahIM kadarthanA thAya che ane parabhavamAM sadgati thatI nathI. "aputranI gati nathI ane svarga to sarvathA nathI. mATe prathama putranuM mukha joIne pachI bIjA dharmo AcaravA." A pramANe bhAratamAM je kahyuM che teno bhAvArtha Apa vicArI lejo. huM Aje mArI sakhIne tyAM gaI hatI. tyAM tenA bALakone joIne mane putranI ciMtA thaI che." A sAMbhaLIne putranI ciMtAmAM paDelA zreSThI vicAravA lAgyA ke "jema gaMdha vinA puSpo ane viveka vinA guNo zobhatA nathI tema putra vinA manuSyanI vibhUti zobhatI nathI. amRtanI jema aMgamAM zItalatAne utpanna karanAra putra dhanya evI strInA khoLAmAM ja rame che. paDato, AthaDato, Ubho thato, rIsAI jato, hasato ane lALane kADhato bALaka koIka dhanya strInA khoLAmAM ja ramato hoya che. putra vinAnuM kuLa te staMbha vinAnA ghara jevuM, AtmavinAnA deha jevuM ane mULa vinAnA vRkSa jevuM hoya che. huM kyAM jAuM? zuM karuM? sarva manuSyamAM huM nirmAgI chuM. jethI sarva prakAranA sukhanA sAdhanabhUta eka paNa putra mArA gharamAM nathI. A bAMdhavo ane aizvarya zuM kAmanuM? ghaNI dukAno tathA gharo che paNa tene huM zuM karuM ? eka putra vinA sarvaprakArano parigraha niSphaLa che. priya strInuM mukhakamaLa, dhULathI malina banelA bALakanuM mukhakamaLa ane prasanna evA svAmInuM mukhakamaLa-A traNe puNyathI ja prApta thAya che." A pramANe vicArIne zeThe potAnI priyAne zAMta karavA kahyuM ke "he priye ! tuM putra mATe kheda karIza nahI, huM putraprApti mATe upAya karIza." A pramANe kahI zeThe potAnI patnIne zAMta karI, have putraprAptine mATe te maMtramaMtrAdipUrvaka devadevIonuM ArAdhana, tathA pUjana homAdikavaDe zAMtikarma vagere karavA lAgyo. teNe pAkhaMDIonA batAvelA vrato karavA mAMDyAM. tenuM mana mithyAtvavAsita thaI gayuM. jainadharmathI viruddha kriyAothI teNe samyaktane malina karyuM. te nagaramAM dharmadhana nAmano te zeThano buddhimAnuM mitra raheto hato. eka vakhata teNe zreSThIne kahyuM ke, "he mitra! he zrIpati zeTha ! tame mUDha thaIne mithyAtvanI karaNI na karo. jo mithyAtvathI kAryasiddhi thatI hota to A duniyAmAM koI duHkhI ja na hota. he mitra! mithyAtva zabdano artha to hRdayamAM vicAro ke je mithyA-phogaTa-niSphaLa kare te mithyAtva kahevAya. "viSa, sarpa, vyAdhi, agni,
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 prathama pallavaH zatru vagere karatAM paNa mithyAtva anaMtaguNA duraMta doSavALuM che. viSAdika to eka janmamAM ahita karI zake che paraMtu mithyAtva to anaMta bhava sudhI prANIonuM ahita kare che. mithyAtva parama vairI che, mithyAtva parama aMdhakAra che ane mithyAtva prANIne vAraMvAra bhavakUpamAM nAMkhanAra che. zIla, dAna, tapa, pUjA, sutIrthanI yAtrA, pravara (zreSTha) dayA, suzrAvakapaNuM ane vratanuM paripAlana e sarva samyaktapUrvaka hoya to ja mahAphaLane ApanArA thAya che. samyaktathI anaMta bhavomAM upArjana karelA pApo paNa alpa samayamAM nAza thAya che. zuM prabaLa evI agninI jvALAo tRNa ane kASTanA moTA DhagalAne kSaNavAramAM bhasmibhUta nathI karI zakato ? arthAta karI zake che. tethI te zreSThI ! tame suguru ane saddharmanA svIkArarUpa parama samyaktane dhAraNa karo, tethI saMprati rAjA, zreNika, vajakarNa, rAmacaMdra ane kRSNAdikanI jema sukhanA bhAgI thazo, je samakitano nAza karIne potAnA kuLamAM mithyAtvanuM AropaNa kare che te potAnA samagra vaMzane durgatinI sanmukha kare che ema samajavuM. samakitathI bhraSTa thayelAne mokSanI prApti thatI nathI. dravya cAritra rahita jIva siddhapadane pAmI zake paNa samakita vinAnA jIva siddhine pAmI zakatA nathI. darzanathI bhraSTa thayelA prANI ja kharekhara bhraSTa che, paNa cAritrathI bhraSTa thayelA nahIM kAraNake samyakta pAmelA jIvo saMsAramAM vadhAre paribhramaNa karatA nathI. je mithyAtvano nAza karIne potAnA kuLamAM samakitanuM sthApana kare che te potAnA samagra kuLane siddhinI sanmukha kare che. tethI te mitra ! kadAca mithyAtvanA sevanathI putra prApti thaI jAya to paNa te IcchavA yogya nathI. te saMbaMdhI brAhmaNanA putranuM dRSTAMta che te sAMbhaLa : | brAhmaNaputranuM deNaMta | * eka vakhata koIka devazarmA nAmano brAhmaNa-putraprApti mATe pAdaravI pAse jaIne bhaktithI prArthanA kare che ke-"he devI! tamArI kRpAthI jo mane putranI prApti thaze to huM tamArI navI devakulikA karAvIza ane dara varSe tamane eka bokaDo caDAvIza. mATe he devI ! mArI icchA pUrI karajo." karmayoge tene putra thayo. teNe tenuM devadatta nAma pADyuM. putraprApti thatAM teNe pAdaradevInuM navuM maMdira banAvyuM. tenI pharatI vADI banAvI ane eka sarovara khodAvyuM ane eka bokaDAno mahotsavapUrvaka tenI pAse vadha karyo. pachI daravarSe te eka eka bokaDAno devIne bhoga ApavA lAgyo. teno putra devadatta anukrame yauvanAvasthA pAmyo. tene paraNAvyo ane tyAra pachI devazarmA ArtadhyAnathI mRtyu pAmyo mohathI thatI rAjya, upabhoga, zayana, Asana, vAhana, strI, gaMdha, mAlya, vastra ane maNiratnAdikanA AbhUSaNonI je je vAMcchA, abhilASA tene zAstrakAro ArtadhyAna kahe che." ArtadhyAnathI maraNa pAmIne te brAhmaNa sthULa romavALo, krodhI, puSTa dehavALo, baliSTha, vikarALa ane kapila kAMtivALo bokaDo thayo. varSane aMte devadatte pAdaradevIne bhoga ApavA mATe te bokaDAne ja kharIdyo. bokaDAne potAnuM ghara jotAM pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. potAne kayA kAma mATe kharIdavAmAM Avyo che tenuM jJAna thatAM bhayabhIta banelo bokaDo vicAravA lAgyo ke-"meM zarU
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrI dharmavpadruma mahAkAvya karelA kArya mATe ja mane kharIdavAmAM Avyo che." pachI bhoga caDAvavAne divase aneka prakAranA mahotsavapUrvaka tene devI pAse laI javAno prayatna karAyo, paNa te bokaDo koI rIte eka DagaluM paNa cAlyo nahIM tethI svajano temaja bIjA loko tene mAravA lAgyA tyAre te paNa pokAra karavA mAMDyo. baLajabarIthI laI javA chatAM te cAlato nahoto. teTalAmAM eka jJAnI muni tyAMthI pasAra thayAM. temaNe tenuM yathArtha svarUpa jANIne bokaDAne kahyuM ke--'pUrvabhavamAM karelA tArA kRtyane tuM yAda kara. teM pote ja viSavRkSa vAvyuM che tenuM siMcana karyuM ane tenI phaLaprAptine avasare viSAda karavo te zuM kAmano ? mATe have tuM kheda na kara. A pramANenA muninA vacano sAMbhaLIne te bokaDo tarata ja cAlavA mAMDyo. A hakIkata tenA svajanoe temaja bIjA lokoe joI eTale teo Azcarya pAmyA ane potAnA manamAM vicAravA lAgyA ke--'ApaNe mAratA hatA to paNa A bokaDo cAlato nahoto ane A muninA vacana mAtrathI ekadama cAlavA mAMDyo tenuM kAraNa zuM ?" pachI devadatte te munine prArthanA karI ke--a sAdhu ! mArA upara kRpA karIne bokaDAne calAvavAno je uttama maMtra ApanI pAse che te mane Apo.' te sAMbhaLI muni bolyA ke--''he mUrkha ! tuM jANato nathI ke A bokaDo tArA pitA che, tArA pitA ArtadhyAnathI mRtyu pAmIne A avasthA pAmyo che." "ArtadhyAnathI jIva tiryaMca thAya che, raudradhyAnathI nArakI thAya che, dharmadhyAnathI devaloke jAya che ane zukladhyAnathI mokSasukha pAme che." he devadata ! mArI kahelI hakIkatamAM jo tane saMdeha hoya to A bokaDAne chUTo mUkI de ane tene page paDIne kahe ke--'he pitA ! tamane maraNa vakhate ghaNI pIDA thatI hatI te kA2Ne tevI pIDAmAM huM tamane kAMI pUchI zakyo nathI, mATe ApaNA gharamAM jo koI dravya dATeluM hoya to te sthAna batAvavAnI kRpA karo." A pramANe muninA kahevAthI devadatte te pramANe bokaDAne page paDIne kahyuM. eTale te bokaDAe gharamAM AvIne potAnA pagathI te dATelAM dravyanuM sthAna batAvyuM, tyAM khodatAM devadattane dhana prApta thayuM. tyAra bAda munirAjanA vacanathI te devadatte mithyAtva tyajI dIdhuM ane suzrAvakapaNuM aMgIkRta karyuM. * mATe he zrIpati ! je mahAdurgatinuM kAraNa che te mithyAtvane tuM tyajI de. huM tAro mitra hovAthI tArA hitanI vAta kahuM chuM je pApathI rakSaNa kare, hitamAM joDe, chupAvavA jevI vAta chupAve, guNane pragaTa kare ane ApattimAM paNa taje nahIM te sanmitra che. e pramANe saMtapuruSoe kahyuM che. manuSyane mitramAM je vizvAsa hoya che te vizvAsa mAtAmAM, putramAM, strImAM ke baMdhuvargamAM paNa hoto nathI. vaLI dharmadhane zrIpati zeThane kahyuM ke--''he mitra ! je bhAvI devathI dUra thaI zakatuM nathI te A mithyAtvanA sevanathI kevI rIte dUra thaze ? A vAta kharekhara samajavA jevI che. bhAvimAM je banavAnuM hoya che te bane ja che. juo ! nALiyerInA phaLa pANIthI pUrNa bane che ane hAthIe khAdhelA koThAmAMthI rasamAtra naSTa thaI jAya che. manuSyone karmAnusAre phaLa prApta thAya che, buddhi paNa karmane anusAre che. tethI buddhimAna manuSyo je kArya kare che te bahu vicArIne ja kare che. bhAgye nirNIta karelA mArgamAM je thAya che tene anyathA karavA devo, dAnavoM ke indro paNa samartha thatA nathI mATe he zrIpati ! huM tane bhavitavyatA upara kathAcUDanI vArtA kahuM chuM te dhyAna daIne sAMbhaLa :--
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallava kathAcUDanI kathA * A jambudvIpanA bharatakSetramAM mithilApurI nAmanI nagarI che. tyAM indra jevo raNasAra nAmano rAjA hato. tene zIlavatI nAme rANI hatI. te premALa, haMmezA patine anusaranArI, rUpavatI ane AnaMda ApanAra hatI. kahyuM che ke-"patimAM rakta, suzIlavatI, sarvakAryamAM vicakSaNA, priya bolanArI ane ati rUpavaMtI priyA pUrvanA puNyathI ja prApta thAya che. sukhamAM divaso pasAra karatA te daMpatIne eka vakhata zubha yoge eka mahAna kAMtivALo putra thayo. pitAe tenuM nAma kathAgUDa rAkhyuM. anukrame teNe aneka kaLAo sahita zAstrono abhyAsa karyo. anukrame yuvati jananA manane moha utpanna kare tevuM yauvana pAmyo ane svecchAe krIDA karavA lAgyo. te vakhate magadha dezamAM kuzAgapura pattanamAM zatruo rUpI hastine siMha samAna samakezarI nAme rAjA rAjya karato hato. tene sunaMdA nAme putrI hatI. yuvAvasthAne pAmelI te rUpavaDe strIratnathI paNa vizeSa ane vidyAvijJAnavaDe sarasvatI jevI lAgatI hatI. samakezarI rAjAe kathAgUDa sAthe potAnI putrInA vivAha karavA dUtane mithilApurI mokalyo. dUte tyAM jaIne raNasAra rAjAne vijJapti karI ke- svAmin ! magadha dezanA rAjAne sunaMdA nAme putrI che. te ghaNI suMdara che. tamArA putra kathAgUDa sAthe teno vivAha karavA mATe temaNe mane ahIM mokalyo che. teno svIkAra karo ane kathAgUDane pANigrahaNa karavA mATe mArI sAthe mokalo.' A vinaMtino svIkAra karIne raNasAra rAjAe kathAcUDane keTalAka sainya sahita tenI sAthe mokalyo. mArgamAM kathAgUDa lakSmIpura nagaranI bahAra taMbu nAMkhIne rahyo. te nagaramAM suraketu nAme rAjA rAjya karato hato. te rAjAnA rAjyamAM eka naimittika raheto hato. rAjAe kautukathI naimitikane pUchayuM ke A vivAha thaze ke nahIM ?" pratihArI dvArA kathAcUDanuM vRttAMta jANIne naimitike kahyuM ke-A vivAha jarUra nakkI karelA divase thaze. devo paNa temAM pheraphAra karavA dhAraze to paNa thaI zakaze nahIM." tyAre rAjAe kahyuM ke- naimittika ! jo A vivAha huM na thavA dauM to tame zuM karo ?" tyAre naimitike kahyuM ke-"he rAjan ! huM vadhAre zuM kahuM paNa jo koI A vivAhane pheravI de to mArI jIbhano cheda karavo.' rAjAe nimittiyAnI AvI pratijJA sAMbhaLIne vicAryuM ke-"AnA nimittane koIpaNa prakAranA kUTaprapaMcathI niSphaLa karuM," pachI rAjAe pUrve sAdhelA eka devane yAda karyo. tethI te tarata ja pragaTa thayo ane bolyo ke-"mArA yogya kAma batAvo." rAjAe kahyuM ke-he deva ! tuM sarpa thaIne A kathAgUDa kumArane DaMza de ke jethI teno vivAha aTake ane nimittiyAnuM kahevuM khoTuM thAya tethI huM sAco thAuM." rAjAnI AjJAthI te deva kALarAtri jevA bhayaMkara kRSNasarpanuM rUpa dhAraNa karIne te kumAra pAse gayo ane tene page DaMkha dIdho jhaDapathI prasaratA te viSathI kumAra mUcchita thaI gayo. tethI tenA parivAramAM sarvatra hAhAkAra macI gayo. sarve bhayabhrAMta thaI gayA. bhayathI AkuLavyAkuLa banelA sainiko cAre dizAmAM gADikane zodhavA mATe doDAdoDa karavA lAgyA. ghaNA gAruDiyAo bhegA thayA, temaNe aneka prakAranA maMtrAdi upacAro karyA paNa maNi maMtra auSadhi
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya vagere koIpaNa guNakArI na thayA. sarparUpe thayelA te deve suraketu rAjAnI AjJAthI manuSyanuM rUpa dhAraNa karyuM. khabhe sArI sArI auSadhiono kothaLo rAkhI 'huM eka gADika chuM aneka maMtrAdika jANuM chuM.' ema bolato bolato te raste nIkaLyo A sAMbhaLI kathAcUDanA sevako tene kumAra pAse laI AvyA. teNe kumAranI ceSTA joI tyArapachI sarpaviSane dUra kare tevI aneka prakAranI pratikriyAo karI, paNa kumArane tethI lAbha thayo nahIM. e pramANe teNe daMbhathI nirviSa karavAnA aneka upAyo karyA. paNa tene koI lAbha thayo nahIM. tyArapachI te bolyo ke--'aho ! Ane to kALe, grahaNa karI lIdho che, arthAt A mRtyu pAmyo che, to have ene lIMbaDAnA pAMdaDAthI vIMTIne samudramAM vaheto karI devo joIe, kemake mRtakane rAkhI mUkavAthI zuM phaLa prApta thAya ? devanA AvA vacano sAMbhaLIne sarvasainikomAM hAhAkAra thayo. sahue zokayukta citte tenA kahyA pramANe karI tene samudramAM vaheto mUkI dIdho. teo badhA zokAtura thaIne tyAM ja rahyA. kuzAgrapurathI Avelo dUta paNa dIna banIne duHkhathI ciMtavavA lAgyo ke--'aho ! bhAgyayoge je ciMtavyuM tenA karatAM viparIta thayuM.' have lagnano divasa vyatIta thaI gayA pachI suketu rAjAe nimittiyAne bolAvIne prasannacitte kahyuM-'aho, tame kahelA divase vivAha thayo ke nahI ? arthAt meM tamArA vacano khoTA pADI dIdhA che. tyAre naimittike kahyuM-'he rAjan ! mArA kahevA pramANe te vivAha te be jaNano ja ane te ja vakhate thayo che. tenI pratIti thatI na hoya to tamArA sevakadevane pUcho." rAjAe tarata ja potAnA sevakadevane yAda karyA. te tarata ja pragaTa thayo, tene rAjAe kahyuM ke'teM zuM karyuM ?' deva bolyo ke--'tamArA kahevA pramANe huM sarpa thaIne te kumArane DaMsyo ane tene samudramAM vaheto paNa karI dIdho.' rAjAe naimittiyA sAme joIne kahyuM ke--'sAMbhalo ! A zuM kahe che ? zuM tame kAyama asatya ja bolo cho. tame A lokokita sAcI karI lAge che ke 'pratyakSa kuvAmAM paDelI chatAM kahe che ke vahu to pIyaramAM che. ' naimittike kahyuM ke-rAjan ! satyavAtane asatya karanAra koNa che ? vaLI hAthamAM rahelA kaMkaNane jovA darpaNanI zI jarUra che ? atyAre e daMpatI dUra che tethI jo tamArI tyAM sudhI javAnI zakti hoya to tyAM jaIne athavA tene ahIM lAvIne tenuM svarUpa jANo.' A sAMbhaLI rAjAe devane AjJA karI ke--'te kumAranA mRtakane jyAM hoya tyAMthI ahIM laI Ava.' rAjAnI AjJAthI te deva turata ja kumAra jyAM hato tyAMthI tene patnI sAthe upADIne rAjA pAse laI Avyo. rAjAe tene patnI sahita joyo eTale te bahu ja Azcarya pAmyo, tethI teNe te kumArane pUchyuM ke--'tamArAM lagna zI rIte thayA ? kumAre kahyuM ke-- 'he rAjan ! tame amArI kathA sAMbhaLo. je vakhate ahIMthI mane samudramAM vaheto mUkyo te ja vakhate jharUkhAmAM beThelI kanyAne paNa tyAMthI koI pApIe apaharaNa karIne samudramAM koI dvIpamAM mUkI dIdhI lIMbaDAnA patromAM vIMTAyelo huM samudranA kallolathI athaDAto kUTAto satkarmanA yogathI jyAM te kanyA hatI te dvIpa pAse kinArA para pahoMcyo. te kanyAe mane samudramAMthI bahAra kADhyo ane pachI keTalAka upacAro vaDe svastha karyo. tyAM koI vidyAdhare AvIne amAro vivAha karyo ane pachI tyAMthI amane upADIne koIka deva ahIM tamArI pAse lAvyAM.'
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pallava 17 A badhI hakIkata sAMbhaLIne Azcarya pAmI rAjA vicAravA lAgyA ke-vidhimAM je lakhAyeluM hoya tene bhAgya game tyAMthI meLavIne tatkSaNa Ape che." kahyuM che ke vidhie je nizcita karyuM hoya te daLathI, baLathI, maMtrathI, dhanathI, svajanathI, baMdhuothI, devothI ke manuSyothI paNa aTakAvI zakAtuM nathI. tethI vidhi ja eka sarvathI baLavAnuM che. vidvAna ke mUrkha, subhaTa ke bIkaNa, caMDALa ke Indra, rAjA ke raMka kharekhara vidhinI AjJAmAM koNa nathI? durvidhi te sarvane potAne tAbe kare che.' . tyArapachI suraketu rAjAe nimittajJane puSkaLa dAna ApavA dvArA saMtuSTa karyo. tathA kumAra pAse ati prasannacitte potAnA aparAdhonI kSamA mAMgI. potAnI putrI saubhAgyamaMjarI tenI sAthe paraNAvI ane potAnA sainya sAthe tene mithilApurI mokalyo. kathAgUDa mithilApurI pahoMcyo tyAre raNasAra rAjAe ghaNA ADaMbarathI teno praveza mahotsava karyo ane kuzAgrapatanathI Avela viprane kuzaLa samAcAra ApavA mATe tyAM mokalyo. tyAMnA rAjAe dUtane jamAI sAthe putrIne AmaMtraNa ApavA mATe pAcho mithilApurI mokalyo. kathAgUDa patnI sahita sainya sAthe tyAM gayo. rAmakezarI rAjAe ADaMbarapUrvaka teno vivAha mahotsava karyo ane kanyA vidAya vakhate jamAIne bahumAnapUrvaka ghaNA hAthI, ghoDA, suvarNa, ratna vagere ApIne prasanna karyA. pachI sarva lokone satkArapUrvaka jaNAvIne temaja rAjAnI AjJA meLavIne kathAgUDa sattvara priyA sAthe potAnA nagara tarapha javA nIkaLyo. nIkaLatI vakhate rAjAe potAnI putrIne zikhAmaNa ApI ke-"he vatsa ! tuM sukhamAM ke duHkhamAM haMmezA patine anusaraje. nitya prasanna raheje. sthAna ane mAna ApavAmAM vicakSaNa thaje ane patine prIti utpanna karanArI thaje. AvA lakSaNothI yukta hoya te ja sAcI patnI kahevAya che, je AvA lakSaNathI yukta na hoya te to vRddhAvasthA tulya hoya che. A pramANenI zikSA ApIne rAjA pAcho vaLyo ane daMpati paNa sukhapUrvaka mithilApurI pahoMcyA, tyArapachI te devatAonI jema AnaMdapUrvaka sukha bhoga bhogavavA lAgyA. A kathAgUDanA vivAhanI jema game teTalA vighno Ave to paNa je bhAvI banavAnuM hoya che te to bane ja che ema samajavuM. pachI kathAcUDe gurunI pAsethI dharma sAMbhaLIne zrAvakanA vrato aMgIkAra karyA ane te niSkapaTapaNe zuddha citte pAlana karyA. temaja ati duSkara tapa karyo ane pApano nAza karanAra samakita niraticArapaNe pALyuM. A pramANe zubhabhAvathI ugra kriyA karatAM gRhasthapaNAmAM ja tene kevaLajJAna utpanna thayuM. kevaLajJAnano mahotsava karavA mATe zakrendra tyAM AvyA. te vakhate zAsanadevIe munino veSa Apyo ane devoe suvarNanuM sahamrapatra kamaLa racyuM. zrIkathAcUDa kevaLIe sabhAsamakSa amRta jevI dezanA ApI ane ghaNA varSo sudhI kevaLapaNe vicarI aMte teo mokSe gayA. iti kathAgUDanI kathA.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH (caMdrayaza ane dharmadattanI kathA cAlu...) manuSyomAM jema cakravartI, devatAomAM indra, pazumAM siMha, vratomAM kSamA, parvatomAM meru jema sarva zreSTha che tema sarva bhavomAM manuSyabhava zreSTha che, Avo zreSTha manuSyabhava ane uttamakuLamAM janma pAmIne paNa prANI jo dharmopArjana karato nathI to bhavAMtaramAM pArakAnuM eThuM bhojana khAIne athavA bhikSA mAMgIne peTa bharanAro thAya che. to kAraNe dharmadhana zrIpatizeThane samajAvIne kahe che ke he zrIpati zeTha ! tame mithyAtvane tajIne samakitano svIkAra karo. zuddhadharmanI ArAdhanA dvArA tamane putranI prApti thaze, jema kuvo khodanAro kramazaH nIce nIce utarato jAya che, tema pApa karanAra jIvo adhogatigAmI thAya che ane mahela bAMdhanAro jema upara upara caDhato jAya che, tema puNyavAnuM jIvo uccagatine prApta kare che. mithyAtvavAsita jIva nizca bhavabhramaNa kare che. tethI tame paNa jo duSkarma upArjana karazo to avazya adhogatimAM jazo. ApaNI saMgati satsaMgati hovAthI te dharmaprAptinuM kAraNa banavI joIe ane ethI ja huM tamane dharmaprApti mATe A badhuM kahI rahyo chuM. kAraNake prANI kusaMgathI pApa kare che ane durgatimAM jAya che. kahyuM che ke "saMgatithI ja prANI satkArya ke duSkArya athavA pApa ke puNya kare che e vAtamAM koI saMdeha nathI. tethI ja duryodhananA snehathI baMdhAyelA gAMgeye goharaNa karyuM hatuM. sajjanonA atyaMta prabhAvathI Thaga paNa tAranAro thAya che. juo jaLamAM nAkhelA paththaroe rAmanA sainyane tAryuM hatuM. mahAtmAnA AzrayathI asat paNa sat thAya che. kharekhara siddharasanA saMvedhathI loha paNa suvarNapaNAne pAme che." guNajJatA, kRtajJatA, amatsarIpaNuM, adInatA, dayA, satya ane gurubhakti e sarva satparuSonA uttama vrato che.' dharmadhana mitranA AvA prakAranA vacano sAMbhaLIne harSita thayelA zrIpati zeThe kahyuM kehe dharmamitra ! tArA tamAma vacano satya che ane AcAravA yogya che, tethI have tame ja kaho ke huM zuM karuM? ane zuM tajI dauM?" dharmadhane kahyuM ke-mithyAtvane tajI do, samakitane aMgIkAra karo. doSarahita devamAM je devapaNAnI buddhi, sadgurumAM je gurupaNAnI buddhi ane zuddha dharmamAM je dharma buddhi te samyakta kahevAya che. adevamAM devabuddhi, agurumAM gurubuddhi ane adharmamAM dharmabuddhi tene mithyAtva kahevAya che. sarvajJa, rAgadveSAdi sarva doSone jItanArA, gailokayapUjita ane yathAsthita dharmane kahenArA zrIarihaMta paramezvara te sudeva che. mahAvratone dhAraNa karanArA,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 dvitIya pallavaH vairyavAnuM, bhikSAmAtrathI AjIvikAnA karanArA, samabhAvamAM rata rahenArA ane dharmanA upadezaka te suguruM che. durgatimAM paDatA prANIne dhArI rAkhe te dharma kahevAya che. te dharma sarvajJa kathita ane saMyamAdi daza prakArano che. indriyadamana, kSamA, ahiMsA, tapa, dAna, zIla, yoga ane vairAgya e dharmanA cihno che. je devo strI, zastra ane mALA vagere rAga, dveSa ane ajJAnanA cihanothI alaMkRta che, doSothI kalaMkita thayelA che, te nigraha, anugraha karavAmAM tatpara devo mukti prApta karAvanAra thatA nathI. sarva vastunA abhilASI, abrahmacArI ane mithyA upadeza karanArA gurupaNAne yogya nathI. kuguru che.) mithyAdaSTioe mAnelo, hiMsAdikathI malina thayelo, je dharma te bhavabhramaNanA kAraNabhUta hovAthI saddharma nathI paNa adharma che. gomedha, naramedha, azvamedha vagere yajJo dvArA prANIono ghAta karanArA yAjJikomAM dharma kyAMthI hoya? kahyuM che ke-ghoDA ane hAthI, loha ane kASTa, paththara ane vastra, strI ane puruSa tathA mUlya vinAnuM pANI ane bahumUlya dharma vacce ghaNuM aMtara hoya che. jema sukRtathI sAmrAjya, caMdrathI jyonjhA, sUryathI divasa, meghathI sukALa, suguruthI dharma, nyAyathI lakSmI, vinayathI suvidyA, dharmathI maMgaLanI paraMparA, samabhAvathI sukha ane amRtathI nirogIpaNuM avazya prApta thAya che. temaja bhavyone bhagavaMte kahela dharmanI ArAdhanAthI avazya mukti prApta thAya che. te kAraNe sukhanA nidhAna svarUpa sarva prakAranA kalyANanA bIja rUpa, saMsArarUpI samudramAM, pravahaNa samAna, bhavya prANIonA eka sucihna svarUpa pAparUpI vRkSane mATe kuThAra tulya, pavitra tIrthomAM pradhAna ane sarva zatrune jItanAra A samakita nAmanA amRtanA tame pAna karo. A pramANe mitranA vacanothI zrIpati zreSThI mithyAtvanA sarva kAraNo tyajIne dayApradhAna jinadharmanuM ArAdhana karavA lAgyA. te pratidina mahAmaMtrano jApa trikALa jinapUjana, baMne saMdhyAe bhAvapUrvaka pratikramaNa kare che. nitya gurumahArAjane vaMdana kare che, sAdhu munirAjane dAna Ape che, parvonuM ArAdhana kare che ane vividha prakAranA tapa tape che. temaja amArInuM pAlana tIrthayAtrA ane dInoddhAra kare che ane mahAzrAvaka jevo te sAta kSetramAM yogya rIte dhanano vyaya kare che. A pramANe akhaMDapaNe dharmakAryo karatAM karatAM te zeThe ane temanI patnIe cha mAsa pasAra karyA. eka divasa rAtre zeThe vicAryuM-dharma karatA mArA cha mAsa vItyA to have mane tenuM zuM phaLa maLaze ? A pramANe jaina dharmanuM ArAdhana karavA chatAM paNa phaLasiddhi dekhAtI nathI to zuM A dharma niSphaLa che ? zreSThInA ATalA vicAramAtramAM zAsanadevatA pragaTa thaIne tene kahe che- zreSThI ! he mUDha ! jItelI bAjI tuM kema hArI rahyo che? samudramAM DUbato tuM hAthamAM AveluM pATIyuM kema choDI de che ? jema vahANa bhAMgI javA chatAM samudramAM paDelo mANasa pATIyuM maLavAthI kinArA tarapha jAya ane pratikULa pavana lAgavAthI te samudra tarapha pachaDAya tema tuM paNa aMtarAya karmarUpI samudrano pAra pAmavA Avyo. teTalAmAM zaMkArUpI pratikULa pavanathI pAcho samudramAM dhakelAya che. zaMkArahita Acarelo dharma ja mahAphaLane ApanAra che ane saMzaya pUrvaka karelo dharma jaLamAM karela rekhAnI jema niSphaLa thAya che. sthaLamAM raheluM jaLa, jaLamAM rahelI rekhA, bhUkhyAnAM moDhAmAM nAkheluM phaLa ane zaMkApUrvaka anuSThAnathI upArjana kareluM puNya sthirapaNAne pAmatAM nathI.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 zrI dharmaspadruma mahAkAvya AraMbhathI dayA nAza pAme che, strInA saMgathI brahmacarya nAza pAme che, parigraha rAkhavAthI saMyama nAza pAme che zaMkAthI samyakta nAza pAme che. aMjanano lepa karavAthI citra nAza pAme che ane svecchAcArI strIthI jema uttamakuLa nAza pAme che tema mokSadAyaka evuM paNa samyakta zaMkAvaDe dUSita thAya che temaja pariNAme nAza paNa pAme che. te zrIpati zeThajema dhanapALe zaMkA karavAthI potAno mahAmUlo manuSya janma phogaTa gumAvyo tema zaMkA vaDe samyakta, dharma ane puNyakArya sarvapaNa niSphaLa thAya che. te dhanapAlanI kathA A pramANe dhanapAlanI kathA * kSitipratiSThita nAmanA nagaramAM dhana nAmano dhanavAnuM vaNipha raheto hato, tene dhanazrI nAme strI hatI ane dhanapALa nAmano putra hato. bAlyAvasthAmAM ja tenI mAtA maraNa pAmI. bALakane mAtAnuM maraNa mahAduHkhanuM kAraNa thAya che." kahyuM che ke-bAlyAvasthAmAM mAtAnuM maraNa, yauvAnAvasthAmAM strInuM maraNa ane vRddhAvasthAmAM putranuM maraNa-A traNa dukha karatAM vizeSa koI duHkha nathI. dhanapALane joIne dhanazeTha vicAra che ke-mAtA vinA A bALakano uchera koNa karaze ? mATe A bALakanuM lAlana pAlana karavA mATe bIjI strI paraNavAnI jarUra che.' Ama vicArIne teNe ghaNuM dhana ApIne dhanazrI nAmanI suMdara strI sAthe lagna karyA. kAraNa ke strI vinAnuM gRha te gRha nathI kahevAtuM paraMtu gRhiNI ja gRha kahevAya che, gRhiNI vinAnuM ghara araNya samAna che." anukrame tene viSayanA prathama phaLa tarIke putra thayo. te putrane joIne zeTha bahu rAjI thayA. navI AvelI dhanazrI sapatnInA putra dhanapALane paNa potAnA putravat ja mAnatI hatI. pachI baMne putro nizALe bhaNavA mATe sAthe javA lAgyA. dhanazrI te baMnene puSTi mATe marI, nAkheluM dUdha pIvA mokalatI hatI. dhanazrIno putra dhanadeva to te dUdha niHzaMkapaNe pI jato hato kAraNa ke dUdha vinA abhyAsa sArI rIte kema thaI zake ? dhanapALa te dUdhamAM tenI oramAna mAtAe mAkhIo nAMkhI che evI zaMkA karato ane "jo A dUdha nahIM pIuM to mane mAra paDaze.' evA bhayathI te dararoja dUdha pIto hato paraMtu "A mArI vimAtA mAruM hita ciMtavanArI kyAMthI hoya?' e pramANe khoTI ciMtavanAthI te dinapratidina kSINa thavA lAgyo, ene pariNAme tene jIvitavyano ghAta karanAra valthalI nAme vyAdhi thaI. tenA pitAe tene vaidyane batAvyo, ghaNuM dravya ApIne tenuM auSadha karAvyuM, paNa dhanapALe potAnA manano vicAra vaidyane kahyo nahI ane tethI vyAdhi vadhavA lAgI kharekhara buddhi karmAnusArI ja hoya che. aMte valgalIvAyunI vyAdhithI kSaya thato te mRtyu pAmyo. zaMkArUpa mahArogathI pIDAto prANI sarva duHkhono bhAjana bane che. nAno putra dhanadeva niHzaMkapaNe dUdha pIvAthI sukhapUrvaka abhyAsa karIne vRddhi pAmyo. pariNAme te gharano svAmI thayo. "zaMkAvaDe jema dhanapALa A lokanA sukhathI bhraSTa thayo tema buddhimAnuM puruSa paNa zaMkA karavAthI mukti ApanAra samakitathI bhraSTa thAya che. A dhanahIna manuSya paNa jo samyaktathI yukta hoya to te dhanIka ja che, kemake paudgalika dhana to eka bhavamAM ja sukha ApanAruM che jyAre samakitarUpI dhana to bhavobhavamAM anaMtA sukhane ApanAruM che..
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 21 ATaluM kahIne zAsanadevatAe zrIpati zreSThIne jaNAvyuM ke--'he zrIpati ! jema jAtivaMta ratna temaja zreSTha motI paNa rekhAothI lAMchita thAya to alpa mUlyavALuM thaI jAya che tema tame paNa zaMkA ka2vAthI dharmane dUSita karyo che tenuM phaLa kahuM chuM te sAMbhaLo--jaina dharmanA prabhAvathI joke tamane putranI prApti thaze paraMtu zaMkA karavAthI tame putra saMbaMdhI sukhane bhogavI zakazo nahi." devInI AvI vANI sAMbhaLIne zrIpati zeTha bolyA ke--''he devI ! bhUkhyA rahevA karatAM to rAba pIvI te paNa sArI e rIte lokokti che. varasAdanA taddana abhAva karatAM varasAdanA chAMTA paDe te paNa sArA, te paNa tApane haranAra thAya che vaMdhyApaNAthI thatI kadarthanA karatAM AvA putranI prApti thAya e vadhAre zreyaskara che. zeThanI AvA prakAranI icchA jANIne devI tene putra thavArUpa varadAna ApIne adRzya thaI gaI, prabhAte zeThe harSa sahita sarva hakIkata jaNAvatAM potAnI patnIne kahyuM ke--'he suMdarI ! rAtre zAsanadevIe kahyuM ke tane putra thaze.' A pramANe sAMbhaLIne zeThANI bolyA ke--'he svAmin ! meM paNa Aje rAtre svapnamAM ApaNA gharamAM rahelo phaLayukta pUrNakuMbha joyo che. A svapnane anusAre ApaNe tyAM putranI prApti jarUra thaze.' ema vicArIne te baMne bahu harSita thayA ane paraspara te saMbaMdhI AnaMdavArtA karavA lAgyA. te ja rAtrie koI uttama jIva svargathI avIne zrImatinI kukSimAM utpanna thayo. te kAraNathI tene sArA sArA dohalA thavA lAgyA. anukrame nava mahInA ne sADA ATha divasa pUrNa thayAM tyAre jemaM pUrva dizA sUryane janma Ape tema zrImatie uttama putrane janma Apyo. putrajanmanI jANa thatAM zrIpatizeThanA kuTuMbIoe AvIne zeThane vadhAmaNI ApI. zeThe ghaNA utsavapUrvaka putrano janmotsava karyo ane amArI ghoSaNA karAvI. tyArapachI pahele divase balIkarma vagere, trIje divase caMdra-sUryanuM darzana, SaSThIne divase vidhipUrvaka SaSThI jAgaraNa karyuM. 'A putra dharmathI prApta thayo che.' ema vicArI tenuM nAma dharmadatta rAkhavAmAM AvyuM. te 'pitAnA manoratha sAthe dina pratidina vRddhi pAmavA lAgyo. koI vakhata khoLAmAM, koI vakhata skaMdha upara, koI vakhata eka bIjAnA hAthamAM pharato ane lAlanapAlana karAto te bALaka anukrame cha varSano thayo. tyArapachI sAta varSano thayo eTale tenA pitAe tene mahotsavapUrvaka nizALe bhaNavA mUkyo. kAraNake rUpavAn manuSya paNa jo vidyA vinAnA hoya to tenI kyAMya gaNanA nathI. jema AvaLanA phUlo rUpavALAM hoya che paNa gaMdha vinAnA hovAthI upayogamAM levAtAM nathI tema vidyAhIna manuSyanuM kuLa vizALa paNa hoya to zA kAmanuM ? kemake lokomAM vidyAvaMta ja pUjAya che ane nirvigha (abhaNa) mANasa parAbhava pAme che. kahyuM che ke--'ajAta- nahIM janmelo, mRta ane mUrkha--e traNa prakAranA putromAM prathamanA be prakAranA sArA, kemake te thoDo samaya ja duHkha Ape che ane trIjA prakArano mUrkha putra to jAvajjIva duHkha Ape che. vidyA manuSyone yaza ApanArI che, vidyA kalyANa karanArI che ane samyak prakAre ArAdhelI vidyA devanI jema vAMchitane ApanArI che. rAjA karatAM paNa vidvAn vizeSa gaNAya, kemake rAjA to potAnA dezamAM ja pUjAya che jyAre vidvAn to sarvatra pUjAya che. ajIrNAvasthAmAM kareluM bhojana jema viSatulya che. daridrIne pArakI paMcAta viSatulya che ane vRddhane strI viSatulya che tema abhyAsa karyA vinAnuM zAstra viSatulya che vidyA bhaNavAnI vaya gayA pachI paNa sujJajanoe vidyA meLavavA yatna karavo, kAraNake te dvArA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya A bhavamAM kadAca phaLa prApta na thAya to paNa anya bhavamAM vidyA prApti sulabha to thAya ja che. zubha jijJAsAvALA manuSyoe devatAnA ArAdhanamAM, dAnamAM, vidyAbhyAsamAM, sArA auSadhamAM ane kSamA karavAmAM sadaiva yatna karavo. dhanahIna prANI hIna kahevAto nathI kemake saMpatti caMcaLa hovAthI te sthira rahetI nathI, paNa vidyAhIna hoya te to hina ja kahevAya che. vidyA meLavanAra manuSyane peTa bharavAnI ciMtA karavI paDatI nathI. kemake rAmanuM nAma bolato popaTa paNa coka, bajAramAM cokhAnuM bhojana pAme che. jyAM vidyAnI prApti nathI, jyAM dhananI prApti nathI ane jyAM AtmasukhanI prApti nathI te sthAnamAM eka divasa paNa rahevuM yogya nathI. jema dhIme dhIme paDatA pANInA biMduothI paNa anukrame ghaDo pUrNa bharAI jAya che, tema krame karIne paNa dharma, dhana ane sarva prakAranI vidyAnI prApti thAya che. pAMDityamAM, zilpamAM, sarva kaLAomAM ane dharma, artha, kAma ane mokSarUpa cAra puruSArthamAM manuSya kramekrame kuzaLa thAya che. paMDitomAM badhA guNa hoya che ane mUrkhamAM badhA doSo hoya che, tethI hajAra mUrkha karatAM eka prAjJa zreSTha che. duraMta parvatomAM vanacaronI sAthe pharavuM sAruM paNa sureMdranA bhuvanamAM paNa mUrkhanI sAthe rahevuM sAruM nahIM. sAkSAt bepagA pazu jevA mUrkhane tajI devo. kAraNake te kaMTakanI jema vAkyarUpa adazya zalyavaDe anya manuSyane vadhe che. mUrkha ziSyane samajAvatAM, duSTa strInuM bharaNapoSaNa karatAM ane zatru sAthe ekatra vasavAthI paMDita paNa duHkhI thAya che. mUrkhA paMDitono dveSa kare che, vezyA kulIna- strIono dveSa kare che ane durbhAgIo saubhAgyavALAono dveSa kare che. sujJa puruSane dhanadhAnyanA saMgrahamAM, vidyA meLavavAmAM ane AhAra temaja vyavahAramAM sadA udyamavaMta rahevuM joIe kAraNake- ALasune vidyAnI prApti kyAMthI thAya, vidyAvinAnA abhaNane dhananI prApti kyAMthI thAya, nirdhanane mitro kayAMthI hoya ane mitro vagaranAne baLa kyAMthI hoya? vaLI ALasune mAne kyAMthI maLe, mAnavinAne yaza kayAMthI maLe, yazavinAnuM apayazavALuM jIvana jIvavA karatAM maraNa zreyaskara che. tethI vidyA meLavavI te zreSTha che. vidyA prApta thatA sarva kArya siddha thAya che. vidyAnA pratApathI guru paNa zukra jevo thAya che. parAjita thayelA vRSabhano garava nirarthaka che. vasaMtaRtu gayA pachI koyalanA TahukAra nirarthaka che ane kAyara manuSyoe zastro dhAraNa karavuM te nirarthaka che. te pramANe nirakSara manuSyanuM jIvana nirarthaka che. gurudevano vinaya karavAthI, dhana ApavAthI ane badalAmAM bIjI vidyA bhaNavAthI-ema traNa prakArathI vidyA prApta thAya che. te sivAya vidyAprApti no cotho upAya nathI. mUrkha vyakti yukta, tathya, satya ane sajjanane priya vacana bolI zakato nathI te to mAtra tenI jIllAnI khaNaja maTADavA mATe ja bole che. viSamAMthI jema amRta grahaNa karavuM. amedhya(viNa)mAMthI jema kaMcana grahaNa karavuM, dukuLamAMthI paNa jema uttama strI grahaNa karavI tema nIca pAsethI paNa zreSTha vidyA hoya to te grahaNa karavI. svastrImAM, bhojanamAM ane dhana meLavavAmAM e traNa bAbatamAM saMtoSa rAkhavo joIe jyAre dAna, adhyayana ane tapa e traNa bAbatamAM kayAreya saMtoSa na karavo. caturdazI, amAvasyA, pUnama, AThama e divasoe temaja sUtaka hoya tyAre ane sUrya caMdranA prahaNa vakhate abhyAsa na karavo. (navuM bhaNavuM nahi) , ahIM dharmadatte jANe pUrve abhyAsa karela hoya tema alpa kALamAM ja sarva vidyA grahaNa karI. kahyuM che ke-bahotera kaLAmAM kuzaLa hoya ane paMDita gaNAto hoya tevo puruSa paNa jo
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 23 dharmakathA jANato na hoya to te apaMDita ja che. tene paMDita na gaNavo, paNa mUrkha gaNavo. pachI dharmadatta be kALa pratikramaNa, trikALa jinapUjana vagere pitAthI paNa adhika dharmakriyAo karavA lAgyo. te navA navA paccakkhANa karavA lAgyo tathA acitta jaLa pIvA lAgyo. bALaka hovA chatAM ane gRhastha hovA chatAM paNa te munivat dharmakriyA karavA lAgyo. anukrame strImanane moha pamADe tevA yauvanane te pAmyo ane mAtApitAe mahotsavapUrvaka koI zeThanI putrI sAthe tene paraNAvyo. lagnagraMthithI joDAyAM pachI paNa te hAthamAMthI pustaka choDato nahoto, zAsrarasamAM ja nimagna raheto hato. jeNe bAlyAvasthAmAM sArI rIte abhyAsa karyo hoya che tenuM mana yauvanAvasthAmAM paNa temAM ja AnaMda pAme che. te samaye koI nagaramAM jinadatta nAme eka zrAvaka raheto hato. te azvAdi pazuo rAkhato ja nahoto ke jethI saMbhALa rAkhavI paDe. eka vakhate te nagaranA rAjAne koIke eka jAtivaMta azvanI bheTa ApI. lakSaNavaMtA azvane joIne rAjA bahu khuza thayo. tethI azvanuM rakSaNa karavA mATe ekamAtra jinadatta vizvAsapAtra jaNAtA rAjAe te azva jinadattane soMpIne tenI saMbhALa rAkhavA sUcavyuM. azva rakSaNa aMge rAjAe karelI aneka prakAranI sUcanAone lakSyamAM rAkhIne jinadatta ghare AvI vicAravA lAgyo ke "are ! A saMtApa mane kayA karmathI prApta thayo ? kAraNa ke pazupAlana saMbaMdhI kriyA mArA jevAne parama duHkhadAyI che. A bAbatamAM mArAthI putra, mitra, bhAryA vagere koIno vizvAsa karI zakAze nahI ane tenuM ghaNA prayatnathI rakSaNa karavuM paDaze. kAraNake rAjakArya ati duSkara che." A pramANe vicArIne teNe te azvane guptasthAnamAM rAkhyo. tenI zuzruSA te pote ja karavA lAgyo ane tene pANI pIvaDAvavA paNa pote ja laI javA lAgyo. pANI pIvaDAvavA sarovare jatAM mArgamAM eka jinamaMdira AvatuM hatuM jinadatta da22oja tyAM ghoDA pAse traNa pradakSiNA apAvI prabhune vaMdana karAvI pachI pANI pIvaDAvavA laI jato hato ane pAchAM vaLatAM paNa pAchI jinamaMdiranI traNa pradakSiNA apAvI prabhune vaMdana karAvI ghare lAvato hato. A pramANe nitya karavAthI te azva sarovara, jinamaMdira ane . jinadattanuM ghara e traNa sthaLathI paricita thayo tethI uttama azva anyanI preraNAthI paNa anya mArge gamana karato na hato. tenA jAtivaMtapaNAthI rAjAe ghaNA rAjAone jItI lIdhA. tenA vairI rAjAo paikI eke 'A azva prabhAvavALo che ane tenA prabhAvathI e rAjA saune jIte che.' evuM jANyuM. tethI teNe te ghoDAnuM haraNa karavA koI heraka (jAsusa)ne tyAM mokalyo. na te kapaTI zrAvaka thaIne jyAM azva rAkhelo hato te jinadattanA gRhe gayo. jinadatte tene zrAvaka jANIne tenI ghaNI AgatAsvAgatA karI. kapaTIzrAvarka paNa bAhya raMga dekhADI jinadattane vizvAsa pamADyo. jinadatte paNa prItipUrvaka tenI sAthe ghaNI vArtA karI. te mAyAvIe puNyakArI aneka navI navI vArtAo karI. jinadatte bhadrakapaNAthI tenA cittane oLakhyuM nahIM. "vidyAno daMbha kSaNamAtra ja rahe che dAnano daMbha traNa divasa rahe che. rasano daMbha cha mAsa sudhI rahe che, paraMtu dharmano daMbha to atyaMta dustara che, te to samajavo bahu muzkela che." tevA sajjanathI zuM, ke je rAkha jevA che. zaMkha uparathI ujjavaLa hoya che paNa aMtaramAM te bahu ja vakra-vaLadAra hoya
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrI dharmavpadruma mahAkAvya che. eka kavi kahe che : ''dravyane pAmIne koNa garvita thatuM nathI ? kayA viSayInI Apattio nAza pAme che ? strIoe konA manane khaMDita karyuM nathI ? rAjAne koNa kAyama prItipAtra rahe che ? kALane gocara koNa nathI ? kayo arthI gaurava pAme che ? ane kayo puruSa durjananI jALamAM phasAyA chatAM kSemakuzaLa bahAra nIkaLyo che ?" eka vakhata teno koI mitra potAne tyAM vivAhaprasaMga hovAthI jinadattane AmaMtraNa ApavA bahAragAmathI tyAM Avyo. mitranA ati AgrahathI jinadatte te dharmabaMdhu jevA jaNAtA kapaTIzrAvakane potAno azva soMpIne te mitra sAthe gayo. bilADIne jALavavA mATe ApelA dUdhanI jema potAne soMpAyela azvarakSaNathI kapaTIzrAvaka manamAM bahu ja khuza thayo jinadatte potAnA gharamAM azvanI bhalAmaNa potAnA putra ke patnI koIne paNa karI nahotI, tethI kapaTIzravAka ja tenI sArasaMbhALa karato hato. pachI rAtre ghora aMdhakAramAM te pApAtmA kapaTI zrAvaka azva upara caDhIne ekadama jinadattanA gharamAMthI bahAra nIkaLyo. kapaTI zrAvake azvane bIje mArge laI javA ghaNA prayatno karyA paraMtu azva jinadatte zikSA ApelA mArga sivAya bIje mArge cAlyo nahIM. te to jinaprasAda ane sarovare jaIne pAcho ghara tarapha Avyo. te kapaTIe tene cAbukavaDe ghaNo mAryo chatAM te azva to sarovara sudhI jaIne ghare pAcho Avato. ema ghaNA AMTA mAratAM rAta pUrI thaI gaI. sUryodaye te mAyAvI ghoDAne mUkIne cAlyo gayo. jinadatta azva rakSaNanI ciMtAthI mitrane tyAM vadhAre na rokAtAM bIje divase ghare Avyo. ghare AvIne ghoDA tarapha najara karatAM azvane ghaNo zramita thaI gayelo joIne tenI hakIkata pUchI AkhI rAtrIno vRtAMta jANIne jinadatte te vAta rAjAne karI. jema A azva ekamArgI ja rahyo tema dharmadatta paNa niraMtara zAstrAbhyAsamAM ja rakta raheto hato. ekavakhata zeThANIe potAnA pati zrIpati zeThane kahyuM ke--''A dharmadatta sarva zAstrajJa hovA chatAM mUrkha jevo jaNAya che kAraNake kAvya racavA chatAM, saMskRta bolavA chatAM, sarva kaLAomAM pravINa thavA chatAM je yathAnurUpa lokasthitine jANato nathI tene mUrkhAomAM ziromaNI ja kahevAya che. manuSya jyAM sudhI lokamArgane jANato nathI tyAM sudhI te zRMgapuccha vinAno pazu ja kahevAya che. jema cAra vedane jANanAro vipra paNa anya zAstromAM zrama karyA vinA pazusamAna kahevAya che tema vyavahArane jANyA vinA manuSya paNa pazusamAna lAge che. keTalAka apaThita paMDita hoya che, keTalAka paThita paMDita hoya che, keTalAka apaThita mUrkha hoya che ane keTalAka paThita mUrkha hoya che. vaLI manuSya atyaMta saraLa na thavuM joIe. kharekhara ! vanaspatimAM je saraLa ne sIdhI hoya che te chedAya che ane vAMkAcukA jhADa che tene koI chedI zakatA nathI. atyaMta mugdha na thavuM, atyaMta kaThina paNa na thavuM, ati ucca na thavuM, ati nIcA paNa na thavuM, ekAMta ramya na thavuM paNa madhyastha rahevuM, madhyastha rahevAmAM ja salAmatI che. vyavahAranAM jJAna vagara mAtra niravagha vidyAthI paNa kAryasiddhi thatI nathI. A hakIkata upara cAra rAjakumAranuM dRSTAMta che te A pramANe--
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 25 cAra rAjakumAranuM dRSTAMta * pUrve caMdrapura nagaramAM caMdrajit nAme rAjA rAjya karato hato. tene caMdrAnanA nAme rANI hatI ane buddhisAgara nAme maMtrI hato. koIke AvIne rAjAne kahyuM ke--vidvAn manuSya ja zreSTha che. tyAre maMtrIe kahyuM ke--"nA ! je vyavahAra jANato nathI te paMDita hovA chatAM mUrkha che. A vAtanI parIkSA karavA mATe rAjAe suMdara ane kuzaLa evA potAnA cAra rAjaputrone bhoMyarAmAM rAkhIne paMDitane soMpyA. bhaNAvavA rAkhelA paMDita cAre jaNane vyAkaraNa, pramANazAstra, jyotiSa ane vaidyaka--ema eka eka zAstramAM pravINa karIne rAjAne soMpyA rAjAe te paMDitane ghaNuM dhana ApIne visarjana karyA anukrame cAre putro vIza varSanA thayA tyAre rAjAe putrone potAnI pAse besADIne keTalAka prazno pUchyA, paMDita thayelA putro saMskRta bhASAmAM uttara ApavA lAgyA. te sAMbhaLI rAjAe pradhAnane kahyuM ke-'juo ! A kevA paMDita thayA che ? maMtrI bolyo ke--e kharekharA paThitamUrkhe che,' rAjAe kahyuM ke--tame kayA kAraNathI Amane paThita mUrkha kaho cho ?' maMtrIe kahyuM ke--mAtra popaTanI jema bhaNyA che. teo lokAcAra bilakula jANatA nathI. potAnI vAtanI khAtarI karAvavA pradhAne rAjAne putro sahita potAne tyAM jamavAnuM bahumAnapUrvaka AgrahathI AmaMtraNa karyuM. maMtrInA AgrahathI rAjAe nimaMtraNane svIkAryuM ane bhojanArthe maMtrInA ghare padhAryA. pAMca prakAranA pakavAnna ane phaLaphUla vagere pIrasyuM. temAM ghaNA chidravALA pakavAnnane joIne rAjaputro aMdaro aMdara bolavA lAgyA 'A bahu chidravALuM ne catuSkoNavALuM bahu bhayAvaha gaNAya che te zuM che ? ame to AmAM kAMI jANatA nathI. tethI A bAbatamAM zuM kahevuM ? A pramANe kahI jyAre te cAre putro UbhA thaI gayA ane bolyA ke--jyAM ghaNA chidro hoya tyAM paMDitoe kSaNavAra paNa UbhuM na rahevuM:' kahyuM che ke-- chidreSvanarthA bahulA bhavanti, tattyAjyaM sthAnakaM tataH / A pramANe kahIne bhojananA bhAjanane tajIne te cAre jaNA tyAMthI cAlyA maMtrIzvare rAjAne IzArAthI jaNAvyuM ke ''A rAjaputro vedaza vipranI jema lokasthitine jANatA nathI." have emanI pAchaLa mANasa mokalIne tenI caryA jANavAnI jarUra che.' ema kahIne maMtrIe temanI pAchaLa eka mANasane mokalyo. rAjaputro AgaLa cAlatAM rAjadvAre pahoMcyA. teTalAmAM tyAM AnaMda karato gadheDo Ubhelo joyo. teoe paraspara pUchyuM ke-'A pAMcamo baMdhu koNa che ?' ema kahIne zAstranA pramANathI baMdhubuddhie teoe tenI upara hAtha pheravyo. teo bolyA ke--AturapaNAmAM, kaSTaprAptimAM durbhikSamAM, zatru sAthenA vigrahamAM, rAjadvAre ane smazAne je sAthe rahe te ja kharo bAMdhava samajavo.' Ama zAstramAM kahyuM che. A rAjadvAre ubhelo che tethI te bAMdhava gaNavA yogya che. Ama vicArI tene sAthe laIne teo AgaLa cAlyA. tevAmAM vegathI utAvaLuM cAlatuM eka UMTa temanI najare paDyuM. te joIne eka kumAre bIjAne pUchyuM ke-- 'A koNa jAya che ?' tyAre pahelo bolyo--'huM jANato nathI. paNa dharmasya tvaritA pati: ema jANyuM che, mATe A sAkSAt dharma hovo joIe. kahyuM che ke--"citta caMcaLa che, vitta caMcaLa che ane yauvana paNa caMcaLa che. mATe pAtra tarapha hAtha pasAra arthAt pAtrane dAna Apa kAraNake dharmanI
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya gati utAvaLI hoya che. bIjA sarva kAryomAM svairya karavAnuM nyAyavAn paMDito kahe che ane tene ja prazaMse che. paNa bahu aMtarAyanAM saMbhavavALA dharmanI to teo paNa tvarita gati kahe che. 'A pramANe vicArIne sau bolyA ke, 'hA, hA ! barAbara oLakhyo. A tvaritagAmI dharma ja che.' ema nizcaya karIne teo bolyA ke he dharma ! tuM mahAbhAgyathI amane prApta thayela che. tuM vAMchitane ApanAra che.' teoe vicAryuM ke--'kanyAne sArA kuLamAM joDavI, putrane vidyAbhyAsamAM joDavo, zatrune kaSTamAM joDI devo ane iSTane dharmamAM joDI devo Ama zAstramAM kahyuM che mATe ApaNA iSTa A rAsabhane A dharma (UMTa)nI sAthe joDI devo yogya che.' pachI e pramANe uMTa sAthe 2Asabhane bAMdhI baMnene laIne teo rAjamArge cAlyA. AvI rIte jatA temane jovA mATe loko bhegA thayA ane paraspara kahevA lAgyA ke--'he loko ! A vagara paisAnuM nATaka juo, juo, A rAjaputronuM dakSatva pragaTa dekhAya che.' A pramANe teo hAsyAspada thavAthI rAjAe paNa teono tiraskAra karyo ane kahyuM ke--'are mUrkhAo ! tamAre mArA nagaramAM ja na rahevuM.' pradhAnanA kahevAthI rAjAe temane besavA mATe be vRSabha joDelo eka jIrNa ratha Apyo. te rathamAM besIne teo eka dizAmAM cAlyA. AgaLa cAlatAM eka nagaranI pAsenA vanamAM teo AvyA. bhojanane avasare eka jaNa rAMdhavA beTho. eka zAka levA gayo. eka ghI levA gayo ane eka baLadane carAvavA gayo. cAre jaNA potapotAnA kAmamAM lAgyA. cUle mUkelA pAtramAM kalakala zabda thavA mAMDyo. te sAMbhaLI rAMdhavA beThelA vyAkaraNa zAstrI kumAre vicAryuM ke--Avo zabda lakSaNazAstramAM Avato nathI. A mithyA zabda bole che tethI tene zikSA ApuM.' Ama vicArIne teNe daMDo mArI culA uparanA pAtrane zikSA karI. tethI te pAtra bhAMgI gayuM ane zabda baMdha thayo. eTale te bolyo ke--joyuM zikSA maLavAthI mithyA zabda bolato baMdha thaI gayo.' Ama bolIne te mUrkha nirAMte sUto. bIjo je kumAra zAka levA gayo hato te dareka zAka vAta, pitta ane kaphAdi karanAra jANIne sarva rogane haranAra lIMbaDAnuM zAka laIne vanamAM Avyo. trIjo ghI levA gayelo tarkazAstra jANanAra kumAra thI laIne AvatAM vicAravA lAgyo ke pAtrAdhAre dhRtaM tni vA dhRtAdhAre pAtra 'pAtrane AdhAre ghI che ke ghI ne AdhAre pAtra che ?' eno nirNaya karavA pAtrane uMdhuM vALatAM ghI DhoLAI gayuM. eTale te bolyo ke--bhale ghI DhoLAI gayuM paNa eka saMdeha to bhAMgyo.' Ama kaheto khAlI pAtra laIne te vanamAM Avyo. baLadane cAravA laI gayela kumAra pAsethI cora te baLado laI gayA, chatAM te mUrkha jyotiSI hovAthI vRkSanI chAyAmAM besIne lagna kuMDaLI AlekhI lagnanA bhAva vicAravA lAgyo ke--'sthira lagnamAM ane sthira aMzamAM caMdramA paNa sthira hoya che, tevA yogamAM A kArya banyuM che, tethI baLado svayameva pAchA AvavA joIe." Ama vicArIne teNe baLadone pAchA vALavAno prayatna karyo nahIM. anukrame bhegA thayA paNa bhUkhyA hovAthI dIna banIne gAmamAM AvyA ane Ama tema pharatAM somazreSThInI dukAne AvyA. zreSThIe temane khabara pUchI bhUkhyA hovAthI ghare laI jaIne jamADyAM ane savAre te cArene juduM juduM kAma soMpyuM. eka kumArane ghIthI bhareluM pAtra veMcavA ApyuM ane kahyuM ke-'mArge sAvadhAna thaIne jaje,
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 27 kAraNake corano bhaya che." kumAra te pAtra upADIne utAvaLathI cAlavA lAgyo. pachI ardha mArge te pAtra mUkIne vizrAMti levA beTho ane bolyo ke, "are ! ahIM koI cora hoya to mArI sAme Avo." Ama kahIne pAtranuM DhAMkaNuM kholI pAtranI aMdara jovA lAgyo. ghInI aMdara paDeluM potAnuM pratibiMba joIne te bolyo ke, "zeThe kahyuM te vAta sAcI che. A pAtranI aMdara ja cora chupAIne beTho che. tethI have ene zikSA ApuM." Ama vicArI teNe pAtra para prahAra karyo ne corane kADhavA mATe pAtra uMdhuM karyuM. tethI badhuM ghI DhoLAI gayuM. pachI teNe pAtramAM joyuM to kaMI paNa dekhAyuM nahIM tethI AnaMda pAmato te bolyo ke, "meM A bahu suMdara kArya karyuM, ghI to bhale gayuM paNa cora to temAMthI nIkaLI gayo." "putra' gayo to gayo paNa vahuno aMboDo to kAyama rahyo." e pramANe mUrkha prAyogya vicAra karato khAlI pAtra laIne te zeThanI pAse javA pAcho vaLyo. bIjA be kumAro gADuM laIne vanamAM lAkaDA levA gayA. mArgamAM rathano citkAra zabda sAMbhaLIne te vicAravA lAgyA ke, "A ratha raDe che tethI tene koI roga thayo hoya evuM jaNAya che." pachI te baMne nIce utaryA ane gADuM UbhuM rAkhyuM gADAno avAja baMdha thayelo jANIne teoe vicAryuM ke "A gADuM marI gayuM lAge che tethI ja have te kaMIpaNa bolatuM nathI." A pramANe vicArI gADAnA agnisaMskAra karIne te baMne kumAro snAna karavA nadI kinAre gayA. te vakhate ghI vecavA gayelo kumAra paNa tRSAta thavAthI khAlI pAtra laIne pANI pIvA tyAM Avyo. traNe tyAM bhegA maLyA. nadInA pANImAM bahAra AvIne teo kaMIka vicAra karIne aMdaroaMdara kahevA lAgyA ke, "paMDitoe nadIno vizvAsa karavo na joIe. kahyuM che ke nadIno, nakhavALA prANIono, zRMgavALA prANIono, zastravALA manuSyono temaja strIno ane rAjakuLano vizvAsa na karavo. tyArapachI mUDhapaNAthI eka bIjAne gaNavA lAgyA. paraMtu potAnA vinA anyane ja gaNatA hovAthI be jaNanI, gaNanA thatI tethI teo vicAravA lAgyA ke ApaNe traNa hatA, temAMthI be thaI gayA tethI jarUra A nadI ApaNA eka bhAIne kheMcI gaI che. A prakAranI khoTI kalpanAthI traNe raDavA lAgyA. teone A pramANe raDatA joIne tyAMthI pasAra thatAM eka govALe temane kahyuM ke tamAruM zuM khovAI gayuM che? jethI tame ATalA badhA raDo cho?" govALane javAba ApatA teoe kahyuM ke, "amAro bhAI khovAyo che tethI ame sahu raDIe chIe." govALe pUchayuM ke "tame keTalA bhAI hatA ?" teo bolyA ke-"ame traNa bhAIo hatA." eTale govALoe kahyuM ke-"tame traNa to cho." tyAre teo tene page lAgIne bolyA ke--aho ! tuM to amAro parama upakArI che, tethI te narottama ! amArA trIjA bhAIne tuM batAva." govALe te traNene eka lAInamAM besADIne gaNI batAvyA, to traNa hatA, eTale teo harSita thaIne somazeThanA ghara tarapha cAlyA. have cothAnuM zuM thayuM te sAMbhaLo - somazreSThInA gharamAM tenI vRddha dAdI hatI, te bezuddha hatI. zleSma ane lALathI tenuM moDhuM vyApta rahetuM hatuM ane jarAvasthAthI pIDita hatI. kahyuM che ke-zarIra saMkoca pAme che, gati zithila bane che, dAMta paDI jAya che. daSTi bhraSTa thAya che rUpa nAza pAme che, moDhAmAMthI lALa jhare che, bAMdhavo vAta paNa sAMbhaLatA nathI, strI cAkarI karatI nathI ane putro paNa avajJA kare che, kharekhara jarA-ghaDapaNa kaSTakArI che. jarAthI parAbhava pAmelA manuSyanA jIvanane dhikkAra che. vaLI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI dharmaspadruma mahAkAvya jarAvasthAmAM mukha dAMta vinAnuM thAya che, vANI aspaSTa hoya che, cAlavAnI zakti ane indriyo nAza thAya che, tethI jarA bIjI bAlyAvasthA jevI che. somazreSThIe cothA kumArane A vRddhA para AvatI mAkhI vagerene uDADavA ane pANI vagere pAvA mATe tenI cAkarImAM rAkhyo. te vRddhA sutI hatI tyAre tenA mukha upara besatI mAkhIone uDADatAM te bolato hato ke- huM tamane spaSTa kahuM chuM ke tamAre ahIM na AvavuM." A pramANe vAraMvAra kahevA chatAM mAkhIo to vikaLa hovAthI tyAM AvatI hatI. eTale teNe tene uDADIne kahyuM ke-"have huM tamane chellI vakhata kahuM chuM ke tame ahIM Avazo nahIM, nahIM to have mAre tamane zikSA karavI paDaze, pachI mane doSa Apazo nahIM "A pramANe kahevA chatAM mAkhIo to aTakI nahIM eTale teNe moTuM sAMbeluM upADyuM tethI mAkhI uDI gaI ane sAheluM DozInA moDhA upara paDyuM. tethI DozI mRtyu pAmI gaI. sAMbelAno avAja sAMbhaLIne zeTha tyAM doDI AvyA ane vRddhAnI A sthiti joIne pelA kumArane kahyuM ke-re mahAduSTa ! A zuM karyuM? mArI mAtAne mArI nAMkhI !" te bolyo ke- huM zuM karuM? meM to mAkhIone ghaNuM kahyuM paNa te aTakI nahIM, tyAre mAre tene mArI nAkhavI paDI. bIjuM meM kAMI karyuM nathI." AvI tenI mUrkhAI joIne tene vadhAre na kahetAM zeThe DozIno mRtadeha laI jaIne agnisaMskAra karyo, pachI ghare AvIne zeTha raDavA lAgyA. teTalAmAM pahelAnAM traNa kumAro paNa tyAM AvI pahoMcyAM. temAMthI be jaNAe gadgadrasvare gADAnA mRtyu pAmavAnI ne tene bALI dIdhAnI vAta karI. trIjAe ghInA pAtramAM cora pesI gayo hato tenI vAta karI. A pramANe cAre jaNanI mUrkhAInI hakIkata jANIne zeThe tene kAMIka khAvAnuM ApIne gharanI bahAra kADhI mUkyA. ' A pramANe potAnA cAre rAjakumAranI mUrkhAInI vAta sAMbhaLIne rAjAe temane potAnI pAse bolAvI lIdhA ane pachI vyavahAramAM nipuNa karyA. * - zrImatie A kathA kahIne potAnA patine kahyuM che ke- he nAtha ! jema te rAjaputro paThitamUrkha hatA, te pramANe tamAro putra paNa tevo ja paThitamUrkha che. prathama traNa varga sAdhavA mATe nizALe, pAThazALA ane kAmazALAmAM mokalyo hato tema have A dharmadatta artha ane kAmamAM pravINa thAya ane te be varga seve te mATe yogya prayatna karo." e sAMbhaLIne zeThe tene pUchayuM ke- kAmini ! evo koI upAya che ke jethI A putra te be vargamAM pravINa thAya ?" zeThANIe kahyuM ke-"A putrane jo jugaTIyAone soMpazuM to teo ene thoDA divasamAM kuzaLa karaze." te sAMbhaLIne zeTha bolyA ke-"are ! sarva arthane nAza karanArI AvI tArI viparita buddhi kayAMthI thaI? phasAI gayeluM bhAgya kyAreya thappaDa mArIne samajAvato nathI paNa te to jIvane kubuddhi ja Ape che. jethI garIbanI jema prANI raDe che. ghUta, vezyAparano rAga, dhAtuvAda, vibhrama ane yogInI sevA A sarve manuSyone bhAgya rUSTamAna thAya tyAre ja prApta thAya che ane tethI manuSyane te kriyAmAM pravRtti karavI game che." laMgoTI te ja vastra, kutsita annanuM ja bhojana, karkaza bhUmi te ja zavyA, azlilavAkyovALI vANI, vezyA sAthe prema, viTa puruSonI sahAya,parane ThagavAno ja vyApAra, coro
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallava 29 sAthenI mitratA, uttama puruSo sAthe dveSa ane aneka prakAranA vyasano-A badhA saMsAravAsanI vRddhino krama sUcave che, ene aMgIkAra karanArA manuSyo saMsAramAM paribhramaNa kare che. temAM paNa - jugAra to sarva ApattinuM dhAma che, duSTa buddhimAM vRddhi karanAra che, jugArathI kuLa malina thAya che ane jugAranI prazaMsA adhama loko ja kare che. "he prANapriye ! ApaNA putrane dhUtakArone soMpavAnI A tArI buddhi suMdara nathI kemake kusaMgatithI vaLI DAhyA kevI rIte thavAya ? zuM viSa khAvAthI kayAreya jIvita maLe ? kusaMgathI doSanI prApti thAya ane satsaMgathI guNanI prApti thAya. te saMbaMdhamAM vananA be popaTanuM daSTAMta kahuM chuM te sAMbhaLa! be popaTanuM daSTAMta * eka vanamAM koI vRkSa upara eka mALAmAM be popaTanA baccAM utpanna thayelAM hatAM. temAMthI eka baccAMne bhilla laI gayo ane eka baccAMne koI tApasa laI gayo. te baMne bhillanA ne tApasanA sthAnamAM teonI vANI sAMbhaLatAM moTA thayA. eka vakhata ghoDA dvArA apaharaNa karAyelo koIka rAjA bhillanA nivAsa taraphathI jato hato, tene joI joIne bhillano popaTa bolyo ke-ttasyamUlya sthiti lAkha mUlyavALo jAya che, te sAMbhaLIne bhillo doDyA ane rAjAne pakaDIne tenuM AkhuM zarIra tapAsI joyuM, paNa kAMI maLyuM nahIM tethI bhillo teno ghoDo laIne pAchA vaLyA. popaTa pharIthI pAcho bolyo ke- lAkha mUlyavALo jAya che." tethI pAchA bhillo rAjAnI pAse AvyA ane kahyuM ke-amAro popaTa khoTuM bolato nathI, tethI je hoya te sAcuM kadI gho, tamane abhaya che." eTale rAjAe kahyuM ke mArI pAse to kAMI nathI paNa huM lAkho ne kroDono mAlika chuM-mAre ghera puSkaLa lakSmI che.' tethI bhillAe ghoDo laIne rAjAne mukta karyo. AgaLa jatAM te rAjA tApasanA Azrama pAse nIkaLyo. eTale teno popaTa bolyo ke-eka mahAnuM atithi jAya che. tethI tApasI AvIne rAjAne potAnA AzramamAM laI gayA ane temanI sArI rIte AgatAsvAgatA karI. rAjA te popaTane hAthamAM laIne bolyo ke-"are popaTa ! eka popaTe mane pakaDAvyo ne teM mAro satkAra karAvyo, tenuM zuM kAraNa? tamArA baMnemAM ATaluM badhuM aMtara kema? tenA uttaramAM te popaTa bolyo ke mAtApyekA pitApyeko, mama tasya ca pakSiNaH / ahaM munibhirAnItaH, sa cAnIto gavAzibhiH // mArI ane te popaTanI mAtA eka che, pitA paNa eka che, paMratu mane munio lAvyA che ane tene bhillo laI gayelA che." te bhillonI vANI sAMbhaLe che ane huM munionI vANI sAMbhaLuM chuM. tame pratyakSapaNe joyuM ke amArA baMnemAM saMsargathI utpanna thayelA guNadoSo che."* saMta puraSa paNa durjananA saMsargathI doSita bane che, tethI te kAMte ! putrane kusaMsargathI bacAvavo joIe. kusaMsargathI kulInono vikAsa kyAMthI thAya? boraDInA vRkSanI pAse raheluM keLanuM vRkSa keTalo samaya sukhe rahI zake ? ApaNA priyaputrane ApaNe kuzikSA zI rIte ApIe? zAstrakAro maraNa pAmelA ke paradeza gayelA putra karatAM kusaMgativALA putrane kharAba
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya kahe che." A pramANe zreSThIe aneka prakAre samajAvyA chatAM paNa zeThANIe potAno Agraha choDyo nahIM. "prAye strI, rAjA, yAcaka ane bALaka potAno Agraha choDatA nathI. zeThANIe vAraMvAra kahevAthI zeThe tenuM vacana svIkAryuM. "sovAra kahyA chatAM paNa strI, puruSane sattvathI bhagna kare che. jema masyone jALa, mRgone vAgarA ane pakSIone pAsa baMdhanakAraka che tema puruSane strI baMdhanakAraka che. jeo gaMbhIra, sthira tema ja moTA peTavALA hoya che temane paNa strI ghaMTInA paDanI jema pherave che." pachI zrIpati zeThe pravINa gaNAtA dhUtakArone bolAvIne potAno putra pravINa karavA mATe soMpyo. teo paNa moTA zeThIAno dIkaro potAnA tAbAmAM AvavAthI bahu khuza thayA. dhUtakAroe te divase dharmadattanI sAthe jaLakrIDA, vanakrIDA, udyAnamAM krIDA vagere karI. "jIva svabhAve ja nIca saMgati karanAro hoya che, to pachI jema gaDucI lIMbaDAno Azraya kare pachI tenI kaDavAzamAM zuM kahevuM? tema pitAe prerelo putra nIca saMgatimAM Asakta thAya temAM zuM kahevuM? jema mAkhIo caMdananI saMgati choDI de che tema nIcajanonI saMgatithI te dharmadatte pUrve pitAe Apela puNyamArgamAM pravRtti karAvanArI zikSAne tyajI dIdhI. svalpa samayamAM tenI sarva kaLAo nAza pAmI. te sarva zAstro bhUlI gayo ane taddana uzRMkhala temaja moTo cora banI gayo. "jema bagaDI gayeluM dUdha kAMjIrUpa thaI jAya tema uttama kuLamAM utpanna thayelo manuSya durjana svarUpe thAya tyAre dussaha thaI paDe che." eka vakhata te dhUtakAro tene moha pamADavA mATe kAma patAkA nAmanI vezyAne tyAM laI gayA ane vezyAne kahyuM ke-"tArAthI bane te rIte tuM Ane vaza karaje e dhanavAnuM hovAthI tene kalpavRkSanI jema phaLaze. have vezyAmAM Asakta thayelo te potAnI mAtA pAsethI dravya maMgAvato hato ane tenI mAtA tenA maMgAvyA mujaba dhana mokalyA karatI. tethI te vezyAnI sAthe vilAsa karato AnaMdamaya raheto hato. te pramANe vezyAnI saMgatamAM rahevAthI te potAnA mAtA pitAne paNa bhUlI gayo. niHzaMkapaNe vezyA sAthe ramaNa karatAM karatAM sAta varSa vityA eka vakhata zeThe ghare AvavA mATe tene teDavA mANaso mokalyAM, paraMtu te Avyo nahIM, eTale zeTha ane tenI patnI khUba ja duHkhI thayA. zeThe vicAryuM ke-devatAnI vANI hatI ke-mane putra saMbaMdhI sukha prApta thavAnuM nathI. te vyartha kema thAya? meM je dharmanA phaLamAM zaMkA karI hatI te karma atyAre mane udayamAM AvyuM che.' tyArapachI teo putrane vAraMvAra teDAvIne thAkI gayA paNa te Avyo nahIM. tethI tenA mAtA pitA paraspara kahevA lAgyA ke-AmAM ApaNo potAno ja doSa che to bIjAno zuM kAma vAMka kADhavo?" ane kone kahevuM. aparAdha rUpa vRkSa vAvavAthI AtmA dAridra, roga, duHkho, baMdhana ane anya kaSTo rUpa phaLano bhoktA bane che. putra vezyAmAM atyaMta Asakta thavAthI zrIpati tathA zrImati putrane dhUtakArane soMpavArUpa potAnA doSano pazcAttApa karavA lAgyA. "jema pahelo potAnA hAthamAMthI vastu nAMkhI dIdhA pachI pAchI tene meLavavAno prayatna karavo te phogaTa che.' tema jugArInI saMgatithI putrane pAcho vALavAno prayatna paNa vyartha che. have potAne putra vinAnA
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH ja mAnatA te daMpatI putranI ciMtA choDIne dharmadhyAnamAM parAyaNa thayA. anukrame teo zubhadhyAnathI maraNa pAmIne maharSika devo thayA. mAtApitAnuM maraNa sAMbhaLIne paNa putra ghare Avyo nahI. jyAM sudhI mAtApitA hatA tyAM sudhI to dharmadattanA maMgAvyA pramANe teo vezyAne dhana mokalAvyA karatA hatA, tyArapachI tenI strI paNa dhana mokalAvatI hatI, paNa jyAre te dhanahIna thaI tyAre te dravya mokalI zakI nahIM ane tene paNa reMTIyAnuM zaraNa levuM paDyuM kahyuM che ke : - kaMtavibhrUNI kAminI, kone zaraNe jAya, reMTaDIe pUNI karI, peTa bhare jaI tAya. 31 eka divasa vezyAe mokalelI dAsI dhana lIdhA vinA pAchI AvI tethI dharmadattane nirdhana jANIne vezyAnI mAtAe tene gharamAMthI kADhI mUkyo. 'kharekhara, nirdhanane koI icchatA nathI. lokomAM paNa lakSmI sahita goviMda gAmamAM rahe che eTale ke gAmamAM maMdira hoya che ane ziva lakSmI vinAnA hovAthI araNyamAM vase che." jema goLa hoya, mAthe chApa hoya paNa jo te khoTuM nANuM hoya to tene koIpaNa hAthamAM letuM nathI tema sArI AkRtivALo ane vidyAvALo vyakti jo dravya vinAno hoya to tene koI mAna ApatuM nathI. sarva loko dravyanA dAsa che, manuSyanA nahIM. jema sukAI gayelA pANI vinAnA sarovarane pakSIo paNa icchatA nathI ane tenI sAme paNa jotAM nathI tema A dharmadatta vezyAmAM snehavALo hato, lAMbAkALathI vezyAe tene sevelo hato, tenuM puSkaLa dravya lIdhuM hatuM,, chatAM ekavAra dravya na AvavAthI vezyAe tene kADhI mUkyo. vezyAmAM sneha hoto nathIM, dravyamAM sthiratA hotI nathI, mUrkhamAM viveka hoto nathI ane bAMdhelA karmano bhogavyA vinA vinAza thato nathI. virakata thayelI vezyA, prANasaMdeha, dhanahAni, parAbhava vagere sarva prANIne durjananI jema anartha kare che. vAdaLanI chAyA, taraNAno agni, durjanamAM prIti, sthaLamAM jaLa, vezyAno rAga ane kumitranI mitrAI e chae pANInA parapoTA jevA che. A pramANe vicArato dharmadatta potAnA gharanI pAse Avyo tyAre teNe gharanI duHkhakArI avasthA joI. daravAjo paDI gayo hato, bhIMto jarjarIbhUta thayelI hatI ane bAraNAo tUTI gayA hatA. gharanI AvI sthiti joIne potAnA vyasanAsaktapaNAne niMdato te gharanI aMdara gayo. gharanI aMdara AMkhamAMthI AMsu sAratI ane reMTiyo kAMtatI potAnI priyAne joI. ane strIe paNa iMgitaAkArAdi vaDe tene oLakhIne yathAyogya satkAra karyo. kAraNake prajAno deva rAjA che, manuSyonA deva pitRo che, suziSyanA deva guru che ane strIono deva pati che. vaLI gAMbhIrya, dhairya, audArya, caturAI, nirlobhatA, sarva sahanazIlatA, mAdhurya ane saraLatA--e sustrInA guNo che. patnIe dharmadattane kogaLA karavA pANI ApyuM, tyArabAda tenI pAse Asana mUkyuM, dharmadatta te Asana para beTho tyArapachI teNIe tenI pAse gharanA svarUpanuM nivedana karyuM. te sAMbhaLIne kheda pAmelA ane digmUDha thaI gayelA potAnA patine joI strI bolI ke--'he svAmI ! he prANeza ! ciMtA kema karo cho ? tame jo sAjAtAjA cho, dakSa cho, to kAMI gayuM nathI, jo tame sAvadhAna thaIne badhuM saMbhALazo to to badhuM sAruM thaze. mATe kheda karo nahIM.' priyAnA AvA vacano sAMbhaLIne dharmadatta bolyo ke--he priye ! kheda kema na thAya ? kemake nirdhana evA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zrI dharmaspadruma mahAkAvya manuSya mRtaprAyaH gaNAya che. kahyuM che ke jenI pAse dravya che tenA ja sahu mitro thAya che, te ja sAco puruSa gaNAya che. tenuM ja jIvitavya sArthaka gaNAya che. "jAti, vidyA ne rUpa e traNethI rahita manuSya paNa jo arthasaMpanna hoya to sarvaguNo svayameva pragaTa thAya che." A pramANe sAMbhaLIne patnI bolI ke- huM Apane artha upArjana karavAno upAya batAvIza, tyAM sudhImAM he nAtha ! Apa prathama bhojana karI lo.' pachI dharmadatte snAna karI, devArzana karIne bhojana karyuM. te manamAM vicAravA lAgyo ke "mArI patnI zuM koI nidhAna batAvaze ?' kSaNavAra vizrAma laIne teNe priyAne pUchyuM ke- he priye ! mane arthopArjanano upAya batAva." te bolI "he svAmI ! mArA AbhUSaNo lakSa mUlyanA che. temAMthI mArA kuMDaLo 500 dInAranAM mUlyanA che. te vecIne tenuM je dravya Ave tenAthI Apa vyApAra karo. dharmadatta pAMcazo diInArathI zuM vepAra karavo? teno vicAra karavA lAgyo. paNa pUrve karoDapati pitAnA vyApAramAM joDAyelA tene koI vepAra dhyAnamAM Avyo nahi. tethI te bolyo ke, "he priye ! meM pUrve koTI dravyathI vepAra karela che tethI atyAre alpa dravyathI koI nAno vepAra karavAnI mArI icchA nathI mane zarama Ave che. tethI huM vahANamAM kAMIka karIyANA laIne samudra mArge vyApAra karavA jAuM, kAraNake te vinA dravya maLavAno saMbhava nathI. hyuM che ke "zeraDInuM kSetra, samudra, jAtyavaMta ratnAdika ke rAjAnI maherabAnI e kSaNa mAtramAM daridratAno nAza kare che." - priyAe kahyuM ke-"he svAmI hamaNA samudraprayANanuM zuM kAma che? kAraNake sarvakAryamAM sadA bhAgyanI ja prAdhAnyatA che. puNyathI ja prANIone vAMchitArthanI prApti thAya che. puNyavinA mAtra udyamathI paNa dravyaprApti thatI nathI. juo. sUrya Akho divasa AkAzamAM bhame che to paNa AThamA samudra para te jaI zakato nathI ane viMdhyAcaLa potAnA sthAnathI eka pagaluM paNa khasato nathI chatAM aneka hAthIonI prApti tene thAya che. keTalAka manuSyane potAnA gharamAM rahevA chatAM kalpalattAnA phaLanI jema lakSmI prApta thAya che ane keTalAkane samudra ullaMghatA, khANa khodatAM, pRthvItaLa para bhamatAM ane aneka prakArano vyavasAya karavA chatAM peTa pUratuM khAvA paNa maLatuM nathI. lokamAM karmathI adhika vyavasAya kahevAya che. paNa tethI paNa adhika bhAgyavAnuM kahevAya che te upara ratna ane rAjilanI kathA A pramANe che. | rana-rAjilanI kathA * gAMdharva nAmanA nagaramAM ratna ane rAjila nAmanA be vaNiko rahetA hatA. te baMne haMmezA paraspara vivAda karatA hatA ane koIpaNa puruSArtha karyA vagara besI rahetA hatA. te baMnemAMthI je ratna hato te vyavasAyathI saphaLatA mAnato hato ane rAjila dIrdhadaSTi paNe bhAgyanI ja prazaMsA karato hato. paraspara haTha karatA te bannene lokoe ghaNA aTakAvyA paNa teo aTakyA nahIM. A vAtanI jANa thatAM rAjAe te bannene potAnI pAse bolAvyA ane kahyuM ke "tame phogaTa vAda zA mATe karo cho? je jene sukhadAyaka lAge te karo. je jenAM manamAM gamyuM te kArya nidya chatAM paNa suMdara ja samajavuM. sukhanI prApti mATe tame be ekabIjAthI viparIta kriyAmAM pravRtti karo tethI temAM je phAvaze te sAco gaNAze." te samaye rAjila bolyo ke "he
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 33 svAmI ! tamArAthI moTA tamAre sAta bhAIo hatA chatAM tamane ja rAjya kema maLyuM ?" tyAre rana bolyo ke-"zatrane pIDA karavI vagere kAryo tame na karo to tamArA rAjyanI vRddhi zI rIte thAya? athavA aneka jAtinA modakothI bharelo thALa mukha AgaLa paDyo hoya chatAM jo koLIo bharIne temAMthI moDhAmAM mUkavAno prayAsa karavAmAM na Ave to zuM tRpti thAya?" A pramANeno baMneno vivAda sAMbhaLIne hAsya ane roSathI AkrAMta thayelA rAjAe potAnA mANasa dvArA mAnavaDe durdhara thayelA te bannene eka pANI vinA nA kuvAmAM naMkhAvyA. - rAjila to kuvAmAM paNa nirAMte suI gayo ane ratna cAre bAju mArga zodhato pharavA lAgyo. madhyAhe rAjAe te bannene mATe ATha lADu mokalyA, te jAgatA evA ratna grahaNa karyA. pachI teNe rAjilane jagADyo ane temAMthI cAra lADu dayApUrvaka tene khAvA ApyA. sAMje rAjAe te bannene kuvAmAMthI bahAra kaDhAvIne temanI sthiti pUchI tyAre rAjile to raMgamAM AvIne potAnA bhAgyanI khUba prazaMsA karI. teNe kahyuM ke-he rAjan ! A ratnane bhamatA ane prayAsa karatAM jeTalA lADavA maLyA eTalA mane suvA chatAM paNa maLyA. te sAMbhaLIne ratna bolyo ke, "meM kRpA karIne tene uMghamAMthI jagADyo tyAre tane lADu maLyAne ?" eTale rAjila bolyo ke"mArA bhAgye tane evI buddhi ApI ke Ane jagADa, tethI mane jagADyo." pachI rAjAe modakamAM nAMkhelI potAnI vIMTI mAMgI, te rAjilanA hAthamAM AvelI hovAthI teNe ApI. A pramANe bhAgyanI pratyakSa parIkSA thavAthI rAjAe te baMnene samajAvyA ane bhAgyanI sAphalyatA svIkArI teone puNyakArya karavAnI bhalAmaNa karIne vidAya karyA.* - A kathA kahIne dharmadattanI patnIe potAnA bhartArane kahyuM ke- svAmI ! jo puNyodaya thayo haze to prayAsa vinA paNa badhuM ghare beThA maLI raheze. kahyuM che ke- "udyama karanArA puruSane bhAgyAnusAre ja phaLa maLe che. juo ! samudranuM maMthana karatA harine lakSmI maLI ane hara eTale ke zivane viSa prApta thayuM. "mATe nyAyadharmathI udyama karatAM je maLe te ghaNuM mAnavuM, anyAya karavAthI kyAreka ghaNuM dhana maLe to paNa te thoDA vakhatamAM ja nAza thAya che. anyAyopArjita dravya kSaNamAtra paNa rahetuM nathI. te saMbaMdhamAM kAzI nivAsI dhanAvaha zeThanuM daSTAMta che. dhanAvahazeThanuM daSTAMta *vANArasI nagarImAM sarva kAryamAM kuzaLa, dhanADhya dhanAvaha nAme eka zreSThI vasato hato. te ghIno moTo vepArI hato. eka divasa teNe eka grAmya strI pAsethI khoTA tolA vaDe vadhAre ghI laIne savA rUpio upArjana karyo. pachI teNe vicAryuM ke-"anyAyanuM dravya vadhAre vakhata TatuM nathI tethI A savArUpiyAne Aje ja bhojanAdimAM vyaya karI nAkhuM." ema vicArIne te dravyavaDe ghauM, ghI, khAMDa vagere potAnA putrane apAvIne kahyuM ke-A vastuthI tArI mAtA pAse ghebara karAvaje." putranA moDhAmAMthI to rasa jharavA lAgyo. teNe harSita thaI ghare jaIne potAnI mAtAne ghebara karavA kahyuM. teNe ghebara karyA. jamavAno vakhata thayo, teTalAmAM bahAragAmathI zeThanA jamAI bIjA mitronI sAthe zeThane ghare AvyA zeThANIe AgrahapUrvaka temane jamavA besADyA - ane ghebara jamADIne prasanna karyA. kahyuM che ke-"strIone kleza, kAjaLa ane siMdura e traNa
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zrI dharmadruma mahAkAvya priya hoya che ane te karatAM paNa dUdha, jamAI ane vAMjitra e traNa atipriya hoya che." jamAI jamIne potAne gAma gayA pachI zeTha jamavA mATe ghare AvyA ane snAna tathA devapUjA karI, zeTha to ghebara khAvAnA manorathomAM ramI rahyA hatA. zeThANIe zeThane jamavA bolAvatA kahyuM ke-"madhyAnha thaI gayo che, have to jamavA padhAro, bhUkhyA thayA hazo." zeTha bolyA ke-"Aja to nirAMte jamavuM che." te vakhate zeThane ghebara khAvAno bhrama zeThANIe bhAMgyo nahIM. zeTha paNa badhuM kArya patAvIne vizALa thALa laI jamavA beThA ane hamaNAM ghebara pIrasAze ema AzA karavA lAgyA eTale zeThANI hasIne bolyA ke-"Apa ghebaranA bhUkhyA cho paraMtu ghebara to jamAI AvyA hatA te khAI gayA." zeThANInA AvA vacano sAMbhaLIne zeThane atyaMta zoka thayo ane zeTha kopAyamAna thaIne vicAravA lAgyA ke-ATha varSanA bALakanI jema te jamAInA dAMta paDI jajo. tenA mAthA para mugara paDajo. "jamAI to sadA dUra sadA rUSTa ane sarvadA pUjAne icchanAro kanyArAzimAM rahelo dazamo graha che." A pramANe zeTha vicAre che teTalAmAM DAkaNanI jema moTA zabda pokAra karatI pelI ghI vecanArI strI tyAM AvI ane bolI ke are vizvAsune ThaganAra ! mAyAvI ! janavaMcaka! cora ! teM mArI pAsethI pramANa karatAM vadhAre ghI kema lIdhuM? cAla jaldIthI rAjamaMdiramAM cAla.Ama kahIne aDadhuM jamela che tevI sthitimAM teNe zeThane hAtha pakaDIne UbhA karyA. te vakhate zeThe vicAryuM ke-A anyAyopArjita dravya to be prahara paNa TakyuM nahIM." Ama vicArIne pelI ghIvALIne page paDI, samajAvI tenA vadhAre lIdhelA paisA pAchA ApIne tene vidAya karI. - dharmadattanI strI A kathA kahIne kahe che ke -"he priya! nyAyayukta vepAra karatAM thoDuM ke ghaNuM je maLe te bhAgya vaDe seMkaDogaNuM thAya che." A pramANe sAMbhaLIne dharmadata bolyo kepriye tuM satya kahe che paNa bhAgya ane abhAgyanI khabara udyama karyA vinA paDatI nathI. kahyuM che ke-"udyama, sAhasa, pairya, baLa, buddhi ane parAkrama A cha guNo jenI pAse hoya te manuSyathI dUra javA bhAgya paNa zaMkA kare che." vaLI "artha, yaza, kIrti, vidyA, vijJAna, puruSakAra e sarva manuSyane prAye paradezamAM ja prApta thAya che." udyama paramamitra che ne ALasa paramazatru che. tethI ALasane sarva prakAre jItIne sarvakAryamAM samartha thA. ema kahela che tethI he priya ekavAra to huM vahANamAM musApharI karavA icchuM chuM. patino Avo Agraha hovAthI priyAe saMmati ApI dharmadatte eka vahANa taiyAra karAvyuM. tyArapachI sAre divase sarva svajanone pUchIne-rajA mAMgIne te vahANamAM beTho ane karkoTaka tapa tarapha prayANa karyuM. e pramANe jatAM jatAM rastAmAM pApakarmano udaya thavAthI viparIta pavana vaDe te vahANa akasmAta bhAMgI gayuM. bhAgyodayathI dharmadattane eka pATIyuM maLI gayuM eTale te svajananI jema tene vaLagI paDyo. pachI te pATIyAne sahAre pANImAM tarato ane priyAnA vacanone yAda karato te kinAre pahoMcyo. paNa te kinArAne bhayaMkara joIne te bolyo keparavALAnA vanonuM kalyANa thAo, maNione namaskAra thAo ane mauktikavALI chIponuM paNa maMgaLa thAo. huM to A pATIyAmAM ja te badhA guNo samajuM chuM ke jenA AdhAravaDe huM A samudra tarI gayo ane mane koI jaLacaroe herAna karyo nahIM. vaLI laukikamAM kahevAya che ke A
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 35 samudramAMthI devoe amRta meLavyuM. indra ucca zravA azva meLavyo ane kRSNa adbhuta parAkramavALI lakSmI meLavI A pramANe ciraMtana kALathI kahevAtuM Ave che, paNa meM to A samudranI sevA karatAM ane temAM bhaTakatAM mAtra khArA pANI sivAya bIjuM kAMI joyuM nahIM." A pramANe bolato ne vicArato e aneka vanazreNine joto joto AgaLa cAle che. teTalAmAM teNe eka caMdrabiMba jevA ujjavaLa jaLavALuM sarovara joyuM. sarovaranuM mIThuM pANI pIne te tenA tIra uparanA vRkSonI chAyAmAM vizrAMti levA beTho ane duHkhathI uga pAmyo hovAthI aneka prakAranI ciMtA karavA lAgyo. tevAmAM nidrA AvavAthI te tyAM pAMdaDAonA saMthArA upara suto. ene jevI nidrA AvI tevuM ja koIe tyAMthI tenuM apaharaNa karyuM. tethI te jAgI gayo ane teNe moTI kAyAvALo bhaya utpanna kare tevo ane jANe hamaNAM ja khAI jAya tevo rAkSasa joyo. te AMkho mIMcIne vicAravA lAgyo ke "haraNa pAsane jema tema chedIne, vAgarAne bhedIne, agni zikhAvALA vanamAMthI doDIne temaja pAradhInA bANane cukAvIne kudyo to AgaLa kuvo hato temAM paDyo. arthAt bhAgya viparIta hoya tyAM prayatna kaMI kAma to nathI Avato eTaluM ja nahIM UlaTo hAni karanAra thAya che. traNakhaMDanA svAmI yAdavonA pati, ripusamUharUpa tRNamAM agni jevA kRSNadevanuM maraNa eka sAdhAraNa bANavaDe thayuM tethI huM to vidhi ja baLavAnuM che ema mAnuM chuM. pUrve jugAramAM ane vezyAnA pAzamAM phasAyo hato, temAMthI mAMDamAMDa chUTIne dravyopArjana mATe vahANamAM caDyo, tyAre vahANa bhAMgyuM, samudramAM paDyo, temAM paNa pATIyuM maLI javAthI kinAre pahoMcyo tyAre pAcho A rAkSasanA hAthamAM sapaDANo, have huM zuM karuM? ne kyAM jAuM? mATe have to je thavAnuM hoya te thAo." te Ama vicArIne Ubho thAya che. teTalAmAM rAkSasa tene koI sthAnake mUkIne cAlyo gayo. pachI potAne chUTo thayelo jANIne dharmadatte AMkha ughADIne joyuM to tyAM rAkSasane joyo nahIM. tene badale eka kanyA tenA jovAmAM AvI, vRkSanI chAyAmAM UbhelI, divyarUpa ane saubhAgyavALI tathA zreSTha vastrAlaMkAra dhAraNa karelI te kanyAne joIne dharmadatta Azcarya pAmyo. te vicAravA lAgyo ke-"rAkSasa kyAM gayo? A strI zuM rAkSasI che athavA mane Azcarya pamADavA mATe te rAkSase ja A kanyAnuM rUpa dhAraNa karyuM che? athavA zuM A vidyAdharI che? sAmAnya strI che? devAMganA che? vyaMtarI che? ke nAgalokamAM utpanna thayelI nAgakumArI che?" A pramANe vicAratAM dharmadate vairya avalaMbIne nirvikalpavALA citte te bALAne pUchyuM ke- suMdarI! tuM koNa che? teNe pUchayuM ke- tame koNa cho ? dharmadatte kahyuM ke- huM manuSya chuM." eTale te bolI ke- huM paNa manuSyaNI chuM." tyAre dharmadane pUchyuM ke- kanyA ! tuM AvA viSama araNyamAM ekalI kema vase che?" teNe kahyuM ke-devanA yogathI mArI viSama sthiti thaI che." kumAre pUchyuM ke tArI viSama sthiti kayA kAraNathI ane kevI rIte thaI che ? tyAre te bolI ke mitra ! mArI AzcaryakArI kathA huM kahuM chuM te sAMbhaLo * samudranI madhyamAM siMhaladvIpamAM kamala nAmanuM nagara che. tyAM potAnA nAmane sArthaka karanAra dhanasAra nAmano mukhya zreSThI che. te zeThane kRSNanI patnI lakSmInI jema rUpa lAvaNyathI
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zrI dharmaspadruma mahAkAvya bharelI ane nArIjanamAM ziromaNi dhanazrI nAme strI che. anukULa, madhuravANI vALI, dakSa, sarala ane lajjA guNavALI strI te sAkSAt lakSmI ja che temAM koI saMzaya nathI. tenI kukSIthI utpanna thayelI ane pavitra manavALI dhanavatI nAme huM tenI putrI chuM. te tenA mAtApitAne prANathI paNa vadhAre vahAlI che. te yogya vaye sarva kaLAo zIkhI. anukrame yauvanAvasthA pAmI, tenA pitAe tene joIne vicAra karyo ke- have A putrI varayogya thaI che," "putrI janme tyAre zoka thAya che, vRddhi pAme tyAre ciMtA vadhe che ane paraNAvatI vakhate daMDa Apavo paDe che, tethI putrI samAna bIjI vedanA nathI." ""jeNe koInI prArthanA karI nahIM, jene eka putrI thaI nahIM ane jene sukhamaya AjIvikA prApta thaI-te traNe sukhe jIve che." pachI mArA pitAe ema paNa ciMtavyuM ke-"koI bhAgyavAnuM ane guNavAnuM vara maLI jAya to tene A putrI ApuM." "jAti, rUpa, vaya, vidyA, Arogya, vizALa kuTuMba, udyama ane sadAcaraNa A ATha guNo varanA che." mUrkha, nirdhana, dUra rahenAro, zUravIra ane mokSano abhilASI, temaja traNagaNI vadhAre vayavAlA varane kanyA na ApavI." "nyAyopArjita dravyavALo, vinayavAnuM, zrImAnuM, kulinAgraNI, rUpamAM kAmadeva jevo, tyAgamAM balirAjA jevo, bhogapriya, ziSTa evA AcAra, vicAra, kaLA, kauzalya ane pAMDityavALo, dharmapriya, prItiyukta bhASaNa karanAro ane jANe amRtathI bharelo hoya tevo prANezvara maLavo durlabha che." zeThe putrInA varane mATe aneka gRhasthonA putrone joyA paNa koInI janmapatrI potAnI putrI sAthe maLatI AvI nahIM. te kAraNe mArA pitAe ciMtavyuM ke-"to janmapatrInA yogathI mArI putrIne yogya vara joI joIne thAkI gayo. "evAmAM caMdrapurathI koIka jayotiSI tyAM Avyo. te vAta sAMbhaLIne tene potAnI pAse bolAvI mArA pitAe kahyuM ke- he jyotirvidra! tame jagadgAtA kahevAo, to mArI putrIne yogya vara kayA sthaLe che te kaho. kemake mArI putrI moTI thaI che ane tene yogya vara maLato nathI." pachI te jyotiSI mArI janmapatrI anusAra prahameLApaka joIne bolyo ke- "he zreSThIvarya ! sAMbhaLo. caMdrapura nagaramAM zrIpati nAme zreSThI hatA, tenI zrImati nAme strI hatI. teno dharmadatta nAme putra che, te saubhAgyavAnuM ane puNyazALI che. te tamArI putrIne yogya vara che.' te sAMbhaLIne harSita thayelA mArA pitAe tene pharI tenA guNo viSe pUchayuM. eTale te vipra bolyo ke-"meM enA jevo guNavAnuM vara bIjo joyo nathI te vidyA, yaza, vaya, bhAgya ane kRtajJatvAdi guNavALo che ane teNe soLa koTI dravya to vezyAnA samAgamamAM vAparyuM che." A pramANenA te gaNakanA vAkaya sAMbhaLIne mArA pitAe kahyuM ke mArI putrI, huM te dharmadattane ja ApIza, bIjAne ApIza nahIM to have tenI sAtheno sAro lagnadivasa joI Apo ke je zubha yogavALuM ane atyaMta zuddha hoya." vipre kahyuM ke-"AjathI paMdaramA divasane aMte zubha lagna che. A varSamAM tenA jevuM bIjuM uttama lagna divasa nathI." zeTha bolyA ke-eTalA thoDA divasamAM tyAM javuM AvavuM zI rIte banI zake ? ATalA ochA samayamAM ADaMbarapUrvaka ahIM varane bolAvIne lagnakArya to thaI na zake, paNa jo putrIne laIne kuTuMba sahita huM tyAM jAuM to banI zake." vikhe temAM saMmati ApI eTale tene dravyAdivaDe saMtoSIne rajA ApI. pachI mArA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH pitAe eka moTuM vahANa taiyAra karAvIne kuTuMba sahita mane laIne te tarapha prayANa karyuM. raste cAlatAM bhAgyavazathI pratikULa pavananA lIdhe te pravahaNa bhAMgyuM ane sarva samudramAM DubI gayA. daivayoge dhanavatInA (mArA) hAthamAM eka pATIyuM AvyuM. tenA vaDe taratI taratI sAta divase kinAre pahoMcI. tyAM svastha thaIne eka sarovaramAMthI pANI pIne te sutI hatI, teTalAmAM koI rAkSase tyAMthI upADIne ahIM mUkI. huM te rAkSasane joIne kaMpavA lAgI. mane kaMpatI dekhIne rAkSasa bolyo ke- "he vatsa ! tuM bhaya pAmIza nahIM, huM bhUkhyo chuM paNa tane sukumAra joIne mane dayA utpanna thaI che, tethI huM jyAM sudhI mane bIjuM bhakSya maLaze tyAM sudhI tene khAvAno nathI." Ama kahIne teM ahIMthI gayo ane tamane upADI lAvyo. huM tamArA duHkhathI duHkhI thaI chuM. he puruSottama ! tamane joIne mane ciMtA thAya che ke-"zuM AvA nararatnane A rAkSasa khAI jaze? deve mane bhAgyavarjita evI pApiNIne kyAM sarjI ke jene mATe AkhA kuLane samakALe mRtyu prApta thayuM, huM videzamAM AvI paDI, mAro vivAha aTakI gayo ane mArAM dekhatA tamArA jevA uttama puruSano vinAza thaze ! huM to A badhA kAraNone laIne vadhAre aniSTa na jovA mATe AtmaghAta karavA icchuM chuM. huM have vadhAre duHkha jovA karatA mRtyune ISTa mAnuM chuM. paraMtu mRtyu pAmatA pahelA huM Apane eTaluM pUchuM chuM ke tame koNa cho? kyAM raho cho? ane A rAkSasanA hAthamAM kevI rIte pakaDAyA? te kaho tethI mane kaMIka zAMti thAya." A pramANe te strInA vAkyo sAMbhaLIne dharmadata kaMIka smita karIne bolyo ke " udAsIna strI ! mAruM sthAna vagere to teM ja saMkSepamAM kahyuM che." pachI potAnuM badhuM vRttAMta dharmadane TuMkANamAM tene kahyuM. e vakhate koIka zubha pariNAmane sUcavanAra te kanyAno DAbo hAtha pharakyo. dharmadattanI vAtathI ane keTalIka ceSTAthI teNe paNa jANyuM ke "jarUra A dharmadatta ja che." tethI te kaMIka lajjA pAmI nIcuM jovA lAgI. tyArabAda teNe prItipUrvaka dharmadattane kahyuM ke-"he mahAbhAga ! anukULa daive ja ApaNo saMbaMdha joDI dIdho che. aho ! kyAM ApaNI bannenI janmabhUmio ! paraspara keTalI dUra ane tyAMthI vaLI A sthAna keTaluM dUra ? paraMtu puNyanA "udayathI manuSyone asaMbhAvya vAta paNa saMbhAvya thAya che." pachI dharmadatte pUchyuM ke- kanyA tuM lagnano divasa jANe che?" te kanyA divaso gaNIne bolI ke he bhAgyavAn ! te divasa Aje ja che." pachI vanamAM maLatI lagnasAmagrIvaDe dharmadatte barAbara lagnaveLA sAdhIne tenI sAthe pANigrahaNa karyuM. tyArabAda kanyA bolI ke, "he priya! tamane rAkSasano bhaya che, te mATe Ape zuM vicAryuM che ?" tethI te bolyo ke-"he priye ! te rAkSasanA vadhano upAya tuM jANe che?" strIe kahyuM ke- te prathama sarovara upara jaIne snAna kare che, pachI ahIM AvIne te devAryA kare che, te vakhate tenuM devI khaga te potAnI bAju upara mUke che." te sAMbhaLIne dharmadatta bolyo kepriye! te vakhate tenuM khaga upADIne tenA vaDe ja huM tenA mastakano cheda karIza." teo A pramANe vAta kare che teTalAmAM rAkSasane Avato joIne strI bolI ke te Ave che, mATe hamaNAM AghApAchA thaI jAo." dharmadatta khasI gayo. eTalAmAM te madonmatta rAkSasa tyAM Avyo ane
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zrI dharmaspadruma mahAkAvya bolyo ke-"are ! mAruM bhakSya kyAM gayuM?" Ama bolIne te darvAcana karavA beTho. te vakhate avasara joIne dharmadate tyAM AvI rAkSasanI pAchaLa UbhA rahIne tenuM kharga upADyuM. pachI te khagnane puSTimAM pakaDIne sAmo AvI dharmadatta bolyo ke, "are duSTa rAkSasa ! sAvadhAna thaI jA, tArA pApano udaya thaI gayo che. tArA upara daiva rUSTamAna thayo che. A pramANe sAMbhaLatAM ja te rAkSasa kopAkULa thaIne Ubho thavA jAya che. teTalAmAM to dharmadatte laghulAghavI kaLAthI tenuM mastaka chedI nAkhyuM. potAnA patine saphaLatA prApta thavAthI harSita thayelI dhanavatIe dharmadattanA hAthanI pUjA karI. have teo niHzaMkapaNe te vanamAM pharavA lAgyA ane drAkSa, Amra, kadalI vagerenA phaLono AhAra karatAM yugalikanI jema AnaMdathI rahevA lAgyA. svecchApUrvaka sukha prApti thavAne kAraNe temane manamAM rAjya prApti jeTalo AnaMda thayo. kAraNake virahAdika duHkhamAM rAjaya paNa araNya jevuM duHsaha thaI paDe che. tyAM dharmadatta ane dhanavatI kathA, gAthA, kAvya ane ekabIjAne ukhANAM pUchavA dvArA kALa pasAra karavA lAgyA.. paraspara vArtAvinoda karatAM dharmadatte pUchyuM ke- he kAMte ! he kamaLalocane ! madhyamAM zo akSaravALo kayo zabda che ke je ApaNane baMnene priya che te kahe." thoDIvAra vicAra karIne strI bolI ke- te nAma jANyuM." "zuM jANuM ?' ema pUchatAM te bolI ke-azoka pachI dhanavatIe kahyuM ke he nAtha ! jo tame mArA praznano uttara Apo to huM tamArA paganI raja thAuM, sAMbhaLo. "rAjAne kema bolAvAya ! sugrIvanI strInuM nAma zuM? ane daridrI zuM Icche? temaja tapasvIo zuM kare?" vicAra karIne dharmadata bolyo ke- "he priyA ! tAruM kathana samajayo. tArA kathanano uttara. devatArAdhana' te paMDita puruSoe niraMtara karavA yogya che. A pramANe vinodamAM keTaloka kALa pasAra thayo. eka vakhata saddharmiNI evI tenI priyAe kahyuM ke-ahIM rahetAM ApaNuM AyuSya dharmarahita manuSyanI jema nirarthaka jAya che ane ApaNo bhava araNyamAM ugelA mAlatInA puSpanI jema vRthA thaI rahyo che. kahyuM che ke-"devapUjA na karanAra, supAtradAna na denAra, zrAvakano dharma ke sAdhuno dharma na pALanAra prANI A ati durlabha manuSyajIvana pAmyA chatAM araNyarUdananI jema tene niSphaLa kare che. A bhavarUpI samudramAM dakSiNAvarta zaMkha jevA durlabha manuSyajanmane pAmIne uttama puruSo tene sukRtarUpI gaMgAjaLathI pUre che, pAparUpI madirAvaDe pUratA nathI." "traNa jagatanA patinI pUjA karatAM, saMghanI arcanA karatAM, tIrthonI yAtrA karatAM, jinavANIne sAMbhaLatAM, supAtrAdi dAna ApatAM, tapane tapatAM ane prANIo upara anukaMpA karatAM karatAM jemanA divaso pasAra thAya che te puNyAtmAono ja janma saphaLa che." je mUDha manuSya duSmApya evA A manuSyabhavane pAmIne yatna pUrvaka dharma karato nathI te prANI aneka prakAranA kaSTothI prApta thayelA ciMtAmaNiratnane pramAdathI samudramAM nAMkhI de che. je manuSya prApta thayelA dhanano vyaya dharmane mATe karatA nathI, jeo svAbhAvika karUNAvALA ke duHkhathIpiDIta prANI viSeAkuLavyAkuLa thatA nathI ane jemaNe saccAritravaDe AtmAne sAdhyo nathI temano A janma seMkaDo janmanA mahAprayAse maLelo hoya chatAM niSphaLa thAya che." "prAtaHkALamAM gharaderAsaramAM zrIjinezvarane abhiSeka karavA nirmaLa jaLathI bharela kaLaza, puSpanI mALA, pradIpa, naivedya,
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallava 39 AratI, uttama svastika ane "namo-namo, jaya-jaya' evA ucca svare bolAyelA zabdo e sarva manuSyonAM gharamAM lakSmInuM AvAgamana sUcavanArA zakuna rUpa che." "manuSyajanma prApta thavA chatAM paNa keTalAka prANIo dIpotsavamAM gharanA dvArapara karelA thApAnI jema niSphaLa janmavALA hoya che." je gharamAM devAyatana nathI, jyAM munirAjanA darzana thatA nathI ane jyAM sajjanono yoga thato nathI tenuM jIvana anArya jevuM che. kahyuM che ke : jattha na dIsanti jiNA, na ya bhavaNaM neva saMghamuhakamalaM / na ya suvvai jiNavayaNaM, kiM tAe atyabhUmIe ? // jayAM zrI jinezvara nathI, jinabhuvana nathI, saMghanA mukhakamaLa jyAM dekhAtA nathI ane jayAM jinavacana saMbhaLAtA nathI te bhUmine lAbhakAraka bhUmi zI rIte kahevAya?" tevA gAmamAM ja buddhimAnuM gRhastha vase che ke jayAM munirAjanuM Agamana thatuM hoya che ane jayAM jinamaMdira hoya che, tema ja jyAM zrAvako vasatA hoya che." - A pramANenA priyAnA vacano vicArIne dharmadatta-dharmapatnI dhanavatIne laIne dhIme dhIme AgaLa cAlyo. anukrame mArgamAM keTalIka vAsabhUmIo, keTalAka gAmo ane keTalAka nagaro AvyA. tene ullaMghIne teo caMdrapuranI najIkamAM AvyA. tyAM nagara, bahAranA vanamAM saMdhyA kALe khUba thAka lAgavAthI koIka sthAnamAM nirbhayapaNe suI gayA. - dharmadatta pAchalI rAtrie jAgyo eTale navakAramaMtranuM smaraNa karIne te dharmadhyAna karavA lAgyo. pachI sUryodaya thavAne vakhate teNe priyAne jagADavA mATe harSathI moTA arthavALuM eka kAvya kahyuM. teno bhAvArtha evo che ke "he priye ! kamaLonI zreNIno parimaLa vistAra pAmyo che pRthvI para pharatAM kUkaDAo zabda karI rahyA che. merUparvatanA zikharane sUrya prakAzita karI rahyo che, to sunayane ! jAgRta thA ane UTha, kAraNake rAtrI vitI gaI che." A pramANe kahevAthI paNa jyAre te UThI nahIM tyAre teNe kSaNavAra rahIne pharIthI tene jagADavA mATe bIjuM kAvya kahyuM. teno 'sAra e hato ke-"he priyA ! A mRgo tRNa caravA jAya che, pakSIo paNa cAro caravA nIkaLyA che, mArga paNa sArI rIte cAlavA jevo zItaLa thayelo che, to tuM jAga. rAtrI vItI gaI che." A pramANe kahevAthI paNa jyAre teNIe uttara Apyo nahIM tyAre dharmadatte tene jagADavA mATe tenuM mukha halAvavA ichyuM paNa te vakhate tenI zayyA ja khAlI joI eTale teNe vicAryuM ke- priyA vahelI UThIne dehaciMtA mATe gaI haze." pachI kSaNavAra rAha jovA chatAM te AvI nahi tyAre tene bolAvavA mATe dharmadatta UMcA svare bolyo ke-"he kAMte ! Ava, Ava ApaNe jaldIthI mArge AgaLa vadhIe." A pramANe kahevAthI paNa koI AvyuM nahi. eTale teNe UbhA thaIne tenAM pagalAM jovAM mAMDyA. paNa koI jagyAe tenA pagalAM dekhAyAM nahIM. te cAre bAju bhamI bhamIne thAkyo paNa tenI prApti thaI nahIM. pharI pharIne te thAkI gayo. pachI prANapriyAnA virahathI cittabhrama thayelo ane nikSetana jevo thayelo te bolavA lagyo ke-"he haMsa, koyala ane haraNo ! tame hariNAkSI evI mArI priyAne kayAMya joI che? he caMpaka, azoka, nimba, Amra, - zAlI ane piMpaLa vagere vRkSo ! tame jo mArI priyAne jatI joI hoya to utAvaLe tenI khabara
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 zrI dharmaspadruma mahAkAvya kahevA kRpA karo." A pramANe bolato ne bhamato pAcho potAnA zayanasthAna pAse Avyo. ema gAMDAnI jema te gamanAgamana karavA lAgyo ane bolavA lAgyo ke-"are ! huM zuM karuM? kyAM jAuM? rAmacaMdra A pRthvI upara nathI ke je mArA priyAvirahathI thatA duHkhane jANI zake. bIjo koI manuSya to te jANI zake tema nathI. "A saMsAra asAraDo, AzA baMdhana bhAI, aneraDe karI suIe, aneraDe vihAI." "A saMsAra asAra che ane temAM AzAnuM baMdhana che. temAM manuSya anerI sthitimAM sue che ane anerI sthitimAM prabhAte uThe che." "je seMkaDo manorathane paNa agocara che arthAta jeno manoratha paNa karI zakAto nathI, jyAM kavinI vANI paNa cAlI zakatI nathI ane jenuM svapna paNa AvatuM nathI tene vidhAtA lIlAmAtramAM ja kare che." "paMDitajanone daridra banAvyA, vanitAjanane vahelI vRddhAvasthA ApI ane kulAMganAne pati vagaranI athavA putra vagaranI karI, tethI huM to mAnuM chuM ke vidhi ja kharekharo baLavAnuM che." - A pramANe vicArato ane pralApa karato dharmadatta potAnA ghara tarapha cAlyo. caMdrapuramAM praveza karatAM te vicAravA lAgyo ke hA mUDha dharmadatta ! anAtmajJa evo tuM kyAM jAya che? are ! jenuM vahANa bhAMgI gayuM che evo ane dravya vinAno huM zI rIte ghare jAuM? nibhaMgI evo huM svajanone mukha zI rIte batAvuM? AvI sthitimAM ghare javAthI dhanavALA durjano mane vAraMvAra hasaze, kahyuM che ke- vyAdha ane sarpothI vyApta vanamAM rahevuM sAruM, vRkSanA phaLo khAIne ane sarovaranA pANI pIne vRkSonA samUhamAM vasavuM sAruM, bhikSA mAMgIne khAvuM ke viSa bhakSaNa karavuM sAruM, paNa dhanahInapaNe kuTuMbI vacce jIvavuM te sAruM nahIM." vAnarasamUhanA nakha ne mukhathI vidArita thayelA phaLonuM bhojana karIne vanamAM rahevuM sAruM, paNa dhananA madathI garvita thayelA manuSyonA krodhanA vikAravALI vAMkI dRSTimAM rahevuM te sAruM nahIM." A pramANe vicArato dharmadatta nagaramAM praveza na karatAM pAcho vaLyo ane vanamAM Avyo. tyAM pANI pIto ane phaLAhAra karato te siMhanI jema vicaravA lAgyo e rIte tene ekalo bhamato joIne eka yogIe tene kahyuM ke-"are ! tuM koI ciMtAmAM magna jaNAya che to tane zenI ciMtA che ? te kahe. "dharmadate kahyuM ke-"he deva ! nirdhanapaNAmAM sukha kyAMthI hoya? eTale huM dAridyapIDita hovAthI nizcita zI rIte rahI zakuM? kahyuM che ke : mayaNadeva Isara dahyo, laMka dahI haNameNa, pAMDu vana arajuna dahyo, puNa dAlida na keNa, kAmadevane Izvare bALyo, hanumAne laMkA bALI ane arjune pAMDuvana bALyuM paNa dAridrayane koIe bALyuM nahi. te sAMbhaLI yogI bolyo ke- "he vatsa ! mAruM nAma jagatamAM dAridrayadahana che, huM dAridrayane bALI nAMkhanAro chuM." te sAMbhaLIne dharmadatta khuza thayo ane teNe yogIne praNAma karyA. dharmadattanI pITha upara hAtha pheravIne yogI bolyA kehe vatsa ! tuM ciMtA
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 dvitIya pallavaH tajI de, svalpakALamAM lakSmI tArI dAsI thaIne rahe ema karIza." dharmadatte pUchyuM ke--he vibho? kayA upAyavaDe ema karI Apazo ?'' te mane kaho. yogI bolyA ke--"tane suvarNapuruSa karI ApIza.' dharmadatte vicAryuM ke--''emAM mAre sAvadha rahevuM paDaze. kemake A yogI kadAca mane ja suvarNapuruSa karavAnuM vicArato haze, kemake meM pUrve evI vAto sAMbhaLelI che.' A pramANe vicArIne dharmadatte yogIne kahyuM ke--"tame koIpaNa manuSyano ghAta karIne suvarNapuruSa karI ApavA vicAratA hazo, paraMtu tevI rIte hiMsAthI thayelA suvarNapuruSanuM mAre kAma nathI. huM icchato nathI.' yogI bolyo ke--"are ! are ! zuM huM jIvaghAta karuM ? amAro to dharma ja e che ke jaMtumAtranI rakSA karavI. 'te jJAna pAtALamAM jAo, ne cAturya nAza pAmo ane te guNa agnimAM paDo ke jyAM jIvadayA vartatI nathI. 'samagra guNomAM mukhya evI karuNA pAparUpI dAvAnaLane bujhAvavA mATe varSA samAna che. sukRtanI saMtati mATe kalpalatA jevI che, te cirakALa jayavaMtI varto. pUrvapuruSoe kahyuM che ke dAna satyAdi dharmo jemAMthI janma pAme che tevI dayA siddhi sAthe saMdhAna karI ApavAmAM dUti samAna che. tethI sajjanoe sAvadhAnapaNe te sAdhavI joIe. dyUtakAra, koTavALa, telI ane mAMsavecanAra, vArdhakI, nRpati ane vaidya A sAta prAye kRpArahita hoya che. tyAspachI dharmadatta yogI AgaLa AnaMdapUrvaka vAMsaLI vagADavA lAgyo ane yogI sAmAnya bhASAmAM gAvA lAgyo. H 'sonApurise kAhu kIje re, jaI nahIM dayA pradhAna, tIne sone sohA kIsI re, jINe tUTe hI kAna, bAra vahu kAMI jaTA janoI, dayA viNa dharama na koI, jIvadayA tume pALo bALaka, hiyaDuM niramala hoI.' A pramANenA yogInA vacanothI vizvAsa pAmelo dharmadatta bolyo ke--'he yogI ! tyAre kaho ke tame hiMsA vinA zI rIte suvarNapuruSa karI Apazo ? yogI bolyo ke--'he bhadra ! sAMbhaLa. sArA rakta caMdananA kASTamaya sAta hAtha pramANa putaLuM karAvIza. te putaLAne maMtravaDe aDada ane sarasava chAMTavApUrvaka abhimaMtrita karIne pachI agnikuMDamAM teno homa karAvIza. pachI uSNane zIta jaLa vaDe siMcana karavAthI mahAmaMtranA prabhAvavaDe teno suvarNapuruSa thaI jaze." A pramANe sAMbhaLIne dharmadatta bolyo ke--'to have tene mATe udyama zarU karo. yogI bolyo ke- 'amAre yogIone suvarNanuM zuM prayojana che ? A to phakta tAre mATe ja prayatna karavAno che. paropakArano ja hetu che. kemake paropakAramAM mati thavI durlabha che. 'lakSmI paropakAra mATe, sarasvatI viveka mATe ane saMpatti sarvanA sukha mATe koI dhanya puruSane ja thAya che. kRtaghna ane caMcaLa evuM zarIra paNa jo paropakAra mATe nAza thatuM hoya to bhale thAo. kemake kAcanA badalAmAM vajramaNi maLato hoya tyAre mUrkha paNa 'nA' evuM bolato nathI. dharmadatte kahyuM ke--'he bhagavan ! he vizvapAlaka ! tame paropakAramAM parAyaNa hovAthI 52ne duHkhe duHkhI thAo cho. juo ! kapAse pa2ne upakAra karavA mATe keTalA duHkho sahana karyA ? prathama tenA asthi
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya (kapAsIyA) dUra karavAmAM AvyA te sahana karyuM, pachI duHsahatara evuM tulAropaNa sahana karyuM. pachI grAmya strInA hAthathI reMTIA dvArA kheMcAvAnuM sahana karyuM. taMtrInA prahAranI vyathA sahana karI, pachI mAtaMgoe moDhAmAM pANI bharIne tenI pharatuM chATyuM te sahana karyuM ane pachI kucAvaDe kuTavAnuM sahana karyuM.--A pramANe sahana karyA pachI te vastramAM vaNavAne yogya thayuM." yogIe kahyuM ke--'he mahAbhAga ! svarNapuruSa karavA mATe prathama sapAdalakSa parvatamAMthI zIta ane uSNa pANI lAvavuM paDaze.' dharmadatte kahyuM ke--'cAlo, lAvIe,' pachI te baMne jaIne tyAMnA kuMDamAMthI baMne prakAranuM jaLa laI AvyA ane raktacaMdananA kASTanuM eka putaLuM banAvyuM. tyArabAda homane lagatI tamAma sAmagrI laIne kRSNa caturdazInI rAtrie yogI dharmadatta sahita smazAnamAM Avyo ane tyAM agnino kuMDa banAvI temAM agni prajvalita karI kuMDanA kAMThA upara raktacaMdananuM pUtaLuM mUkyuM ane tenI pAse rakSA mATe khaDga mUkyuM. pachI dharmadattane kahyuM ke--'tArI pAse AtmarakSA mATe zuM zastra che ?' eTale dharmadatte kahyuM ke--je zasravaDe meM rAkSasane mAryo che. te zastra mArI pAse guptapaNe rAkheluM che.' yogIe kahyuM ke--tAre bhaya rAkhavAnuM kAMI kAraNa nathI.' ema kahIne dharmadattane parAkrukha Ubho rAkhIne yogI tenI pAchaLa kUMDane kAMThe pUtaLuM mUkIne beTho. pachI te maMtrapAThapUrvaka sarasavo pelA pUtaLA upara nAMkhavA mAMDyo. te sAthe dharmadattanI pITha upara paNa sarasava ane akSata paDatA jANIne dharmadatte vicAryuM ke--jarUra A duSTa yogI mArI sAthe kapaTa karI rahyo che. eNe kapaTanATaka AraMbhyuM che, tethI mAre sAvadha rahevAnI jarUra che. paraMtu atyAre ahIM mAro mitra koNa che ? huM kharekhara kaSTamAM paDyo chuM: mArI rakSA koNa karaze? atyAre mAruM kartavya zuM che ? hA, yAda AvyuM. mane dharma ja Apelo che tethI te dharmanuM ja smaraNa karavuM yogya che.' Ama vicArIne te paMcaparameSThinuM smaraNa karavA lAgyo. parameSThi namaskAraM, sAraM navapadAtmakam / AtmarakSAkaraM vajra-paJjarAbhaM smarAmyaham // A pramANenuM vajapaMjara stotra AkhuM bhaNIne potAnI pharatuM vajrapaMjara banAvyuM. paMcaparameSThI padothI saMgrAma, sAgara, karIMdra, bhujaMga, siMha, durvyAdhi, vahni, ripu ane baMdhanathI niSpanna thayalA temaja cora, graha, bhrama nizAcara ane zAkinIthI thayelA bhayo nAza pAme che. tethI e paramamaMtrathI aMgarakSA karIne dharmadatte khaga sajja karyuM ane sAvadhAna thaIne Ubho rahyo. anukrame evI rIte 108 jApa pUrA thayA eTale dharmadatte pAchA vaLIne vAMkI dRSTie joyuM to yogIne khaDga upADato joyo tethI teNe ekadama pAchA pharI laghulAghavI kaLAthI potAnI pAsenA khaDgavaDe te yogIne haNyo ane tene kuMDamAM nAkhyo jethI tarata ja te suvarNapuruSa rUpa thayo. tene prathama lAvelA zItoSNa jaLa vaDe sIMcyo. tyAra pachI dharmadatta potAnA sthAnamAM pANI pIvA mATe gayo. pANI pIne tyAM pAcho AvIne jue che, to suvarNapuruSa kuMDamAM nathI. eTale te mUcchita thaIne bhUmi para paDyo, zItaLa pavananA yogathI keTalIkavAre tene cetanA AvI. te svastha thayo ane vicAravA lAgyo ke--are ! meM yogIne haNyo ane suvarNapuruSa to maLyo nahi. hAtha dAjhyo paNa poMkha khAvA na maLyo evuM thayuM. huM ubhayabhraSTa thayo. caMDALanI zerImAM gayA chatAM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pallavaH 43 bhikSA na maLI. are deva teM duHkha ApavA mATe zuM mane ekalAne ja joyo che? tuM pANI pIne mArI pAchaLa paDI gayo che, jethI uparAupara ekapachI eka, duHkha ja ApyA kare che. prathama mAtApitAno viyoga karAvyo pachI, vahANa bhAMgyuM, samudramAM nAMkhyo. pachI priyA sAthe viyoga ane chevaTe suvarNapuruSa laI gayo. he deva tuM aghaTita ghaTanAne ghaTADe che, sughaTita ghaTanAne kSaNabhaMgura banAve che. A sacarAcara jagatamAM nahIM dhArelA evA aneka pheraphAro kare che, tethI vidhi tuM ja sauthI baLavAnuM che ema huM mAnuM chuM. A pramANe duHkha upara duHkha paDavAthI te vilApa karavA lAgyo. pachI teNe vicAryuM keje duHkhI hoya ane jenuM dhana corAyuM hoya teNe rAjAnuM zaraNuM levuM. arthAt rAjA pAse javAthI tenA duHkhanuM nivAraNa thaI zake che. durbaLanuM baLa rAjA che. tethI have to tenI pAse jaIne vinaMtI karuM. te vinA koI rIte mArI kAryasiddhi thavAno saMbhava nathI. A pramANe vicArIne dharmadatta kahe che ke- he yazodhavala rAjA ! te dharmadatta huM tamArI pAse Avyo chuM. to have mAruM duHkha dUra karo. huM ahIMyAnA ja rahIza zrIpati zeThano putra chuM. meM A pramANe mArI kathAne suvarNapuruSanI utpatti sudhInI Apane kahI batAvI. to have tame pAMcamAM lokapALa kahevAo cho, tethI jema yogya lAge tema karo. zAstramAM rAjAne mATe duSTane daMDa, svajanonI pUjA, nyAyavaDe bhaMDAranI vRddhi, arthIomAM apakSapAta ane rASTranI rakSA-ApAMca prakAranA yajJo kahelA che. je rAjA zatrumAtrane tapAvavAne sUrya jevo hoya, svajanomAM AnaMdotpAdaka caMdra jevo hoya, pAtrApAtranI parIkSAmAM bRhaspati jevo hoya, dAnamAM karNa jevo hoya, nItimAM rAmacaMdra jevo hoya, satyamAM yudhiSThira jevo hoya, lakSmIvaDe kubera jevo hoya ane potAnI mAnyatAomAM - pakSapAta na karatAM yogya rIte lAbhAlAbha karanAra hoya--evo svAmI rAjAnA yathArtha nAmavALo samajavo." zrI dharmakalpadruma graMthamAM mukhya cAra zAkhA paikI dAnadharmarUpa zAkhAmAM zrI vIra paramAtmAnI dezanAmAM dharmadattanI kathA yukta zrI caMdrayazA rAjAnA AkhyAnamAM bIjo pallava saMpUrNa.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pallavaH caMdra AlhAdakatAne, sUrya pratApane, samudra gAMbhIryane, meru uttuMgatAne, himagiri zitaLatAne, anala tejane, dhanada aizvaryapaNAne, muni samabhAvane ane dharA sarvasahanapaNAne nahIM choDavA chatAM jenuM niraMtara mAMgalika kare che evo rAjA jayavaMtA varto." A pramANe AziSa ApIne dharmadatte rAjAne kahyuM ke-"he svAmin! mane kAMIka uttara Apo.' sarva kathAne sAMbhaLIne rAjA bolyo ke-"he mahAbhAga ! tArI vastu maLe evo koI upAya mane sUjato nathI, tAro suvarNapuruSa koNe lIdho haze te kAMI samajAtuM nathI, tethI huM tane zuM uttara ApuM? mATe he dharmadatta ! tuM mArI pAsethI lAkha kroDa game teTalI kiMmatanuM suvarNa mAMgI le, te tane rAjabhaMDAramAMthI apAvuM ke jethI mArI apakIrti na thAya ane kyAreya jo tAro suvarNapuruSa maLaze to te tane ja apAvIza ane svastha karIza." rAjAnA A pramANenA vacano sAMbhaLIne dharmadA bolyo ke- he rAjan ! tamAruM suvarNa tamArA bhaMDAramAM ja raho, mAre tenuM kAma nathI, mAre to mArA suvarNapuruSano ja khapa che. tame mArI vastu meLavI ApavA samartha hovA chatAM jo mArI upara kRpA nahi karo to mArA abhAgya ! bIjuM zuM kahuM? bAkI mane to saMtoSa tyAre ja thAya ke jayAre mAro suvarNapuruSa maLe. huM tamAruM suvarNa levA icchato nathI. sapuruSo mAnane choDIne paradravya letA nathI." kahyuM che ke bapaiyo jaLa huM pIye, kyuM ghaNa tuko deI, mANa vivajjau dhaDa paDe, mare na caMcU dhareI. bapaiyo to varasatA varasAdanuM ja pANI pIe che paNa te sivAya marI jAya to paNa bIjA jaLamAM cAMca boLato nathI." kharo te eka cAtaka pakSI ja sAco mAnI che ke je sukhethI jIve che ane puraMdara (varSA ApanAra Indra)ne ja yAce che athavA maraNa pAme che." "kUpamAMthI jaLa pIvuM hoya to adhomukha thavuM paDe che ane nadIo to bicArI rAMkaDI strIo jevI che. bagalA, TIToDI vagere tuccha pakSIo sarovaranA jaLanuM pAna kare che, paNa tRSita thavA chatAM cAtaka kyAreya paNa krUra jaMtuothI dUSita jaLa pIto nathI, tethI te mAnathI UMcI Doka rAkhIne mAtra Indrane ja yAce che." tethI he rAjanuM! tamAre mane tamAruM suvarNa levAno Agraha na karavo. A pramANeno tene niradhAra jANIne rAjA manamAM vicAre che ke - "jo mArAthI A AzritanI kAryasiddhi nahIM thAya to huM A pRthvI upara moTuM kevI rIte dekhADIza ?" Ama vicArIne teNe bIDuM hAthamAM rAkhIne kahyuM ke-"mArI sabhAmAM koI evo manuSya che ke je A mANasano suvarNapuruSa meLavI Ape ? je evo hoya te A bIDuM grahaNa karo." caMdrayazA kumAre
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 tRtIyaH pallavaH UbhA thaIne te bIDuM grahaNa karyuM ane teNe kahyuM ke- "huM eno suvarNapuruSa meLavI ApIza." te vakhate sabhAjano vismaya pAmIne vicAravA lAgyA ke-"A kumAra Ano suvarNapuruSa kevI rIte * meLavI Apaze ?" tyAra pachI dharmadatta ane caMdrayazA baMne rAjasabhAmAMthI te kArya karavA mATe tarata ja cAlyA. vanamAM jaIne rAjaputre kAMIka vilaMba pAmavA mATe dharmadattane kahyuM ke-deve, dAnava,khecare ke manuSya jeNe e suvarNapuruSanuM haraNa karyuM che tenI jANa jyAM sudhI na thAya, tyAM sudhI ghaNA prayatna karavA chatAM paNa te vastu maLI zake nahI. tethI Aje rAtre A vanamAM gupta rIte rahIe ane kAMIka hakIkatanuM svarUpa jANyA pachI kAryane sAdhIe." A pramANe paraspara vicAra karIne te baMne rAkSasa vagereno bhaya hovA chatAM paNa tyAM smazAnabhUmimAM dhairyanuM avalaMbana karIne rAtrinA prAraMbhamAM beThA. thoDIvAramAM dharmadatta to nidrAvaza thaI gayo. rAjaputra jAgato hato teNe madhyarAtre tyAM dUrathI divya vAjIMtra ane gAyana vagereno svara sAMbhaLyo eTale dharmadattane tyAM ja sUto mUkIne kautukathI te pagale pagale nizAnI rAkhato je bAjuthI svara Avato hato te tarapha cAlyo. dUra jatAM teNe eka devavimAna jevuM yakSanuM bhuvana joyuM. tenA dvAra baMdha karelA hatA. tenA vivaramAMthI teNe aMdara joyuM to tyAM 108 devakanyAone nRtya karatI joI. temAM eka manuSyanI ati rUpavaMta strI joI. eka muhUrta sudhI te kutUhala joIne rAjaputra pAcho vaLyo ane dharmadatta pAse AvIne tene jagADyo. pachI rAjakumAre tene pUchyuM ke :-o mitra te hamaNAM sutA sutA kaMIka sAMbhaLyuM? dharmadatta kaMIka smita karIne bolyo ke "ziyALa, sarpa, zArdUla, ghuvaDa ane bhUMDo tathA guMDAonA temaja pizAca, bhUta ane pretonA zabdo puSkaLa sAMbhaLyA che. bIjuM kAMI sAMbhaLyuM nathI." tyAre rAjaputre kaMIka hasIne pote joyelA nRtyAdinI vAta karI ane temAM pote joyelI divya rUpavALI manuSyastrInI nizAnI sAthe vAta karI. te sAMbhaLIne dharmadatte kahyuM ke- teja mArI priyA jaNAya che, mATe zIgha cAlo, tyAM jaIne tene joIe." A pramANe vicArI teo utAvaLathI te yakSamaMdira pAse gayAM paNa tyAM to nRtya baMdha thayeluM hatuM, tethI te suMdara dekhAI nahIM. tethI pazcAttApa karatA ne hAtha ghasatA dharmadatte rAjaputrane kahyuM ke-"he mitra ! te strI keTalI UMcI hatI ? kevA varSanI hatI? keTalA varSanI lAgatI hatI ? rAjaputre teNe pote joyuM hatuM evuM yathArtha svarUpa kahyuM. te sAMbhaLIne dharmadatta bolyo ke- mitra ! mAre suvarNapuruSa sAthe kAMI kAma nathI. tuM koI paNa rIte te mArI strIne meLavI Apa, eTale te mane jIvita ApyuM ema samajIza ane mane sarvasva maLyuM ema mAnIza." pachI prabhAte yakSabhuvananA dvAra ughaDyA eTale rAjakumAre potAnI zakti batAvavAno prAraMbha karyo. cAre AhArano tyAga karI, raMgarAga choDIne, niHspRhapaNe, nirahaMkArapaNe, thatIMdranI jema ekAgra mana karIne darbhanA saMthArA para nizcala thaIne te yakSanA bhuvanamAM beTho. kahyuM che ke "ekacitte kArya karavAthI te siddha thAya che, cittanuM kriyApaNuM hoya to kArya nAza pAme che. jenA cittanI sudaDhatA hoya che tenuM kayuM karyuM kArya siddha thatuM nathI ? eka citte sevana karavAthI - sarva prasanna thAya che. juo ! dAriyanI bhakti karIne paNa rAjapALa lakSmInuM sthAna nathI thayo? thayo che tenuM daSTAMta A pramANe che.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya, rAjapALanuM dRSTAMta * 2thamardana nagaramAM devadatta nAmano eka kSatriya raheto hato. tene bhAgyavaze rAjapALa nAmano putra thayo. te cha mahInAno thayo tyAre tenA pitA maraNa pAmyA ane pAMca varSano thayo tyAre tenI mAtA maraNa pAmI. dayA vagaranA svajanoe azaraNa thayelA te bALakane viSanA puMja jevo tathA durbhAgI jANIne sarpanI jema tyajI dIdho. tema chatAM paNa parvatanA vRkSanI jema te potAnA karmathI vRddhi pAmyo anukrame te yauvanAvasthA pAmyo. tyAre dravyavarjita hovAthI te vicAravA lAgyo ke, ''yauvana bhoga-sukhathI saphaLa thAya che ane bhogasukha dravyathI ja prApta thaI zake che, te vinA manuSya janma vananA puSpanI jema niSphaLa thAya che.' pachI dhanalolupI evo rAjapALa dravyaprApti mATe aneka devonI mUrti banAvIne namaskAra karavA lAgyo, paNa tenA bhAgyamAM dravya na hovAthI koIe prasanna thaIne dravya ApyuM nahIM. tethI atyaMta viSAda pAmelo ane gusse thayelo te jenI pAse dravyanI yAcanA karelI. te sarva devonI mUrtine vecavA mATe catuSpathamAM lAvyo ane sAkSAt daridradevanI mATInI mUrti banAvIne potAnA gharamAM rAkhI tenI AdarapUrvaka pUjA karavA lAgyo. eka vakhata buddhimAn evo te dAridranI mUrtine gharamAM ja rAkhIne garIbIthI kaMTALelo tyAMthI so yojana dUra gayo. tyAM caMpApurImAM praveza karatAM eka zUnya gharamAM bIjA eka daridradevane joyo. tethI te bolyo ke--aho ! badhA devonI mArI upara keTalI karuNAsabhara kRpA che ke huM so yojana dUra Avyo chatAM paNa teNe mAro keDo choDyo nahIM.' pachI te hAtha joDIne gadgad vANIe bolyo ke--'aho dAridradeva ! 'hariharAdika uttama devo paNa tArI pAse zI gaNataramAM che ? mATe he dAridra ! tane namaskAra thAo. tArA-prasAdathI huM siddha thayo chuM. huM badhe joI zakuM chuM, paNa mane koI jotuM nathI.' A pramANe pratidivasa daridradevane stavato ane pUjato te daridrI rAjapALa tenI devanI jema bhakti karavA lAgyo. 46 A tarapha caMdrapurInA rAjAno hAthI sAMkaLa toDI AlAnastaMbha ukheDIne makAnone pADato ane manuSyonuM mardana karato temaja sUryane namAvato ane rAjAne dhrujAvato te madonmata thaIne yatheccha rIte nagaramAM bhamavA lAgyo. tenI AvI sthiti joIne rAjAe tarata nagaramAM DhaMDhero vagADIne udghoSaNA karAvI ke--je koI A hAthIne vaza karaze tene rAjA vAMchita Apaze.' A pramANeno DhaMDhero sAMbhaLIne gItakaLAmAM pravINa evA daridrabhakta maMda madhya ane tArasvaranA bhedayukta gAnatAnavaDe te hastine vaza karyo ane AlAnastaMbha pAse jaIne tene bAMdhyo, rAjAe tene bolAvIne icchA hoya te mAgavA kahyuM tyAre daridrabhakte kahyuM ke--'he rAjan mArI evI icchA che ke dIvALInA divase mArA sivAya bIjA koIe dIvA karavA nahIM.' rAjAe teno svIkAra karIne samagra rAjyamAM tevI AzA karI. anukrame divALI AvI eTale te divase rAjapALe potAnI jhuMpaDI pharatA puSkaLa dIvAo karyA. have lakSmI pharavA nIkaLI te koI jagyAe dIvA na hovAthI pharatI pharatI rAjapALanI jhuMpaDI pAse ghaNA dIvA joIne tyAM AvI. tene joIne te daridrabhakta lAkaDI upADIne bolyo ke-- 'he lakSmI ! ke caMcalA ! ahIM mAro svAmI daridradeva hovA chatAM tuM kema AvI ? te vakhate
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH pallavaH 47 tenI AvI bhaktithI prasanna thayelo daridradeva tuSTamAna thaIne hasato hasato bolyo ke- mahAdaridrI ! tArI upara huM tuSTamAna thayo chuM, mATe te vizArada ! vara mAga." tenA AvA vacana -sAMbhaLIne tene vacananA chaLathI cUpa karI devA mATe rAjapALa bolyo ke-kharekhara tuM jo mArI upara prasanna thayo hoya to tAre mArA sivAya bIje kyAMya javuM nahIM." te sAMbhaLI daridradeva bolyo ke- te to mArAthI banI zake tema nathI, mATe tuM mane chUTo kara ane javA de. huM tAre tyAM rahIza nahI." rAjapALe tene chUTo karyo tethI te daridra deva gayo ane lakSmIe tenI jhUMpaDImAM praveza karyo, rAjapALe tene namaskAra karyo ane tenI pUjA karIne bolyo ke- he mAtA ! ahIM daridra devano nivAsa hato tyAM sudhI Apa rahI zako tema na hatuM tethI meM tene rajA ApI che. have tame ahIM nivAsa karo. kalpavallIne keraDAnI sAthe joDAya nahIM, tethI meM Apane daridradeva sAthe joDyA nathI. tenA AvA vacanothI prasanna thaIne lakSmIe tenA gRhamAM praveza karyo. te kAraNe prAtaHkALe rAjAe tene bolAvIne keTalIka pRthvIno svAmI banAvyo. * ahIM yaMbhuvanamAM daDha Asana karIne ekAgracitte beThelA caMdrayazAkumArane calAyamAna karavA mATe yakSe rAtrIe sarpasiMhAdikanA aneka rUpo batAvyA. paraMtu rAjaputra jarApaNa calAyamAna thayo nahI. e pramANe te sattvavaMtanA sAta divasa pasAra thayA. sAta upavAse yakSa pragaTa thaIne bolyo ke- "he mahAvIra ! tuM zuM mAMge che ? te kahe." rAjaputra bolyo ke-"he yakSarAja ! A dharmadattanI patnIne meM ahIM joyelI che. tene lAvI Apo ane dharmadattane soMpo." te sAMbhaLI yakSe kahyuM ke te vAta azakya che ! kAraNake te manuSya strI mArI yakSiNInA kabajAmAM che. tethI huM tamane ApI zakuM tema nathI." caMdraze kahyuM ke- he yakSarAja ! te strI tamane kyAMthI maLI hatI ?" yakSe kahyuM- he bhadre eka divasa huM mArI yakSiNI sAthe pharavA nIkaLyo hato, tyAM ame tene eka sthAnamAM sUtelI joI ane divyarUpavALI tene joIne mArI yakSiNIe mane kahyuM ke-"A manuSyastrInuM apaharaNa karI mane Apo." yakSiNInA vacanathI meM te sUtelI strIne upADIne tene arpaNa karI tethI have tenA kabajAmAM che. huM tene laIne tamane ApI zake tema nathI. - Ama kahIne te yakSa adazya thayo. tenA vacano sAMbhaLIne caMdrayazAkamAra vicAravA lAgyo ke "dhikkAra che A devane ! ke je strIne vaza che ane tenA kiMkara jevI sthiti dharAve che, jayAre devo AvI rIte strIne vaza hoya to pachI manuSya mATe zuM kahevuM? kahyuM che ke ! hari hara, brahmA, caMdra, sUrya ane skaMdAdika devone paNa strIe kiMkara banAvyA che, tethI te viSayatRSNAne dhikkAra che.' have huM yakSiNIne uddezIne pharIthI tapa karyuM ke jethI mArI kAryasiddhi thAya. viSama arthane sAdhya karI ApanAra eka tapa ja che. ISTa naSTa thaye chate ane sukha bhraSTa thaye chate temaja kaSTa najIka AvyuM chate buddhimAnoe vairAgyanA AbharaNarUpa tapa karavo te ja yukta che." tapa vividha prakAranI vikasita evI labdhirUpI latAnA maMDapasamAna ne kalyANarUpa kumudanA bagIcAne mATe caMdra samAna che. tapa samasta prakAranI lakSmInuM zRMkhalA vinAnuM niyaMtraNa che. temaja dUritarUpI bhUtane vaza karavA mATe akSaravinAno maMtra che."
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya A pramANe vicArIne rAjaputra daDha Asana vALIne beTho. traNa divasa thayA tyAre yakSiNInuM Asana kaMpAyamAna thayuM. teNe pratyakSa thaIne kumArane kahyuM ke "he vatsa ! A sAhasa zA mATe karyuM che? huM tArA tapathI tuSTamAna thaI chuM, mATe varadAna mAga." rAjakumAra bolyo kehe mAtA ! jo tuSTamAna thayA cho to A dharmadattanI strI Apo. "yakSiNIe tarata ja tene te strI ApI. "kharekhara sattvathI sarvakAryasiddha thAya che." kumAre dharmadattane bolAvIne tene tenI priyA soMpI ane kahyuM ke he mitra ! jo A tArI ja priyA che ne ?" potAnI strIne divya vastrAlaMkArothI vibhUSita joIne ghaNo harSita thayelo dharmadatta bolyo ke- he mitra ! A ja mArI priyA che." pachI rAjaputre kahyuM ke- dharmadatta ! AgaLa cAla. have tAro suvarNapuruSa paNa jamInamAMthI kADhIne tane ApuM." pachI tyAMthI smazAnamAM jaIne te suvarNapuruSa jamInamAMthI khodIne bahAra kADhyo. tene dedipyamAna joIne dharmadatta bahu khuza thayo. rAjaputre kahyuM ke- 'agnikuMDamAMthI kADhIne meM ja A suvarNapuruSane jamInamAM dATyo hato. te tAro che to tuM le." te joIne dharmadatta vicAravA lAgyo ke-"aho ! AnuM upakArIpaNuM ane udAratA kevI zreSTha che ?' kemake- upakAre upakAraDo, sahue koI kareI, viNa upakAre je kare, viralA jaNaNI jaPI. lakSmI naya(nIti)nA praNayavALI hoya che, dhRti sattvanA praNayavALI hoya che ane kulInonI mati dharmanA praNayavALI hoya che. koIka ja putra kuLane ujjavaLa kare che, bAkI keTalAka putra to kuLane kalaMkita karanArA hoya che. juo ! kumudabaMdhu caMdra AkAzane ujjavaLa kare che tyAre varSa AkAzane zyAma kare che." dharmadate AdarapUrvaka kumArane kahyuM ke- kumAra ! tame mArA parama upakArI cho, tethI tamArI pAse huM eka yAcanA karuM chuM, paNa te vicakSaNa ! te yAcanA tamAre niSphaLa na karavI." kumAre kahyuM ke-kaho, mAMgo." dharmadatte kahyuM ke- he kumAra ! mArA vacanathI A suvarNapuruSa tame grahaNa karo.' kumAre kahyuM ke- te puruSa zA mATe mane Apo cho ? dharmadatta bolyo ke "e suvarNapuruSa amArA vaNikanA gharamAM rAkhavo yogya nathI, tethI huM tamane ApavA mAMgu chuM. temaja Ape karelA upakArano kAMIka pratyupakAra karavAnI paNa mArI icchA che. A pramANenA dharmadattanA atyaMta AgrahathI rAjaputre teno svIkAra karyo. paraMtu tene kahyuM ke- tAre jeTaluM suvarNa joIe teTaluM AmAMthI laI le.' tethI dharmadatte te suvarNapuruSanA be hAtha ane be paga chedIne laI lIdhA. bAkIno bhAga laIne rAjaputra mahelamAM Avyo. rAjaputrane Avelo joI tenA pitAe pUchayuM ke- he vatsa ! teno suvarNapuruSa maLyo? kumAre kahyuM ke- hA maLyo." tethI rAjA khUba prasanna thayA. A tarapha dharmadatta suvarNapuruSamAMthI lIdhelA sonAnA vecANathI soLa koTI dravya meLavyuM. pachI tyAMthI koIka sthAne jaIne moTo artha joDI te ahIM caMdrapuramAM Avyo ane potAne ghera vadhAmaNI mokalI. te sAMbhaLI tenI strI bahu ja harSita thaI. sarva svajano bhegA thaIne dharmadattane sAme levA gayA ane moTA mahotsavapUrvaka dharmadattane ghare laI AvyA. be bhAryAo sahita dharmadatta aneka prakAranA sukhabhoga bhogavato
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pallava 49 AnaMda karavA lAgyo. pUrve jenI sAthe saMbaMdha hatA te badhA mitro maLavA AvyA. dhanathI vihIna manuSyone mitro temaja putro, strI ane baMdhuo paNa tyajI de che ane te ja manuSya pAcho - dravyavAn thatA te ja mitro, svajano vagere AvIne maLe che. kharekhara dhana ja A lokamAM manuSyano parama baMdhu che." have yazodhavalarAjA keTalAka varSo vItyA bAda vairAgyarasarUpI amRtanuM pAna karavA sanna thayA ane caMdrayazA kumArane rAjya para sthApana karIne te subuddhimAne zrIsumitrasUri ma. pAse cAritra aMgIkAra karyuM. zuddha siddhAMtano abhyAsa karI ghaNA varSo paryata khaDjhanI dhArA samAna ujavaLa cAritra pALIne te rAjarSi mokSe gayA. - caMdrayazAkumAra rAjagAdI para beThA tyAre lokoe tenuM caMdradhavala evuM navuM nAma sthApita karyuM. tene maLelA suvarNapuruSanuM yuktipUrvaka pUjana karavAthI pratidina tenA chedelA hastapAda vagere navA prApta thavA lAgyA ane te suvarNapuruSavaDe teno rAjabhaMDAra akSaya thayo. temaja te suvarNavaDe te puNyazALIe sarva pRthvIne RNamukta karIne potAnA nAmano saMvatsara pravartAvyo. eka vakhata caMdradhavalarAjAne dharmadatta yAda Avyo. teNe maMtrI dvArA dharmadattane rAjasabhAmAM bolAvI tenuM ghaNuM sanmAna karyuM. pachI tene kahyuM ke he baMdha ! tArA ApelA suvarNapuruSavaDe meM pRthvIne anRNI karIne apUrva kIrti meLavI che, tethI tuM kharekharo mAro baMdha che." pachI rAjAe tene sarvavyavahArIomAM mukhyapada ApIne nagarazeTha banAvyo. dharmadA rAjA pAsethI ghaNuM mAnameLavIne sukhAsanamAM besI potAne ghare Avyo. have te dararoja sukhAsanamAM besIne rAjasabhAmAM AvavA lAgyo. caMdradhavala rAjA ane dharmadatta bannee maLIne aneka prakAranA dharmakAryo karyA ane niraMtara sAthe besIne snehavArtA temaja dharmacarcA karavA lAgyA. eka divasa rAjAe dharmadAne pUchyuM ke "tamArI pAse atyAre keTaluM dhana che." uttara ApatAM dharmadatta bolyo ke "he mitra ! te dhanasaMbaMdhI eka Azcarya kahuM chuM te sAMbhaLa. te samaye suvarNaparuSamAMthI lIdhelA suvarNane vecatAM mane soLa karoDa dhana prApta thayuM hatuM. tyArapachI jaLamArge ne sthaLamArge aneka aneka vyavasAyo karyA pachI pAcho hisAba karatA soLa karoDa ja rahyA. koIpaNa prakArano vyavasAya karatAM tethI vadhAre dravya thatuM nathI. tethI have huM vizeSa dhanano vyaya paNa karI zakato nathI. te svAmI ! A bAbatamAM koI jJAnI gurubhagavaMta maLe to temane pUchIe ke AnuM kAraNa zuM che?" te sAMbhaLI caMdradhavale kahyuM ke- he mitra ! tuM lakSmIne sAcavavA ATalo badho lobha kema kare che? lakSmI lobhathI nathI maLatI paNa bhAgyathI ja maLe che. mATe bhAgyane ja vaMdana karavA yogya che." te saMbaMdhI eka kathA kahuM chuM te sAMbhaLa lakSmI bhAgyane AdhIna * eka vakhata bhAgya ane lakSmI vacce paraspara vAda thayo. banne potapotAnI prazaMsA karavA lAgyA. A pramANe jayAre vivAda karatAM te banne aTakyA nahIM tyAre iMdrAdi devoe te
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ChO zrI dharmaklpadruma mahAkAvya bannene kahyuM ke 'tame banne A rIte vivAda karavA karatA potAnI zakti batAvI tamArA guNonI khAtrI karAvo." tethI lakSmIe eka durbhAgI, dIna, kRza ane sAdhAraNa sthitinA manuSyane bolAvIne eka sonAnI iMTa ApIne kahyuM ke 'tuM ghare jA ane A IMTa vecIne temAMthI upajatA dravyadvArA vastrAbharaNa leje ane te vastrAdithI vibhUSita thaI kAle ahIM AvIne mArA guNanI A bhAgyane oLakhANa karAvaje. lakSmInI vAtano svIkAra karIne te daridrI potAne ghare Avyo ane lakSmIe ApelI IMTa saMtADIne te kyAMka bahAra gayo. daridrIne IMTa saMtADatA tenA pADozIe joyo. tethI daridrI bahAra gayo tyAre pADozIe te IMTa laI lIdhI. diradrI pAcho ghare Avyo tyAre tene te IMTa maLI nahIM. tethI bIje divase te ja sthitimAM nagaranI bahAra AvIne lakSmIne potAnuM svarUpa batAvyuM. lakSmIe kAraNa pUchatA daridrIe banelI hakIkata jaNAvI. tethI lakSmIe tene pharIthI eka mahAmUlyavAna ratna ApyuM ane pUrvavat karavAnuM kahyuM. daridrI te ratna laIne potAnA ghara tarapha vaLyo. mArgamAM eka nadI AvI. tethI nadInAkinAre ratna mUkIne te . daridrIe nahAvA mATe nadImAM praveza karyo. teTalAmAM koIka matsya kinAre rahelA te ratnane gaLI gayo. tethI daridrI punaH trIje divase paNa potAnI mULa avasthAmAM ja lakSmI pAse Avyo. te joIne bhAgye lakSmIne kahyuM ke--'tuM to ene lakSmIvAn karI zakI nahIM, have mAro prabhAva jo. kaMIpaNa ApyA vinA mAtra mArI mIThI STithI ja tene huM dhanIka banAvIza." kahyuM che ke 'bhAgya sarvatra phaLe che. vidyA ke udyama paNa bhAgya vinA phalatA nathI. juo, zivanA kaMThamAM rahyA chatAM paNa vAsukI nAga to pavana ja khAto rahyo.' pachI bhAgye potAne hAthe pelA daridrInA kapALamAM cAMdalo karIne kahyuM ke--'mAruM bhAgya have jAgyuM che, ema bolato bolato ghare jA.' te ghare gayo. tyAM daridrIno sALo atithi tarIke Avelo hato. hIna jAtino hovAthI te tenI mATe eka matsya laI Avyo. tene phADatAM temAM lakSmIe ApeluM ratna nIkaLyuM. eTale teNe potAnI strIne kahyuM ke--- 'A ratna to maLyuM, have ApaNI sonAnI iMTa paNa maLavI joIe.' A pramANe teo vAta karatA hatA te vAta pADozIe sAMbhaLI ane tarata ja pote saMbhALI na zakavAthI ridrInI IMTa tene pAchI lAvIne ApI gayo. temaja tene page paDI vAraMvAra kSamA mAMgIne bolyo ke--mArI bhUla thaI hatI, paNa A vAta tame koIne karazo nahIM. daridrIe te vAta kabUla karIne tene rajA ApI. te IMTa ane ratnavaDe te daridrI moTo dhanADhya thayo ane suzobhita vastrAlaMkAra paNa dhAraNa karyA. bhAgyanI anukULatA thavAthI tenuM dAridra nAza pAmyuM. eka vakhata te azvArUDha thaIne keTalAka sevakajano sahita nagara bahAra lakSmI ane bhAgyanI pAse gayo. pachI azvathI utarI bhAgyanA pagamAM paDIne tenA guNanuM varNana karato ane bIjA devo pAse lakSmInI niMdA karato bolyo ke--'bhAgyanA prabhAvathI ja rAjya maLe che ane bhAgyathI ja pracUra dravya maLe che, tethI bhAgyane ja zreSTha mAnavA yogya che. tenA vinA lakSmI zuM karI zake che ? kAMI ja karI zake tema nathI.* tyArapachI caMdradhavala rAjAe dharmadattane kahyuM ke--'he mitra ! he dharmadatta ! mATe ja huM kahuM chuM ke bhAgya che tyAM sudhI lakSmIno kSaya thavAno nathI. mATe tuM sArI rIte dravya vApara.' A pramANe teo baMne paraspara prItipUrvaka vAto karatA hatA, AnaMdathI rahetA hatA ane sanmArge
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 tRtIya pallavaH dravyano vyaya paNa karatA hatA. eka vakhata vanapALe AvIne rAjAne vinaMti karI ke he mahArAja! ApaNA udyAnamAM dharmadhavala nAme AcArya pAMcaso muni sAthe padhAryA che." A pramANenI vadhAmaNI sAMbhaLIne vanapAlakane saMtoSI caMdradhavala rAjA caturaMga senA sAthe bhaktithI moTA mahotsavapUrvaka gurumahArAjane vaMdana karavA te udyAnamAM gayo. dharmadatta paNa baMne strIo sahita sabhaktithI gurumahArAjane vaMdana karavA mATe temaja potAno saMzaya toDavA mATe udyAnamAM Avyo. mastake aMjali pUrvaka garumahArAjane vaMdana karIne narendra ane dharmadatta baMne yathAyogya sthAne guru sanmukha beThA. gurubhagavaMte tyAM beThelA samagra bhavyajIvone saMsAranA tApathI tapelA prANIone amRtanuM sIMcana karanArI dharmadezanA ApavAno prAraMbha karyo. "he bhavyajIvo ! prANIne mahAbhAgyanA yogathI ja prApta thato A manuSya janma mAtra A saMsArane tyajIne mokSa prApta karI levA mATe ja che." saMsAra parama duHkharUpa che ane mokSa paramasukharUpa che." A pramANe tattvane jANIne uttamajanoe mokSa meLavavA mATe tatpara thavuM. A jIvoe pUrve anaMtA bhavo karyA che, paraMtu te sarvamAM A manuSyabhava sauthI zreSTha gaNAya che kAraNa ke-e manuSya janmamAM svarga ane mokSa vagere sukhasaMpati meLavI zakAya che. kahyuM che ke-jIvo saMsArasamudranA taTanI najIka Ave che tyAre ja viSayathI virati, saMgano tyAga, kaSAyono nigraha, zama, dayA, tattvAbhyAsa, tapacAritramAM udyama, niyamanA AgrahavALI manovRtti, jinezvaramAM bhakti ane suzIlatA ityAdi guNonI prApti thAya che." jema mRtyuthI bhayabhIta banelA haraNo UMcA kAna karIne sAvadhAna rahe che, nidrA letA nathI, tema saMsArathI bhaya pAmelA. jJAnIo pApamAtrathI dUra rahe che. jo svagRhanI jema svargamAM gamana karavAnI icchA hoya to prANInI hiMsA karavI nahi, madyapAna karavuM nahIM asatya bolavuM nahi, pArakuM dravya levuM nahi, parastrIne manathI paNa icchavI nahIM. jema pavana dipakane olavI nAkhe tema kALe hajAro Indrone ane seMkaDo cakravartIone olavI nAMkhyA-arthAt mRtyu pamADyA. jema premathI baMdhuono meLApa thAya che tema dharmathI prANI aneka prakAranA sukhone pAme che. vaLI prANI dharmarUpI nAvaDI vaDe vipattirUpI nadIne tarI jAya che. samyakjhakAre ArAdhelo dharma A lokamAM paNa salphaLane Ape che to parabhavamAM Ape temAM to zI navAI? jema suMdara zreSThIno putra pUrve durgata-daridrI hato te paNa dharmArAdhanathI A bhavamAM ja duHkhano kSaya karIne sukhI thayo. kahyuM che ke-"ahIM ghaNuM kahevAthI saryuM. jo sukhane icchatA ho to dharma karo ke jethI A lokamAM paNa suMdara zreSThInA putranI jema sukhane pAmI zako." jema teja vinA nakSatro zobhatA nathI tema dharma vinA jIva zobhato nathI. jema aMdhakAra vinA dipakanuM astitva jaNAtuM nathI, bhUkha vinA jema suMdara bhojana paNa bhAvatuM nathI, tApanA saMtApa vinA jema chAyA sukhakArI lAgatI nathI, tema pUrve karelA pApanA vipAka jANyA vinA A pRthvI para manuSyo zreSTha puNyanA prabhAvane jANI zakatA nathI. pApanA udayathI jyAre saMkaTa Ave che ane puNyanA udayathI jayAre tenuM nivAraNa thAya che tyAre pApa-puNyanA phaLanI khabara paDe che. dakSa manuSyo to puNya-pApanA phaLa pote ja samajI jAya che. paraMtu mugdhajanone bodha pamADavA mATe hetupUrvaka te vAta samajAvavI paDe che."
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa2 zrI dharmadhUma mahAkAvya, A pramANe gurumahArAjanI dezanA sAMbhaLIne rAjAe pUchyuM ke he bhagavan! te suMdarazreSThInA putra evuM zuM prabaLa puNya karyuM hatuM ke jethI tenuM pUrvanuM pApa nAza pAmyuM? ane jene A bhavamAM karelo dharma A bhavamAM ja phaLyo? tenuM daSTAMta ApanI kRpAthI sAMbhaLavA icchuM chuM. gurumahArAje kahyuM ke- rAjan he mahAbhAga ! kautuka utpanna kare evI kathA kahuM chuM te tuM ekAgracitte sAMbhaLa : | dharmadattano pUrvabhava - A jaMbudvIpamAM bharata nAmanuM pavitra ane zobhatuM kSetra che. te kSetramAM bhAlamAM tilaka jevuM zobhAyamAna tilakapura nAmanuM nagara che. tilakaprabha nAmano rAjA te nagaranuM pratipAlana kare che te rAjA prajAjanono pAlakapoSaka che ane pApIono zoSaka che, arthAt tene zikSA karanAra che. tene tilakazrI nAmanI saubhAgyavaMtI rANI che. potAnA saujanyapaNAnA guNathI te sahune ati priya che ane rUpavaDe devAMganAne paNa jIte evI che. te nagaramAM suMdara nAmano zreSThI vase che. te guNavAnuM ane viziSTa buddhimAnuM che. dayA dAkSiNyatA vagere guNothI suMdara hovAne kAraNe te potAnA vaMzamAM mukuTa samAna thayo che. tene bhAgya saubhAgyanI bhUmi samAna subhagazrI nAmanI strI che. te suzIla che ane kamaLanI jema svajanone AnaMda ApanArI che. "sadA AnaMdI, sadA utsAhI, svajanomAM meLa rAkhanArI ane devagurunI bhakta evI strIne bIjI lakSmI ja samajavI." je strI paraghara gamanamAM ALasu (nahI janArI), parapuruSane jovAmAM janmAMdha jevI ane parapuruSanI vArtA sAMbhaLavAmAM baherI che te strI nahI paNa gharanI sAkSAta lakSmI ja che. kahuA bolI kAminI, jhagaDAsurI nArI. tehanuM ghara sau parihare, ko na caDe gharabArI. naranarazuM bahu bolatI, gharaghara goDI bhamatI, sahIyA nisi bAhira vase, te suzIla kima ja huMtI. saMpUrNa vaibhavavALo ane atyaMta dhanavAnuM evA suMdara zreSThI potAnI suzIla strInI sAthe niraMtara sukhabhoga bhogavato kALa pasAra kare che. je strInI dharmamAM zubha buddhi hoya che ane je jinArcanavaDe manazuddhi karanArI hoya che te strI kyAreya paNa vacanamAtravaDe paNa bIjAne duHkhI karatI nathI." A pramANe ghaNo kALa pasAra thayA chatAM putrarUpa phaLanI prApti na thavAthI suMdara zreSThI vicAravA lAgyo ke-"mArI kAyAne have cothI avasthA najIka AvI che, chatAM putra vinA ghara zUnya lAge che. jyAM dhULathI kharaDAyelA paDatA, raDatA be traNa bALako dekhAtA nathI te ghara zobhatuM nathI. "he zukrAcArya ! Izuno rasa, kavionI mati, gAyanA dugdhAdi rasa, bALakanA bhASaNa, tAMbulayukta anna ane strInA kaTAkSa devalokamAM hotA nathI." zeTha vicAre che ke-"mArA gharano svAmI koNa thaze? mArI vaMzavRddhi kevI rIte thaze? ane gurujana temaja gotrajonI paripAlanA putra vinA koNa karaze ? A pramANe putranI ciMtAthI vyApta suMdara zreSThI zUnyamanaska thaIne daridrInI jema divaso pasAra karavA lAgyo.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH pallavaH 53 ekavakhata rAtrinA pAchalA pahore te mahAmati dharmAtmA dharmakRtyamA udyamavaMta thayo. tyAre zayyA tyajIne yatnapUrvaka pRthvInuM pramArjana karI padmAsana dRDha karIne te eka zreSTha Asana para beTho. pachI piMDastha, padastha, rUpastha ane rUpAtIta-e cAre prakAranA dhyAnamAM yathAzakti ughamavaMta thayo. ekamAtra sArabhUta parameSThinamaskArarUpa mahAmaMtranuM manamAM smaraNa karIne teNe zubha bhAvavaDe zatruMjaya vagere zAzvata tIrthonI bhAvavaMdanA karI ane gIranAra, sammetazikhara tathA aSTApada vagere azAzvata tIrthone teNe bhAvapUrvaka namaskAra karyA. teNe mokSaprApti mATe zrIRSabhadeva, zrIajitanAtha, zrIsaMbhavanAtha, zrIabhinaMdanasvAmI, zrIsumatinAtha, zrIpadmaprarbhasvAmI, zrIsupArzvanAtha, zrIcaMdraprabhasvAmI, zrIsuvidhinAtha, zrIzItalanAtha, zrIzreyAMsanAtha, zrIvAsupUjyasvAmI, zrIvimalanAtha, zrIanaMtanAtha, zrIdharmanAtha, zrIzAMtinAtha, zrIkuMthunAtha, zrIaranAtha, zrImallinAtha, zrImunisuvratasvAmI, zrInaminAtha, zrIneminAtha zrIpArzvanAtha ane zrImahAvIrasvAmI e vartamAna 24 tIrthaMkarone tathA atIta anAgata covIzInA tIrthaMkarone bhAvapUrvaka namaskAra karyA. e pramANe suMdara zreSThI dharmadhyAnamAM susthita thayelA hatA te samaye tenI pUrvabhavanI gotraja devI pragaTa thaI. dayALu, satyavAdI, lajjAvaMta, zuddhamanavALA, devagurunA pUjaka ane yogya bhASaka upara devo paNa tuSTamAna thAya che--cora, vaMcaka, paradArAlaMpaTa, nirdaya ane niHsatva asatyavAdI, hiMsA karanAra, kukarmI ane malina cittavALAnI upara devo kyAreya tuSTamAna thatA nathI. suMdara zreSThI samakSa pragaTa thayelI tenI gotraja devIe kahyuM ke--''he suMdara ! huM tArA pUrvabhavanI devI chuM. tAro pUrvabhava kahuM chuM te sAMbhaLa. zrInivAsapuramAM soma nAme zreSThI vasato hato. tene somazrI nAme strI hatI ane bhuvanezvarI nAme gotrajadevI hatI ane siMhadatta nAme putra hato. dAnAdika dharmanuM ArAdhana karIne te somazreSThI maraNa pAmyo. maraNa pAmIne tuM A tilakapuramAM somadevazreSThIno suMdaranAmano putra thayo che. pUrvabhavamAM tA2I gotraja je bhuvanezvarI hatI te ja huM A bhavamAM paNa tArI gotraja chuM. have huM ahIM AvI chuM tenuM kAraNa sAMbhaLa : Aje huM tIrthayAtrA mATe nIkaLatAM prathama naMdIzvaradvIpa gaI. tyAM meM bhaktipUrvaka zAzvatA zrIjinezvarone vaMdanA karI. pachI nRtyagAnAdivaDe vividha prakAre bhakti karI, bIjA zAzvatA caityone vaMdanA karIne huM tyAMthI pAchI vaLI. pAchA vaLatA aSTApada parvate AvI ke jyAM bharatacakrIe eka ahorAtramAM karAvelo cAra dvAravALo mahA unnata suvarNamaya prAsAda che. 'utsedha aMgule eka yojana pramANa dIrgha, traNa kosa UMco ane be gAu vistAravALo zivapadane ApanAro, kailAzaparvatanA maNibhUSaNa jevo siMhaniSadyA nAmano uttama prAsAda che. tene huM AdarapUrvaka stavuM chuM. te prAsAdamAM ratna ane kAMcanathI nirmANa karAyelo potapotAnA varNa ane dehamAnavALI covIze tIrthaMkaronI pratimA cAre dizAmAM pUrvAdikrame 2-4-8-10 e kramathI nirmANa karAyelI ane sthApelI che. te jinezvaronI pUjA temaja vaMdanA karIne pAchI vaLatAM huM rAtrinA pAchale pahore A nagaranA uparanA bhAgamAM AvI. teTalAmAM mAruM vimAna acAnaka sthira thaI gayuM. ghaNA pratyano karavA chatAM AgaLa vadhyuM nahi. te vakhate krodhAyamAna thaIne meM ciMtavyuM ke--'AvI rIte mAruM vimAna sthaMbhita karanAra koNa che ?' meM avadhijJAnavaDe joyuM tyAre
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya nIcenA bhAgamAM tane dhyAnamAM sthira thayelo joyo. te sAthe tArA manamAM putraprAptinI ciMtA varte che te paNa meM jANI, tethI huM tArI upara saMtuSTa thaI. mAro krodha meM saMvarI lIdho ane tArA dhyAnanA prabhAvathI ja mAruM vimAna sthaMbhita thayuM che te paNa meM jANyuM. puNyavAna manuSya koIpaNa kaSTa ke ciMtArUpI samudramAM paDelo hoya tyAre tenI uparathI jatAM devanuM vimAna paNa sthira thaI jAya che. vaLI koI sAdhu, strI, bALa ke vRddha pIDita thayelA hoya tyAre tenI uparathI temaja koI tIrtha uparathI vimAna jatuM hoya tyAre paNa sthira thAya che. te vakhate te devo ariSTathI parAbhava pAmelA ane duHkhI thayelA sAdharmikanuM sAMnidhya kare che. A pramANe devono zAzvata AcAra che. te ja pramANe tuSTamAn thavAthI mAruM vimAna AkAzamAM rAkhIne huM tArI pAse AvI chuM. tArA bhAgyathI huM tArI upara tuSTamAna thaI chuM, mATe icchita vara mAMga." devInuM A pramANenuM kathana sAMbhaLIne suMdara zreSThI bolyo ke--'he mAtA ! tame je kahyuM te badhuM satya che. tamArI hakIkata sAMbhaLatAM mane jAtismaraNajJAna thayuM che, tethI tame jevuM kahyuM tevo ja mAro pUrvabhava meM joyo. have jo tame mArA upara tuSTamAn thayA cho to huM bIjuM zuM mAMgu? kAraNake tamArI kRpAthI mane sAMsArika badhuM sukha prApta thayela che, paNa eka vastu nathI te Apo ke jethI mAro janma A jagatamAM saphaLa gaNAya." devIe pUchyuM-'zuM nathI ?'' zeThe kahyuM ke--'he devI ! mAre putra nathI, tenA vinA mAruM kuLa zobhatuM nathI. kahyuM che ke--''jema sUrya vinA divasa, dAna vinA vaibhava, aucitya ane mahattvavALA suvacana vinAnuM gaurava, nirmaLajaLa vinAnuM sarovara ane dhanasamUha vinAnuM maMdira zobhatuM nathI tema putravinAnuM ghara paNa zobhatuM nathI. tethI he devI ! eka zubha lakSaNavALo prazasta putra Apo.' devIe kahyuM ke--a zreSThI ! mArA vacanathI tamAre tyAM putra thaze. te saubhAgyazALI, sadguNI temaja dakSa thaze, paraMtu tene tamAruM ane tamane tenuM paraspara sukha maLaze nahi. te putrane bAlyAvasthAmAM ja mAtA-pitAno viyoga thaze ane te prathama duHkhI thaIne pachI sukhI thaze.' A pramANe kahIne addazya thaIne devI potAnA vAhanamAM besIne svasthAne gaI. zreSThI kSaNavAra sthira rahIne potAnA manamAM vicAravA lAgyA ke--A svapna che ke indrajALa, athavA zuM mane cittano bhrama thayo che ke mArA netrano doSa, ke vizvane saMmoha utpanna karanAra koI camatkAra, athavA zuM mAro pAtALamAM ke devalokamAM janmAMtara thayo che ? huM koNa chuM ? kaI sthitimAM chuM ? athavA mane ahIM koNe mUkyo ?" A pramANe vicAra karatAM anukrame prabhAta thaI tethI teNe AvazyakAdi prAtaHkRtya karyuM ane te divasathI te buddhimAna vizeSa AdarapUrvaka dharmakArya karavA lAgyo, dInajanone dAna ApavA lAgyo ane supAtrone vizeSe dAna ApavA lAgyo. 'he suza manuSya ! jo tane dravya maLyuM hoya to ApavuM ane bhogavavuM paNa saMgraha karI rAkhavo nahIM. juo madhamAkhInuM saMcita kareluM madha jo te khAtI nathI to bIjA tene haraNa karI le che. supAtradAnavaDe prANIne niraMtara uttama rUpa, iMdrasamAna Rddhi, manohara prAsAdo, manorama strIo ane zreSTha saubhAgya prApta thAya che.' 'satpAtra, acala zraddhA, yathAvasare ucita dAna ane dharmasAdhananI sAmagrI--e cAreya pracaMDa puNyathI ja prApta thAya che. jJAnayukta ane kriyAvAn muni supAtra kahevAya che, temane dAna ApavAthI uttama dhenu ane sArA kSetranI jema bahu phaLa
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 tRtIya pallava prApta thAya che. sarpane karAveluM dUdhapAna kevaLa viSavRddhi mATe ja thAya che. tema kupAtramAM ApeluM dAna paNa zreyaskAra thatuM nathI. kahyuM che ke* jema pattharanI zilA potAne temaja parane DabALe che tema tapasaMyamathI hInane, niyamavihIna prANIne temaja brahmacarya rahitane ApeluM dAna-lenAra ane denArane bannene DubALe che. jema prANI viSavRkSanuM siMcana karIne temAMthI amRtarasane pAme nahIM tema jIva kupAtradAnathI mokSarUpa phaLa pAme nahIM arthAt kupAtradAna sarvathA ayukta che. caityAdika baMdhAvavAmAM ane munirAjane mATe auSadha vagere karavAmAM ekagaNuM pApa ane koTIgaNuM punya thAya che. supAtradAna ApanArane, apAvanArane, ApatAM joIne anumodanA karanArane koIka vakhata samAna phaLanI prApti thAya che. AnaMdanA AMsu, zarIra para romAMca, bahumAna, priyavacana ane anumodanAA pAMca supAtradAnanA bhUSaNo che. anAdara, vilaMba, vimukhatA, apriya vacana ane ApyA pachI pazcAttApaA pAMca supAtradAnanA dUSaNo che. satpAtra be prakAranA che. sthAvara ane jaMgama. jinAlaya, pratimAdi sthAvara satpAtra che ane jJAnavAnuM, tapasvI, nirmaLa ane nirahaMkArI temaja svAdhyAya ane brahmacaryathI yukta munibhagavaMto jaMgama satpAtra che. A be prakAramAM jaMgama pAtra vizeSa uttama che kAraNake te tatkALa puNyaphaLane Ape che ane sthAvara pAtra ghaNAkALe phaLa Ape che. devapUjA ane dharmasaMbaMdhI bIjAM saMskArya te jaMgama hovA chatAM sarvottama che ema jJAnI puruSoe kaheluM che." "A jagatamAM zUravIro hajAro hoya che, satyaritravAnuM paMDitovaDe to jagatu pUrNa che, kaLAvAnI to saMkhyA ja thaI zake tema nathI. vanamAM rahIne zAMtipUrNa jIvana jIvanArA ghaNA hoya che, paraMtu jagatamAtrane potAnA jIva karatAM paNa adhika vahAlA dhanane tajanArA uttamamativALA ane guNanidhi svarUpa bhUmi mATe vibhUSaNa jevA bhavyajIvo bahu viralA hoya che." "dAna durgatine vAranAra che, guNasamUhano vistAra karanAra che, tejanI zreNine dhAraNa karanAra che, vipattinI paraMparA nAza karanAra che, pApanI zreNinuM vidAraNa karanAra che ane bhavarUpI mahAsamudramAMthI nistAra karanAra che, vaLI dharmanI abhyannatinuM kAraNa che ane kalyANakArI mokSanAM sukhane AkarSanAra che. AvuM uttamadAna jayavaMtuM varto." A saMsArIjIva koIka vakhata kAmAsakta hoya che, koIka vakhata kaSAyane AdhIna hoya che, koIka vakhata mohagrasta hoya che. koIka vakhata karmabaMdhanA upAyamAM nirata hoya che, paraMtu dharmane mATe kvacit ja pravRtti kare che. temAM paNa je dAnadharmathI vimukha hoya che tene to bIjuM AlaMbana ja maLI zakatuM nathI. laghu kANo kubaDo hovA chatAM paNa dAna ApatA rahevAthI kaLaza urdhvamukha rAkhI zake che. jyAre upArjaka chatAM ane parNa hovA chatAM paNa ghaDo jaLane lenAra hovAthI tene sadA adhomukha thavuM paDe che." 'kSetranuM, yaMtranuM, zastranuM, strInuM, haLanuM, baLadanuM, gAyanuM, ghoDAnuM, vRkSanuM, dhananuM, prAsAdonuM athavA evI bIjI vastunuM dAna na ApavuM ke jenAthI hiMsAdi AraMbha thAya ane muninuM munipaNuM jAya temaja mana malina thAya. evuM dAna sadgatinA icchukoe na devuM ke na levuM. je puruSa dAnathI lakSmIne, vinayathI vidyAne, nyAyathI rAjayane, sukRtyathI janmane ane paropakAranI kriyAthI kAyAne kRtArtha kare che te puruSa A jagatamAM mAnanIya gaNAya che."
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zrI dharmaspadruma mahAkAvya suMdara zeThane A pramANe puNyakArya karatAM keTaloka kALa pasAra thayo tyAre tenI strIe garbhadhAraNa karyo. te garbhanA prabhAve thatA zubha dohadone suMdara zeTha pUrNa karatAM hatA. garbhasthiti pUrNa thaye zubhadivase putrano janma thayo. tenI vadhAmaNI maLatAM utsAhita thayelA suMdara zreSThIe teno janmotsava bahu sArI rIte karyo ane tenuM durgaka nAma rAkhyuM, haju te putra bAlyAvasthAmAM ja hoya che teTalAmAM tenA pUrvabhavanA duSkarmanA yogathI tenA mAtA-pitA maraNa pAmyA. devanI vANI mithyA thatI nathI." anukrame te durgakanA kuLano kSaya thayo, teno dravyAdi vaibhava paNa nAza pAmyo. bAkI rahelA tenA parivArajano mRtyunA bhayathI tenAthI dUra vasavA lAgyA. paraMtu, dayALu pADozIoe te bALakanuM pratipAlana karyuM. daivayogathI te durgaka vRddhi pAmyo. "daiva arakano rakSaka che ane vidhi jyAM nAzaka bane tyAM game teTalI surakSA vacce rahelo prANI paNa vinAza pAme che. vidhAtA pratikULa hoya che tyAre guNa paNa doSarUpa thAya che ane te jyAre anukULa thAya tyAre doSa paNa guNarUpa thAya che." | durgaka kumArAvasthAne pAmyA bAda sarva zAstrono ane kaLAono abhyAsI thayo. kaLAomAM kuzaLa thayo paraMtu karma vaDe nirdhana rahyo. te potAnuM gAma choDIne najIkanA zAlI nAmanA gAmamAM rahevA gayo ane tyAM navA navA prakAranA vyApAro karavA lAgyo. paraMtu te je je karIyANA kharIdato hato temAM tene lAbha alpa thato athavA na thato ane pUrva duSkarmanA yogathI hAni ghaNI thatI hatI. eka vakhata te mAthe poTaluM mUkIne kyAMka jato hato mArge tene be muni mahArAja maLyA. satkarmanA yogathI tene A sAdhubhagavaMtanI saMgati thaI. "AgaLa jevI siddhi thavAnI hoya che tevo saMyoga prApta thAya che. te munione vaMdana karIne durgaka dharma pUchayo. eka munibhagavaMte tene dharmopadeza ApatA kahyuM ke -"jinabhakti, guruvaMdana, dAna, zIla, tapa, zratAbhyAsa, dhyAna ane saMvega ATalAM kAryo uttama zrAvake dararoja karavAM." A pramANenI gurunI dezanA sAMbhaLIne te dararoja jinamaMdira javA lAgyo ane vividha vastu dvArA trikALapUjA karavA lAgyo. ubhayakALa zubhabhAvapUrvaka Avazyaka karavA lAgyo. mana sthira karIne namaskAra mahAmaMtrano jApa karavA lAgyo ane svalpamAMthI svalpa paNa munirAjane dAna ApavA lAgyo. "nirdhanAvasthAmAM kareluM svalpa paNa dAna moTA lAbhane karanAra che." nitya jinadharmanA sArabhUta dayA-dharmanuM pAlana karavA lAgyo. uttamajIvo dharmanI sAmagrI pAmIne potAnA eka samayane paNa dharmavihIna javA deto nathI. e pramANe keTaloka kALa pasAra thayA pachI eka divasa te magano kothaLo laIne najIkanA nagare jatAM mArgamAM vizrAMti levA eka udyAnamAM beTho. tyAM eka vRkSanI nIce hAthamAM pustaka laIne beThelA eka dakSa manuSyane teNe joyo. tethI durgake pUchyuM- he vidvAn ! A tamArI pAse zenuM pustaka che? te kaho." te bolyA ke-"A zakuna saMbaMdhI pustaka che.' tyAre durgake pUchyuM ke"he suMdara ! kayA kayA zakunanuM zuM zuM phaLa thAya. te kaho." eTale te bolyo ke- - : "kanyA, zaMkha, gAya, bherI, dahIM, pAkuM phaLa, sugaMdhI puSpa, dedipyamAna agni, azva, ratha, nRpati, pUrNakuMbha, UMco karelo dhvaja, bhUmi (mATI vagere), matsya yugma, rAMdhelu anna,
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 tRtIyaH pallavaH zatAyu, vezyA, saubhAgyavatI strI, madya ane mAMsa-ItyAdi padArtho prasthAna karatAM bahAra jatAM sAmAM maLe to te hitakArI-maMgaLakArI kahyA che." vaLI durgA (cIbarI) saMbaMdhI pUchavAthI te siddhapuruSa bolyo ke-"prayANa vakhate jo durgA DAbI utare to zubha che, sukha ane dhanane ApanArI thAya che ane te susthAnastha hoya che to vizeSe karIne rAjayAdi saMpadAne paNa ApanArI thAya che. A pramANe sAMbhaLIne te durgaka Ubho thaIne khuza thato thato nAcavA lAgyo. te joIne siddha pUchyuM ke-"he bhAI ! tuM kema nAce che?" te bolyo ke-"he suMdara ! mArA harSanuM kAraNa sAMbhaLo. tame je je zubha zakuno kahyAM te badhA mane Aje zahera bahAra nIkaLatAM thayAM che. durgA paNa DAbI utarela che, tethI huM nAcuM chuM ke Aje A durgaka jarUra kAMIka sAro lAbha meLavaze." pelA vize kahyuM ke-"he bhAI ! Aje tuM durgAnA zakunathI jarUra be kanyAsahita rAjya meLavIza." A pramANe sAMbhaLIne te durgaka nAcato nAcato AgaLa cAlyo. lAbhanI prApti jANIne kSINa manuSyo prAye avazya harSita thAya che.' A pramANe nRtya karato te durgaka AgaLa cAlyo. teTalAmAM acAnaka najIkanA nagarano vikramadhana nAmano rAjA senA sahita sAmo maLyo. teNe nAcatAM ane AnaMda pAmatAM A mANasane joIne tenA harSanuM kAraNa pUchyuM . tethI durgaka bolyo ke-"he bhUmIza ! mArA nRtyanuM kAraNa sAMbhaLo." Aje maganuM poTaluM upADIne mArge AvatAM mane sadbhAgyanA udayathI bahu sArA zakuno thayA che. mArge khinna thaIne visAmo levA vanamAM besatAM tyAM mane eka nimitajJa maLyo. tene zakunonuM phaLa pUchatAM teNe mane A pramANe kahyuM ke-tane bahu sArA zakuno thayA che tenA 'prabhAvathI temaja durgAnA zakunanA prabhAvathI Aje je be kanyAo sahita rAjyanI prApti thaze." A pramANe sAMbhaLIne harSa thavAthI he rAjan ! huM nAcuM chuM. apUrva lAbha nI vArtA sAMbhaLIne kone harSa na thAya ? A pramANenI tenI hakIkata sAMbhaLIne rAjAe durgaka sAmuM joIne vicAra karyo ke-A mANasa sAmagrI vinAno, nirdhana ane virUpa che ane pote niMdya vaNika hovA chatAM tene rAjayanI ane kanyAnI icchA jAgRta thaI che. aho ! lobhano prabhAva kevo che? A pramANe vicArIne kopita thayelo rAjA pAcho rAjamahelamAM gayo ane gAmamAM sarvatra DAMDI pITAvIne kahevarAvyuM ke-"AjathI pAMca divasa sudhI koIe bahAragAmathI AvelA maga kharIdavA nahIM, jo koI kharIda karaze to tene rAjadaMDa prApta thaze." have khuza thato thato durgaka maganuM poTaluM laIne nagaramAM praviSTa thayo ane maga vecavA ghaNI jagyAe pharyo. ghaNA ghaNA vepArIone potAnA maga batAvyA. paNa koIe tenA maga lIdhA nahIM. kAraNake nRpazAsana anullaMghanIya hoya che. durgaka tamAma bajAramAM Akho divasa pharI pharIne thAkI gayo. maga koIe lIdhA nahIM. tethI nirAza thaIne koI zUnya dukAne jaIne te sUto. nisAsA nAkhIne teNe maganuM poTaluM mAthe mUkavuM. teTalAmAM tene kAMIka nidrA AvI ane thoDIka rAtri pasAra thaI tyAre zuM banyuM? te kahe che. te nagaramAM sumati nAmano rAjAno maMtrI hato tene saubhAgyasuMdarI nAme strI ane subhaga suMdarI nAme putrI hatI te putrI anukrame yauvAnAvasthA pAmI tyAre anyajanonA manane moha
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya utpanna karanArI thaI. te ja nagarImAM eka zreSThIno sudarzana nAmano putra che, te rUpavaMta hovAthI subhagasuMdarIne tenA pratye prIti thaI. tethI tenI sAthe pracchanna rIte pANigrahaNa karavA mATe eka dUtine mokalIne te ja rAtrino saMketa karyo ane te paNa jyAM durgaka suto hato, te dukAne ja AvavAno saMketa karyo. saMketa pramANe vivAhayogya sarva sAmagrI laIne te zUnya dukAna pAse AvI, sudarzana koIka kAraNathI tyAM Avyo nahIM. subhagasuMdarIe to A sUtela che te ja sudarzana haze ema dhArIne tene aMge sparza karIne jagADyo ane aMdhakAramAM tene varanA vastra paheravA ApyA pote paNa kanyAyogya vastra dhAraNa karyA. hAra, ardhahAra, bAjubaMdha, kuMDaLAdi AbharaNo durgakane paNa paheravA ApyA ane pachI dAsIe te bannene pANigrahaNa saMbaMdhI kriyA karAvI subhagasuMdarIe potAnI dAsIe kahyuM ke--Aje mAro manoratha pUrNa thayo.' dAsIe kahyuM ke-- 'vidhAtA anukULa hovAthI badhuM sarasa thayuM.' pachI subhagasuMdarIe sudarzananA nAmathI durgakane bolAvyo tethI te gayo. paNa svara judo jaNAvavAthI A sudarzana nathI ema tene lAgyuM. maMtrIputrIe tene kahyuM ke--'tuM koNa che ?' teNe kahyuM ke--'huM durgaka chuM,' tyAre maMtrIputrIe prakAza karIne joyuM to daridrI ane kRza evo durgaka dekhAyo. tethI maMtrIputrI to vilakhI thaI gaI ane duHkhI thaIne uMce svare vilApa karavA lAgI ke--'are ! huM ThagANI, baLI gaI. mane A daridrI paraNI gayo. mAro saMketa karelo puruSa to Avyo nahIM.' A pramANe bolatI ciMtAmAM magna thayelI te zIghrapaNe tyAMthI potAne ghera cAlI gaI ane pANI vinA matsya taraphaDe tema bAkInI rAtri taraphaDIne pUrI karI. tenI mAtAe tenA kahevAthI hakIkata jANI eTale teNe potAnA patine te vAta karI. te paNa vicAramAM paDyo. te nagaramAM vikramadhana nAmanA rAjAne kAmadevanA kriDAgRha jevI anaMgazrI nAmanI putrI hatI. teNIe paNa te ja divase rAjAnA koI sAmaMtanA putranI sAthe vivAha karavA mATe guptasaMketa karyo hato. rAtrie rAjamahelanI urdhvabhUmimAM dIpaka karIne gavAkSamArge aMdhakAramAM nIce mAMcI mUkIne te potAnA saMketa karelA varanI AvavAnI rAha jovA lAgI., A tarapha maMtrIputrInA gayA pachI durgake vicAryuM ke--nimittiyAnA kahevA pramANe 'eka vAta to sAcI thaI paNa te strI mane paraNIne gaI kyAM ? Ama vicArIne tene zodhavA mATe te durgaka rAtre tyAMthI UThIne AgaLa cAlyo. dUra jatAM teNe eka gavAkSanI nIce dorI sAthe bAMdhelI mAMcI joI. tethI te durgaka kautukathI mAMcI upara besIne dorI halAvI tyAre rAjaputrIe jANyuM ke--'mAro sAMketika puruSa Avyo.' tethI teNe tarata dorI kheMcIne mAMcI upara lIdhI. dAsI tene mAMcI uparathI utArI aMdara laI gaI. daivayoge te vakhate dipaka bujhAI gayo. e vakhate rAjakumArI kanyAnA vezamAM taiyAra thaIne AvI ane vivAhanI utsukatA hovAthI dipaka karyA vinA aMdhakAramAM ja vivAhanI vidhi thaI. vivAha thaI rahyA pachI anaMgazrI bahu ja harSita thaI. teNe dAsIdvArA durgakane pUchAvyuM ke-'he svAmin ! AvavAmAM moDuM kema thayuM ? Apane zarIre kuzaLa to che ?' durgaka bolyo ke--'huM to paragAmathI Avyo chuM.' A pramANeno teno uttara sAMbhaLIne, paragAmathI Avela jANIne temaja svara judo jANIne zaMkA paDavAthI dIvo karIne tene joyo. te to anya puruSa lAgyo, daridrIne joIne rAjaputrI pazcAttApa karavA lAgI. teNe
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH pallavaH ChE dAsIone kahyuM ke--'A to koI ajANyo puruSa jaNAya che to tene pAcho nIce mUkI gho. dAsIoe mAMcImAM besADIne tene nIce mUkyo, tethI te to pAcho pote hato tyAM zUnya hATe Avyo ane rAtri hovAthI thayelA kautukano vicAra karatAM tyAM ja suI gayo. prabhAta thaI tyAre sumati maMtrI jamAIne zodhavA mATe nagaramAM nIkaLyo. teNe A zUnya dukAna upara sUtelA kaMkaNAdi vivAhanA veSayukta durgakane joyo. tethI tene jagADIne maMtrI bahumAna sAthe potAne ghare laI gayA. rAjAe paNa prAtaHkALe rAjaputrI saMbaMdhI rAtrino tamAma vRtAMta jANyo. tethI maMtrIne bolAvIne temaNe kahyuM ke--'he maMtrI ! kuLabAlikA A janmamAM eka varane ja vare che, gaIkAla rAtre A pramANe hakIkata banI che to have te varane zodhI lAvo ke jene rAjaputrI svecchAe varI che.' maMtrIe te hakIkata sAMbhaLIne potAnI putrI saMbaMdhI kautukakArI hakIkata rAjAne kahI saMbhaLAvI. pachI te durgakane rAjA pAse bolAvyo ane banne kanyAne paraNanAra tarIke tene oLakhyo. rAjAe durgakane vanamAM joyo hato tethI te durgakane oLakhI gayA, bhadrikatAthI temaNe durgakane pUchyuM ke--'maga vecavA Avelo te ja tuM che ?" durgake kahyuM ke ''hAjI ! te huM ja chuM.' tyAra pachI rAjAe maMtrIne tenA saMbaMdhI zukana vagerenI tamAma hakIkata kahI. te sAMbhaLI vicArIne maMtrI bolyo ke--''he svAmin ! vidhAtAe ja A baMne vivAha meLavI ApyA hoya evuM jaNAya che. bhAvImAM je banavAnuM hoya te bane ja che ane na banavAnuM hoya te kyAraye paNa banatuM nathI. zrIjiveMdroe ema kahyuM che ke zubha ke azubha je pUrvopArjita karma hoya che te phaLe ja che.' nItimAM paNa kahyuM che ke 'AkRti, kuLa, zIla, vidyA ane janmaparyaMta karelI sevA paNa koIka vakhata phaLatI nathI. paraMtu tapasyA vagerethI saMcita karelA pUrvabhavanA puNyakarmo to manuSyane uttama vRkSonI jema dIrghakALe paNa avazya phaLe che." A pramANe vicAra karIne rAjAe banne kanyAono durgaka sAthe ADaMbara pUrvaka vivAhotsava karyo ane ka2mocanaprasaMge durgakane potAnuM ardha rAjya ApyuM ane rAjAe durgakanuM saubhAgyakaLaza e pramANe nAma rAkhyuM. A bhavamAM paNa karelA puNyanA prabhAvathI te sukhI thayo. kharekhara samyaktrakAre sevelo dayAyukta jainadharma A lokamAM ane paralokamAM paNa sarvathA phaLadAyaka thAya che. ekavakhata rAjAe saubhAgyakaLazane kahyuM ke--'he bhadra ! tane thayelA zubha kuno sA2I rIte phaLyAM che. 'saubhAgyakaLaza bolyo ke--'he svAmin ! mAtra zakunathI zuM thAya ? meM zrIjineMdrokta dharmanuM sArI rIte pratipAlana karyuM, daMbharahita zrIjinezvaradevanuM da22oja pUjana karyuM, yathAzakti munirAjane dAna ApyuM. te puNya mane atyAre phaLyuM che ane he rAjan ! te puNyanA prabhAvathI siddhapuruSe kahelA vacano mane sAcA thayA che." A pramANe potAnA jamAIe kahelA dharmanA phaLathI vikramadhana rAjA dharmanI ArAdhanAmAM tatpara banyo. te dararoja zuddha citte dharma ArAdhavA lAgyo. vaLI jinagRhamAM, jinabiMbamAM ane caturvidhasaMghanI bhaktimAM ema sAte kSetramAM paNa dhanano vyaya karavA lAgyo. 'dareka gAma ane nagaramAM keTalAka dhanika manuSyo evA hoya che ke jemanuM dhana vRddhivaDe ke nAzavaDe pRthvIne ja zobhAve che. paraMtu jenuM dhana jinabiMba, jinagRha, jJAna ane caturvidha saMgharUpa sAtakSetramAM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 zrI dharmadhUma mahAkAvya vaparAya che te puruSa ja dhanya che. bIjA dhaniko adhanya che." "je puNyAtmA niraMtara dharmazAstro lakhAve che teNe godAna, bhUmidAna ane suvarNadAna ema badhAM dAna ApyA che ema samajavuM. A pramANenA uttama vicAro ane vArtAlApa karatAM te rAjA ane teno jamAI baMne sArI rIte dharmArAdhana karavA lAgyA. ema AnaMdamAM ghaNA divaso pasAra thayA. eka vakhata te nagaranAM udyAnamAM guNothI ujjavaLa evA zrIguNacaMdrasUri nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA. vanapALe AvIne rAjAne vadhAmaNI ApI tethI te bahu harSita thayA. rAjA potAnA jamAI sAthe gurubhagavaMtane vaMdana karavA mATe udyAnamAM AvyA ane atyaMta durjaya evA garvane tyajI traNa pradakSiNA ApI vidhipUrvaka vaMdana karIne gurubhagavaMta pAse upadeza sAMbhaLavA beThA. gurumahArAje puNyarUpa amRtane ApanArI ane bhayAraNyamAM bhramaNa karatA jIvonI tRSNAno uccheda karanArI dharmadezanA ApavAnI zarUAta karI. "he rAjanuM ! dharma sAMbhaLavAthI, jovAthI, AcaravAthI ane kahevAthI temaja anumodavAthI prANIne atyaMta pavitra kare che. te bhadra ! traNa lokamAM sukhaduHkhanI je prApti thAya che te pratyakSa puNya athavA pApanAM ja phaLa che. puNyarUpa kariyANAnA prabhAvathI AkhuM vizva vaza thAya che, zatruono nAza thAya che ane saMpattino vistAra thAya che. jema pUrve yamunA rAjaputrIe mahAna dharmanuM ArAdhana karyuM hatuM ane tethI tene dharma tatkALa ahIM ja phaLyo hato. tenuM dRSTAMta kahuM chuM, te sAMbhaLo : | yamunA rAjaputrInuM dRSTAMta : * yamunA nadInA kinArA para ratnAvatI nAme eka zreSTha nagarI hatI. tyAM amaraketu nAme rAjA hato tene ratnAvatI nAme priyA hatI. tene anukrame sAta putrIo thaI. tyArapachI AThamI paNa putrI thaI tyAre kheda thavAthI rAjAe tene kapaDAthI vIMTIne eka peTImAM mUkIne yamunA nadImAM vahetI mUkI dIdhI. sAta prahara pUrNa thatA te peTI taratI karatI pApura nagara pAse pahoMcI. te nagaramAM sulasa nAme eka vaNika raheto hato. te paNa potAne sAta putrI hovAnA kAraNathI ati du:khI hato. teNe yamunAnAM jaLamAM vahetI e peTI joI. tethI vicakSaNa evA teNe nadImAM praveza karIne te peTI nadInI bahAra kADhI. pachI ghare laI jaIne te peTI ughADatA temAM rahelI bAlikAne joIne hAtha ghasato ghasato kheda pAmIne te bolyo ke-"are deva ! teM A zuM karyuM ?" pachI teNe vicAryuM ke "A lokamAM puNyodaya vinA prANI jyAM jAya che tyAM vAMchita meLavato nathI paNa tethI viparIta ja thAya che. arthAt anIcchita vastu prApta thAya che. mAre pahelethI sAta putrI to che ja, vaLI A AThamI maLI ane mAre eka paNa putra nathI. tethI mArA A duHkhanI vAta huM kone kahuM? ne kyAM jAuM? A pramANe khedayukta hovA chatAM paNa te AThamI putrInuM paripAlana karavA lAgyo. tenuM yamunA nAma pADyuM. anukrame te yuvAvasthA pAmI. ahIM sulasa zeThane putrIo vadhAre hovAthI ane A pAlaka putrI hovAthI daridrInI jevI te sahune apriya hatI. temaja rAtri divase jyAM tyAM athaDAtI hatI. te iMdhaNa levA mATe dararoja araNyamAM jatI hatI ane pUrvanA pApanA yogathI nitya bhUkha-tarasa sahana karatI hatI.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pallavaH eka vakhata iMdhana levA mATe araNyamAM jatAM mArgamAM tene jIvopara niSkAraNa karuNA karanAra evA eka munibhagavaMta maLyA. te maharSinA mukhethI zuddhadharmane sAMbhaLIne bhadrika manavALI ane sadbhAvavALI te yamunA niraMtara dharmanuM ArAdhana karavA lAgI. te cha8 aThThamAdi tapa temaja jinArca, jinavaMdana sAthe samati saMyukta gRhasthano dharma pALavA lAgI. jainadharmanA prabhAvathI te yamunA anukrame sukhI thaI. gharamAM paNa priya thaI ane durbhagA hatI te subhagA thaI. have te nagaranA rAjAno putra makaraketana sArI priyA meLavavAnI icchAthI eka moTA yakSanI ArAdhanA karato hato. tenI upara tuSTamAna thayelA yakSe tene varadAna mAMgavA kahyuM. tethI rAjaputre caturAIvALI, zreSTha guNovALI ane rAjyano abhyadaya karanArI strInI mAMgaNI karI. yakSe kahyuM ke- he bhadra ! sAMbhaLa, ratnAvatI nagarIno svAmI amaraketu nAme rAjA che. tene ratnAvatI rANIthI sAta putrI thaI hatI. uparAMta AThamI putrI thatAM tene peTImAM mUkIne te peTI yamunA nadImAM vahetI karI dIdhI te peTI yamunAmAM vahetI vahetI sAta prahare ahIM AvI, te sulasa zeThe bahAra kADhI. temAMthI te putrI nIkaLI, te sulasa zeThane tyAM vRddhi pAmI che ane padminI che. te tArI strI thanArI che. rAjayano abhyadaya karanArI che ane te mahAyaza ! te strI huM tane bhAryA tarIke ApuM chuM." AvA prakAranI yakSanI vANI sAMbhaLIne makaraketana harSa pAmI potAne sthAne Avyo ane pachI pitAnI AjJA meLavIne te tenI sAthe paraNyo. anukrame te kumAra rAjA thayo ane yamunA paTTarANI thaI. makaraketana rAjAe tulasane nagarazeThanI padavI ApI ane te traNe-rAjA, rANI ne sulasa AnaMdapUrvaka divaso pasAra karavA lAgyA. temaja dharma sAdhanA karavA lAgyA. padminI strI pAmavAthI temaja pUrvanA puNyathI makaraketana rAjA jenA pratApathI pRthvI AkrAMta thayelI che evo traNa khaMDano adhipati thayo. teNe tamAma rAjAone namAvIne potAne tAbe karyA ane nyAya tathA dharmavaDe teNe prajAne paNa sukhI karI. keTaloka kALa A pramANe vyatita thayA pachI amaraketu rAjAnA vairIe tenuM samagra rAjya prahaNa karyuM. sarva dhana vagere paNa lUMTI lIdhuM. rAjA potAnA kuTuMba sAthe tyAMthI palAyana thayo ane jayAM tenI putrI yamunAno pati makaraketana rAjA rAjya kare che tyAM Avyo. yamunA rANInA vacanathI rAjAe potAnA zvasurano satkAra karyo, tene dhana, vAhana, dezAdi ApIne sukhI karyA ane potAnAM rAjyamAM temane sanmAnapUrvaka rAkhyA. pachI makaraketanarAjAe lazkara mokalIne amaraketu rAjAnA zatruone jItI lIdhA ane amaraketunA rAjyamAMthI zatruone hAMkI kADhI te rAjya pAchuM meLavIne potAnA zvasurane svAdhIna karyuM ane amaraketu rAjAnA putra suraketune ratnAvatInAM rAjaya para sthApita karyo. amaraketu rAjA vagere sarve jinadharmamAM parAyaNa thayA ane dharmano kharekharo prabhAva joIne yamunA paNa dharmamAM vadhAre udyamavaMta banI. kALakrame yamunA rANIne eka putra thayo jenuM nAma madana rAkhavAmAM AvyuM. anukrame vRddhAvasthAmAM tene rAjaya soMpIne makaraketana rAjAe potAnI rANI sahita cAritra aMgIkAra karyuM. dIrghakALa paryata niraticAra cAritra pALIne te baMne mokSasukhane pAmyA. "jema yamunA A bhavamAM ja dharmanuM phaLa pAmI, tema
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmakalpadruma mahAkAvya anya jIvo paNa A bhavamAM temaja parabhavamAM dharmanuM phaLa prApta kare che." * gurumahArAjanI dezanA samApta thaI tyAre rAjAe temane pUchyuM ke "he bhagavaMta ! A saubhAgyakaLaza kyA kAraNe prathama duHkhI ane pachI sukhI thayo ?" gurubhagavaMte kahyuM ke teno pUrvabhava sAMbhaLo. "kuMbhapura nAmanA nagaramAM vikrama nAmano vaNika raheto hato. te dhanADhya dharmavAnuM ane niraMtara dharmakRtya karanAro hato. te dararoja jinapUjA karato hato, bhAvapUrvaka dAna Apato hato ane gRhakArya paNa jayaNApUrvaka karato hato. eka vakhata mArge jatA tene eka kuddhipuruSa maLyo. tene joIne teNe tenI durgacchA karI temaja niMdA karI. vaLI eka vakhata potAnA bahoLA kuTuMbane joIne tenA manamAM garva Avyo ke-"aho ! mAruM kuLa keTaluM vizALa che ?" zAstrakAra kahe che ke "je je vastuno mada karavAmAM Ave che te te vastu AgAmIbhave hIna prApta thAya che. tethI vivekIjanoe koIpaNa bAbatano garva karavo joIe nahIM." pote karelI durgacchA ane madanI AlocanAdi karyA vinA te vikrama vaNipha marIne A bhavamAM suMdara zreSThIno durgaka nAme putra thayo. kuLanA madathI A bhavamAM tenA kuLano nAza thayo ane kuSTinI niMdA karI hovAthI te pote duHkhI thayo. "juo ! kuLano garva karavAthI jIva marIcInI jema nIca kuLane pAme che." pUrvabhavamAM je puNya karyuM hatuM tethI ane A bhavamAM karelA puNyakAryathI te be strIo sahita rAjasaMpatti pAmyo." A pramANe pUrvabhava sAMbhaLIne rAjA ane jamAI pratibodha pAmyA. pachI te baMnee aneka prakAre dharmArAdhana karIne aMtasamaye anazana karyuM. AyuSya pUrNa karIne te baMne deva thayA ane tyAMthI cyavI manuSyabhava pAmI saMyama grahaNa karIne mokSasukhane pAmyA. A pramANe durgakanuM daSTAMta sAMbhaLIne ane dharmanuM phaLa jANIne uttama puruSoe dharmakAryamAM vizeSa bhAvapUrvaka udyama karavo. "sujJa puruSoe anaMta guNonA sthAnarUpa zrIjinezvaronI bhakti, temanA kahelA AgamomAM Asakti, sadgurunI paryApAsanAmAM rati, prANImAtramAM maitrI, supAtradAnamAM mati, guNa upArjana karavAmAM prIti, ziSTajano sAthe saMgati sarvajIvonI upakRti ane kukarmathI virati ATalA kAryo sarvadA karavA joIe. gurubhagavaMtanA upadezane aMte rAjA caMdradhavale pUchayuM ke- "he mahArAja ! dharmadAnA udyamathI tene prApta thayelo suvarNapuruSa mane kema maLyo ? kyA satkarmathI maLyo ? ane dharmadattane game teTalo prayAsa karavA chatAM 16 koTIthI vadhAre dravyanI prApti kema thatI nathI ? A banne bAbatanA hetu jANavAnI mane tIvra icchA che. tethI te jaNAvavA kRpA karo." gurubhagavata rAjAnA praznonA uttara Ape teTalAmAM najIkanA vRkSa uparathI utarIne AnaMda pAmatI eka vAMdarI gurubhagavaMtane pradakSiNA ApavA lAgI ane nAcavA lAgI. te joIne vismaya pAmelA rAjAe pharI pUchyuM ke, "he prabho ! mArA pahelA praznano uttara to Apa Apazo ja. uparAMta A vAMdarI kyA kAraNathI nAce kUde che ane AnaMda pAme che te jaNAvavA paNa kRpA karazo." gurubhagavaMte kahyuM ke-"he mahAbhAga ! karmanI gati vicitra che. bhavitavyatA viSama che. tenI kathA kahI zakAya tema nathI to paNa kahuM chuM te sAMbhaLo. A markaTI pUrvabhavamAM mArI strI hatI. jenI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH pallavaH kukSithI utpanna thayelI dhanavatI mArI putrI che ane A dharmadatta mAro jamAI che. A vAta sAMbhaLIne dhanavatI vAnarIne temaja gurubhagavaMtane potAnA mAtA pitA tarIke jANIne temaja joIne gurubhagavaMtanA pagamAM paDI ane du:kha thavAthI te khUba raDavA lAgI. gurubhagavaMte raDavAnuM kAraNa pUchatA te bolI ke ''mArI mAtAne vAMdarI thayelI joIne mane bahu duHkha thAya che.'' te sAMbhaLIne gurubhagavaMte dhanavatIne kahyuM ke--'he putrI ! sAMbhaLa, tArA vivAha mATe vahANamAM besIne samudramArge jatAM jyAre vahANa bhAMgyu tyAre mane eka pATIyuM maLI gayuM. tene AdhAre taratAM taratAM nava divase huM kinAre pahoMcyo. AgaLa eka nagara hatuM. te vakhate mane joIne eka brAhmaNa bolyo ke--'he dhanasAra ! Ava, Ava.' Ama kahIne mane Ada2pUrvaka te potAne ghare laI gayo. teNe mane sArAM vastro paheravA ApyA ane khAnapAnadvArA mArI sArI rIte bhakti karI. tethI meM pUchyuM ke--'A pramANe mArI bhakti karavAno hetu zuM che ? vaLI mAruM nAma tame kyAMthI jANyuM ? huM to tamane oLakhato nathI." eTale te dvija bolyo ke ''A zaMkhapura nAmanuM nagara che. te nagaramAM rahenAro huM jinazarmA nAmano jainadharmI vipra chuM. huM aputra hovAthI meM mArI kuLadevIne ArAdhI. teNe pragaTa thaIne mArI putra prAptinI icchA jANIne kahyuM ke--'tAruM pUrvopArjita karma bahu nikAcita che tethI tane putranI prApti nahIM thAya. sura, asura ke manuSya koI temAM pheraphAra karI zakatuM nathI. vaLI potAne icchita hoya te sarva prakAranuM sukha kone prApta thAya che ? sarva jagat karmane AdhIna che tethI tuM tArI sthitimAM saMtoSa mAna. vajra jevA dehavALA zalAkApuruSone paNa pote bAMdhelA nikAcitakarma bhogavavAM paDe che." ,, 63 mArI kuLadevInuM A pramANe kathana sAMbhaLIne meM tene kahyuM ke--'he devI ! mane karmasaMbaMdhI nizcaya hovAthI mArA cittamAM saMtoSa ja che, temAM mane koI zaMkA nathI, paNa mane ciMtA thAya che ke mArA pachI tamArI pUjA koNa ka2ze ? vaLI mArI pAse keTalIka zreSTha vidyAo che te paNa mArI sAthe ja nAza pAmaze. A vAtanuM ja mane duHkha che. tethI huM putranI yAcanA karuM chuM.' devI bolI ke--'tane aMgaja-putra to nahIM thAya paNa dhanasAra nAmano vaNik pAlakaputra thaze. te AjathI cha mahinA pachI Avaze. kamalapurano vAsI te zreSThI eka vakhata dariyAI mArge jatAM vahANa tUTavAthI nava divase ahIM dariyA kinAre pahoMcaze tene tAre ghare laI Avavo. te tArI badhI vidyAo grahaNa karaze ane tArI putrIne paraNaze." A pramANe kahIne te devI adRzya thaI. tyArapachI tenA kahyA pramANe Aje tuM mane maLyo che ane tethI ja huM tane putravat vAtsalya karuM chuM." A pramANe kahyA pachI te brAhmaNe mane badhI vidyAo ApI ane tenI putrI mArI sAthe paraNAvI. tyArabAda keTalAka varSe te brAhmaNa svargavAsI thayo. huM tyAM brAhmaNaputrI sAthe AnaMdathI rahyo. tenI sAthe sukhabhoga bhogavatAM mane eka putra thayo. tenuM nAma dhanadatta pADyuM. te ATha varSano thayo tyAre sarva vighAno pAragAmI thayo. te yogya vayamAM Avyo tyAre sarva bhAra tenI upara sthApana karIne siMhadatta nAmanA gurunI pAse strIsahita meM cAritra aMgIkAra karyuM. anukrame huM sUripada pAmyo. pachI vicarato vicarato ahIM Avyo. he putrI ! tArI mAtA je vahANa bhAMgavAthI samudramAM paDI hatI te ArtadhyAne mRtyu pAmIne bIlADI thaI. tyAMthI maraNa pAmIne A
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya markaTI (vAMdarI) thaI. te mane joIne uhApoha karatAM jAtismaraNa pAmI ane teNe pUrvabhava joyo tethI mArI upara sneha AvavAthI te mArA pharatI nAce che, kude che ane gela kare che." A pramANe gurumahArAje kahelI hakIkata sAMbhaLIne dhanavatI vAMdarIne khoLAmAM laI tene sparza karatI karatI rovA lAgI. te bolI kemhe mAtA ! A zuM thayuM ? tame manuSyanI strI maTIne vAMdarI thaI gayA !' guru bhagavaMte kahyuM ke--'he vatse ! karmanI gati vicitra che. A bhavasamudra bahu ja viSama che. Arta ane raudradhyAna karavAthI prANI potapotAnA karmasaMyoge tiryaMca ane narakagati pAme che. "niraMtara mahAAraMbhamAM Asakta evA pArAvAra pApasamUhathI vyApta thayelA, ghaNA paMcendriya jIvono vadha karanArA, mahAlobhI, avicchinna raudradhyAnane dhyAnArA, zIla vinAnA, mAMsa bhakSaNa karanArA jIvo narakagatine pAme che." unmArganI dezanA ApanArA, sanmArgano nAza karanArA, mAyAvI, jAti-baLAdino mada karanArA, aMtaHkaraNamAM zalyavALA, zaThapaNuM AcaranArA evA prANIo tiryaMcagatinuM Ayu: bAMdhe che." "jeo svabhAve pAtaLA kaSAyavALA hoya, dAnapriya hoya, saMyama ane zIla vinAnA hoya paNa madhyama mArge cAlanArA sAmAnya guNavALA hoya teo manuSyagatinuM AyuSya bAMdhe che." aticArarahita aNuvrata ane mahAvrata pALanArA, bALatapasvI akAmanirjarA karanArA, zrIjinezvaranA vaMdanapUjanamAM tatpara ane samyagdaSTi jIvo devagatinuM AyuSya bAMdhe che. "arihaMta, siddha, zruta, AcArya ane saMghAdinI bhakti karanArA jIvo temanI ArAdhanAthI ane zukladhyAnathI paMcamI gati eTale ke mokSa prApta kare che." (tattvArthasUtra a. 6 sUtra.) ''prANI bhale AkhI pRthvI upara paribhramaNa kare, pAtALamAM pahoMce, parvatanA zikhare caDe, daze dizAmAM phare, eka dvIpamAMthI bIjA dvIpamAM jAya ane samudranuM ullaMghana kare A pramANe game teTalo prayAsa kare to paNa pApAraMbha karavAthI kyAreya paNa vAMcchitanI prApti thatI nathI.' A pramANe gurubhagavaMte dezanA ApyA pachI rAjAe punaH pUchyuM ke 'he mahArAja ! dharmadattane soLa koTi dravyanI ja prApti kema thaI ? tenuM kAraNa kaho." gurumahArAje kahyuM tenuM kAraNa sAMbhaLo-- "kuliMga dezamAM kanakapura nagaramAM lalitAMga nAmano lakSmIvAn zreSThI raheto hato. tene lakSmIvatI nAme strI hatI. te strI prAyaH, saMtoSI, priya bolanArI, patinA cittane anusaranArI, kALane ucita vyaya karanArI bIjI lakSmI jevI ja hatI. cAturya, saralatA, zIla, rUpa ane lAvaNyanI saMpatti, suvAkyabhASIpaNuM ane alpabhASIpaNuM--ATalA guNo je strImAM hoya te tIrthabhUmi jevI gaNAya che. lalitAMgazeTha priyAnI sAthe sArI rIte sarvajJabhASita dharmanuM ArAdhana, pauSadha, devapUjA temaja munirAjane dAna ApavuM vagere dharmAnuSThAna karato hato. te zeTha munidAnanA pAMca aticAra sahita atithi saMvibhAgavrata karato hato. koIka vakhata prAsuka vastu sacitta upara mUkI deto hato. koIka vakhata sacitta vastuthI prAsukane DhAMkI deto hato, ruci vinA munidAna karato hato, munidAnanA samayanuM atikramaNa karIne munine bolAvI dAna Apato hato, kyAreka vastu hovA chatAM pArakI che ema kaheto hato. dAna ApIne abhimAna karato hato. A
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 tRtIyaH pallavaH pramANe zrAvakanA bAramA vratamAM pAMce aticAro lagADato hato. sarvathA zrAvakadharmanuM ArAdhana karavAmAM te zreSThIno kALa pasAra thayo che. eka vakhata koI sArthavAha vyApAra mATe paradeza javA taiyAra thayo. te vakhate lalitAMganA koI mitre lalitAMgane kahyuM ke--'tame paNa sAthe cAlo ane zakaTa, vRSabhAdi sAmagrI taiyAra karo.' lalitAMga taiyArI karavA lAgyo. te taiyAra thayo teTalAmAM sArthavAhe prayANa karyuM. lalitAMga gADAomAM karIyANA bharIne tenI pAchaLa cAlyo ane sArthanI sAthe bhego thayo. rAtrie koIka sArA sthAnake sarvanI sAthe nivAsa karyo. pAchalI rAtre lalitAMga zeTha UThIne pagano saMcAra na jaNAya tevI rIte pratikramaNa karavA beTho. te namaskAra maMtranuM smaraNa karato hato teTalAmAM sArthano moTo bhAga 'uTho uTho. cAlo cAlo.' ema bolato utAvaLe taiyAra thayo. te vakhate lalitAMge gADAo joDatAM lokone aTakAvIne kahyuM ke--'haju rAtri bAkI che, tethI jarA dhIraja rAkho. utAvaLA na thAo. vaLI mAre to sAmAyika che tethI huM prayANa karI zakuM tema nathI.'' te sAMbhaLI sArthanA bIjA loko bolyA ke--'AgaLanuM mukAma dUra che, tethI have rokAvAno vakhata nathI. pachI taDako thavAthI baLado sudhAtRSAthI herAna thAya che. tamAre vilaMba che to ame AgaLa jaIne vizrAMti laIzuM tyAM tame AvIne bhegA thajo.' A pramANe kahIne lalitAMge rokavA chatAM sArtha rokANo nahIM ane prayANa karyuM. lalitAMge vicAryuM ke--'bhale teo gayA to gayA. huM sAmAyika pUrNa thayA pachI prayANa karIza. vaLI mAre A pramANe gADAmAM karIyANA bharIne vecavA javAnuM zuM prayojana che ? A pramANe vicAratAM tenuM sAmAyika pUrNa thayuM tyAre teNe pAryuM ane pachI prayANa karavAnI taiyArI karavA lAgyo. teTalAmAM lokono baMbArava sAMbhaLyo. te sAMbhaLI lalitAMge vicAryuM ke--sAruM thayuM ke meM aMdhakAramAM prayANa karyuM nahIM." A pramANe vicArIne dhIme dhIme prayANa kare che teTalAmAM luMTAyelA ane vastra vinAnA thayelA pahelA prayANa karanArA sArthanA loko maLyA. teo bolyA ke--tamane dhanya che, tame puNyavAna cho, tamAruM puNya jAgatuM che, amane raste jatAM coranI dhADa maLI. teNe amane luMTI lIdhA ane sAva vasra vinAnA karI dIdhA ane pachI choDyA.'' lalitAMge te badhAne vastrAdika ApyA ane svastha karIne svasthAne pahoMcADyA. lalitAMga paNa pAcho vaLI potAnA sthAne Avyo, tyAM tene pahelA kharIdelA karIyANA vecatAM bahu lAbha maLyo. pachI teNe niyama karyo ke--'have pachI mAre A bhavamAM A pramANe zakaTamAM karIyANA laIne vecavA javuM nahIM, ghare beThA je lAbha maLe teTalAthI ja saMtoSa mAnavo.' te divasathI tenA gharamAM lakSmInI vRddhi thavA lAgI anukrame tene putra thayo. tenuM nAma lakSmIcaMdra pADyuM. te anukrame yuvAvasthA pAmyo. tenA vivAha mahotsava vakhate anAyAse koI sAdhuo vicaratAM vicaratAM tyAM AvyA ane temAMthI keTalAka sAdhu zeThane tyAM vahoravA AvyA. te vakhate zeTha jinapUjA karatA hatA. tethI zeThe pUchyuM ke--'gharamAM koNa che ?' lakSmIcaMdre kahyuMke--'he pitAjI ! huM chuM, kArya hoya te pharamAvo,' zeTha bolyA ke--'he vatsa ! AvelA munibhagavaMtane pUcha ke Apa keTalA sAdhu bha. padhAryA cho? teNe munine pUchyuM--eTale muni bhagavaMta bolyA- 'zrI dharmaghoSa nAmanA sUrIMdra pAMcaso muni sAthe padhAryA che ame tenA ziSyo chIe ane gocarI vahoravA nIkaLyA chIe.'' tyAre zeThe
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 zrI dharmalpadruma mahAkAvya kahyuM ke "bhAgyayoge utsava prasaMge ApaNe tyAM munirAjanuM Agamana thayuM che." "mArgathI thAkelA hoya, glAna hoya, pAraNuM hoya, loca karyo hoya tyAre athavA uttarapAraNe munirAjane dAna ApavAmAM Ave to te bahu lAbha ApanAra thAya che. tyArabAda zeThe lakSmIcaMdrane kahyuM kemuni mahArAjane soLa modaka vahorAva lakSmIcaMdra te sAMbhaLIne vicAra karyo ke-"mArA pitA Ama kema kahe che ? vaLI vivAhaprasaMge ghaNA modako karelA che to soLa ja zA mATe ApavA? ema parimitadAna devAthI apAra lAbhanI prApti kema thAya ? mATe munirAjane puSkaLa dAna ApuM ke jethI mane lAbha thAya." Ama vicArIne ghaNA harSollAsapUrvaka teNe munirAjane gaNyA vinA ghaNA modaka vahorAvyA. chevaTe muni bhagavaMte nA pADI tyAre aTakyo. pachI munibhagavaMtanA gayA bAda zeTha pUjA karIne bahAra AvyA ane putrane pUchyuM ke-"mArA kahyA pramANe modaka ApyA ? putra "hA' pADI. te vakhate zeThe teTaluM parimita puNya bAMdhyuM ane putre aparimiti modaka ApavAthI aparimita puNya bAMdhyuM. putrano vivAha thayA pachI te putrane ghaNA putro thayAM. pitA putra baMnee ghaNA varSo sudhI niraticArapaNe zrAvakadharmanuM pAlana karyuM. prAMte te baMne potapotAnuM AyuSya pUrNa karI saudharma devalokamAM devapaNe utpanna thayA. satya, dharma, parAkrama, prANIdayA, priyavacana, devaguru ane atithinuM pUjana-e sajjana puruSone svargagamananA mArgo che." satyathI, tapathI, kSamAthI, dAnathI, adhyayanathI, temaja sarve jIvonA AzrayabhUta thavAthI manuSyo svargagAmI thAya che. mana ane indriyonA saMyamamAM jeo aharniza rakta hoya che. tathA jeo zoka, bhaya tathA krodharahita hoya che teo svargagAmI che ema samajavuM. potAnI upara Akroza karanArane temaja stuti karanArane jeo samabhAvathI jue che temaja jeo zAMta, dAMta ane jItAtmA che teo svargagAmI thAya che. mana, vacana, kAyAthI jeo anya jIvone pIDA utpanna karatA nathI ane niraMtara zubhabhAvamAM varte che teo svarge ja jAya che." jainazAsanamAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika ema cAra prakAranA devo kahyA che. temAM vaimAnika devo be prakAranA che, jyotiSI pAMca prakAranA, vyaMtaradevo ATha prakAranA ane bhuvanapati daza prakAranA kahyA che. vaimAnikamAM saudharma, IzAna, sanaskumAra, mahendra, brahma, lAMtaka, zukra, sahastrAra, Anata, prANata, AraNa ne azruta nAmanA bAra devaloka che. tenI upara sudarzana, suprabuddha, manorama, sarvabhadra, suvizALa, sumanasa, saumanasa, prItika ane AdimaMta nAmanA nava raiveyaka kahyA che. tenI upara vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita ane sarvArthasiddha e nAmanA pAMca anuttaravimAno kahyA che. tenI upara muktikSetra eTale ke siddhazilA che te sthAna anaMta sukhanuM bhAna che temaja nizcala, nirAbAdha ane jarA-maraNathI rahita che. devalokamAM rAtri divasano koI vibhAga hoto nathI, tyAM sadA zreSTha ratnonA prakAzathI jAjavalyamAna vAtAvaraNa hoya che ane te netrane paNa parama sukhadAyaka hoya che. tyAM varSARtu, grISmaRtu ke zItaRtu-evo Rtuno pheraphAra hoto nathI. tyAM niraMtara sukhakArI ane sarvadA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pallavaH saumya samaya pravarte che. svargalokamAM utpAta, bhaya, saMtApa, caurAdikano upadrava, kSudra prANIo ane durjano svapna paNa hotA nathI. svargalokanI bhUmi caMdrakAMta maNinI zilAothI bAMdhelI, pravALanA daLathI vyApta ane vaja temaja indranIla maNiothI nirmANa karelI hoya che. mANijyAdinI kAMtithI dizAone vicitra raMgavALI banAvanAra vAvaDIo, svarNamaya kamaLo ane ratnamaya sopAno eTale ke pagathIyAo hoya che. aneka devothI parivarelA devalokanA indro, dhvaja, cAmara chatrAdi yukta vimAnamAM besIne indrANIo sahita jyAM icchA hoya tyAM jAya Ave che. devatAo kriIDAparvatanA nikuMjomAM ane puNyanI zayyAvALA gRhomAM suMdara devAMganAo sAthe AnaMda kare che. vaLI te devo zRMgArarasanI bhUmirUpa gItavAjIMtrAdimAM rakta, kAmadevanI pratimA jevA dhIra, sarva lakSaNathI lakSita, hAra, kuMDaLa, bAjubaMdha ane mugaTakuMDaLAdi AbhUSaNothI bhUSita, maMdAra ane mAlatI vagerenI suMdara puSpamALAvALA, aNimAdi siddhivALA ane niraMtara sukhamAM nimagna hoya che. tyAM koI duHkhI ke dIna hotA nathI. temaja vRddha, rogI, guNarahita, vikalAMga ane zobhA vinAnA paNa koI hotA nathI. devo divya AkRtivALA, sArA saMsthAnavALA, sAta dhAtu vinAnA zarIravALA, kAMtinA pravAhavaDe dizAone pUranArA, caMdramAnA biMba jevA, zAMta thayelA doSavALA, zubhAzayavALA, aciMtya mahimAvALA, sAMsArika klezanI pIDArahita, vadhatA utsAhavALA, vaja jevI kAyAvALA, moTA baLavALA, nitya utsavavALA, prasanna cittavALA ane rogarahita zarIravALA hovAthI sadA zobhe che. vaLI sukharUpI amRtanA samudramAMthI nIkaLyA hoya tema teo ekAeka zayAmAMthI utpanna thAya che ane tarata navayauvana jevA teo dekhAya che. utpanna thatA devane gItavAjIMtranA zabdo sahita zubha bolanArA maMgalapAThako jANe sukhe sUtelAne jagADatA hoya tevA lAge, dareka deva zayyAmAMthI svayaM Ubho thAya che ane te vakhate tenI devAMganAo vagere ema kahe che ke-"he nAtha ! Aje ame dhanya ane kRtArtha thayA chIe, Aje amAruM jIvita saphaLa thayuM che. Aje Ape ahIM utpanna thavA vaDe svargane pavitrita karyuM che. he deva ! tame ghaNuM jIvo, jayavaMtA varto. prasanna thAo he deva! tamAro uddabhava puNyakArI thayo che. have tame A svargalokanuM saMpUrNa svAmItva bhogavo." te vakhate navo utpanna thayelo deva kahe che ke-"meM anyajanothI na AcarI zakAya tevo mahAnuM tapa karyo che, jIvitArthI jIvone meM abhayadAna Apela che, kAmadevarUpI vairIe vistAreluM viSayarUpI araNya bALI dIdhuM che, kaSAyarUpa vRkSo chedI nAkhyA che, rAgarUpI zatrune niyaMtrita karela che, aneka prANIone duHzakya je rAgAdika agninI vALA te javALAone meM sadAcaraNarUpI vAri vaDe sIMcIne bujhavI dIdhI che." A pramANe kahyA pachI te deva devasaMbaMdhI bhoga sukhamAM lIna thAya che. kyAreka gIta vaDe, kyAreka nRtyavaDe, kyAreka manohara vacanavaDe, kyAreka devAMganAonA kriIDAzRMgAranA darzanavaDe ane kyAreka kayAreka dazAMgabhogathI utpanna thayelA sukhavaDe lobhAyelA devo kalpanAmAM paNa na AvI zake tevA sukha vaibhavamAM lIna rahe che. icchA pramANe prApta thanArA sarva sukhAmRtamAM lIna thayelA devo nirvinagnapaNe sukha bhogavatA gayelA kALane paNa jANatA nathI.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 zrI dharmalpadruma mahAkAvya A pramANenA devasukhane bhogavI tyAMthI AvIne pitAno jIva A nagaramAM zrIpati zreSThIno putra dharmadatta thayo. teNe pUrve munirAjane dAna detAM aticAra lagADyA hatA tethI AMtare AMtare tene duHkhanI prApti thAya che ane teNe sAdhumunirAjane zubhabhAva vaDe soLa modaka vahorAvavAnuM kahyuM hatuM tethI tene tenA puNyavaDe soLa koTI dravyanI ja prApti thaI che. putrano jIva devalokathI AvIne he rAjan ! tame atula puNyanA bhAjana thayA cho ane tame munine gaNyA vinA modaka vahorAvyA hatA tethI tamane akSaya Rddhi ApanAra suvarNapuruSanI prApti thaI che. A pramANe munirAje kahelo potAno pUrvabhava sAMbhaLIne rAjA vicAre che ke "jenA hRdayamAM niraMtara dharma vase che tene tyAM ja lakSmI paNa vilAsa kare che, paraMtu zAzvata sukha to mokSa sivAya anya sthAne nathI te mokSasukhanI prApti cAritra sivAya thaI zakati nathI. prANIne dAridra tyAM sudhI ja rahe che ke jyAM sudhI kalpavRkSanI prApti thatI nathI. kalpavRkSa maLyA pachI dAridra rahetuM ja nathI, tema A jIvane bhavano bhaya paNa tyAM sudhI ja hoya che ke jayAM sudhI teNe vrata grahaNa karela nathI. uttamamahAvrato bhavasamudra taravA mATe pravahaNa samAna che, temaja saMsArasAgaranA kinArA jevA che, bhavasamudrano pAra pAmavA setu samAna che ane siddhirUpa mahelamAM caDavA mATe pagathiyA (sopAna) jevA che." e pramANe vicArIne rAjAe gurumahArAjane kahyuM ke "he mahArAja ! huM dharmadatta sAthe vrata grahaNa karavA icchuM chuM, paraMtu huM rAjyanI badhI vyavasthA karIne AvuM tyAM sudhI mArI upara kRpA karIne Apa ahIM ja rahezo." guru bhagavaMta bolyA ke-"he rAjan ! huM ahIM rokAIza, paNa tame pramAda karazo nahi." tyArabAda rAjA dharmadatta sAthe rAjyamAM Avyo ane maMtrIone ekatrita karIne teNe kahyuM ke- kaho huM rAjya kone ApuM ?" maMtrIo bolyA ke- he mahArAja bhAgya vakra hovAthI tamane putranI prApti thaI nathI. kahyuM che ke vidhAtAe caMdramAM kalaMka, kamaLanI nALamAM kAMTA, samudranA pANImAM khArAza, paMDitomAM nirdhanatA, prItivALA saMbaMdhIono viyoga, rUpamAM daurbhAgya ane dhanavAmAM kRpaNapaNuM ApIne saghaLA ratnone dUSita karyA che. tame eka varSa paryanta putraprApti mATe prayatna karyo paNa putra thayo nahIM kAraNa ke karma baLavAnuM che. he narAdhipa ! rAjya jevA tevAne ApavuM yogya nathI, mATe hAla to Apa ja rAjya karo." maMtrIo A pramANe kahIne gayA pachI saMdhyAkALa thatAM rAjA zAsanadevInuM dhyAna dharIne samAdhipUrvaka suto. rAtrinA cothA prahare rAjAne svapna AvyuM, temAM koI atyaMta rUpavAnuM divya AbharaNathI bhUSita strI rAjAne kahevA lAgI ke-"he rAjan ! tuM zA mATe ciMtAtura rahe che, meM tAruM rAjya viradhavalane ApeluM che. te ahIM Avaze e tArA kaMThamAM saMyamalakSmInI varamALA AropaNa karaze." A pramANe kahIne te strI gaI, tyAre rAjA jAgIne vicAravA lAgyo ke mane svapnanamAM kahela varadhavala koNa ? te kyAM che? kono putra che? A vAta kevI rIte jANI zakAya? gurumahArAja pAse jaIne pUchavAthI tenI khabara paDaze. temanA vinA bIjA koI nahIM kahI zake." A pramANe vicArIne rAjA prAtaHkALe gurumahArAja pAse AvyA ane vaMdana karIne pUchayuM
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69. tRtIya pallavaH ke-"he mahArAja ! te viradhavala koNa che ke jene devIe mArI rAjyadhurAne dhAraNa karavA yogya kahyo che ? gurumahArAje kahyuM ke-"he rAjan tame saMyama levA mATe taiyAra thAo. tamArA dikSAnA avasare te akasmAta ahIM pahoMcaze ane jema sUrya pUrvadizAne zobhAve tema te AvIne tamAro dIkSAmahotsava suzobhita banAvaze." A pramANe sAMbhaLIne rAjA rAjamahelamAM Avyo ane dIkSAne lagatI taiyArI karavA lAgyo. teNe potAnA rAjabhaMDAramAMthI sAtakSetramAM dravya vAparyuM ane dIna, anAtha tathA daridrIone puSkaLa dravya ApyuM temaja apAvyuM. kahyuM che ke-dAnavIra puruSo dAna ApatI vakhate pAtrApAtranI vicAraNA karatA nathI. kamaLa rAjahaMsane temaja bhramarane sarakho ja rasa Ape che.' eka sajjana potAnA mitrane kahe che ke-"jo A dhana tamane bahu ja priya hoya ane tame tene tajavA na ja icchatA ho to huM tamane mitrapaNAthI yogya mArga batAvuM tema zIgha karo. tame te dravya bhakti ane satkArapUrvaka guNavaMta putrane bolAvIne ApavA lAgI ke jethI sArI rIte rakSaNa karAyeluM te dravya tamane AgAmI bhavamAM jyAM icchazo tyAM sArI rIte maLI zakaze." jema aSADha mAsamAM megha puSkaLa jaLa Ape tema rAjA jinaprAsAda ane jinapratimAnA rakSaNamAM, dAnazALAomAM ane amArI pALavAmAM puSkaLa dhana ApavA lAgyo. dharmadatta paNa dhanavatIthI thayelA dharmasiMha nAmanA putranI upara gRhabhAranuM AropaNa karIne rAjAnI sAthe priyAsahita cAritra levA taiyAra thayo. tyArabAda sAre divase mahotsava sahita moTA samudAya yukta rAjA gurumahArAja pAse AvyA. dharmadatta paNa sAthe Avyo. rAjAe gurumahArAja pAse cAritranI yAcanA karI tyAre loko bolavA lAgyA ke-"rAjA cAritra levA taiyAra thayA che paNa A rAjya kone sope che? rAjyano rakSaka to koI haju sudhI Avela jaNAto nathI." A pramANe loko vAto karatA hatA teTalAmAM pUrva dizA taraphathI divyavAjIMtrono nAda saMbhaLAyo. loko te tarapha jovA lAgyA, teTalAmAM to zveta hAthI upara beThelo, prauDha chatravaDe zobhato, baMne bAju ujjavaLa cAmarathI viMjhAto, devaduMdubhi vagere vAjIMtro tathA gIta nRtya sahita, divya rUpane dhAraNa karanAro ane devothI sevAto eka manuSya tyAM Avyo ane te hAthI uparathI nIce utarIne gurumahArAjane traNa pradakSiNA daIne vidhipUrvaka vaMdanA karI gurubhagavaMta pAse beTho, tyAre gurumahArAje caMdrAvala rAjAne kahyuM ke-meM kahyuM hatuM te A viradhavala Avela che. te sAMbhaLI rAjAe pUchyuM ke- svAmI ! e koNa che? ane kyAMthI Avela che? gurumahArAje kahyuM ke-"huM enuM vRttAMta kahuM te sAMbhaLo : viradhavalanuM caritra, siMdhudezamAM vIrapura nAmanuM nagara che, tyAM siMhazikha nAmano rAjA rAjya kare che. te rAjAne premarasayukta padminI jevI premavatI nAmanI rANI che. temano A viradhavala nAmano putra che. te viradhavala bAlyAvasthAmAM kusaMgatinA kAraNathI zikArAsakta thayo. eka divasa teNe eka sagarbhA haraNIne bAvaDe haNI teno garbha chUTo paDI gayo ane taraphaDavA lAgyo. te bALakanI ' AvI sthiti joIne tene dayA utpanna thaI. tethI te vicAravA lAgyo ke-"AvA bALahatyArUpa
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmakalpadruma mahAkAvya niMdanIya kArya karanAra evA mane dhikkAra che! kahyuM che ke AvuM puruSAtana pAtALamAM jAo ane A kharekharI kunIti che ke jemAM nirdoSa ane azaraNa evA durbaLa jIvo baLavAnathI haNAya che aho! A jagatu to kharekhara rAjA vinAnuM thayeluM che. A pramANe potAnI niMdA karatA teNe haMmezAne mATe hiMsAtyAgano niyama karyo ane zikArano tyAga karI dayAvAn thaIne ghare Avyo. I eka vakhata nagaralokoe AvIne siMhazikha rAjAne vinaMtI karI ke- he rAjanuM ! ApaNuM nagara AkhuM corothI luMTAya che, mATe tenAthI amAruM rakSaNa karo.' te sAMbhaLIne rAjAe koTavALane pUchyuM ke-"zuM tame ApaNA nagaranuM rakSaNa karatAM nathI ?' koTavALe kahyuM ke he svAmin ! te cora pakaDI zakAto nathI." tethI rAjAe prajAjanane kahyuM ke-"Aje huM te corane pakaDIza." prajAjano Avo uttara maLavAthI AnaMdita thaIne svasthAne gayA. rAjAe sAMje badhe cokIdAro mUkI dIdhA ane rAjAnA AdezathI viradhavalakumAra lazkara sAthe zaheramAM pharavA lAgyo. keTalAka subhaTo gupta rIte badhe sthaLe pharavA lAgyA. ema keTalIka rAtrI jatAM koI subhaToe corane pakaDyo ane tene daDha baMdhanavaDe bAMdhIne viradhavala pAse laI AvyA. "vadha tathA baMdhana to cauryarUpI pApavRkSanuM Ihalaukika phaLa che, paralokamAM to te dvArA narakAdi durgatinI prApti thAya che." kumAre te corane joIne vicAryuM ke-Ane jo rAjA pAse rajU karavAmAM Avaze to te jarUra ene mArI nAMkhaze ane huM hiMsAmAM nimitta banIza. tethI mane paMcendriyajIvanA vadhanuM pApa lAgaze.' Ama vicArIne kumAre te corane kahyuM ke- huM tane atyAre choDI mUkuM paNa Aja pachI tAre kayAreya paNa corI na karavI ema kabUla kara." core te pramANe kabUla karyuM tethI kumAre tene choDI mUkyo. cora paNa tyAMthI dUra jato rahyo. kumAre A vAta rAjAne karavI nahIM." e pramANe badhA subhaTone kahyuM. prabhAte rAjAe subhaTone pUchyuM ke-kema kAle cora na maLyo?" tyAre subhaToe kahyuM ke- "hA sAheba ! na maLyo !" Avo uttara sAMbhaLIne rAjA hatAza thaI gayo. pachI te divase rAtre rAjA pote pracchanna rIte nagaramAM pharavA nIkaLyo. temAM koIke kumAre corane choDI dIdhAnI vAta karI dIdhI. rAjAe savAre kumArane rAjasabhAmAM bolAvI tenA para kopAyamAna thaIne dezanikAla karyo. viradhavala tyAMthI nIkaLI pharato pharato bhadilapura Avyo. sudhAthI pIDita thayelo te dInanI jema nagaramAM bhikSA mATe pharavA lAgyo. "pApanA udayathI bhAgya avaLuM thAya tyAre manuSyane zuM zuM karavuM paDatuM nathI lakSmI avicchinnapaNe jenA caraNakamaLanI paryApAsanA karatI hoya che, te puruSa paNa pApano udaya thavAthI mAtra kaMbaladhArI thaI jAya che. tethI nizcaya thAya che ke vidhi sarva karatAM baLavAnuM che. bhikSArthe bhamatAM viradhavalane parvano divasa hovAthI koIne tyAMthI sAthavo maLyo. te laIne viradhavala nagaranI bahAra sarovara pAse Avyo ane sarovaramAMthI pANI laI goLa ane sAthavAne temAM palALIne te vicAravA lAgyo ke atyAre jo koI pAtra maLI jAya to tene AmAMthI ApIne pachI huM khAuM." A pramANe vicAratAM tenA bhAgyodayathI koI mAsopavAsI muni tyAM padhAryA. temane joIne te vicAravA lAgyo ke -"aho ! atyAre mane sukRta vRkSa phaLyuM. A saMsArasamudramAM paNa pravAhaNa maLI gayuM. ciMtAmaNiratna hastagata thayuM ke jethI AvA tapasvI munirAjano yoga prApta thayo." A pramANe vicArIne teNe bahumAnapUrvaka acitta sAthavAno piMDa
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pallavaH 71 munine vahorAvyo. muni tyAMthI anyatra gayA bAda viradhavale bAkInA sAthavAthI potAnI kSudhA zAMta karI. pachI potAnA AtmAne dhanya mAnato te kaMIka savicAra kare che teTalAmAM jeNe tamane svapna ApyuM hatuM te zAsanadevI tyAM AvI ane pragaTa thaIne bolI ke- viradhavala tuM dhanya che, bhAgyavAnuM! che, meM tane caMdradhavalanuM rAjya ApyuM che. A pramANe kahIne te devI tene ahIM laI AvI. tethI have tene rAjaya ApIne tame cAritra grahaNa karo." A pramANenI viradhavalanI hakIkata sAMbhaLIne caMdradhavala rAjAe tene rAjaya ApyuM. viradhavale ADaMbarapUrvaka caMdradhavala rAjAno dIkSA mahotsava karyo. caMdradhavale tathA strI sahita dharmadatta gurumahArAja pAse cAritra grahaNa karyuM. gurumahArAje temane yogya hitazikSA ApI. pachI puNyathI rAjya pAmelA varadhavalane dharmazikSA ApatAM kahyuM ke "he viradhavala ! A badho dharmano ja prabhAva che. dharma jenA pitA che. kSamA jenI mAtA che, manaHsaMyama jeno bhrAtA che, satya jeno putra che, dayA jenI bahena che, nIrAgatA jenI strI che, bhUmitaLa jenI zavyA che, jene dizArUpI vastro che ane jJAnAmRtanuM bhojana che. AvuM pAparahita jenuM kuTuMba che. tene koI kaSTa che ja nahIM. vaLI dharmathI rAjya pAmI zakAya che. dharmathI sukha pAmI zakAya che ane dharmathI sarvasiddhinI prApti thAya che. tethI te bhavyaprANIo ! tame dharmane Acaro." have, gurabhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne tathA vrata aMgIkAra karanAra dhanavatIne joIne pelI markaTI (vAMdarI) paNa jAtismaraNa pAmI ane gurubhagavaMtanA vacanathI bodha pAmI. te bAkInA AyuSyamAM dharmanuM ArAdhana karIne saudharma devalokamAM devI thaI ane gurubhagavaMta vagerenuM sAMnidhya karanArI thaI. - nUtana ziSyonI sAthe gurubhagavaMte tyAMthI vihAra karyo. caMdradhavala rAjarSi anukrame sarvasiddhAMtanA pAragAmI thayA. anukrame teo sUripada pAmyA ane ghAtakarma khapAvIne kevaLI thayA. pachI dharmadattamuninI sAthe vicaratA aneka bhavyajIvone pratibodha ApavA lAgyA. . A bAju viradhavale nagaramAM praveza karyo. saciva vageree zubhamuhUrte teno rAjyAbhiSeka karyo. sarva hakIkatanI jANa thatA viradhavalanA pitAe paNa potAnuM rAjaya tene ApyuM. tethI viradhavala baMne rAjayano adhipati thayo. caMdradhavalakevaLI vihAra karatAM karatAM eka vakhata caMdrapurI nagarImAM padhAryA. samAcAra maLatAM varadhavala rAjA mahotsava pUrvaka vaMdana karavA Avyo. gurumahArAjane vidhipUrvaka vaMdana karIne te dezanA zravaNa karavA beTho. gurubhagavaMte paNa pApano nAza karanArI dharmadezanA ApatA kahyuM ke ' he bhavyo ! durgatimAM paDatA prANIone dhArI rAkhe-durgatimAM paDavA na de tene dharma kahevAya. caturgatirUpa saMsAranA vistArane haranAra te dharma dAna vagere cAra prakArano che. temAM prathama dAnadharma ke-A lokamAM je je ISTa vastuo che te bhAvapUrvaka gurubhagavaMtane vahorAvavI. e prakAre karela thoDuM paNa dharma nAza pAmatuM nathI. tenuM phaLa avazya prApta thAya ja che. A prasaMga upara huM eka kathA kahuM chuM te he rAjan ! tame sAMbhaLo -
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya gaurI-gAMdhArInI kathA * 'kAMpilyapura nagaramAM brahmadatta nAme cakrI rAjya karato hato. te nagaramAM vipradharmamAM tatpara evo devazarmA nAmano eka vipra vasato hato. tene devadattA nAme strI hatI. anukrame tene sadAcArI evA cAra putro thayA, tyArabAda sarva guNavALI be putrIo thaI, tenA gaurI ane gAMdhArI evA nAma pADyA. mAtApitAthI paripAlana karAtI te baMne vRddhi pAmI. pANigrahaNa yogya thayelI te kanyAne joIne tenA pitAe vicAryuM ke--'koI uttama vipra maLe to tene A putrI ApuM.' eka vakhata koI naimittika paradezathI pharato pharato tyAM Avyo. devazarmAvitre te naimitikane potAnI banne putrInI janmapatrikA batAvI. teNe janmapatrikA joI mAthuM dhuNAvIne kahyuM ke'he baMdhu ! A tamArI banne putrI bhillanI vallabhA thaze.' te sAMbhaLIne devazarmA zoka karavA lAgyo ke--'are ! kulinabrAhmaNane tyAM janmIne paNa zuM mArI putrIo bhillanI strI thaze? ghaNo prayAsa ka2vA chatAM paNa te putrIne koI yogya patinI prApti na thaI. kahyuM che-. pAtALamAM praveza karo, sureMdralokamAM jaIne raho, kSitidharanA adhipati merunA zikhara upara ArohaNa karo, maMtra auSadha ane zastrAdivaDe rakSaNa karo, paraMtu je bhAvi banavAnuM hoya che te bane ja che. koIpaNa vicArathI te anyathA thatuM nathI." 72 eka vakhata tenA pitAe tenA mAmAnI sAthe te banne putrIne mosALa mokalI. sAro divasa joIne prayANa karavA chatAM mArgamAM bhillonI dhADa maLI. temaNe A banne putrIone pakaDIne pallIpatine arpaNa karI. te banne tenI priyAo thaI, paNa temaNe viprano dharma choDyo nahIM. eka vakhata phaLAhArano divasa AvavAthI te banne sarovare jaI snAna karI tene kinAre beThI. temAMthI eka vipraputrIe AMbAnA phaLa nirbIja karIne taiyAra karyA, bIjIe keLanA phaLa chAla kADhIne taiyAra karyA ane pote khAvA taiyAra thaI. te vakhate te banne vicAravA lAgI ke 'ApaNo saMpUrNa janma nirarthaka gayo. kAraNake brAhmaNanA kuLamAM janmyA chatAM bhillanI strIo thaI. have atyAre jo koI uttama bhikSu ahIM padhAre ane A phaLAhAra grahaNa karIne ApaNA para anugraha kare to ApaNe kAMIka bhAgyazALI thaIe.' A pramANe vicAratAM temanAM bhAgyodayathI akasmAt tyAM mAsopavAsI dharmarAjA nAmanA munimahArAjA padhAryA. tethI te bannee bahu ja prasannacitte taiyAra karela acittaphaLo munibhagavaMtane vahorAvyA. munio paNa tenuM kuLAdika pUchI te grahaNa karyA. munibhagavaMta gayA pachI te banne phaLAhAra karIne ghare AvI ghaNA kALa sudhI pote karelA munidAnanI anumodanA karI. anukrame samAdhivaDe tyAMthI maraNa pAmIne te banne pratiSThAnapuramAM padma nAmanA rAjAnI padmAvatI rANInI kukSimAM putrIpaNe utpanna thaI. tenA janma samaye rAjAe mahotsava karyo ane te bannenA kamalAvatI ane lIlAvatI e pramANe nAma pADyA. vaya vadhatAM te bannee aneka prakAranI kaLAono sArI rIte abhyAsa karyo. anukrame yauvanavaya pAmatAM te banne aneka manuSyanA manane haranArI thaI. te bannenuM ujjavaLa bhAgya ane adbhuta rUpAdika joIne temaja bIjA aneka guNone nihALIne rAjAe potAnI kanyAnuM svayaMvara racyo. temAM aneka rAjakumAro
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 tRtIyaH pallavaH AvyA. pariNAme te banne pApuranA rAjA siMhanarezvarane varI. bIjA rAjAo potapotAne sthAne gayAM. pagharAjAe ADaMbarapUrvaka putrIno lagnotsava karyo. pachI te bannene laIne siMharAjA potAnA nagaramAM Avyo. eka vakhata potAnA mahelanA gavAkSamAM beThelI te bannee eka kevaLajJAnI munirAjane joyA. uhApoha karatA te bannene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te dvArA temaNe potAno pUrvabhava joyo. temaNe jANyuM ke ame je munirAjane phaLanuM dAna ApyuM hatuM te ja A munIzvara che ane amArA bhAgyayogathI ahIM padhAryA che, temaja amArI daSTie paDyA che. A pramANe vicArIne te banne ratha para ArUDha thaIne saparivAra te munine vaMdana karavA mATe vanamAM gaI ane te munirAjane vaMdanA karI munirAje dAnano mahimA varNavatAM kahyuM ke supAtramAM vRta, IkSarasa, modaka ane bIjAM acitta karelAM phaLo vagere vahorAvavAthI prANI yAvatuM tIrthakara nAmakarma upArjana kare che. tyArabAda te bannee kevaLI bhagavaMtane pUchyuM ke-"he svAmI! pUrvabhave ame brAhmaNane tyAM janmyA chatAM kyA karmanA udayathI bhillanI strI thaI? pUrve ame evuM zuM duSkRta karyuM hatuM? tyAre kevaLI bhagavaMta bolyA ke : gaurI-gAMdhArIno pUrvabhava pUrve vizALA nAme eka zreSTha nagarI hatI, temAM bIjo dhanada hoya tevo datta nAmano dhanavAna zreSThI raheto hato. tene prazasta guNavALI lakSmIvatI nAmanI priyA hatI. tenI kukSithI ' hemamALA ane ratnamALA nAmanI be putrIo thaI. vivAhane avasare te banne keTalIka sakhIonA parivArathI parivarIne kAmadeva nAmanA yakSanuM pUjana karavA mATe vanamAM gaI. te yakSanA bhuvanamAM eka muni kAyotsargamAM sthita thayelA hatA. tene joIne sakhIo bolI ke- he sakhI ! jo A sAkSAta mUrtimAnuM puNyanI pratimA jevA adbhuta munirAja ahIM kAyotsarga dhyAne rahelA che." temane joIne potAnA sArA zRMgArAdikanA madathI te banne bolI ke-"aho ! AnI mulInatA kevI che ? mUrtimAnuM bhilla hoya evA dekhAya che. A pramANe paraspara vArtAlApa karI yakSane pUjIne te banne ghare AvI. tyAMthI maraNa pAmIne koIka dAnAdi dharmanA phaLathI te banne vipranI putrIo thaI. te bhavamAM munirAjanI niMdAnA prabhAvathI tame banne bhillanI patnIo thaI ane A bhavamAM munidAnanA prabhAvathI rAjapatnIo thaI." A pramANe potAno pUrvabhava temaja dharmadezanA sAMbhaLIne dharma aMgIkAra karI te banne 'potAne sthAnake AvI ane rAjAnI sAthe prItipUrvaka sukhabhoga bhogavavA lAgI. te bannee uttama jinabiMbothI vibhUSita be jinaprAsAda karAvyA. te prAsAdamAM prabhunI samIpe suvarNamaya Amra ane keLanA vRkSo banAvyA. te vRkSo joIne banne vicAratI ke-"A bane vRkSanA phaLanA dAnavaDe ame AvI adbhata rAjayaRddhi pAmyA chIe." Ama vicAratI te harSa pAmatI. aMte te bane te ja jinaprasAdamAM anazana grahaNa karI jinabhaktinI prApti thavAnuM niyANuM karI maraNa pAmI soLa vidyAdevIo paikI AThamI ane navamI gaurI ane gAMdhArI nAmanI devIo thaI. dAnapuNyanA prabhAvathI jinazAsananI sAMnidhya karanArI, vAMcchita
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya ApanArI ane mahAvIryavALI thaI. parvatomAM jema meru ane devomAM jema indra tema sarva dharmomAM dAnadharma uttama che." A pramANe dharmopadeza sAMbhaLIne viradhavalarAjA svasthAne gayo, pachI navA rAjaya upara potAnA putrane sthApana karIne cirakALa paryanta pote pitAnA rAjyanuM paripAlana karyuM. caMdradhavala rAjarSi ghaNA varSo paryata kevaLIparyAya pALI pRthvI para vicarIne prAMte dharmadattasahita mokSasukhane pAmyA. he bhavyajIvo ! dharmarUpI kalpavRkSanI A dAna-dharmarUpa eka zAkhA kahI che. supAtra dAnanA yogathI aneka jIvo mokSe gayA che, jAya che ane jaze. pUrve potAnA pUrvabhavamAM eTale ke dhanasArthavAhanA bhavamAM munidAna ApanAra zrI RSabhadeva, sAkSAt vicaratA zrI RSabhadeva paramAtmAne dAna ApanAra zreyAMsakumAra, mULadeva vagere temaja cakravartI vagere, subhaguNavALA kavannA zeTha, dhannAjI ane puNyavAnuM zAlibhadra A sarve uttama jIvAtmAo dAna ApavA vaDe jagatamAM ati uttama thAya che. mokSaprApti mATe jIve potAnuM dhana supAtramAM ApavuM joIe. tathA jinapratimA, jinabiMba, jinAlaya, jinAgama tathA cAra prakArano saMgha-A sAta kSetramAM vAparavuM joIe. dInajanono uddhAra karavo, puNyanI zALArUpa sAdhAraNa khAtAmAM vyaya karavo. tathA anukaMpAyukta hRdayathI prANIone abhayadAna ApavuM ityAdi kAryamAM gRhasthoe yathAzakti dravyano vyaya karavo joIe. dAnadharmathI vizALa lakSmI, zreSTha ane atule sukha, nirmaLa kIrti, : ucca prakAranuM audArya, dhairya, dIrdhAyu, nirogI ane rUpalAvaNyayukta zarIra, saubhAgya, ugravIrya, tribhuvanaprabhutA (tIrthakaratva), indrapaNuM, cakravartIpaNuM, vijJAna, ucca jAti, zreSThakuLa ane dharmakAryanI siddhi prApta thAya che. supAtramAM ApeluM dAna puNyabaMdhanuM kAraNa bane che, bIjAone ApeluM dAna ucca prakAranI davA sUcave che, sevakane ApeluM dAna bhakti karAve che, narapatine ApeluM dAna jIvane sanmAna apAve che, mitrane ApeluM dAna prIti utpanna karAve che, zatrune ApeluM dAna vairane dUra karAve che, bhATacAraNAdine ApeluM dAna yazavAda karAve che, koIpaNa sthAne ApeluM dAna-vApareluM dravya niSphaLa to nathI ja jatuM. gRhastho sarvathA zIla pALI zakatA nathI, tIvra tapa tapI zakatA nathI, niraMtara ArtadhyAnamAM nimagna rahetA hovAthI tenAmAM zubhabhAvanI to kalpanA ja kyAMthI hoya? tethI meM bahu nipuNatAthI vicAra karIne nirNaya karyo che ke "gRhasthone A saMsArasamudra taravA mATe dAnadharma sivAya bIjuM koI paNa deDha AlaMbana nathI." mahAnaMdapadane ApanAra, sukhalakSmIne vistAranAra ane aneka bhavyajIvoe sevela A dAnadharma rUpa zAkhA he bhavya jIvo ! tamArA kalyANane mATe thAo. iti zrI vIraparamAtmAnI dezanAmAM dharmakalpadrumanI cAra zAkhAo paikI dAnazAkhA upara dharmadattanI kathA sahita caMdrayazA rAjAnI kathA ane trIjo pallava samApta.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallava brahmA alpAyu che, ziva viSayelubdha che, kRSNa garbhavAsI che. caMdra kSINa thanAro che, sUrya pratApI chatAM paribhramaNazIla che, zeSanAga abhimAnI che, kAmadeva kAyA vinAno che, pavana capaLa che, vizvakarmA daridrI che, zakrAdi aneka prakAranA duHkhavALA che. tethI sarvaduHkhamukta subhaga ane anaMtA sukhanA nidhAna evA zrI jinendro tamane pavitra karo. maNiomAM ciMtAmaNi samAna, hastiomAM airAvaNa hasti tulya, grahomAM caMdramA jevo, nadIomAM suranadI (gaMgA) samAna, parvatomAM merutulya, vRkSomAM kalpavRkSa tulya, devomAM Indra jevo, manuSyomAM cakravartI tulya ane dharmomAM jainadharma tulya koI nathI arthAt jainadharma sarvottama dharma che." zrInaMdivardhana rAjAe harSa pAmIne zrI vIra paramAtmAne kahyuM ke-"he prabhu ! ApanA prAsAdathI dAnadharmanuM phaLa to sAMbhaLyuM, have zIladharmanuM mahAbhya sAMbhaLavA utsuka chuM, mATe te kahevAnI kRpA karo. sujJapuruSI ApanuM dezanArUpI amRta pIvA chatAM sadA atRpta ja rahe che. A pramANenI naMdivardhananI abhyarthanAthI zrIvIrajinezvare zIladharma saMbaMdhI dezanAno prAraMbha karyo. zIla koI na harI zake evuM bhUSaNa che, mokSalakSmInI prAptinuM mULa che, jema mahAdrahamAM praveza karelA manuSyane moTA dAvAnalano bhaya raheto nathI tema zIladharmathI rakSaNa karAyelo manuSya koI dvArA parAbhava pAmato nathI. auSadhiomAM amRta, vRkSomAM kalpavRkSa, maNiomAM ciMtAmaNI, dhenu(gAya)mAM kAmadhenu, tapamAM dhyAnatapa, sukRtomAM dayA-tema sarva vratomAM brahmavrata mokhare che. zIla e kIrtirUpI ujajavaLa chatra upara kaLaza tulya che, lakSmIne vaza karavA kAmaNa tulya che, zIla bhAvarUpI samudranI vRddhi mATe caMdra samAna che, guNonA nidhi tulya che. saMsArarUpI vanamAM kadalInA vRkSa tulya che, puNyanI khANa samAna che, sattvarUpI latAnI vRddhi mATe vasaMtaRtu samAna che ane prAMte - mokSane ApanAra che. jema koIka prANI aneka tIrthonI yAtrA karavA jAya, eka page Ubho rahIne tapa tape, samudramAM jhaMpApAta kare ke parvatanA zikharathI jhaMpApAta kare to paNa zilAtaLa para vAvela bIjathI jema dhAnyotpati thatI nathI, tema zIlarahita manuSya kayAreya siddhi pAmI zakato nathI. manuSya motIothI, uttama vastrothI, mANikothI ke sArA parivArathI zobhato nathI, paraMtu zIlavaDe ja te zobhe che. zIla e ja kharekhara manuSyanI zobhA che. dharmakalpadrumanI dAna zAkhAnuM varNana karIne have te ja puNyavRkSanI bIjI zIla nAmanI - zAkhA che tenuM varNana karavAmAM Ave che. devatAo paNa zIlavALA manuSyonuM niraMtara sAMnidhya
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya 76 kare che ane ratnapALanI kAMtAnI jema zIlavaDe vighnamAtra nAza pAme che.'' A pramANenI paramAtmAnI vANI sAMbhaLIne naMdivardhana rAjAe pUchyu'he prabhu ! te ratnapALanI kAMtA koNa hatI ? tenu savistara vRttAMta sAMbhaLavA icchuM chuM, tethI Apa kRpA karIne te kaho." yojanagAminI vANI vaDe paramAtmAe kahyuM ke--'he bhUpati ! sarvajIvone hitakArI evuM tenuM caritra huM savistara kahuM chuM te sAMbhaLo :- zRMgArasuMdarInuM dRSTAMta * sarva dvIponA madhyamAM thALInA AkAravALo jaMbUnAmano A dvIpa che. jenI pharato lavaNasamudra Avelo che. te jaMbUdvIpanA madhyamAM merU nAmano parvata che. tenI samIpamAM jaMbu nAmanuM zAzvata vRkSa che ke jenA nAmathI A jaMbudvIpa kahevAyela che. merUnI dakSiNabAjue lavaNasamudranI pAse puNyakAryo vaDe pavitra thayeluM bharata nAmanuM kSetra che. te bharatakSetramAM pRthvIrUpI bhAminInA lalATamAM tilaka jevuM pUrva dezamAM vikhyAta pATalIpura nAmanuM nagara hatuM. te nagara cAre bAjumAM AvelI zreSTha vAvaDIo, kUvAo, bagIcAo ane sarovaro vagerethI zobhatuM hatuM. temaja nararatno vaDe paNa alaMkRta hatuM. te nagaramAM gavAkSa, maMDapa, staMbha, dvAra ane toraNa vagerethI suzobhita ane parvatanA zikhara jevA UMcA aneka AvAso hatA. te nagarI bAra yojana lAMbI ane nava yojana pahoLI hatI. UMcA killAothI ane tenI najIkamAM AvelI gaMgAnadIthI A nagarI zobhatI hatI. A nagaramAM yogya sthAne zrIjinezvaranA caityo hatA. sAdharmiko ane sAdhujanano samAgama hovAthI prAye loko paNa dharmazIla, bhadra ane pApabhIrU hatA. AkhA nagaranuM nirIkSaNa karatA lokonA dehamAM bhAratIdevIno ane gehamAM lakSmIdevIno- ema be strIono ja nivAsa dekhAto hato. te nagaramAM vinayapALa nAmano rAjA rAjya karato hato. te nyAyAdi guNovaDe yukta ane pApakarmathI virakta hato. jyAM nItivAn, dhuraMdhara rAjA hoya che tyAM prAye sAta itio hotI nathI, pRthvI yogyakALe phaLa ApanArI hoya che. kuTuMbIo sukhI hoya che ane prajAne viyoga ke rogano anubhava thato nathI, te rAjAne sAtaso rANImAM anaMgasenA nAmanI paTTarANI hatI. te lajjA ane vinayavALI hatI. dharmakaLAmAM paNa dakSa hatI. azvanuM bhUSaNa tenI gatino vega che, strInuM bhUSaNa lajjA che, tapasvInuM bhUSaNa kRzatA che, vaidyanuM bhUSaNa saMtoSa che, muninuM bhUSaNa kSamA che ane zastropajIvI subhaTonuM bhUSaNa parAkrama che. svAdhyAya, adhyayana, jinendrapUjA, uttamapatinI zuzruSA, supAtramAM dAna, anupama tapa, sAdharmikamAM baMdhubhAva, saMvegano adhigama, upazamayukta mana, prANIvarga upara kRpA ane uttama dharmakAryamAM tatparatA--A badhA guNo satI strIomAM hoya ja che. rAjAnI sAthe niraMtara bhoga bhogavatA anaMgasenA rANInA sArA divaso pasAra thavA lAgyA aneka prakAranA sukRto karatA eka vakhata pIDArahitapaNe sUtelI rANIe rAtrie svapnamAM uttuMgaparvatanA zRMga jevo ratnano Dhagalo mukhamAM praveza karato joyo. turata ja te jAgI. prabhAte teNe pati pAse te hakIkata nivedana karI ane kahyuM ke--he svAmI ! A svapnanuM La mane zuM prApta thaze, te kahevA kRpA karo.' rAjAe matikuzaLatAthI te saMbaMdhI vicAra karIne rANIne kahyuM
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH ke ''A svapnanA prabhAvathI tamane eka putranI prApti thaze. te putra sarvaguNasaMpanna, ratnarAzisamAna tejavALo ane prabaLa pratApavALo thaze.' A pramANe svapnanuM phaLa sAMbhaLIne harSita thayelI rANI potAnAM sthAne gaI ane pRthvI nidhAnane dhAraNa kare tema teNIe garbhadhAraNa karyo. garbhavRddhi pAmatAM rANIne aneka prakAranA zubha dohado utpanna thayA. rAjAe te saghaLA dohado pUrNa karyA. tethI rANInuM citta ghaNuM prasanna thayuM. 99 eka divasa garbhanA prabhAvathI rANIne evI icchA thaI ke 'huM gajArUDha thaIne samagra pRthvIne sAdhu.' rANInA A dohadanI jANa thatAM te dohada pUravo muzkela hovAthI rAjAe sacivone bolAvIne pUchyuM ke--'rANIno A duHzakya dohada zI rIte puravo ?' maMtrIoe vimarza karIne vIza yojanamAM judA judA dezo banAvyA. te dezomAM rANIne hAthI para besADIne pheravI,jethI teno dohada pUrNa thayo. garbhasthiti pUrNa thaye pUrvadizA jema sUryane prasave tema rANIe sphurAyamAna kAMtivALA ane uttama lakSaNavALA eka putrane janma Apyo. putrajanmanI khabara maLatA ja rAjA atyaMta AnaMdita thayo. 'kharekhara, suputra mAtApitAne parama AnaMdanuM kAraNa hoya che." je pitA putra thayA pachI tene vividha prakAranA vastrovaDe, ghaNA prakAranA rasovaDe, sArI rIte bolAvavAvaDe, krIDA karAvavAvaDe, nAmasthApana, kezavapana temaja AliMgana ane vAhanAdivaDe, vidyA bhaNAvavAvaDe, aneka kAryamAM kuzaLa karavA vaDe ane guNanA AropaNavaDe putrane potAnAthI adhika kare che te kema prazaMsanIya na hoya ? vinayapALa rAjAe aneka prakAranA dAna-mAna ApavAvaDe putrano janmotsava karyo, potAnA dezamAMthI keTalAka karo (TekSa) rada karyA. tyArabAda bhojana, alaMkAra ane vastrAdivaDe potAnA gotrIyajanone saMtuSTa karIne rAjAe vinayapUrvaka teone kahyuM ke--'A putra garbhamAM Avyo tyAre tenI mAtAe svapnamAM ratnano puMja joyo hato tethI A putranuM nAma ratnapALa . thAo." gotrIoe harSapUrvaka te vAta svIkArI. pAMca dhAvamAtAo dvArA lAlanapAlana karAto te putra zukla pakSanA caMdramAnI jema pratidivasa mAtApitAnA manoratho sAthe vRddhi pAmavA lAgyo. tenI janmapatrikAmAM budha ucca hovAthI rAjayoga spaSTa jaNAto hato. guru, zukra kendramAM rahelA hatA ane maMgaLa dazame hato. buddha, zukra ne bRhaspati e traNamAMthI eka paNa graha jo kendrasthAne rahelo hoya to te avazya mahIbhoktA eTale ke rAjA thAya che. saumyagraho uccasthAne hoya ane krUra graho nIcasthAne rahelA hoya, temaja potapotAnAM sthAnamAM rahelA zubhagrahonI dRSTivALA hoya to te puruSa sarva kAryane sAdhanAro thAya che. jyotiSInA mukhethI putranuM A pramANenuM grahabaLa jANIne rAjAe bahu harSita thaI te viSayamAM vizeSa pravINa evA vidura nAmanA viprane bolAvyo. aSTAMga nimittano jANa te paMDita hAthamAM pustaka laIne rAjA pAse Avyo ane rAjAne 'vire naya' evA AziSa ApyA. rAjAe Asana ApavA dvArA tenuM sanmAna karI tenI pAse * phaLa mUkI praNAmapUrvaka putranA lakSaNo saMbaMdhI pRcchA karI. AvelA viSe kahyuM ke--'he mahArAja !
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya sAmudrika zAstramAM zarIra saMbaMdhI je je lakSaNo kahyA che te Apane kahuM chuM. Apa sAMbhaLo--sAta rAtA, cha unnata, pAMca sUkSma, pAMca dIrgha, traNa vipuLa, traNa laghu ne traNa gaMbhIra--ema kula 32 lakSaNo kahyA che te A pramANe--nakha, caraNa, hAtha, jIbha, hoTha, tALu ne netranA aMtabhAga e sAte jenA rakta hoya te sAtaaMgavALI rAjalakSmIne prApta kare che. kAkha (bagala), vakSasthaLa, kRkaTikA, nAsikA, nakha ane mukha e cha jenA unnata hoya te unnata dazAne pAme. dAMta, tvacA, keza, AMgaLInA parva ane nakha e pAMca jenA sUkSma hoya te manuSya prAye puSkaLa lakSmIno svAmI thAya che. netra, kuMcanuM aMtara, nAsikA, dADhI ane bhujA A pAMca jenA dIrgha hoya te dIrghAyu, dravyavAn ane parAkramI thAya che. bhAla, hRdaya ane vadana e traNe jenA vistIrNa hoya te rAjA thAya che. grIvA, jaMghA ane puruSacihna e traNe jenA laghu hoya te rAjA thAya che. sattva, nAbhi ne svara e traNe jenA gaMbhIra hoya te sAta samudra paryaMtanI bhUmi potAne AdhIna kare che. A pramANe batrIza lakSaNonuM svarUpa jANavuM. vaLI jenuM mastaka chatrAkAra hoya, hRdaya jenuM vistIrNa hoya ane kaTI jenI vizALa hoya te sukha, dhana ane putravAn thAya che. mayUra, gaja, haMsa, azva, chatra, toraNa ane cAmara sadeza rekhAo jenA hastamAM hoya te aneka prakAranA sukhabhoga meLave hAtha ke paganA taLIyA para prAsAda, parvata, stUpa, kamaLa, aMkuza, ratha, dhvaja ane kuMbha samAna rekhAo hoya te aneka prakAre zubha sUcave che. puruSane jamaNI bAju tilaka ke maMDaLa hoya to te zubha gaNAya che, strIne DAbI bAju hoya to te zubha gaNAya che. A pramANe sAmudrika zAstramAM batAvelA zubha lakSaNo potAnA putranA zarIra para joIne rAjA bahu ja khuza thayA ane Avela viprane vAMchita dAna ApavApUrvaka rAjI karIne vidAya karyo. putra sAtavarSano thayo tyAre rAjAe tene lekhanazALAmAM abhyAsa karavA mUkyo. kAraNake manuSya kaLA ane vidyA vagere guNovaDe alaMkRta hoya toja zobhe che. virUpa ane vastrAlaMkA2vaDe parihINa manuSya paNa jo dvighAvAn hoya to rAjasabhAmAM temaja vidvAnonI sabhAmAM mAna pAme che. pUro bharAyelo ghaDo zabda karato nathI, adhUro ghaDo ja zabda kare che, tema kharA vidvAn hoya che te garva karatA nathI, vidyAvihIna hoya te ja bahubolakA hoya che. zAstrAdhyayana buddhine Adhina hoya che, tethI buddhizALI rAjaputre thoDA vakhatamAM ghaNo vidyAbhyAsa karyo temaja chatrIza prakAranA zAsranA abhyAsamAM paNa nipuNa thayo. anukrame te rUpasaubhAgyasaMpanna thavAthI temaja puruSanI bahotera kaLAsaMyukta thavAthI rAjAe tene yuvarAjapade sthApita karyo. mitrothI parivarelo ratnapALa aneka prakAranI kriDA karavA lAgyo ane zastra temaja zAstranA vinodamAM divaso vyatIta karavA lAgyo. kAnyakubja dezamAM haMsapura nAmanA nagaramAM vIrasena nAmano rAjA kharekharo vIra ane mahAsenAvALo hato. tene zIlavatI ane saubhAgyavatI evI vIramatI nAmanI rANI hatI. temane sadguNovaDe maMDita zRMgArasuMdarI nAme putrI hatI. tenuM mukha caMdranI viDaMbanA kare tevuM,
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 caturtha pallava locana kamaLano parihAsa kare tevAM, varNa suvarNane paNa jhAMkhu kare tevo, kezano samUha bhramaranA samUha jevo, temaja mUtA strI jAtine zobhAve tevI hatI. tene sArI rIte abhyAsa karAvavAthI te cosaTha kaLAmAM pravINa temaja bIjI sarasvatI jevI thaIanukrame te yauvanAvasthA pAmI, tyAre strIsaMbaMdhI batrIsa guNavALI thaI. te batrIsa guNo A pramANe-surUpa, subhagA, zobhA, suveSA, sunetrA, sugaMdhIzvAsavALI, dakSA, viziSThA, sukhAzrayA, na atimAnA, na ati namrA, madhurabhASiNI, salajjA, rasikA, gItanRtyajJA, vAghavedikA, susvarA, alobhI, pInastanI, vRttAnanA, premavatI, phitamatI, patibhaktA, vinItA, satyavAcA bolanArI, suvratA, udArA, saMtoSI, dhArmikI, doSanuM AcchAdana karanArI ane zAMtiyukta-AvA 32 lakSaNa yukta strI aMgIkAra karavA yogya samajavI. have na svIkAravA yogya 16 doSa che. je doSavALI strIne grahaNa karavA yogya nathI te batAve che-zupakAMgI, kUpamaMDA, praviraladazanA (chUTA chUTA dAMtavALI) tALavuM, oSTha ane jIvyA jenI zyAma che tevI, piMgaLa netravALI, vakra nAsikAvALI, khara ane karkaza nakhovALI, vAmaNI athavA ghaNI lAMbI, zyAmAMgI, nIcI bhRkuTIvALI, viSama kucayugavALI, romayukta jaMghAvALI ane dhanaputravinAnI evI strI varjavI. pIna urUvALI, pIna gaMDasthaLavALI, nAnA ane sarakhA dAMtavALI, kamaLa jevA netravALI, biMbaphaLa samAna hoThavALI, lAMbI nAsikAvALI, hAthiNI jevI gativALI, dakSiNAvartayukta nAbhivALI, snigdha aMgavALI, vRtta mukhavALI, pRthula ane mRdu jaghanavALI, sArA svaravALI, manohara kezavALI saubhAgyazALI ane putravatI-AvI strI svIkAra karavA yogya che ane tevI strIno pati mATe rAjA thAya che. sarvakaLAsaMpana zRMgArasuMdarIne yauvana pAmelI joIne tenA pitA rAjAvIrasena vicAravA lAgyo ke-A putrIne konA kuLamAM, kyA sthaLamAM ne kone ApazuM? putrI janmatAM zoka upajAve che, moTI thAya che tyAre kone ApazuM? te ciMtA thAya che ane ApyA pachI te sukhI thaze ke nahIM ? tenI ciMtA rahe che-arthAt putrI pitAne niraMtara duHkhadAyaka ja che. vaLI kahyuM che ke "mUrkha, nirdhana, dUra rahenAra, zUravIra ane mokSanA abhilASI temaja traNagaNI vadhAre uMmaravALA varane kanyA na ApavI. kuLa ane jAtithI hIna, mAtApitAno viyogI, strIyukta ane putrovALA puruSane kanyA na ApavI. atyaMta dhanADhya, ati zAMta, ati dveSI, sarogI ane vikalAMga puruSane kanyA na ApavI. kuzIla, cora,jugArI, madirApAnI, videzI ane svagotrIne kanyA na ApavI. khAMdhavALA, aMdha, mUrkha, dararoja upajAvIne arthAt rojanuM roja khAnAro, ghaNAno pati ane apavAdanuM bhAjana hoya evA manuSyane kanyA na ApavI. kuLa, zIla, sanAthatA, vitta, vidyA, zarIra ane vaya ItyAdi joIne kanyA ApavI. A pramANe joyA bAda ApelI kanyA chevaTe to kevuM bhAgya hoya te pramANe sukha duHkha pAme. rAjA vicAre che ke-"A putrInA saddaguNone yogya vara kevI rIte prApta thaze ? jo eno svayaMvara racAya to zreyaskara thaze jethI putrI svecchAe varane vare." A pramANe vicArIne
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya, rAjAe svayaMvara maMDapa karAvyo ane aneka rAjaputrone AmaMtraNa mokalyA. ghaNA rAjaputro AvyA. pitAnA AdezathI ratnapALa paNa tyAM Avyo. hajAro moTA maMDalika rAjAo tyAM ekatrita thayA. rAjAe ramaNIya havelIomAM sthAna ApIne priyavacanavaDe Adara ApIne namratApUrNa vyavahAra karAvIne tathA zavyA-Asana vagerenI yogya vyavasthA karAvIne te sarvano sArI rIte satkAra karyo. svayaMvaramAM Avela atithionA Atithya mATe rAjAe pakavAnonA himAlaya jeTalA moTA DhagalAo karAvyA. temaja zALa vagere dhAnyanA paNa vaitADhyanA zikhara pramANanA DhagalA karAvyA. anukrame lagnadivase zRMgArasuMdarI suMdaravastrAbharaNathI bhUSitathaIne lagnamaMDapamAM AvI. rUpavaDe raMbhAne jItanAra, zAstrAbhyAsavaDe sarasvatine jItanAra, guNavaDe gaurIne jItanAra, lakSaNalakSitadehavaDe lakSmI samAna A pramANe aneka guNovaDe alaMkRta sAkSAta mohanavelI jevI te kanyA varamALA hAthamAM laIne svaMyavaramaMDapanA madhyamAM AvIne UbhI rahI. pachI tyAM je je rAjAo AvyA hatA tenA kuLa rAjyAdikanA varNana karIne pratihArIe zRMgArasuMdarIne oLakhANa ApI. pariNAme pUrvabhavanA premAnubaMdhathI teNe ratnapALanA kaMThamAM varamALA AropaNa karI. te joIne ratnapALanA pratispardhI temaja adhika RddhivALA aneka rAjAo ratnapALa para krodhAyamAna thayA ane tenI sAthe laDavA taiyAra thayA. sarve rAjAonuM maLIne ekaMdara trIza akSauhiNI sainya. ekatra thayuM. "daza hajAra hAthI, tethI dazaguNA ratha, tethI dazaguNA azva ane tethI dazaguNA padAtivaDe eka akSauhiNI thAya che." athavA "11 hajAra hAthI, 21 hajAra ratha, navalAkho yoddhA, dazalAkha azva ane 36 lAkha udAra sevakovaDe eka akSauhiNI kahevAya che. lAkhonI saMkhyAmAM rahelA yoddhAo sahita badhA zatru rAjAo ekalA ratnapALanI sAme laDavA taiyAra thayA. ratnapALa paNa parAkramI hovAthI ekalo hovA chatAM teonI sAme laDavA taiyAra thaI gayo. yuddhanI taiyArIo joIne vIrasena rAjA manamAM vicAravA lAgyo ke-"are ! akALe lagnanA asavare A zuM anartha utpanna thayo? A to bhojanane avasare utpAta thayo. kahyuM che ke "puSpavaDe paNa yuddha na karavuM to tIkSNa evA AyudhovaDe to yuddha kema karAya? kAraNake yuddhamAM vijaya prAptino saMdeha che paraMtu pradhAnapuruSono kSaya thAya te to nizcaya ja che. ahIM mahAraudrayuddha pravRtta thavAthI vIrasena rAjAe saMdhipAlakone yuddha nivAraNa karavA mokalyA paNa teo yuddhathI pAchA haTyA nahIM. te joIne zRMgArasuMdarI vicAravA lAgI ke- "mArI mATe AvuM ghora yuddha maMDANuM, tethI huM to kALarAtrI jevI thaI paDI. huM A rAjakuLamAM utpanna thaIne kuLano nAza karanArI viSavallI jevI thaI chuM. mAtApitAnI mati AmAM cAlatI nathI ane mArI bhAgyalatA paNa bhagna thaI gaI che. saMgrAmathI thatI hiMsAdikanuM mahApApa mane lAge che kAraNake huM ja tenI kAraNika chuM. caMdranI jema atyAre karmanA doSathI mane A lAMchana lAgyuM che. aho ! atyAre mArI nirmaLa jAti malina thaI ane niSkalaMka evuM mAruM kuLa kalaMkita thayuM che." A pramANe vicAratI muninI jema maunapaNAno Azraya karIne te sarvanA kSemane mATe zAMtino upAya vicAravA lAgI, teTalAmAM subuddhi nAmano rAjayamaMtrI tyAM Avyo. kanyAe tene pUchyuM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH 81 ke--'A saMgrAma baMdha thAya tevo koI upAya che ? ke jethI A badhA rAjAo zAMta thAya ? je vAta parAkramathI sAdhya na hoya temAM bIjo upAya karavo joIe. kAraNake tethI ja kAryasiddhi thAya che ane hAMsIpAtra thavuM paDatuM nathI. pUrve paNa eka maMtrIe buddhinA vyApArathI potAnA rAjAnuM rAjya pAchuM meLavyuM hatuM tenI kathA A pramANe che-- jJAnagarbhamaMtrInI kathA * kSitipratiSThita nAmanA nagaramAM pUrve naravAhana nAme rAjA rAjya karato hato. tene bRhaspati jevo jJAnagarbha nAmano buddhimAn maMtrI hato. eka vakhata rAjAne tyAM putrano janma thayo, rAjAe chaThThIne divase SaSThijAgaraNano utsava karyo. te divase vidhAtA AvIne zuM lekha lakhe che ? te jANavAnI abhilASAthI jJAnagarbhamaMtrI guptapaNe dIpakanI pAchaLa rahyo. madhyarAtrie deve AvIne tenA lekha lakhyA ane A pramANe kahyuM ke--'A rAjaputra zikAranI kriyAvaDe ja AjIvikA ka2ze ! temAM paNa tene eka jIva ja maLaze. vadhAre prApti thaze nahIM." A pramANe sAMbhaLIne jJAnagarbha maMtrI ciMtavavA lAgyo ke--'juo ! rAjaputranuM paNa bhAgya kevu AzcaryakArI che !' tyArapachI keTaloka samaya bAda te rAjAne bIjo putra thayo. tenI chaThThIne divase paNa maMtrI te ja rIte pracchanapaNe tyAM rahyo. tenA lekha lakhyAbAda daive kahyuM ke--'A rAjaputra baLada vahana karanAro ane ghAsa vecIne AjIvikA karanAro thaze. tene eka baLada ja maLaze, bIjo maLaze nahIM.' tyArapachI trIjI putrI thaI. tenA lekhamAM vidhAtAe evuM lakhyuM ke--'A rAjaputrI vezyA thaze, paNa eka puruSa ja tene maLaze, vadhAre nahIM maLe.'' A pramANe traNenA lekha saMbaMdhI hakIkata jANIne maMtrI ghaNo duHkhI thayo. keTaloka kALa vItyA pachI rAjAnA pitarAIoe rAjAne haNIne rAjya laI lIdhuM. tethI tenA traNe putra-putrI tyAMthI bhAgI gayA ane anukrame vidhAtAe lakhelA lekha pramANe kAryo ka2vA lAgyA. keTalAka samaya bAda maMtrI temanI tapAsa karavA nIkaLyo. pharatAM pharatAM prathama rAjaputra tene maLyo, zikAra karatAM pahelAM rAjaputrane joIne maMtrIe tene oLakhIne kahyuM ke--"A zuM karo cho ?' rAjaputre kahyuM ke--''A zikAra karavA chatAM paNa ekathI vadhAre jIva maLato nathI, tethI mahAkare AjIvikA calAvuM chuM." maMtrIe tene kahyuM ke--'huM tamane hitakArI vacana kahuM te sAMbhaLI te pramANe varto. tamAre bhadrajAtino hAthI maLe to ja tene mAravo ke jenA mastakamAMthI mahAmUlyavAna motI nIkaLe che. vidhie tamane eka jIva maLavAnuM lakhyuM che, to tene tamane eka jIva Apavo ja paDaze. evo hAthI da22oja maLavAthI tame thoDA vakhatamAM sArA dravyavAn thaI jazo !'' tene A pramANe kahI kabUla karAvIne pachI maMtrI bIjA rAjaputranI zodhamAM nIkaLyo. AgaLa jatAM koI nagaramAM tene catuSpathamAM bIjo rAjaputra maLyo. maMtrIe oLakhyo. tenI pAse baLada hato ane tenI upara ghAsano bhAro vecavA te Ubho hato. tenI hakIkata sAMbhaLIne maMtrIe tene salAha ApI ke--'tamAre da22oja ghAsa sAthe baLada paNa vecI nAMkhavo. eTale vidhAtAe tamArA bhAgyamAM lakheluM hovAthI tene da22oja navo baLada tamane Apavo ja
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zrI dharmaklpadruma mahAAvya paDaze. A pramANe thavAthI thoDA vakhatamAM tamArI pAse dravya ekaThuM jaI jaze.'' A pramANe tene salAha ApIne pachI maMtrI rAjaputrIne zodhavA mATe AgaLa cAlyo. eka nagaramAM jatAM keTalIka vezyAothI parivarelI potAnI rAjaputrIne teNe joI. ane joIne AMkhamAM AMsu lAvIne maMtrIe tene pUchyuM ke--'he vatsa ! tArI A zuM dazA !' te bolI ke--'pApano udaya, he maMtrI ! A pramANe akArya AcaravA chatAM paNa eka uparAMta bIjo puruSa maLI zakato nathI, jethI dravya prApti thatI nathI. te sAMbhaLI maMtrI bolyo ke--''mArI eka salAha sAMbhaLa ! tane je puruSa so sonaiyA Ape tenI sAthe ja tuM besaje, bIjA sAthe besIza nahIM. tArA bhAgyamAM eka puruSa maLavAnuM lakhela hovAthI da22oja so dInAra ApanAra eka puruSa vidhAtAe Apavo ja paDaze.' A pramANe traNene judI judI salAha ApIne maMtrI potAne ghare Avyo. A pramANe keTalAka divaso pasAra thayA bAda eka vakhata rAtrie vidhAtAe maMtrI pAse AvIne kahyuM ke--''hai buddhimAn maMtrI ! tuM to salAha ApIne nizciMta thayo ane mane upAdhimAM nAMkhyo. 'daMDane evI preraNA karI ke jethI vAraMvAra vAjIMtra upara te athaDAyA ja kare.' he mitra ! have tuM A baMdhanamAMthI mane mukta kara. huM da22oja jAtinaMta hAthI, baLada ane so dInAra ApanAra puruSa cAMthI lAvI ApuM ?' maMtrIe kahyuM ke--"he daiva ! meM vAMke lAkaDe vAMke vera. evI lokakahevata pramANe karyuM che." vidhAtAe kahyuM ke--''he mahAbuddhimAn ! mane kAMIka bIjuM kAma batAva, te huM karI ApIza, paNa AmAMthI mane chUTo ka2,' maMtrI bolyo ke--'to he deva ! e rAjaputrone tenA pitAnuM rAjya pAchuM Apa, eTale tuM chUTo thaI jaIza ane AnaMdathI rahI zakIza." tyArabAda vidhAtAnI sahAyathI maMtrI banne rAjaputro ane rAjaputrIne potAnA nagaramAM laI Avyo ane rAjya pacAvI pADelA zatruone kADhI mUkyA. moTA rAjaputrane rAjya upara sthApana karyo ane nAnAne yuvarAjapade rAkhyo."* A pramANenI kathA kahIne zRMgArasuMdarI bolI ke--"maMtrI ! jema te buddhimAn maMtrIe buddhicAtuyathI gayeluM rAjya pAchuM meLavyuM tema tame paNa evI yukti karo ke,jethI A rAjAo vacce thato vigraha zAMta thAya.'' rAjaputrInA kahevAthI maMtrIe koI na jANe tema rAjamahelathI killAnI bahAra sudhI suraMga karAvI ane te suraMganA dvAro upara cittA khaDakAvI, te cittA upara rAjakanyAne besADIne pachI badhA rAjAone tyAM bolAvI kahyuM ke--he rAjAo ! jene A kanyA sAthe prIta hoya te tenI sAthe cittAmAM praveza karo. je praveza karaze tene A rAjakanyA ApavAmAM Avaze. A sAMbhaLIne badhA rAjAoe moDhuM nIcuM karyuM, paraMtu mULa prapaMcane jANanAra ratnapALa cittA upara caDyo ane rAjaputrInI sAthe tenA bIlamAM utarI rAjamahelamAM Avyo. ahIM dAsIoe citA saLagAvI mUkI. bIje divase kanyAsahita ratnapALa pragaTa thayo tethI lokoe tene moTo prabhAvazALI mAnyo. tyAM AvelA badhA rAjAo phALa cUkelA vAnaranI jema hatAza ane zyAmamukhavALA thaIne potapotAne sthAnake gayA. tyArapachI sAre divase rAjAe ratnapALa ane zRMgArasuMdarIno pANigrahaNa mahotsava
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH karyo. karamocanamAM rAjAe ardha rAjya ApyuM. ratnapALa lagna pachI daza divasa sudhI tyAM rahyo. pachI teNe potAnA rAjyamAM javA mATe potAnA zvasuranI AjJA mAMgI. rAjAe tenI sAthe AvelA sarvane yogya dhanasanmAnavaDe saMtoSa pamADIne ratnapALane svadezamAM javAnI rajA ApI. teo vidAya thayA tyAre keTalAka prayANa (mukAma) sudhI rAjA vaLAvavA gayA. pAchA vaLatI vakhate temaNe potAnI putrIne hitazikSA ApI ke-"he vatsa! patinI sAthe niSkapaTapaNe vartaje, naNaMda sAthe ramatI raheje, sAsunI bhakti karaje, baMdhuvarga sAthe snehavALI raheje, parijanaupara vAtsalya rAkhaje, sapatnI (zoSa) upara paNa prema rAkhaje, patinA mitronI sAthe atyaMta namratA rAkhaje, patinA zatra ke dveSI upara dveSI raheje A pramANenuM bhattara vagere sAthenuM vartana sarvane prema utpanna karanAra sarvazreSTha sAdhana che. he vatsa ! potAnA svAmInA caraNakamaLane kadApi choDatI nahi. iSTa devanI jema tenuM dhyAna karaje, temaja temanI sevA karaje. kadApi durmanavALA to thavuM ja nahIM. patinI anugAmI strI caMdrayukta rAtrInI jema zobhe che. tethI he sune ! tAre niraMtara patinA cittanI anuvRtti pramANe vartana karavuM, bIjA game teTaluM Ape to paNa pitA, bhrAtA, putra badhA parimita ApanArA che, aparimita ApanAra to eka bhartAra ja che. to tenI pUjA koNa na kare ? A pramANe vividha prakAranI hitazikSA ApIne rAjA pAchA vaLyA, pachI ratnapALakumAra potAne sthAne pahoMcyA, tenA pitAe ghaNA dhAmadhUma sAthe varavadhUno pravezotsava karyo. maMgaLakArI varavadhUe zaheramAM praveza karIne mAtApitAnA caraNamAM namaskAra karyA. pachI zRMgArasuMdarI sAsunA caraNamAM paDI. tenuM rUpa jovA mATe aneka strIo tyAM AvI. tene joIne teo aMdaroaMdara vAta karavA lAgI ke-"A te zuM vidyAdharI che? devAMganA che? nAgakumArI che? lakSmI che? kinnarI che? ke pArvatI che ? AvI to devAMganA, nAgakumArI, kinnarI, khecarI ke pArvatI paNa jovAmAM AvatI nathI. A to sAkSAt rUpanA bhaMDAra jevI A kanyA ratnapALa rAjakuMvarane bhogya ane yogya maLI che. madhura vAcAvaDe jANe amRtane varasAvatI hoya tevI, prasannamukhavALI, vinayavaDe namra, zIlavaDe saraLa, saubhAgyane lAvaNyanI bhUmi jevI, patine jIvita samAna vahAlI, putravatI, puNyasaMpadAvaDe aMtaHdravyavALI ane puNyAtya evI suvadhU lakSmInI jema potAnA caraNakamaLavaDe gRhane pavitra kare che. ratnapALakumAra zRMgArasuMdarInI sAthe devanI jema bhogasukha bhogave che ane mAtApitAnA caraNakamaLane bhramaranI jema niraMtara seve che. kahyuM che ke-te ja sAco putra kahevAya ke je pitAno bhakta hoya, mAtAnA vacanane pALanArA hoya ane sadA potAnA kuLAcAramAM rakta hoya. AvA guNo rahita anya to udaranA kiDA samAna che." dIpaka to potAnA tejavaDe pratyakSa evA padArthone ja prakAzita kare che. paraMtu niSkalaMka putra to parokSa evA pUrvajone paNa dIpAve che. kuLadipaka evo putra sUryanI jema svajanorUpI kamaLane ullAsa pamADe che ane pitAnI kIrtine, dharmane tathA guNane vRddhi pamADe che.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmabhyaThThama mahAkAvya kRSNa kahe che ke- he arjuna ! je mAtApitAno bhakta che, guru ane gotrIno vinaya karanAra che ane durbhikSanA samayamAM ana ApanAra che, te ja puruSa uttama kahevAya che. jema dharmamAM dayAdharma, guNamAM dAna ane priya vastuomAM svAda ana zreSTha gaNAya che temaja pRthvI para upakAramAM megha ane tIrthamAM mAtApitA zreSTha gaNAya che. arthAt mAtApitA zreSTha tIrtharUpa che. eka vakhata te nagarImAM sumitra nAmanA AcArya padhAryA. vanapAlake rAjAne vadhAmaNI. ApI. rAjA paNa AcArya bhagavaMtane vaMdana karavA gayA. AcArya bhagavaMtane vidhipUrvaka vaMdanA karIne rAjA temanI pAse beThA tyAre gurumahArAje vairAgyapUrNa dharmadezanAno AraMbha karyo. huM bhavyajIvo ! A bhavasamudra mahAnuM ane agAdha che, puNyarUpI pravahaNa sivAya teno pAra pAmI zakAya tema nathI. temAM paNa kSamAdharma vinA vidyAvaDe, tapavaDe ke tIrthayAtrA vaDe nivRtti (mokSa)nI prApti thaI zake tema nathI. tethI kSamAdharmanI prApti mATe prayatna karavo, bIjA vikalpo karavA nahIM. zAstrakAra kahe che ke-homa karyA vinA, tapa tapyA vinA ane kAMI paNa dAna dIdhA vinA Azcarya che ke amUlya evI nivRtti-zAMti (mokSa) mAtra kSamAthI prApta thAya che. juo ! pUrve eka kanyAne mATe aneka prakAranA, kaSTa sahana karanArane te na maLI, paNa kSamA rAkhIne tyAM ja rahIne tene AhAra ApanArane te maLI. te kathA A pramANe- naMdAnuM daSTAMta * zrIpura nAmanA nagaramAM caMdana zreSThIne guNonA sthAnarUpa naMdA nAmanI eka putrI hatI. te pANigrahaNa yogya thaI te vakhate paradeza gayelA tenA mAtA, pitA, baMdhu ane kAkAe judAjudA zreSThIputro sAthe teno saMbaMdha joDyo. pitAe eka nagaranA moTA gRhasthanA putrane ApI, kAkAe bIjA nagaramAM potAnA mitranA putrane ApI, mAtAe potAnA pitAnA nagaramAM potAnI vahAlI sakhInA putrane ApI ane bhAIe bIjA koI nagaramAM eka mahApuNyavAnuM zreSThIputrane ApI. te cAre jaNAe potAnA nagare AvIne harSita thaIne pote nakkI karela kanyAnA saMbaMdhanI vAta ekabIjAne karI. te sAMbhaLI parasparanI spardhAthI moTo kalaha utpanna thayo. dareka kahevA lAgyA ke-"ame kareluM sagapaNa koIpaNa rIte anyathA thaze nahIM." pachI nakkI karelA divase cAre jaNAe potapotAnA TharAvelA varane khabara ApyA ane tenA satkAranI temaja vivAhanI goThavaNa karavA lAgyA. cAre vara eka ja divase tyAM AvyA ane darekanI sAthe vAhano temaja parivAra vizeSa hovAthI nagaranI bahAra rahyA. vivAhane avasare cAre vara taiyAra thaIne paraNavA AvyA. te vakhate paraspara vivAda thavAthI cAre vara roSathI yuddha karavA taiyAra thayA. prANIno kSaya karanAra temano yuddhasaMraMbha temaja mAtApitA vagerene paraspara thayelo virodha joIne naMdA vicAravA lAgI ke-"mane dhikkAra che ! ke jene mATe Avo anartha utpanna thayo che, have to mArA maraNathI ja sarvano kaleza zAMta thaze te sivAya A kaleza zAMta thAya tema jaNAtuM nathI." A pramANe vicArIne gAmanI bAhara cittA paDakAvI sajjanonA dekhatAM ja teNe agnimAM praveza karyo, te vakhate eka vare to tenI sAthe ja agnimAM praveza karyo. bIjo eka
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH 85 vara vairAgya pAmI dezAMtaramAM cAlyo gayo. trIjo vara tenA asthi laIne tIrthamAM nAkhavA gayo. cotho vara to tyAgI thaI tenI saMskArabhUmi pAse ja beTho ane nagaramAMthI bhikSA mAgI lAvI tene piMDa ApIne pachI pote khAvA lAgyo. priyAnA virahathI aharniza tyAM ja besI rahevA lAgyo. have dezAMtara gayelA vare koI sthAnethI saMjIvinI vidyA meLavI, tethI teNe tyAM AvI tenA bAkI rahelA asthi upara vidyAmaMtrita jaLa chAMTyuM, jaLanA prabhAve te kanyA tatkALa sajIvana thaI, tathA tenI sAthe maraNa pAmelo vara paNa sajIvana thayo. tIrthe gayelo vara paNa tyAM AvI pahoMcyo ane pAchA cAre vara te kanyA mATe vivAda karavA lAgyA. svajano paNa bhegA thayA. nagaranA loko tathA rAjapuruSo AvyA. paraMtu tenA vivAdano nirNaya karI zakyuM nahIM. teTalAmAM tyAM AvelA eka mahAbuddhizALI prauDhavayavALA puruSe temanI hakIkata sAMbhaLIne nirNaya karatA kahyuM ke--'tIrthe asthi nAkhavA gayo te to putra kahevAya, sAthe jIvato thayo te bhAI kahevAya, jIvADanAMra-janma ApanAra pitA kahevAya, bAkI je tenA mRtyusthAne besI rahyo ane niraMtara piMDa Apyo te ja pati thavA mATe yogya kahevAya. lokomAM paNa je bharaNapoSaNa kare te ja svAmI kahevAya che. A pramANeno teno nirNaya sarvajanoe svIkAryo ane traNa varo paNa vivAda choDIne svasthAne gayA pachI cothA vara sAthe tenuM pANigrahaNa karAvavAmAM AvyuM." * A kathA dvArA sAra e levAno che ke--jema vidyA meLavavAthI ke kaSTa karavAthI svAmI banI zakAya nahIM, paNa niraMtara bhojana ApavAthI svAmI banI zakAya, tema kSamAthI ja nivRtti prApta thAya che--te sivAyanA anya kaSTothI te prApta thato nathI.'' vidyA vinAnuM tatvajJAna, zama rahita tapa ane manaHsvairya vinA tIrthayAtrA vaMdhyA strInI jema niSphaLa che. karoDo janmamAM tIvra tapasyA karIne jIva jeTalA karma khapAvI zake che teTalA karmo sAmyabhAvanuM AlaMbana karavAthI kSaNArdhamAM khapAvI zake che, vItarAganuM dhyAna karavAthI jema manuSya vItarAga thAya che tema samasta apadhyAnane nivArIne *bhrAmaradhyAnano Azraya karavAthI manuSya ucca sthitine pAme che. sthAnamAM, mAnamAM, janamAM, araNyamAM, sukhamAM temaja duHkhamAM vItarAgatAnA dhyAnano abhyAsa karavAthI mana temAM layalIna thaI jAya che. jema puSpamAM gaMdha, dUdhamAM ghRta ane kASTamAM teja (agni) rahela che tema jIvamAM jJAna raheluM che, paraMtu te tad yogya parikarma karavA dvArA vyakta thaI zake che. pAparUpa dAvAnalanA samUhanuM zamana karavA mATe meghaghaTAtulya, sukRtanI zreNirUpa kalpalatAnI pRthvItulya ane vizadadharmane prasavanAra mAtAtulya sphurAyamAna guNagaNavALI karuNA cirakALa jayavaMtI varte che.'' A pramANenI dezanAne aMte rAjAe pUchyuM ke--'he bhagavan ! mAruM AyuSya keTaluM che? te jaldI kaho, te jANavA huM atyaMta utsuka chuM." A praznanA uttara ApatAM gurubhagavaMte kahyuM * bhramaro iyaLane caTako bhare tethI iyala tenuM dhyAna kare che te dhyAna tIvra hovAthI ilikA bhramara thaI jAya che te dhyAnane bhrAmaradhyAna kahevAya che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya, ke--''he nRpa ! he mahArAja ! je kArya sAdhavuM hoya te satvara sAdho, kAraNake tamAruM AyuSya eka mahinAthI vadhAre nathI." A pramANe gurumukhethI potAnuM svalpa AyuSya sAMbhaLIne rAjA turata ja svasthAne gayo. putrane rAjyapara sthApana karIne zikhAmaNa ApatA rAjAe kahyuM ke "he putra ! tAre ghutAdivyasana, durjananI saMgati, vizvAsIno ghAta, veSano ADaMbara, zaktivALA sAthe kalaha, Azrita upara kopa, anyAyanuM kathana, karelAno apalApa, doSa saMbaMdhI asatya pralApa arthAt koInI upara asatya doSAropaNa, svaprazaMsA, paradArAgamana ane niMdita kArya--e sarvano tyAga karavo." A pramANe putrane zikSA ApIne, yathAvidhi dAna ApIne temaja maMtrI vagerene yogya bhalAmaNo karIne rAjAe gurubhagavaMta pAse AvI cAritra grahaNa karyuM ane jIvanaparyaMta niraticAra cAritra pALIne prAMte mokSe gayA. have ratnapALa rAjA nyAyapUrvaka prajAnuM pAlana karato AnaMdathI rahe che. zRMgArasuMdarI vagere hajAro rANIo sAthe ATha prakAranA sukhabhoga bhogave che. te ATha prakAranA sukhabhoga A pramANe che sugaMdha, suvanna, gIta, tAMbuLa, bhojana, vAhana, maMdira ane zayyA. uttama puruSoe taduparAMta subhojya, gIta, kAvya, kathA, kAMcana ane kAminI A cha prakAranA sukho kahyA che. viSayArNavamAM nimagna te ratnapALa bIjuM kaMI jANato nahoto. te to nizcitapaNe strIomAM temaja gIta-nRtyAdi jovAmAM ja tatpara raheto. jaya nAmanA maMtrInI upara rAjya saMbaMdhI tamAma ciMtA ane tamAma bhAranuM AropaNa karIne te zakranI jema nizciMta thaIne raheto hato. doguMdaka devanI jema zRMgArasuMdarI sAthe viSayasukha bhogavatA te potAnA divaso pasAra karato hato. 'apatya, aMgasevA, bhoga, svajanonuM gaurava ane gRhakAryano niyoga--A pAMca strIrUpI velaDInA phaLo che.' guNo vaDe ratnAkara jevA ratnapALane paNa atyaMta viSayasevana doSotpatti mATe thayuM. kharekhara caMdramAM laMchana, himagirimAM hima, samudranA jaLamAM khArAza, sUryanAM kiraNomAM tIkSNatA, malayajamAM kaTutA, jaLamAM paMka, dUdhavinAnI hAthiNI puSpaphaLavinAnI ahitikA--A pramANe durdeve A jagat mAtrane dUSita karyuM che. sarvathA nirmaLa to koNa rahyuM che ? saMsAramAM paNa sarvakAryamAM samabhAvathI ja zubha thAya che. tethI sabhyoe ratnapALane vadhAre paDatA viSayasukhathI pAchA vALavA mATe ghaNI rIte niSedha karyo paNa rAjA te vyasana tyajI zakyo nahIM. prANIne puNyapApanA anubhava pramANe ja sukhaduHkhanI prApti thAya che. buddhi karmAnusAre thAya che ane siddhi paNa te anusAre ja thAya che. maMtrI pUrve paNa rAjyamAM lubdha to hato ja vaLI bilADAne rakSaNa mATe dUdha soMpavAnI kahevata pramANe jyAre tene rAjya soMpI devAmAM AvyuM tyAra pachI to zuM kahevuM ? eka vakhata te maMtrI zRMgArasuMdarI rANInuM rUpa joIne tenA para moha pAmyo. tethI kAmArta thayelo te kSudhA tRSA badhuM bhUlI gayo. tene koI paNa sthaLe rati prApta thatI nahotI. eka vakhata bhAgyayogathI tene eka siddhapuruSa maLI gayo. teNe maMtrI para prasanna thaIne tene a~vasvApinI vidyA ApI. vidyA meLavyA bAda te duSTa maMtrIe pagAra vadhArIne sarva rAjasevakone potAne vaza
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH 87 karyA. rAjayanA lobhathI te pApIe svAmIdroha karavAno AraMbha karyo. eka divasa rAtrImAM rAjAne avasthApinI nidrA ApIne tene palaMgasahita upADyo ane araNyamAM laI jaI tene mAravAnI zarUAta karI. teTalAmAM rAjAnuM AyuSya daDha hovAthI AkAzavANI thaI ke "mA, mA, bho, bho" AvI vANI sAMbhaLIne tenA bhayathI rAjAne araNyamAM mUkIne maMtrI bhAgI gayo, ane sevako paNa daze dizAmAM bhAgavA lAgyA. te divasathI aMtaHpura sahita AkhuM rAjaya maMtrInA tAbAmAM AvyuM. eka zRMgArasuMdarI sivAya bIjI badhI rANIone te kAmAMdha maMtrIe kukarmavaDe bhraSTa karI. zRMgArasuMdarI zIlavratamAM atyaMta parAyaNa hovAthI te duSTa maMtrIe aneka prakAre prArthanA karavA chatAM paNa tenA vacanane teNe mAnya karyuM nahIM. te kAraNe kAma ane krodhathI aMdha banelo te maMtrI zRMgArasuMdarIne dararoja pAMcaso cAbuka mAravA lAgyo. tenA rUpamAM mohita thayelA te kAmIne tenI lezamAtra dayA AvI nahIM. "kAmI manuSyane dayA, kSamA, lajjA, baMdhubhAva, dAkSiNya ke dharmabuddhi hotI ja nathI.' kahyuM che ke "kAmI lajjA pAmato nathI, joto nathI, sAMbhaLato nathI, gurujananI, svajananI ke paranI apekSA karato nathI. te to ema ja kahe che ke- he kamaLanApatrasama vizALa netravALI ! tuM AgaLa cAla, tethI viMdhyATavI pratye janAro mArga te ja mAro rAjamArga che." "manuSya salajja, samaya, suvidyAvAnuM, saguNI ane buddhimAnuM tyAM sudhI ja che ke jayAM sudhI te kAmavaza thayo nathI. aho ! kAma sarva jagatane jItanAro che." zRMgArasuMdarIne te kAmAMdhamaMtrIe aneka prakAranI vedanA utpanna karI, paraMtu vratamAM sthirIbhUta thayelI te rANInuM mana te dvidhA karI zakyo nahIM. tyArapachI te durAtmAe tenA zarIramAMthI mAMsanA khaMDo sANasIvaDe toDAvI toDAvIne pazuone khavaDAvyA. A pramANe eka mahinA sudhI te mahAsatInI te duSTa mahAkadarthanA karI, to paNa teNIe tenuM vacana mAnyuM nahIM. prANathI adhika evA zIladhananI akhaMDa rakSA karI. "tIvra ane ghanapavana vaDe paNa zuM merUparvatanA zikharo tUTIne dharatI upara kyAreya paDe che? eka vakhata koIka sajjane te duSTa maMtrIne samajAvatA kahyuM ke-"he mitra ! huM tane kAMIka tArA hitanI vAta kahuM te sAMbhaLa! tuM A satIne mArI nAMkhIza to paNa te potAnA zIlathI calita thaze nahIM, paraMtu enA roSAnalathI tuM eka kSaNamAM bhasmasAta thaI jaIza. kemake munione temaja devone paNa satIono zApa duHsaha che. satInA zIlanA mahAbhyathI agni jaLarUpa banI jAya che, sarpa puSpanI mALArUpa thAya che ane viSa amRta thAya che. siMha, vAgha, pizAca, yakSa, vyaMtara ane rAkSaso paNa tenA zApathI nAza pAmI jAya che, tethI teo tenI rekhAnuM ullaMghana karatA nathI. satInA zIlano prabhAva tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLa. pUrve satInA zApathI eka vidyAdharanuM samagra kuTuMba nAza pAmI gayuM hatuM tenI kathA kahuM chuM. saubhAgyadIpikAnI kathA * "pUrve ratnapuramAM rAma nAme rAjA rAjaya karato hato. te nagaramAM dhanadatta nAmano zreSThI vasato hato. te zeThane lAvaNyarUpa jaLanI kUpikA jevI zIlavaMta, patibhaktA ane priya * bolanArI dhanazrI nAmanI strI hatI. te strInI sAthe vividha prakAranA sukhabhoga bhogavatAM tene
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 zrI dharmaspadruma mahAkAvya devIsamAna saubhAgyadipikA nAme putrI thaI. atyaMta lAlanapAlana karAtI te putrI yogyavaye abhyAsa karatAM sarasvatI jevI thaI. anukrame yauvanAvasthA pAmatAM te lokonA manane moha utpanna kare tevI thaI. te avasare kanakapura nAmanA nagaramAM dhanavAda nAme zreSThI raheto hato. tene guNIpuruSamAM pradhAna evA narakuMjara nAmano putra hato. anukrame te putra sarva kaLAyukta ane paradArAthI virakta. thayo. tene dhanadatta zreSThIe potAnI putrI ApI. te putrI paraNIne zvasuragRhe AvI. eka divasa te potAnA gharanA gavAkSamAM beThI hatI tyAre AkAzamArge gamana karatA koIka vidyAdhare tene joI. tethI rAgAMdha thaIne te vidyAdhara tenI pAse Avyo ane madhura vacano vaDe bolAvavA lAgyo, temaja aneka prakAranI divyazaktivaDe te potAnuM apUrva svarUpa batAvavA lAgyo. saubhAgyadipIkAe tene kAMIpaNa uttara Apyo nahi ane manathI paNa kiMcit Adara Apyo nahI tethI pApabuddhivALA te vidyAdhare kahyuM ke-"mane kAmarUpa sarSe marmasthAnamAM daMza dIdho che, tethI he priye ! tuM vacanarUpa amRtanA siMcanavaDe te viSano nAza kara. mane kAmadevanA sapta prahArathI ghaNI vedanA thAya che, tethI huM baLAtkAre paNa tArA zarIranuM AliMgana karIza." A pramANe kahIne te vidyAdhara tenuM zIlabhaMga karavA tatpara thayo, teTalIvAramAM teNIe kahyuM ke-"re pApI ! mAruM vacana sAMbhaLatuM mArA satya evA zIlavatane bhaMga karavA taiyAra thayo che, te pApathI mArA : zApathI tuM tatsaNa nAza pAmI jaIza. te vidyAdharAdhama ! mArA zApathI tArA putra ne strIo sahita temaja deza ne rASTrahita tuM pralayapaNAne pAmI jaIza." A pramANenA tenA vacano sAMbhaLIne vidyAdhara pharI bolyo ke-"he mugdha ! atyAre divasa hovAthI pAcho jAuM chuM. rAtre AvIza. te vakhate tane haraNa karIne mArA nagaramAM laI jaIza ane tArI sAthe viSayasukha bhogavIza, pachI tuM zuM karIza ?" tyAre saubhAgyadIpikA bolI ke- "mArA vacanathI Aje sUrya ja asta pAmaze nahIM." tyArabAda vidyAdhara potAne nagare gayo. tyAM akasmAta tenA makAnamAM Aga lAgI ane tethI kSaNamAtramAM kuTuMba sahita tenuM ghara baLI gayuM. te ja vakhate tenA hAthI, ghoDA ane ratha tathA pAyadaLa senA nAza pAmI ane vairIe AvIne tenuM rAjya laI lIdhuM. A pramANe utpAta thavAthI te vilakSa thaIne ciMtavavA lAgyo ke-"are ! A zuM thaI gayuM! jarUra atyAre mAruM durbhAgya varte che." A pramANe vicArato te ekalo beTho hato teTalAmAM eka vidyAdhara tenI pAse AvIne bolyo ke-"he mitra ! Aje to meM eka moTuM Azcarya joyuM. huM tIrthayAtrA karavA mATe nIkaLatAM temapure gayo hato, tyAM traNa divasathI sUrya asta pAmato nathI. tyAMnA loko A utpAta mAnI tenI zAMti mATe aneka prakAranA zAMtika pauSTika karma kare che, paraMtu haju sUrya asta pAmato nathI, nizcala rahelo che." A pramANe hakIkata sAMbhaLI cakita thayelo vidyAdhara vicAravA lAgyo ke-"te satInuM vacana kharekharuM satya jaNAya che. enA zApathI mAro hajupaNa vizeSa vinAza thaze to pachI huM zuM karIza? joke mAruM ghaNuM to vinAza pAmI gayuM che tethI mastaka muMDAvyA pachI muhUrta zuM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 caturtha pallava pUchavuM? pANI vahI gayA pachI baMdha zuM bAMdhavo ? ane pANI pIdhA pachI ghara pUchavAthI zuM ? to paNa te satI pAse jaIne mArA dUSaNa saMbaMdhI kSamA mAMgu ane tenA zApathI mArA AtmAne mukta karuM" A pramANe vicArI tarata ja satI pAse gayo ane potAno aparAdha khamAvIne kahyuM ke-"he mAtA ! mArI upara anugraha karI mane zApathI mukta karo, kemake uttama puruSo dIrgharoSI hotA nathI. chellA chatAM, pIlyA chatAM, ukALyA chatAM Izu miSTa rasane ja Ape che, tema sajjana puruSa pIDA pamADavA chatAM paNa madhura vacano ja bole che." A pramANe kahIne pachI te nagaranA sarva lokone ekaThA karIne teNe temanI samakSa kahyuM ke-"he loko ! mAruM vacana sAMbhaLo ! meM A satInI sAthe vacanamAtrathI paNa pApa karyuM to tenuM phaLa mane tatkALa maLyuM, mAruM makAna baLIne bhasma thaI gayuM, kuTuMba nAza pAmyuM, vairIoe rAjaya laI lIdhuM. A satIe mArA nimitte ja ravine paNa khaMbhita karI dIdho che." A pramANe kahIne te satInA pagamAM paDyo; tethI satIe tene zApamukta karyo ane kahyuM ke-sukhethI tAre nagare jA, mArA AzirSathI tane tAruM rAjya ane lakSmI pAchA maLaze. tArA vinayathI huM tuSTamAna thaI chuM. kharekhara vinaya moTo guNa che." te kahyuM che ke-vinaya dharmarUpa vRkSanuM mULa che, indra ane rAjAnI lakSmIrUpI latAnA kaMdarUpa che, sauMdaryane AhvAna karavAnI vidyA che, samasta guNanidhine vaza karavAmAM yogacUrNa jevo che, siddha AjJAnA maMtratulya che, temaja yaMtrataMtrAdine prApta karAvanAra maNinI utpatimAM rohaNAcala tulya che, samasta anarthanA zatrurUpa che. Avo vinaya traNa jagatamAM zuM zuM zreya nathI karato?" tyArabAda te vidyAdhara potAne nagare gayo ane rAjyalakSmI pAmIne sukhI thayo. sUrya asta pAmyo ane satIno jayajayakAra thayo, te satI zIlanA prabhAvathI sarvatra vikhyAta thaI. zIlathI rAjA kiMkarapaNuM svIkAre che ane devo paNa teno Adeza mAthe caDAve che.* "he mitra ! te kAraNe ja huM tane kahuM chuM ke jo zRMgArasuMdarI tArA upara kopAyamAna thaze to tane mahAanartha thaze. e mahAsatI rANIno to vinaya karavA yogya che. tuM parastrIgamananA pApathI sAtamI narake jaIza evuM mane lAge che. kahyuM che ke-"kaSTanA eka nivAsasthAna tulya, kuLane zyAma karavA mATe kAjaLa tulya ane lokomAM niMdAnA sthAna tulya padArAgamana koIpaNa rIte zobhAspada nathI." bIjI aneka strIo potAne svAdhIna hovA chatAM je manuSya paradAnAlaMpaTa hoya che te kAgaDA jevo jANavo. kAraNake kAgaDo potAnI pAse pANIthI bhareluM AkhuM sarovara hovA chatAM strIonA ghaDAnA jaLamAMthI ja pANI pIe che. mahAbhAratamAM kahyuM ke-"rAvaNa laMkAno svAmI hato, daza mukhavALo hato traNa khaMDano adhipati hato, lAkho rAkSasonI senAno svAmI hato, tathA Indrajit jevA putrothI saMpanna hato A pramANe rAvaNa ATalo viziSTa hovA chatAM eka nirdhana, parivAravinAnA vanamAM rahenArA ane manuSya mAtra evA rAmacaMdra tene atyaMta teja vaDe jItI lIdho te janakaputrI sItAnA uttama zIlano ja apUrva prabhAva samajavo."
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAAvya A pramANe potAnA mitranA kahevAthI jayamaMtrIe zRMgArasuMdarIne 'tAruM zIla mahAprabhAvavALuM che' ema kahIne choDI dIdhI ane tene namaskAra karyo. 90 tyArabAda zRMgArasuMdarI pati viyoga saMbaMdhI viDaMbanArUpI samudrano pAra pAmavA mATe chaThTha akramAdi tapa karavAmAM tatpara thaI, tathA snAna vilepanAdika tyajIne sAdhvInI jema rahevA lAgI. koIka vakhata eka sAro nimittajJa tyAM Avyo. zRMgArasuMdarIe tene potAnA svAmIno yoga thavA viSe pUchyuM. nimittaze 'yoga thaze' eTaluM ja kahyuM, tenA vizvAsa upara ja rANI deha dhAraNa karIne rahI. svAmIdrohI tathA pApAtmA evo jayamaMtrI ratnapALane sthAne rahI rAjya ka2vA lAgyo che. zAstrakAra kahe che ke--durjana upara karelo upakAra moTA doSane mATe ja thAya che. juo vyAdhione anukULa AcaraNa karIe to vyAdhio vRddhi pAme che--kope che, tenI to sAme ja paDavuM joIe, to ja te kAMIka maMda paDe." have araNyamAM rahelA ratnapALanI avasvApinI nidrAno prabhAva 24 kalAke utaryo ane te jAgRta thayo. zayyAmAM rahyo rahyo te cAre tarapha jovA lAgyo, cAre bAju mahAbhayaMkara araNya ja dekhAtuM hatuM. temaja siMha, vyAghra, ziyALa, ghuvaDa, gIdha, bhUMDa ane mora vagerenA temaja sArasa, krauMca ane kAgaDA vagerenA bhaya utpanna kare tevA zabdo saMbhaLAtA hatA. koI jagyAe mRganAM ToLAM jaNAtA hatA, koI jagyAe vAMdarAnA ToLAM dekhAtA hatA, koI jagyAe UMcA kinArAvALA sarovaro dekhAtA hatA ane koI jagyAe aneka jAtinA vRkSo najare paDatA hatA. A pramANe cAre bAju joto ratnapALa cakita thaIne ciMtavavA lAgyo ke--jarUra rAjyalobhathI maMtrIe ja mane vanamAM tyajI dIdho lAge che, meM tene mAro bhakta jANIne tenA para rAjyabhAranuM AropaNa karyuM, paraMtu te pApI temaja dhUrte kharekhara vizvAsaghAta karyo. khoLAmAM mastaka rAkhIne sUnA2no ziraccheda karavAnuM kArya teNe karyuM. mugdha evA mane ThagIne teNe mahAkUpamAM nAMkhyo che. karmacaMDALa, kRtaghna, svAmIno ghAta karanAra te durmaMtrI mane AvI avasthA pamADIne keTaloka samaya sukhethI rAjya karaze ?' A pramANe vicAryA pachI pharI dhairyapaNAnuM avalaMbana karIne te cittamAM vicAravA lAgyo ke : ''te daridrI mane zuM karI zake ? AmAM kharekhara to karma ja kAraNabhUta che. je dezamAM, je kALamAM, je divase ane je muhUrte sukha ke duHkha hAni ke vRddhi prApta thavAnA hoya che te te pramANe ja prApta thAya che. tapa, dAna, mitra bAMdhava koIpaNa kALe karmathI pIDAtA manuSyanuM rakSaNa karI zakatA nathI. sukha ke duHkha prApta thavAmAM sattva kAraNabhUta nathI, guNa kAraNabhUta nathI, rUpa, yaza, vIrya ke dhana paNa kAraNabhUta nathI, temaja zIla ke kuLa paNa kAraNabhUta nathI, mAtra pUrve AcarelAM karma ja kAraNabhUta che.' A pramANe ghaNI rIte vicAra karIne te ratnapALa zayyAmAMthI Ubho thayo ane nIce UtarI dhIme dhIme cAlavA lAgyo. tyAM AgaLa teNe eka parvata joyo. te parvatanA zikhara upara caDatAM baMdhanathI baMdhAyelA eka puruSane teNe joyo. mRtAvasthA jevo thayela joIne tarata ja kumAre tene chUTo karyo. tyArabAda pavanavaDe tene cetanA AvI tyAre ratnapALe pUchyuM ke--''he bhadra ! tuM
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 caturtha pallavaH koNa che? ane tane koNe bAMdhyo hato? te kahe." ratnapALanA praznanA uttaramAM hAtha joDIne te puruSa bolyo ke-"puruSazreSTha ! mArA baMdhananuM kAraNa huM kahuM chuM te sAMbhaLo. * vaitAdyaparvata upara dakSiNa zreNimAM gaganavallabha nAmanA nagaramAM sugaMdhavallabha nAmano vidyAdharezvara che. huM hemAMgada nAmano teno putra chuM. tyAM hu AnaMdathI raheto hato. eka divasa huM strI sAthe naMdIzvara dvIpe yAtrArthe jato hato, teTalAmAM mArgamAM mAro zatru vidyAdhara maLyo. te pApIe rAkSasI vidyAnA baLathI mane bAMdhIne ahIM mUkI dIdho ane mArI strIne laIne te bhAgI gayo. atyAre mArA bhAgyodayathI sattvavAnuM tuM ahIM AvI caDyo ane mane chUTo karyo, nahIM to te daDha baMdhanathI huM jIvato paNa rahe tema nahotuM." A pramANe teo vAta kare che teTalAmAM te zatru vidyAdhara tenI patnI sahita tyAM Avyo ane roSathI lAla netravALo thaIne bolyo ke "are! Ane meM ahIM bAMdhyo hato, koNe tene chUTo karyo? te akAryakArInuM jIvita ja saMpUrNa thayuM lAge che. A pramANe kahIne talavAra kheMcI te ratnapALa tarapha doDyo, mahAbAhu ratnapALa paNa tenI sAthe saMgrAma karavA sajja thayo. keTalAka samaya sudhI khaDyAkhaDyI yuddha karyA pachI ratnapALe laghulAghavI kaLAthI tene haNIne pRthvI para pADI dIdho. tethI rAkSasI vidyA paNa tene tyajIne rADa pADIne bhAgI gaI. hemAMgada strI maLavAthI ane zatru bharAvAthI bahu khuza thayo. - hemAMga pratyupakAranimitte ratnapALane be auSadhio ApI ane teno mahimA batAvatA teNe kahyuM ke "A prathama valaya sapanA viSane haranAra che ane bIjuM valaya mANasane moha pamADanAra che." A pramANe kahI ratnapALane namaskAra karIne te strI sahita potAne sthAne gayo. ratnapALa be auSadhio laIne vallIthI gUMthelI veNI jevI vanazreNine joto joto eka dizAmAM AgaLa cAlyo. paraMtu vRkSonI gADha chAyAthI thayelA aMdhakAramAM te mahAkaSTa gamana karavA lAgyo, acAnaka eka vRkSanI chAyAmAM sUtelA eka rogI manuSyane teNe joyo. dinamukhavALA, AMkhamAM jharatA azruvALA, dharmakarmavaDe pavitra, zubhabhAvavALA, rakSaka vinAnA ane videzI te zrAvakane joIne kRpALu ratnapALe vicAryuM ke-"A manuSya aMtima avasthAne pAmelo jaNAya che, tethI tenuM rakSaNa karavuM joIe, temaja ArAdhanA karAvavI joIe. Ama vicArIne ratnapALe puNyabuddhithI tene kahyuM ke-"he dharmabaMdhu ! tuM sarva jIvone khamAva, navakAramaMtranuM smaraNa kara, arihaMta, siddha, muni ane dharma e cAranuM zaraNa svIkAra, bhAvapUrvaka samyaktane tathA zIlane aMgIkAra kara. strI, putra, mitra, baMdhu, dhana, dhAnya, gRha ane anya sarva uparathI mamatva tyajI de. A jIvane deha, gRha, kuTuMba ane lakSmI sarva pAmavuM sulabha che, paraMtu jinezvarakathita dharmanI prApti thavI atyaMta durlabha che. koInA uparodhathI, bhayathI, krodhathI, lobhathI, kSobhathI, kutUhaLathI je kaMI mithyA bolAyuM hoya te AlocanA karavAthI mithyA thAo. puruSa te ja kahevAya che je jIvitane ane mRtyu baMnene ArAdhe che. bIjA to pazutulya che. - "he baMdhu ! nirmaLa manavALo thaI, baMdhujanAdi uparanA snehane tyajI aMtima AlocanA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zrI dharmaspadruma mahAkAvya grahaNa kara. anazana grahaNa karIne sarva vratone punaH aMgIkAra kare. spRhA tajI de. sarva prANI para kaSAyarahita hRdayavALo thaI trividha trividha kSamApanA kara ane paMca namaskAra maMtranuM dhyAna kara. A pramANenI je manuSya potAnA dehane tyaje che te dhanya che." ratnapALe A pramANe ArAdhanA karAvavAthI te zrAvaka zubhadhyAnavaDe mRtyu pAmI devA thayo. pachI paropakAramAM tatpara evA ratnapALarAjAe tenA zarIrano agnisaMskAra karyo. "upakAramAM tatpara sajjano jagatamAM virala hoya che ane upakArane mAnanArA to hoya athavA . na paNa hoya." ratnapALa tyAMthI pUrvadizA tarapha cAlyo. keTaluMka cAlatAM AgaLa sAkSAta bIjI devanagarI hoya tevuM eka nagara tenAM jovAmAM AvyuM ratnapALa jevo te manohara nagaramAM praveza kare che teTalAmAM teNe dUrathI kaMIka paDahoddoSaNA thatI sAMbhaLI. tethI koIka puruSane teNe pUchyuM ke-"A paDaha zA kAraNathI vAge che?" te puruSa bolyo ke-"A nagaramAM balavAhana nAme rAjA rAjya kare che. te samagra strIjanamAM zreSTha evI ratnAvatI nAmanI kanyA che. te yauvanavasthAne pAmI che. Aje te jaLakrIDA karavA mATe nagaranI bahAra gaI hatI. tyAM sarovaramAM jaLakrIDA karyA pachI vizeSa vinoda mATe te vanamAM gaI. tyAM sakhIonI sAthe AnaMda karatAM akasmAta daivayogathI tene duSTa sarpe daMza dIdho che. tethI tarata ja tene nagaramAM laI AvyA. rAjAe viSanA nAza mATe aneka upAyo, maMtra ane auSadhAdikanA prayogo karAvyA, paraMtu viSa vizeSa vyApta thaI gayela hovAthI kAMIpaNa guNa thayo nahIM. tethI rAjA nagaramAM paDaha vagaDAve che ke je koI e kanyAne jIvADaze tene rAjA ardharAjaya sahita te kanyA Apaze.' A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne ratnapALe te paDahano svIkAra karyo. tethI rAjapuruSo tene rAjA pAse laI AvyA ane kanyA dekhADI. ratnapALe pUrvokta auSadhinA rasavaDe te siMcana karyuM. jethI kanyA tatkALa sajja thaI gaI. rAjAe te ja divase sArA muhUrta ratnapALa sAthe teno vivAha karyo. hastamocana prasaMge rAjAe ardha rAjya ane hasti, azva, ratha tathA pattirUpa (pAyadaLa) senA ApI. te vakhate "A to ratnapALa rAjA che." ema yAcakoe tene oLakhyo. te sAMbhaLIne balavAhana rAjA bahu harSita thaIne bolyA ke-"aho ! kharekhara mAro bhAgyodaya thayo che. jethI ghebaramAM ghI, dUdhamAM sAkara ane kAMcanamAM maNi maLyAnI jema mArI putrIno ne ratnapALano Avo zreSTha yoga thayo. rAjyabhraSTa thavA chatAM ratnapALa rAjA rAjaputrI paraNyo ane videzamAM paNa tene rAjaya maLyuM. "puNyanA yogathI zuM zuM prApta thatuM nathI ?" dharmanI siddhithI avazya artha ane kAma bannenI prApti thAya che, kAraNake dUdhanI prApti thatA dahIM ane vRtanI prApti sulabha ja che." eka vakhata rAtrimAM jAgelA ratnapALane pitAnuM rAjaya yAda AvyuM ke je duSTa maMtrI potAne kabaje karyuM hatuM. kahyuM che ke -
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH beTe jAye kavaNa guNa, avaguNa kavaNa mueNa, jaI bappIkI bhUMhakI, caMpI jaI avareNa. 93 'putra thavAthI zuM ane maraNa pAmavAthI paNa zuM ? putra hovA chatAM jo pitAnI jamIna bIjo dabAvI bese to te putra aputra samAna che.' pachI zvasurane jaNAvI temanI rajA laIne ratnapALe caturaMgiNI senA tathA ratnavatI sahita ratnapALe potAnA nagara tarapha prayANa karyuM. potAnuM rAjya prApta karavA mATe avicchinna prayANa karatAM tene potAnA sainya sahita eka rAtre koI vanamAM mukAma karyuM. rAtrie jAgatAM ratnapALe suMdara gItano svara sAMbhaLyo, tethI kautukathI te uThIne zabdane anusAre cAlyo. vaMsI ane vINA vagereno dhvani sAMbhaLatAM ane AgaLa cAlatAM puNyayoge eka prAsAda tenA jovAmAM Avyo. rAjA te prAsAdamAM praveza kare teTalAmAM keTalIka vidyAdharIo prabhu pAse gItanRtyAdi vinoda karI prabhune namIne potapotAnA sthAna tarapha cAlI gaI. te badhI vidyAdharIomAM eka divya veSavALI, rUpanI rekhAvaDe moha pamADanArI, vimAnamAM beThelI ane sakhIothI parivarelI vidyAdharIne ratnapALe joI. ratnapALa prAsAdamAM praveza karI vidhipUrvaka jinavaMdana karI A pramANe stuti karavA lAgyo. ''saMsAranA akhila saMkalpone tyajIne eka dhyAne rahenArA ane dhyAnavaDe paramAnaMdapadane pAmelA hai jinezvara ! tamane namaskAra thAo. kevaLajJAnarUpa darpaNamAM saMkrAMta thayelA lokAlokane jonArA ane paramAtma svarUpa evA tamane he deva ! mArA namaskAra thAo. he prabhu ! mArI upara prasanna thaIne mArA para vAtsalya temaja anukaMpA karo ke jethI mArA sarva durvAra evA bhAvaroga zamI jAya. tRSAturane jaLanI jema dAridrathI haNAyelA zarIravALAne, daurbhAgyathI dagdha thayelAne, zatruothI ane kaSTothI vikaLa thayelAne, mUrkhapaNAthI tapelAne ane du:khanA samUhathI atyaMta pIDita thayelA prANIne hejinezvara ! tame ja eka zaraNabhUta cho.'' A pramANe stuti karIne jagannAtha zrIAdinAtha jinezvarane potAnA nAtha mAnI rAjA pAcho vaLyo. teTalAmAM saubhAgyamaMjarInA nAmavALuM eka valaya raMgamaMDapamAM paDeluM teNe joyuM. te laIne ratnapALa tyAMthI potAnA sainyamAM Avyo. prAtaHkALe senAsahita prayANa karyuM ane utAvaLe potAnA rAjyanI hadamAM praveza karyo. pachI pATalIpurapattane jayamaMtrI pAse eka dUtane mokalyo. te dUte jaIne kahyuM ke he jayamaMtrI ! tamArA rAjA ratnapALa ahIM AvyA che, to tame sAmA jaI tenuM rAjya tene arpaNa karIne tenI sevA karo." te sAMbhaLIne krodhI ane mAnI evo jayamaMtrI bolyo ke--re dUta ! koNa svAmI ne koNa sevaka ! A to vIrabhogyA vasuMdharA che.' Ama kahIne te lazkara sahita laDavA mATe taiyAra thayo. sainya sAthe nagara bahAra nIkaLatAM banne sainya vacce ghora yuddha thayuM. pariNAme jayamaMtrInuM sainya bhAMgyuM pAchuM kyuM tethI kSudracittavALA maMtrIe ratnapALanA sainya upara avasvApinI nidrA mUkI. potAnA sainyane nidrAvaDe ghUrNita thatuM joIne ratnapALa ciMtAgrasta thayo. ahIM ratnapALe ArAdhanA karAvelo zuddha zrAvaka mRtyu pAmIne devalokamAM devapaNe utpanna
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya thayo hato. teNe avadhijJAnathI rAjAne ciMtAtura sthitimAM joyo tethI tarata ja te tyAM Avyo ane pragaTa thaIne bolyo ke--'he ratnapALa ! mane oLakho cho ?' ratnapALe ghaNuM vicAryuM paNa tene oLakhyo nahIM tethI te mauna rahyo kAMI uttara Apyo nahIM. tyAre zrAvakanuM rUpa karIne pUchyuM ke 'have mane oLakhyo ?' eTale teNe oLakhIne kahyuM ke--'hA oLakhyo. meM tamArI glAnapaNAmAM paricaryA karI hatI aMtima ArAdhanA karAvI hatI tame mArA zrAddhamitra cho. tame puNyayoge devarUpe thayA jaNAo cho.' pachI te devanA mahAtmyathI sarva sainiko jAgRta thayA ane badhA laDavA mATe sAvadhAna thaI gayA. pharI yuddha zarU thatAM jayamaMtrI marANo ane te mRtyu pAmIne sAtamI narake gayo. e tyAMthI cyavIne sarpa thaze ane pAMcamI narake jaze. e pramANe ghaNA bhavomAM te potAnA pApanuM phaLa bhogavaze. "prAye pApAtmAo kaSTa bhogavavA vaDe ja potAnA karmasaMcayane khapAve che.' pachI ratnapALabhUpALa ke je sajjano ane prajAjano upara niraMtara kRpALu hatA teNe pATalIpuramAM praveza karyo. te vakhate aneka prakAranA vAjiMtronA nAdathI AkarSita thayelI nagaranI strIo sarva kArya tyajIne potAnA rAjAne jovA mATe capaLapaNe rAjAnI sanmukha cAlI. teo ratnapALane joIne kahevA lAgI ke--hai nareMdra ! sUrya uparAMta teja zuM ? vAyu uparAMta baLavAn koNa ? mokSa uparAMta sukha zuM ? ane tamArAthI vadhu zUravIra koNa ? arthAt koI nahIM. 'te vakhate maLelA bIjA aneka loko kahevA lAgyA ke--"tamAruM pUrvakRt puNya punaH pragaTa thayuM. jagatamAM eka mAMgalika thayuM. tame potAnA baLathI gayeluM rAjya pAchuM meLavyuM, duSTa evA jayamaMtrIno nAza karyo, devatA mitra thayo tethI temaja tamArA baLathI bIjA aneka prabaLa rAjAo paNa tamArI sevA karavA tatpara thayA che.'' te vakhate zRMgArasuMdarI satI potAnA cittamAM bahu ja prasanna thaI. te Akaro tapa karatI hatI ane brahmavratamAM atyaMta dRDha hatI, patinuM mukha joyA pachI teNIe potAnA vigaItyAgAdi tapanuM pAraNuM karyuM. sArA zRMgAravALI te rANIne ratnapALa rAjAe paTTarANI tarIke sathApita karI. devanA sAMnidhyathI ratnapALe aneka rAjAone namra banAvI potAnA page lagADyA ane niSkaMTakapaNe potAnuM rAjya karavA lAgyo. prasanna thayelA deve rAjamaMdiramAM sAtaso koTI suvarNa ane ratnanI vRSTi karI. 'puNyathI devo paNa vaza thAya che.' pachI 'tame AnaMdathI eka chatrI rAjya karo.' evuM rAjAne varadAna ApIne deva svasthAne gayo. dharmabuddhivALo ratnapALa rAjA pUrvapunyanA prabhAvathI indranI jema rAjyanuM pAlana karavA lAgyo. ekavAra rAjA sabhAmAM beThelo hato teTalAmAM eka puruSa AvIne vinayapUrvaka nivedana karyuM ke--'he nareMdra ! ApaNA vanamAM eka zreSTha hasti Avyo che.' te sAMbhaLIne rAjAe potAnA subhaTone mokalyA, subhaTo vanahastine pakaDI lAvyA ane rAjAne svAdhIna karyo. rAjA te hAthI upara besIne bahAra vanamAM AvyA. teTalAmAM te hAthI rAjAne laIne AkAzamAM uDyo. ghaNo dUra javA chatAM paNa te Ubho na rahyo, tethI rAjAne ciMtA thaI ane teNe hAthI uparathI utarI javAno nirNaya karyo. teTalAmAM to te hAthI uparathI eka sarovaramAM paDyo ane sarovaranA jaLamAM tarIne
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH te kinAre Avyo. AgaLa cAlatAM rAjAe suvarNa ane ratnamaya temaja suzobhita toraNavALo eka prAsAda joyo. rAjA kautukathI te prAsAdamAM gayo. anukrame sAtamA mALa sudhI caDatAM agAzImAM be bhasmanA puMja (rAkhanADhagalA) joyA. tenI pAse gajadaMta sAthe laTakAvela eka rasathI bharela kuMbha joyo. te joIne rAjA vicAravA lAgyA ke-A divya prAsAda jevo prAsAda ahIM kyAMthI ? A rasano kuMbha zeno ? ane A bhasmanA puMja zenA? A badhuM atyaMta AzcaryakArI lAge che. A pramANe vicArIne rasanA kuMbhamAMthI thoDoka rasa kADhIne teNe hAthamAM lIdho te vakhate temAMthI keTalAka 'TIpAM pelA bhasmanA rAzi upara paDavAthI bane DhagalAmAMthI divyarUpane dhAraNa karanArI be strIo utpanna thaI. tene joIne ratnapALe pUchyuM ke-"tame banne koNa cho ? A bhasmamAMthI kevI rIte utpanna thaI ? tame zuM zaktirUpa cho, kinnarI cho, devAMganA cho, vidyAdharI cho ke bhUcarI cho? je satya hakIkata hoya te kaho." A pramANe ratnapALe pUchavAthI te bemAMthI eka kanyA bolI ke-"he svAmin ! amArI hakIkta vinodakArI che te huM kahuM chuM. Apa eka citte sAMbhaLo ke jethI Apano saMzaya dUra thAya. A vaitADhya parvata upara varacaMdrA nAmanI nagarImAM mahAbala nAme vidyAdhara rAjA rAjya kare che. tenI premavatI nAme patnI che. tenI ame be putrIo chIe. amArA nAma mohavallI ane yatnavallI che. amane bannene amArA pitAe bhaNAvI. anukrame ame yauvanavasthA pAmI. nAgila nAmanA durAtmA khecare tyAMthI amAruM apaharaNa karyuM. amane ahIM lAvyo ane vidyAnA baLathI teNe A divya prAsAda banAvyo. te jyAre kyAMya paNa bahAra jAya che tyAre amane bhasmarpojarUpe karIne jAya che ane pAcho Ave che tyAre kuMbhanA rasanuM siMcana karIne manuSyarUpe kare che. he narottama ! A pramANenI amArI kathA che. Aje pUrvanA bhAgyodayathI amane tamArA darzanano lAbha maLyo che." A pramANenI snehavArtA karatAM temane paraspara sneha utpanna thayo. pAye manane moha pamADavAnuM sAdhana pUrvabhavano saMbaMdha ja hoya che." kahyuM che ke : e nayaNA jAisare, puthvabhava samAMta, apriya dIThe muha lIye, piya dITha visaMta. A netro jAtismaraNathI pUrvabhavane yAda kare che. tethI apriya manuSyane jotAM mukha pAchuM vaLe che ane priyane dekhavAthI hase che." - jeTalAmAM teo A pramANe vArtAlApa kare che te teTalAmAM te be kanyAno icchuka vidyAdhara vivAdasAmagrI laIne utAvaLe utAvaLe tyAM Avyo. eTale hAthIe tyAM AvIne te vidyAdharane suMTavaDe upADyo ane lIlAvaDe AkAzamAM uchALyo. pachI dUra jaIne tene sUMDhamAMthI jamIna upara paDato mUkyo ane te nAgilane daMtanA AghAtavaDe atyaMta pIDA upajAvI mArI nAMkhyo. e avasare potAnI be putrIne zodhato zodhato mahAbala vidyAdhara tyAM Avyo ane teNe tyAM potAnI
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zrI dharmaspadruma mahAkAvya be putrIone joI. te sAthe ratnapALane paNa joIne harSa pAmI madhura vANIthI te bolyo ke-12 sAttvikazekhara ! sAMbhaLo. pUrve meM eka zreSTha naimittikane pUchyuM hatuM ke-"mArI A putrIono vara koNa thaze ?' tyAre teNe kahyuM hatuM ke-"nAgila nAmano eka duSTa vidyAdhara tamArI banne putrIonuM apaharaNa karaze. te vidyAvaDe tene bhasmarUpa karIne pAchI rasavaDe tene strI rUpe karaze. tyAM eka ratnapALa nAmano rAjA akasmAta AvI caDaze. teNe hAthamAM lIdhelA rasakuMpikAnA rasanA paDelA biMduothI te putrIo bhasmamAMthI strIrUpa thaze. te tamArI banne putrIono pati thaze ane tene sAMnidhya karanAro deva hastirUpe thaI nAgilane upADI jaIne teno vinAza karaze." A pramANe te naimittikanI vANI atyAre saphaLa thaI che to have A vimAnamAM besIne tame mArI sAthe vaitADhya parvata para cAlo." ratnapALa vimAnamAM besIne prayANa kare teTalAmAM zrAddhadevatA devarUpe pragaTa thayo ane ratnapALane praNAma karIne bolyo ke- he upakArI ! sAMbhaLo ! A be kanyAonI prApti karAvavA huM tamane hastirUpe thaIne ahI laI Avyo ane nAgilane te rUpe ja upADI laI jaIne teno vinAza karyo. A pramANe pUrve jenA para tame upakAra karyo che te deva thayelo huM zrAvaka chuM. have A rasanI utpatti ane prabhAva kahuM chuM te sAMbhaLo- pUrve A nAgile 24 varSa paryata kaMdamULa phaLano AhAra karIne, adhomukha rahI dhUmrapAna karIne, balihomAdika sahita maMtrano jApa karIne, dharaNendrane prasanna karyA hatA. tethI teNe A rasano kuMbha Apyo che. A rasanA biMdumAtrathI lohanuM suvarNa thAya che. sarva prakAranI pIDA zAMta thAya che, kaSTa nAza pAme che, divyarUpa prApta thAya che. mUcchita ne mRtaprAyaH thayela prANI kSaNamAtramAM Ubho thAya che. bhUtapizAcAdi duSTa devo ane graha, nakSatra temaja tArAo A rasanA sparzamAtrathI vaza thAya che, mahAnuM agni zamI jAya che, sthAvara ane jaMgama viSa nAza pAme che. A rasa chAMTavAthI sarva vyAdhi zamI jAya che ane sarva manuSyo vaza thAya che. A rasanuM tilaka karIne saMgrAmamAM javAthI zatru mitrapaNAne pAme che ane siMha temaja hasti vagere pazuo vaza thAya che." A pramANe A rasa bahu ja prabhAvavALo che. te tamane puNyayoge vinAprayAse prApta thayo che. huM e rasa tamane arpaNa karuM chuM. tethI te grahaNa karo. vaLI avasare mane yAda karajo." ema kahIne te deva adazya thayo. devanuM sAMnidhya jANIne mahAbala vismaya pAmyo. pachI potAnI be putrIo sahita ratnapALane potAnA vimAnamAM besADIne vaitAdyapara laI gayo ane ratnapALanI sAthe bane putrIonA vivAha karyA. pANigrahaNa mahotsava karyo. dhanya evo ratnapALarAjA te banne vidyAdharaputrIone paraNIne tyAM AnaMdathI rahyo ane atyaMta suMdara sukhabhoga bhogavavA lAgyo. aneka vidyAdharo tenI sevA karavA lAgyA. te avasare gaganavallabhapuramAM sugaMdhavallabha nAmano rAjA rAjya karato hato. tene hemAMgada nAme putra hato ane saubhAgyamaMjarI nAme putrI hatI. te putrI yauvanAvasthA pAmI tyAre aneka manuSyone moha utpanna karanArI thaI. tene tenI kuLadevIe sarvavAMchitane ApanAruM eka
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pallavaH 97 valaya ApyuM hatuM. eka vakhata vanamAM koI jinAlayamAM sakhIo sAthe nATaka karatAM tenA hAthamAMthI "teM valaya paDI gayuM. te svasthAne AvI tyAre valaya na maLavAthI te atyaMta du:khI du:khI thaI ane sarasa AhAra tyajIne AyaMbila, nIvI vagere tapa karavA dvArA teNe potAnA zarIrane kRza karyuM. eka vakhata tyAM koI naimittika AvatAM rAjAe tene pUchyuM ke--'mArI putrInuM khovAyeluM valaya zI rIte maLaze ?' naimittika bolyo ke--'he narAdhIza ! huM kahuM te sAMbhaLo. tamArI putrIno svayaMvara maMDapa karazo tyAre jene te valaya maLyuM che te puruSa temAM eka maMDalAdhIza tarIke potAnI meLe ja Avaze, tamArI putrIne te varaze ane tenI pAsethI ja valaya maLaze.' A pramANe te jJAnI naimittikanA vacano sAMbhaLIne rAjAe tarata ja svayaMvara maMDapa taiyA2 karAvyo ane aneka vidyAdhara rAjAone nimaMtraNa karyuM. temAM mahAbala rAjAne paNa AmaMtraNa maLavAthI te ratnapALane laIne tyAM Avyo. ratnapALane valaya sahita Avela joIne svayaMvara vakhate saubhAgyamaMjarIe tenA kaMThamAM ja varamALAnuM AropaNa karyuM. ratnapALane oLakhIne hemAMgada vagere sau khuza thayA. te joIne bIjA badhA khecaro ekatrita thaIne vicAravA lAgyA ke--'juo to kharA ke vidyAdhara evA ApaNane mUkIne A kanyA bhUcarane varI ! te Azcarya che. AvuM to kyAreya thayuM nathI. amArA dekhatAM eka bhcara eka vidyAdhara kanyAne paraNI jAya e vAta banavAnI nathI." Ama vicArIne te badhA ekatra thaI roSathI lAlaghUma banI yuddha mATe taiyAra thayA ane ratnapALane kahevA lAgyA ke--'are ajJAnI ! tuM bALaka jaNAya che ane tAro kALa najIka Avyo lAge che ke jethI teM bhUmicarI thaIne vidyAdharIne varavAnI hiMmata karI che !" ratnapALa tene javAba na detAM laDavA mATe ja rasakuMbhanA rasanuM tilaka karIne taiyAra thayo. te tilakanA prabhAvathI sarve khecarAdhipane jItIne potAnI AjJA mAnanArA karyA. sugaMdhavallabha rAjAe tarata ja tenI sAthe potAnI putrInA vidhipUrvaka vivAha karyA. hemAMgade ratnapALane rohiNI prajJapti vagere soLa vidyAo ApI. ratnapALe thoDA divasamAM ja tene sAdhI, pachI vidyAdharonI banne zreNinA tamAma rAjAone sAdhIne mahAbalanI be putrI tathA saubhAgyamaMjarI sahita aneka vidyAdharothI sevAto ratnapALa vimAnamAM besIne potAnA nagare Avyo. maMtrI vageree traNa priyAo sahita ratnapALano nagarapravezamahotsava bahu AnaMdathI karyo. strIo ghareghare gIto gAvA lAgI. badhe AnaMda vartAyo. ratnapALa sarva strIonI sAthe koIpaNa prakAranA upadrava vagara svarganA bhoga samAna sukhabhoga bhogavavA lAgyo ane rAjyanI pratipAlanA karavA lAgyo. te da22oja puSkaLa suvarNano vyaya karavA lAgyo. je koI rasavALI apUrva kathA kahe tene eka lakSa suvarNa ApavAnuM teNe jAhera karyuM. pratidina hAthI, ghoDA, baLada, uMTa, dukULa tathA vastro vagere batrIza lAkha suvarNanI kiMmatanuM dAna apAtuM hatuM. mahAmanavALo ane dakSa evo te rAjA da22oja sAta kSetra vagere puNya kAryamAM vIza lAkha dravyano vyaya karavA lAgyo. sevA mATe AvelA rAjAo, maMtrIo ane purohitone te dAnezvarI dararoja 36 lAkha suvarNa ApIne prasanna karavA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. zrI dharmaklpadruma mahAkAvya lAgyo. Arta, dIna, nirAdhAra, kubja, aMdha temaja anya rogIone da22oja agyAra lAkha dravya anukaMpAmAM ApavA lAgyo. A pramANe te rAjA da22oja eka koTI suvarNano vyaya karato hato.te sarvadravya rasakuMbhInA rasanA vedhavaDe lohamAMthI maLI zakatuM hatuM. koSAdhyakSane A pramANenuM suvarNa banAvavAno niraMtarane mATe Adeza ApI rAkhyo hato, jethI te potAnA kAryamAM tatpara ja raheto hato. dAna ane vivekanA saMgamavALI lakSmI, zraddhAmaya mAnasa, kSamA ane dayAmaya dharma, sucaritanI zreNivALuM jIvita, zAsramayI buddhi, amRtasamAna vAvaibhavano vilAsa ane parArthanA sAdhana sahita vyApAra--A sarva zreSThapuNyavaDe ja prApta thAya che." A pramANe aneka rAjAothI sevAtA caraNakamaLavALo ratnapALarAjA potAnA puNyabaLathI prabaLa rAjyanI pratipAlanA karato hato ane potAnA tejathI ratnatulya zobhato hato. (kramazaH) zrI dharmakalpadruma graMthanI bIjI zIla nAmanI zAkhA upara ratnapALa ane zRMgArasuMdarInA AkhyAnayukta caturtha pallava samApta
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallava: tRSNAno cheda karo, kSamAne bhajo, dayA karo, pApamAM rati na lAvo, satya bolo, sAdhuzreNinA anuyAyI thAo, vidvajanonI sevA karo, mAnyajanone mAna Apo, zatruno paNa anunaya karo, potAnA guNone DhAMko, kIrtinuM rakSaNa karo ane duHsthita upara dayA karo. kAraNake sajajano AvuM AcaraNa karanArA hoya che." zIla sadbhogarUpa vRkSanA aMkura jevuM, kAmarUpI popaTane pUravA mATe piMjara samAna, saMsArarUpa ukhAno (garamIno) nAza karavA varSAsamAna, manuSyajanmarUpI sarovarane zobhAvanAra jaLa samUha jevuM ane guNarUpI samudrane ullasita karavAmAM caMdrabiMba samAna che. tethI zIlanuM niraMtara pAlana karavuM yogya che." - have te naJramAM pArahita cittavALo, satya ane adattanA tyAga rahita, kapaTamAM rakta evo naravaMcA nAmano eka jugArI raheto hato. te dararoja dhUta (jugAra) ramavAmAM lakSa dravya prApta karato hovAthI lobhavaDe aharniza ramato hato. te kayAreya hArato nahoto, kAraNake tene koIka deva dvArA varadAna maLeluM hatuM. kadAca te hArato to mAtra eka dramanA trIjA bhAga jeTaluM ja hArato hato. te dhUtakAra vezyAgamanamAM Asakta hato ane vyasanamAM te ghaNuM dravya vyaya karato hato. temaja te mUDha svecchAe madyapAna paNa karato hato. dararoja madirA banAvanAranI jhUMpaDIomAM aneka prakAranA khAvAnA puDalA banAvIne rAtrImAM te caMDikA maMdiramAM jato hato. te caMDikA bhayaMkara AkRtivALI, duHkhe karIne paNa sAmuM na jovAya tevI ane duSTa AzayevALI hatI. chatAM A duSTa buddhivALo, pANI ane niHzUka dhUtakAra tenA khoLAmAM eka paga mUkI bIjo paga tenA khabhA upara mUkI te devI pAse karelA dIvAnA telamAM boLI boLIne lAvelA puDalA nirbhayapaNe khAto hato. A pramANe dararoja te dhUtakArane puDalA khAto joIne caMDikAe vicAryuM ke "huM A pApIne ekavAra bhaya pamADuM." Ama vicArIne teNe moDhAmAMthI jIbha bahAra kADhI. tethI dhUtakAre tenA moDhAmAM puDalA mUkyA. devI te puDalA gaLIne pAchI emane ema rahI. tethI puSTa thayelo dhUtakAra bolyo ke-"are raDe ! Ama jIbha bahAra kema kADhI che? tuM mane bhaya pamADavA icchatI hoya to huM to bhaya vinAno chuM. haju ekavAra huM tane puDalo khAvA ApIza. pachI huM khAvA ApavAno nathI. kAraNake lobhIjanane koI kaMIpaNa ApatuM ja nathI. zuM teM pUrve lokokti sAMbhaLI nathI ke-saMtoSa vinA sukha nathI ane lolupatA sivAya bIjuM duHkha nathI. tuM jIvyA aMdara kheMcI le ke na le paNa huM tane vadhAre khAvA ApavAno nathI." A pramANe kahyA chatAM paNa
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya jyAre teNe jIbha aMdara kheMcI nahIM tyAre te jugArI bolyo ke-"are ! caMDike ! tuM mArA bhojanamAM lubdha thaI cho. paNa jo huM tane tenuM phaLa batAvuM." ema kahIne te tenI jIbha para theMkyo tethI devI vilakSa banI gaI. paNa apavitra thayelI jIlDA teNe moDhAmAM kheMcI nahIM. kharekhara, lokamAM paNa kahevAya che ke deva karatA dAnava baLavAnuM hoya che.' have prabhAta thatA te devIno pUjArI Avyo. te devInI AvI sthiti joIne vicAravA lAgyo ke- "A navuM vaLI zuM? prakRtinI vikRti thAya te jarUra utpAtanuM kAraNa hoya che. A devIe jIbha bahAra kADhelI che te Azcarya jevuM che ane te lakSaNa sAruM lAgatuM nathI." pachI devI maMdiranA bAraNA daDha rIte baMdha karIne te pUjArI utAvaLo nagaramAM Avyo ane nagaranA loko pAse devInI hakIkatanuM nivedana karyuM. pUjArInI vAta sAMbhaLIne lokoe te asaMbhavita mAnI. tethI loko tyAM jovA AvyA ane te kautuka najare joyuM. teo aMdaroaMdara vAto karavA lAgyA ke "pUrve koIvAra nahIM joyelI evI hakIkata banI che. ethI avazya kaMIka utpAtanI saMbhAvanA lAge che." devInA moDhAmAMthI bahAra nIkaLelI jIlDA atyaMta bhayaMkara jANIne keTalAka bhIru loko to bhayathI vihvaLa banIne tyAMthI bhAgI ja gayA. jeo nagaramAM mukhya pradhAnapuruSo hatA temaja adhikArI ane vairyatAvALA hatA teo tyAM UbhA rahyA ane teoe nizcaya karyo ke'jarUra devIno kopa thayo che." tenI zAMti mATe aneka prakAranA zAMtika pauSTika karma, jApa, jAgaraNa ane homavidhAna vagere karyuM paNa te sarva niSphaLa gayuM. "tenI jIbha upara jugArIe ghUMkaryuM che mATe devI jIbha moDhAmAM nAkhatI nathI." e vAta koI samajI zakyuM nahIM. nagaraloko bhegA thaIne pharI vicAravA lAgyA ke "jarUra A kaMIka moTo utpAta dekhAya che, tethI A vipnanI zAMti mATe nagaramAM DhaMDhero pITAvIe ke-"je koI buddhimAnuM puruSa A devInI jIllA pAchI moDhAmAM dAkhala karAvaze tene eka lAkha dInAra ApavAmAM Avaze. A pramANe vAgato paDaha te dhUtakAre sAMbhaLyo, tethI teNe nagarajanone kahyuM ke "e devInI jIbha moDhAmAM naMkhAvI daIza." tyArabAda ghaNA loko sAthe te devInA maMdira pAse Avyo ane lokone bahAra rAkhI dvAra baMdha karIne devIne kahyuM kekema jIbha bahAra rAkhI mUkI che? hajI tuM mArA kartavyane jANatI nathI. have joI le." ema kahI moTo dhoko upADIne teNe devIne kahyuM ke-re raDe ! caMDike ! phogaTa tuM potAnI viDaMbanA kema kare che? jIbha aMdara kheMcI le che ke A dhokA vaDe tArI mUrtine cUrNa karI nAMkhuM?' Ama kahIne te moTA dhokAthI tene zira para prahAra karavA jAya che. te samaye pracaMDa evI paNa te caMDikA manamAM vicAravA lAgI ke "A duSTa jarUra kaMIka anartha karaze ane e duSTane huM zuM karIza ?" Ama vicArI tarata ja eNe jIbha aMdara kheMcI lIdhI. te pachI dhUtakAre dvAra ughADyA tethI badhA loko devIne yathAvasthita svarUpe joIne rAjI thayA. temanI ciMtA nAza thavAthI badhA te dhUtakAranI prazaMsA karavA lAgyA. lokomAM teno jayajayakAra thayo. lokoe tene lAkha dInAra ApyA. teNe te ja divase te dravya jugAramAM gumAvyA. "kharekhara ! vezyAzaktanI, coranI, jugArInI, pApInI ane anyAyathI dravya upArjana
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 101 karanAranI lakSmI sthira rahetI nathI.' te jugArIe eka divasamAM ja lAkha dInAra gumAvyA. kharekhara ! bhAgya viparIta hoya tyAre ja prANIne dhUta, vezyAsaMga ane vivAda sUje che.' mahAcaMDikA jevI ghUtakriyAmAM je Asakta thAya che te moTo dhanavAn hovA chatAM paNa dravyarahita thaI jAya che, temaja laMgoTI paheranAra, rajavaDe vyApta zarIravALo, hAthamAM kapALa laIne pharanAro ane virasa anna khAnAro thAya che. te jugA2I to tyArapachI paNa pUrvenI jema devInA maMdiramAM AvI tenA zarIrapara be paga mUkI pUDalA khAto hato. tethI devI vicAravA lAgI ke 'jugArInI A kuceSTAnuM nivAraNa kevI rIte karuM ? A bAbata aMge gADha nirNaya karavo paDaze, kAraNake pUrve paNa ANe mArI ghaNI viDaMbaNA karI che. tethI mane bahu ciMtA rahyA kare che." A pramANe vicAratA teNe nirdhAra karyo ke 'haM....have teno upAya maLI gayo che. Aje tenA AvavAne samaye divya prabhAvathI dIvo ja bahAra kADhI laIza. tethI jo dIvo ja nahIM hoya to tene tela kyAMthI maLaze ? ane A pramANe karavAthI tene bhaya lAgaze tethI te pUrvanI jema kuceSTA paNa nahIM kare.' A pramANe te vicAre che teTalAmAM te jugA2I Avyo, te dIvA pAse gayo tyAM dIvo to maMdiranI bahAra nIkaLyo. tethI jugArI cakita thaIne vicAravA lAgyo ke--''A zuM ? AkAzamAM caMdrabiMbanI jema A dIvo kyAM jAya che ? lAge che ke mane bhaya pamADavA mATe devI A pramANe karI rahI che. paNa nirbhaya evA mane bhaya vaLI kevo ? A to mArA bhayathI dIpaka bahAra jAya che evuM jaNAya che. paraMtu dIvAnA tela vinA lukhA puDalA kevI rIte khAIza ? mATe A dIvAne roku.' Ama vicArI te dIvAnI pAchaLa cAlyo ane dIvAne kahyuM ke--are ! tuM kyAM jAya che ? tuM jyAM jaIza tyAM huM tArI pAchaLa AvIza ane tAruM tela laIne huM puDalA khAIza." Ama kahIne te zIghratAthI dIvAnI pAchaLa javA lAgyo. jyAM jyAM dIvo jAya che tyAM tyAM tenI pAchaLa pAchaLa A jugArI paNa jAya che ane kaheto jAya che ke--''are pradIpa ! Ubho rahe, Ubho rahe, kAyaranI jema kema bhAgI jAya che ? tejavALo hovA chatAM kema bhAgI jAya che ?" tenA AvA zabdo sAMbhaLIne devInA *prabhAvathI dIpaka bolyo ke--''are ! paNa mArI pAse ApavA yogya zuM che jethI tuM mArI pAchala paDyo che ? re kumAnuSa ! re dhUrta ! lukho puDalo khAI le. huM to samudra kinAre jAuM chuM. mAruM tela tane maLavAnuM nathI." dIpakanuM AvuM vacana sAMbhaLIne jugArI bolyo ke ''bho bho gRhamaNi (dIpaka) ! sAMbhaLa, huM pavanathI paDI janAra koThA jevo nathI. tathA kuvAnA ke maThanA kabUtara jevo paNa nathI je zabdamAtrathI kuvAmAMthI ke maThamAMthI jatA rahe." A pramANe sAMbhaLIne teno javAba ApyA vinA dIpaka to avicchinna paNe cAlavA ja lAgyo. kSaNamAtra paNa Ubho rahyo nahIM. jugArI paNa zIghragatie tenI pAchaLa cAlyo. tethI dIpake jugArIne kahyuM ke "are janAcAravarjita ! are mUrkha ! tuM jANato nathI ke manuSyanuM satya devasamAna na hoya ane je potAnA sAmarthyano vicAra karyA vinA moTAnI sAthe vAda kare che te zIghra vinAza pAme che. ema paMDitapuruSo kahe che. mATe have tuM pAcho jA, huM to samudra kinAre javAno chuM. tuM game te karIza paNa huM tane tela ApavAno nathI. mATe phogaTa zA mATe kheda pAme che ? dIpakanA AvA vacana sAMbhaLIne jugArI bolyo ke, ''are dIpaka ! tuM vAraMvAra zuM kAma
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrI dharmaspadruma mahAkAvya bole che? tuM jyAM jyAM jaIza tyAM tyAM huM tArI pAchaLa AvIza. sattvavAnune zuM duHsAdhya che? samudra paNa dustara nathI. meru paNa tyAM sudhI ja UMco che ke jyAM sudhI udyamI puruSa tenI upara caDavA icchato nathI." A pramANe paraspara vAto karatA teo cAlavA lAgyA. ema karatA AkhI rAta vItI gaI ane prabhAta thavAthI sUryodaya thayo. tenI kAMtithI udyota vinAno thayelo dIpaka gADha vanamAM koIka jagyAe te dhUrtanI daSTine ThagIne chUpAI gayo. pelo jugArI vicAravA lAgyo. ke-"dIpaka dekhAto nathI tethI jarUra te mane ThagIne kyAMka chUpAI gayo lAge che. dhUrta evA mane paNa teNe Thagyo. teNe potAnuM vacana satya karyuM. devazakti prabaLa hoya che. A lokokti anyathA na thaI. - zIkAMparathI paDelA bIlADAnI jema, yUthathI bhraSTa thayelA mRganI jema, nizAna cUkelA zUravIranI jema, tAlathI cUkelA naTanI jema, satyathI cUkelA sapuruSanI jema, zAkhA parathI paDelA vAnaranI jema, temaja phALa cUkelA siMhanI jema te jugArI khedamAM nimagna thaI gayo. te vicAravA lAgyo ke-"huM dhUrta hovA chatAM dIpakathI ThagANo, tethI "kAgaDAne ThaganAra paNa koIka maLe che. e lokavANI sAcI thaI. dIvAnI pAchaLa mane vanamAM dUra jato karIne caMDikA devIe mane mArI nizUkatAnuM phaLa ApyuM. meM enI avajJA karI tenA dIvAnuM tela lIdhuM tethI teNe mane vairI gaNIne mArI ghaNI viDaMbanA karI, mATe have Aja pachI tenI A pramANe avajJA na karavI." have te jugArI ciMtAtura thaIne te vanamAM bhamato hato teTalAmAM teNe jAjvalyamAna agnivALo AzcaryakArI eka agnikuMDa joyo, te kuMDanI pAse teNe ati manohara ane rUpavaDe devAMganAno paNa tiraskAra kare tevI navayauvanA be kanyAo joI. tenI samIpe vikaLAkRtivALo, dIna mukhavALo ane kuzazarIravALo eka puruSa joyo. tene joIne pelo jugArI bolyo ke-"are bhadre ! tame banne koNa cho ane A puruSa koNa che? A vanamAM tame kyAMthI AvyA cho? mane tamAruM vRttAMta kaho, mane te sAMbhaLavAnuM kautuka che." Ama pUchavA chatAM tene dhUrta jANIne te kanyAoe uttara Apyo nahIM, mauna ja rahI, tethI jugArI potAnA pagalAne anusAre pAcho cAlyo ane anukrame potAne sthAne pahoMcyo. e jugArIe rAjasabhAmAM jaIne ratnapALa rAjAne te be kanyAonI apUrva vAta karI. rAjAe apUrva vAta kahenArane lakSa dInAra ApavAnuM jAhera karyuM hatuM tethI e jugArIne lakSa dravya ApyuM. pachI ratnapALa rAjA te jugArInI sAthe vanamAM Avyo ane tyAM be kanyAone joIne teNe AdarapUrvaka pUchayuM ke-"he strIo ! tame koNa cho ? A vikaLa puruSa koNa che ? ane A vanamAM tame zA mATe beThI cho !' A agnikuMDa zeno che? tenI samIpe tame kema sthira thayelI cho? mane tamAruM sarva vRttAMta kaho, mane te sAMbhaLavAnuM kautuka che. huM ratnapALa nAme pATalIputra nagarano svAmI chuM." A pramANe rAjAe pUchavAthI kAMIka vicArIne te bemAMthI eka kanyA bolI-he nRpa !
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 103 tame amArI kathA sAMbhaLo--vaitADhyanI uttarazreNimAM vizvAvasu nAmanA nagaramAM vasugaMdharva nAme rAjA rAjya kare che. tene devasenA ane gaMdharvasenA nAme be putrIo che. tene vivAhayogya thayelI jANIne rAjAe eka nimittiyAne pUchyuM ke--'mArI A putrIono vara koNa thaze ? te jJAnavaDe jANIne kaho." naimittikai kahyuM ke--'he rAjan ! tamArI putrIno vara koNa thaze ane te kyAM maLaze. te kahuM chuM. pATalIputra nagaranI samIpe pUrva dizAnA moTA vanamAM prajvalita agnivALo eka agnikuMDa karo. tenI samIpe A tamArI banne putrIone tapa karatI besADo, pachI maNi ke maMtra ke auSadhinA sAMnidhya vinA je puruSa potAnA sattvathI e agnikuMDamAM snAna karaze te tamArI putrIno vara thaze." A pramANe te naimittikanA mukhethI sAMbhaLIne amArA pitA amane laIne ahIM AvyA ane A devAdhiSThita agnikuMDa banAvI amane tenI pAse besADI. A puruSa koI vidyAdhara che, te amane varavA icche che, paNa sattvavarjita hovAthI te A agnikuMDamAM jhaMpApAta karI zakato nathI, tethI e 'vikaLa ane dInamukhavALo dekhAya che." A pramANenI tenI vAta sAMbhaLIne AzAbharyo Avelo vidyAdhara kArya siddhi karyA vinA lajjita ane adhomukha thaI svasthAne cAlyo gayo. have sattvavAn ratnapALa rAjAe sAhasa karIne te bhayaMkara evA agnikuMDamAM jhaMpApAta karyo. te vakhate tenA sattvathI te agnikuMDa sudhArasa samAna jaLathI paripUrNa thaI gayo. eTale temAM snAna karIne jenuM kArya siddha thayuM che evo kumAra bahAra nIkaLyo. te vakhate jJAnInaimittikavaDe A vRttAMta jANIne vasugaMdharva vidyAdhara tyAM Avyo ane vivAha yogya sakaLa sAmagrI taiyAra karIne ratnapALano potAnI be putrIo sAthe pANigrahaNa mahotsava karyo. te vakhate keTalAka bIjA vidyAdhara rAjAo paNa tyAM AvyAM. vidyAdharanI putrIo bhUcara paraNI jAya te vAta sahana na thavAthI kopavaDe vicAra karavA lAgyA ke--''A ayogya thayuM che.' A hakIkata jANIne vasugaMdharve temane kahyuM ke--a khecarAdhipo ! sAMbhaLo, mane eka vidvAn naimittike kahyuM hatuM ke--'tamArI be putrIono vara ratnapALa thaze.' tethI huM tamane kahuM chuM ke--A kArya ayogya thayuM nathI. mATe vinA kAraNa AvA raMgamAM bhaMga karavo te duSTa manuSyanuM kAma che. vaLI badhI rIte A vara yogya che tethI amAre bIjAnuM prayojana nathI.' A pramANenA tenA vacanathI AvelA vidyAdhara rAjAo mauna thayA. pachI vasugaMdharva vidyAdhara potAnI be putrIo sahita ratnapALane laIne vaitADhyapara Avyo. bIjA vidyAdharo paNa sAthe AvyA. tyAM badhAnI samakSa pharI vivAhamahotsava karIne ratnapALa rAjAne te be kanyAo sahita tenA nagare pahoMcADyo. sAthe seMkaDo vidyAdharone paNa mokalyA. ratnapALe vivAha prasaMgamAM prApta thayelA dravyamAMthI soLa lAkha dravya te jugArIne ApyuM. kAraNake ratnapALa rAjA dAnavIra hato. pachI sAthe AvelA vidyAdharonuM paNa yogya rIte sanmAna karI saMtoSa pamADIne tene sthAne vidAya karyA. kroDo subhaTothI saMyukta ane aneka khecara tathA bhUcara rAjAothI namaskAra karAto ratnapALa rAjA UMce prakAre zobhato hato. kahyuM che ke
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI dharmaspadruma mahAkAvya puNyano vaibhava AzcaryakArI hoya che." - eka vakhata svAmIpaNAnI lIlAthI saMyukta ane surendra jevI zobhAvALo ratnapALa rAjA sabhA bharIne beTho hato teTalAmAM zrAddhavargane vaMdAvavA mATe AkAzamArgathI cAraNamuni te sabhAmAM padhAryA. te vakhate ratnapALa rAjA potAnA AsanathI UThIne cAraNamunine Asana para besADIne temane vidhiyukta vaMdanA karI. pachI hAtha joDIne ratnapALa rAjAe kahyuM ke-"Aje kRtArtha thayo, Aje mAruM jIvita saphaLa thayuM kharekharo pUrvapuNyano udaya thayo ke jethI mane ApanA darzanano lAbha maLyo. Aje mAro puNyarUpI kalpavRkSa aciMtya evA mahAphaLa vaDe phaLyo saMsArarUpI samudramAM mane avikaLa evuM yAnapAtra (pravahaNa) prApta thayuM. zivapure javA mATe Aje mane AkAzagAminI vidyA prApta thaI, kemake tapathI kRza thayelA zarIravALA susAdhu mAre ghera padhAryA. pUrvabhave AcarelA zubhakarma vaDe atyAre mArA pApano nAza thayo che ane AgAmI zubhano udaya thayo che, kemake manuSyone ApanA darzana traNe kALanI yogyatA pragaTa kare che. jyAM sajjanonI abhyathAna kriyA thatI nathI, jyAM madhura vANI dvArA bolAtuM nathI ane jyAM guNadoSanI sAcI vArtA thatI nathI tenA gRhe javuM te yogya nathI. jaDa paNa sajjanane jovAthI saMtuSTa thAya che. juo ! caMdramAnA udayathI kumudAkara vikasvara thAya che. saMtajano paNa anya sadAcAraNI manuSyane AvatA joI UbhA thAya che. juo ! caMdramAnA udayathI samudra tene maLavA mATe UchaLe che. he munirAja ! Apa jevA mahAtmAnA darzana thayA pachI jeno cheDo Avato nathI tevA tapathI zuM? kIrtinA ADaMbaravALA dAnathI zuM ? e jaLAzayAdi tIrthanA darzanathI zuM? arthAt koInI paNa apekSA rahetI nathI." A pramANe rAjAe stuti karyA pachI Avela cAraNa munie dezanAno prAraMbha karyo ane sabhAmAM beThelA rAjA vagere tamAma loko sAMbhaLavA lAgyA. "nA vA . . "Arogya, bhogasaMpatti, priyajanono aviyoga, duHkhazreNino viyoga ane avicchinna svargagamana e jinapUjAnA phaLa che. vRkSamAM jema kalpavRkSa, saNomAM jema viveka, grahomAM sUrya, vratomAM brahmacarya, dharmamAM dayAdharma ane vidyAomAM lakSaNazAstra zreSTha che tema zrAvakanA sarvadharmomAM devapUjA zreSTha che. tethI daurbhAgya, dInabhAva, paragRhagamana prApta thatuM nathI. zarIramAM virUpatA prApta thatI nathI, zokAdi duHkha prApta thatA nathI tathA je prANI bhaktiyukta citte vItarAga bhagavaMtanI pUjA kare che te uccakuLa, vaibhava tathA lAvaNyayukta rUpane pAme che. je mahAzaya niraMtara jinapUjana kare che tenA pApo nAza pAme che ane te vRddhAkumAranI jema sukha prApta kare tenI kathA huM kahuM chuM te sAMbhaLo. vRddhAkumAranI kathA. * ahIM samudranA kinArApara suvizAlapura nAmanuM nagara hatuM. te lakSmI, vilAsa ane saddharmavaDe jANe svargano khaMDa hoya tevuM zobhatuM hatuM. tyAM guNo vaDe caMdramA jevo nirmaLa caMdra nAme rAjA hato. te rAjAne priya ane buddhizALI evo jinadAsa nAme zreSThI hato te parama zrAvaka
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 105 hato. tene manoramA nAmanI jinadharmamAM rakta ane jinapUjAmAM parAyaNa evI bhAryA hatI. aMtarAyakarmanA udayathI temano ghaNo kALa saMtati rahita gayo. prAMte vRddhAvasthAmAM temane eka putra thayo. e putra vRddhAvasthAmAM thayelo hovAthI zreSThI vagere svajanoe moTo mahotsava karIne tenuM vRddhAkumAra nAma pADyuM. anukrame te vRddhi pAmyo, bhaNyo gaNyo ane yauvanAvasthA pAmyo eTale zreSThIe tene koI zreSThInI putrI sAthe paraNAvyo. te zreSThIputra eka vakhata rathamAM besIne strI sahita vanamAM kaumudI krIDA karavA jato hato. tyAre teNe mArgamAM lokonAM mukhathI sAMbhaLyuM ke-niSNuNya manuSyanI jema A kumAra pote to kaMI dhana upArjana karato nathI ane ATalI vaye paNa mAtAnuM stanapAna karavAnI jema pitAe upArjita lakSmIno upabhoga kare che." A pramANenI vAta sAMbhaLIne te krIDA karavA na jatAM pAcho vaLyo ane mAtApitAnI rajA meLavIne sAre divase teNe sArthasahita pravahaNamAM besIne vyApAranimitte samudramArge prayANa karyuM, AgaLa cAlatA pratikULa pavananA yogathI te vahANa pharatA parvatovALA moTA AvartamAM sapaDAI gayuM. tethI vRddhAkumAra ane loko vahANamAMthI utarIne najIka rahelA parvata para caDI eka AMbAnA jhADa nIce beThA. te AMbAnI zAkhA upara eka zuka-popaTa potAnI priyA sAthe beTho hato. priyAe te zukane kahyuM ke- he vallabha ! huM kahuM chuM te sAMbhaLo. A duHkhI thayelA vahANanA lokone jovA chatAM tame nirudyamI thaIne kema besI rahyA cho? Avo paropakAra karavAno avasara maLavo durlabha che. kahyuM che ke-potAnA prANavaDe paNa je paranA prANanuM rakSaNa kare che te zreSTha gaNAya che. juo! lavaNa paranA doSanI zAMti mATe pote agnimAM baLe che. mATe tame A loko pAsethI lekha lakhAvIne zIgha jaIne siMhalezane Apo pachI badhuM sAruM thaI jaze." priyAe A pramANe kahevAthI zuka turata ja tyAMthI UDIne vRddhAkumAranA khoLAmAM jaIne beTho. vRddhAkumAre zukInI vAta sAMbhaLI hatI tethI tarata ja potAnA duHkhanI hakIkatano patra lakhIne te zukane gaLe bAMdhyo. eTale teNe tarata ja tyAMthI UDIne te patra siMhalezanI pAse jaIne Apyo. te patra vAMcatAM temAM lakhelI hakIkata jANIne siMhala rAjAe tarata ja pahoddhoSaNA karAvI ke je koI A mahAvartamAM paDelA pravAhaNane kADhaze tene deva sAkSIe eka lakSa dravya ApavAmAM Avaze," A udghoSaNA sAMbhaLIne koI kalpavettA puruSe te paNa svIkAryo. pachI haraNanuM puccha laI cha mahinA sudhI tene telamAM rAkhI te puruSa rAjAnA AdezathI te puccha sahita vRddhAkumAra pAse Avyo. tyAM daSTi karatAM vRddhAkumAra sivAya bIjuM koI sAttvika manuSya na jaNAvAthI teNe tene kalpazAstramAM kahyA pramANenuM bIla batAvyuM. pachI te puccha vRddhAkumArane ApIne kalpazAstramAM kahelo vidhi samajAvyo. teno matabala e hato ke-A mRgapucchanI dIpikA karIne sattvavaMta puruSe bIlamAM praveza karavo. temAM keTaleka dUra jatAM eka udyAna Avaze. tyAM suMdara evI vAvaDIo tathA prAsAdo che. te udyAnanA madhyamAM eka suvarNamaya zreSTha jinaprAsAda che. temAM birAjelA zrI yugAdidevane namaskAra karIne temanI pUjA karavI. tyAra pachI tenA pUrvAramAM rahelI eka moTI ghaMTA che te pUratA jorathI vagADavI. te ghaMTA vAgavAthI tyAM rahelA bIjA badhA devAdhiSThita vAjIMtro ekasAthe svayameva vAgaze, teno atyaMta tIvra nirdoSa sAMbhaLIne tenA trAsathI tyAM rahelA hajAro bhADa pakSIo
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya uDaze. tenA pavanathI samudranuM jaLa bahu ja UchaLaze. eTale tenI preraNAthI AvartamAM paDeluM vahANa tarata ja temAMthI bahAra nIkaLI jaze ane samudramAM potAne icchita mArge cAlavA lAgaze. he vRddhAkumAra ! A kalpamAM kahelI hakIkata meM Apane kahI, have Apane yogya lAge tema karo." vRddhAkumAra ghaNo sAhasika ane sattvavaMta hovAthI tenI kahelI vAta sAMbhaLIne turata ja mRgapucchanI dIvI saLagAvIne cAlyo ane te puruSe batAvelA bIlamAM pravezyo. pachI teNe batAvyA pramANe badhuM karyuM, tethI vahANa AvartamAMthI nIkaLI raste paDyuM. anukrame teo kalpajJapuruSa sahita siMhaladvIpe AvyA. vRddhAkumAra bIlamAM rahyo. rAjAe "vRddhAkumAra kyAM che?" ema pUchatAM tenI hakIkata jANavAthI te kalpajJa puruSa upara rAjA bahu ja kopAyamAna thayA. tene kahyuM ke-"are dukha ! te A zuM karyuM? khAsa vRddhAkumArane ja tyAM rAkhyo !" pachI tene kaje karIne rAjA dukhapUrvaka kALa pasAra karavA lAgyo. ahIM vRddhAkumAra vApikAmAM deha, vastra ane AtmAnuM prakSAlana karIne pavitra thaI vanamAMthI suMdara phUlo lAvIne dararoja bhaktipUrvaka zrI yugAdidevanI pUjA karavA lAgyo. eka vakhata tyAM eka kanyA AvI. te vRddhAkumArane joIne teNe potAnI mAtAne te vAta jaNAvI. teNIe potAnA svAmIne te vAta kahI. vidyAdhara te vAta sAMbhaLIne turata jinamaMdire gayo ane tyAMthI vRddhAkumArane sanmAnapUrvaka potAne maMdire laI Avyo. pachI snAna bhojana temaja vastrAdikathI teno sArI rIte satkAra karyo, vidyAdharanI priyAe ekAMtamAM vRddhAkumArane kahyuM ketamane amArI putrI paraNAvavAnI che paraMtu tenA karamocana samaye tame tamArA zvasura pAsethI devAdhiSThita AkAzagAmI palaMga che te mAMgI lejo. tyArabAda vidyAdhare kumArane potAnI pAse bolAvIne kahyuM ke- he kumAra ! mane pUrve eka nimittiyAe kahyuM hatuM ke-ahIM eka sAhasika ane rUpavaMta evo koI puruSa ekAkI Avaze, te ahIM devAlayamAM jinapUjA karIne pachI tyAM rahelI ghaMTA vagADaze. te vRddhAkumAra nAmano puruSa tamArI putrIno pati thaze." Aje te badhI vAta sAcI thaI che ane te kAraNe ja huM tamane ahIM laI Avyo chuM. to have he mahAzaya ! AnaMdathI tame mArI putrInuM pANigrahaNa karo." vRddhAkumAre tenuM vacana mAnya karyuM. tethI vidyAdhare teno pANigrahaNa mahotsava karyo. karamocana prasaMge aneka survaNaratnAdi ApyA. vRddhAkumAre AkAzagAmI palaMga mAMgyo, te paNa teNe Apyo. pachI vRddhAkumAra potAnA sArthane maLavA javA utsuka thayo, eTale tenA zvasura vidyAdhare kahyuM ke-"mArI mULasthiti to vaitADhya parvata upara che. amAro dhana bhaMDAra tyAM che. ahIM to svalpa mAtra dhana rAkhIe chIe ane A manohara makAna mAtra krIDA karavA mATe ahIM AvIe tyAre rahevA mATe banAvyuM che. tethI tamAre koI avasare tyAM AvavuM ke jethI ame vidyA ane dravyAdivaDe tamAro sArI rIte satkAra karazuM." A vAtano svIkAra karIne vRddhAkumAra priyA sahita palaMga para ArUDha thaI zvasure ApeluM suvarNaratnAdi laI AkAzamArge siMhaladvIpa tarapha cAlyo. kSaNamAtramAM te tyAM pahoMcyo. vRddhAkumArane Avela joIne siMhalanRpati harSita thayA pachI pelA kalpajJa vaNikane kArAgRhamAMthI chUTo karyo ane kumAranA guNathI raMjIta thaIne tenuM dANa choDI dIdhuM.
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 107 rAjAe bIlamAM praveza karyA pachInI hakIkata pUchI tethI teNe tyArapachInuM potAnuM badhuM svarUpa kahI saMbhaLAvyuM. te sAMbhaLIne rAjAe vRddhAkumArane mahAbhAgyazALI jANIne teNe potAnI putrI kapUramaMjarI sAthe teno vivAha karyo. te vakhate paNa mahAna utsava thayo. rAjAe karamocana prasaMge puSkaLa dravya ApyuM. keTalAka divasa tyAM AnaMdamAM rahyA pachI vRddhAkumAre siMhalapatine kahyuM kejo ApanI AjJA hoya to huM mAre nagare javA IcchuM chuM." rAjAe AjJA ApavAthI vRddhAkumAra be patnI sahita palaMga para besI AkAzamArge potAnA nagara tarapha cAlyo ane vahANa kariyANAthI bharIne bIjA vaNiko samudramArge cAlyA. sAthe cAlatAM bIje divase vRddhAkumAre vahANamAM beThelA vaNikone kahyuM ke- huM vaitADhya parvata upara javA icchuM chuM, tyAMthI tame ApaNe nagare pahoMcazo te vakhate huM paNa pahoMcIza.' ema kahIne te palaMga sAthe vaitADhya tarapha cAlyo. vimAnanI jema zayyA upara besI vaitADhyamAM jaI tenA zvasurane maLyo. teoe tenuM bahumAna karyuM ane bIjA vidyAdharoe aneka kanyAo tene ApI. snehathI prastRrita manathI puSkaLa maNimuktAphaLa vagere paNa ApyuM. pachI sAdhanAthI siddha karelI aneka vidyA tene ApI. e pramANe zreSTha vastuonI prAptithI harSita thaIne teNe potAne nagare javAnI rajA mAgI. tethI vidyAdharoe vimAna racyuM eTale aneka vidyAdharo sAthe temAM besIne te potAnA nagare pahoMcyo ane bahu kanyAo tathA puSkaLa lakSmIsahita teNe potAnA ghare praveza karyo. tene AvI rIte Avelo joI tenA mAtApitA atyaMta harSita thayA. pachI vRddhAkumAre sAthe Avela vidyAdharono satkAra karIne temane rajA ApI. anukrame vahANa paNa tyAM AvyuM. temAM rahela dravya jenuM hatuM tene ApIne potAnuM pote grahaNa karyuM ane sukhethI kALa pasAra karavA lAgyo. "puNyavaMtane zuM duSkara che ?" eka vakhata te nagarInA udyAnamAM jJAnI gurubhagavaMta padhAryA. te sAMbhaLIne vRddhAkumAra pitAnI sAthe gurumahArAjane vaMdana karavA Avyo. gurubhagavaMte dharmopadeza Apyo. te sAMbhaLyA pachI vRddhAkumAMranA pitA jinadAse gurubhagavaMtane pUchyuM ke-'vRddhAkumAre pUrvabhavamAM zuM puNya karyuM hatuM ke jethI te patnI tarIke vidyAdharIone pAmyo ane tene puSkaLa dravyanI prApti thaI ?" gurubhagavaMte kahyuM ke-"A vRddhAkumAra pUrvabhavamAM tamAre tyAM nokara hato. tamAre zarIre koI vyAdhi utpanna thavAthI tame devapUjana karavA paNa asamartha thaI gayA. te jANIne te sevake kahyuM ke : "he tAta ! jo ApanI AjJA hoya to huM ApanAvatI jinapUjA karuM. huM tamAro sevaka chuM. tethI Apa je pramANe karatA hatA te pramANe huM karI zakIza. mATe mane AjJA Apo." tamArA kahevAthI sevaka jinapUjA karavA lAgyo. te divasathI tamArI priyA sArA vicAravAnI hovAthI te karmakara upara putravat prema dharAvavA lAgI ane tenuM hita karavA lAgI. anukrame tame svastha thayA ane punaH jinapUjA karavA lAgyA. tyArathI te karmakara divase divase zarIre kSINa thavA lAgyo. eka divasa tame tene pUchyuM ke "he vatsa ! tAruM zarIra kema kSINa thatuM jAya che? zuM tane koI vyAdhi pIDA kare che ?" tyAre te bolyo ke- he tAta ! mAre zarIre koI prakAranI bAdhA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI dharmalpadruma mahAkAvya nathI, paraMtu Ape jinapUjA karavA mAMDI tyArathI huM karI zakato nathI. te kAraNathI mArA cittamAM khUba arati rahyA kare che. tethI huM kSINa thAuM chuM." te sAMbhaLIne tame kahyuM ke-"he vatsa! tuM paNa khuzIthI jinapUjA kara." pachI te dararoja ghaNA bhAvapUrvaka jinapUjA karavA lAgyo. tame paNa tene putravat mAnavA lAgyA. anukrame kALayoge zULanI vyAdhithI te sevaka akasmAta maraNa pAmyo ane puNyayogathI tamAre tyAM ja putrapaNe utpanna thayo. A pramANe potAnuM pUrva vRttAMta sAMbhaLIne vRddhAkumArane jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. ane gurubhagavaMte kaheluM sarva vyatikara tathArUpe jANyuM. temaja A badhuM jinArcananuM phaLa che ema paNa nizcaya thayo. pachI te gurumahArAjane vaMdana karI potAnA pitAnI sAthe ghare Avyo. anukrame vRddhAkumAra te nagarano rAjA thayo ane jinapUjAdi temaja dAnAdi aneka prakAranA dharmakArya vizeSa prakAre karavA lAgyo. AvI rIte ghaNA varSo paryata dharmArAdhana sAthe rAjyanI pratipAlanA karI. prAMte gurumahArAja pAse cAritra laIne mokSalakSmInuM bhAjana thayo. zrIjinezvaranI pUjA kalyANa kare che. duritane hare che, lakSmInI vRddhi kare che, puNyano saMcaya kare che, mAnyapaNuM upajAve che ane karmazatrune haNe che. A pramANe jinapUjA aneka prakAranA sukha ApanArI thAya che." "he ratnapALa rAjA ! tame niraMtara ekAgracitte jinapUjana karo ke jethI mahAsaukhyanuM bhAjana thAo." A pramANe jinapUjAnuM phaLa sAMbhaLIne ghaNA bhavya prANIo harSita thayA ane teoe gurubhagavaMta pAse jinArcana karavAno niyama grahaNa karyo. pachI ratnapALa rAjA guruvaMdana karIne potAne sthAne Avyo ane gurumahArAjAe anya bhavya jIvone pratibodha ApavA mATe anyatra vihAra karyo. have ratnapALa rAjA te divasathI vizeSa prakAre jinapUjA karavA lAgyo. te sAthe bIjA paNa dharmakAryo karavA lAgyo. eka vakhata grISmakALe jaLakrIDA karavA mATe te gaMgA kinAre gayo ane ekalAeja nAvaDImAM besIne gaMgA praveza karyo. tene krIDA karatA je akasmAta banAva banyo te sAMbhaLoH akasmAtu mahA baLavAnuM pavana vAvA lAgyo ane te pavanathI uchaLatI nAvaDI ekadama jaldI cAlI. nAvaDInA zIghagamanathI ratnapALa rAjAe aneka nagara dvIpa, parvato ane vRkSo joyA. ema karatAM karatAM eka muhUrtamAM to te nAvaDI pUrva samudra sudhI pahoMcI gaI. paraMtu tyAM kinAro AvavAthI nAvaDI svayameva UbhI rahI. tethI rAjA svastha thayA ane nAvaDImAMthI utarIne kinArA upara gayA tyAM eka puruSa zIvratAthI tenI pAse Avyo ane bolyo ke-"he mahArAja ! tame jarA paNa viSAda karazo nahIM, tame ahIM dUra videzamAM Avyo cho paNa tamAruM kaMI paNa azreya thayuM nathI. tame manamAM ema nA vicArazo ke huM ahIM gAmanI sIma, jana, janapada vagere kaMIpaNa jANato nathI. to huM zuM karIza? ane kyAM jaIza ? kAraNake tamAruM to sarvadA sarvatra sarva prakAre zubha ja thavAnuM che. huM tamAro sahAyabhUta chuM. tamAruM hita karanAro chuM. jethI pariNAme tamAruM sarva prakAre zreya ja thaze. he suMdara ! huM tamane eka vAta kahuM te svastha thaIne sAMbhaLo ke je sAMbhaLavAthI tamArA cittane ghaNuM AzvAsana maLaze.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavara 109 * * A pUrvasamudranA pradezamAM ratnapura nAmanuM nagara che. ahIMnI bhUmi svargaloka jevI sarvane sukha ApanArI che. ahIM mahAsena nAme rAjA rAjaya kare che. te daze dizAmAM prasiddha che. pUrva dizAnA dezono svAmI che ane suvarNasamAna kAMtivALo che. te rAjAne premavALI, sArI strIomAM ziromaNi pAMca hajAra strIomAM mukhya ane dakSa evI premavatI nAme paTTarANI che A rAjAnI pAse dazakroDa nagara, gAma ane pura che. daza lAkha hAthI che. daza lAkha ratho che. vIza koDa pAyadaLa che. trIsa lAkha ghoDAo che, bhaMDAramAM gaNI na zakAya teTaluM dravya che. paNa khAmI mAtra eka che ke tene kuLa ane rAjayanI dhurAne dhAraNA karanAra putra nathI. putraprApti mATe rAjAe aneka upAyo karyA paraMtu pUrvakarmanA vipAkathI tene putra thayo nahIM. maNi, maMtra, auSadhi, yaMtra, devonI ArAdhanA-e sarva puNyano yoga hoya to ja phaLe che. te vinA niSphala thAya che. "moTuM pahoLuM karIne dAMta batAvato, hAsya karato, kAluM kAluM bolato, ramaNIya vacano saMbhaLAvato, khoLAmAM ramato ane AnaMda karato bALaka potAnA paganI rajavaDe jenA khoLAne dhUlIdhUsara kare che evA putranI mAtAne dhanya che." "vaMdhyapaNu, bALaraMDApaNuM, mUkapaNuM, aMganuM tInapaNuM, kuSTa ane pAMDurogIpaNuM e sarva pApanA yogathI prApta thAya che." rAjAe saMtAna prApti mATe aneka prakAranA puNya kAryo AraMbhyA ane dararoja aneka duHkhI temaja dInajanone dAna ApavA lAgyo. devapUjA karavA lAgyo. vizeSa karIne supAtrane dAna ApavA lAgyo. A pramANe karatAM tenuM aMtarAyakarma kaMIka pAtaLuM paDyuM. anukrame te rAjAnI paTTarANI premavatI sagarbhA thaI. jethI rAjA, rANI ane prajAjano atyaMta harSita thayA. garbhasthiti pUrNa thatA rANIe be putrIne janma Apyo. rAjAe bahu harSa pAmIne tenI vadhAmaNI ApI temaja janmamahotsava karyo. rAjA saMtAna vinAno hato tethI putrIo thavAthI paNa tene areNyamAM jaLanI prApti thavAthI tRSArta manuSyane jeTalo AnaMda thAya te karatAM vadhu AnaMda thayo. jema vRkSa vinAnA gAmamAM eraMDo paNa mahAvRkSa gaNAya che, tema putra vinAnA rAjAne putrIno janma paNa so putranA janma jevo ISTa lAgyo. banne putrIono janmamahotsava karyA bAda yogya samaye tenA kanakamaMjarI ne guNamaMjarI e pramANe nAma pADyA. zuklapakSamAM jema caMdra vRddhi pAme tema dAsIovaDe lAlanapAlana karAtI te banne kanyAo vRddhi pAmavA lAgI. buddhiguNavALI te bane kanyAone sarva kaLAo zIkhavavAmAM AvI. anukrame te rUpalAvaNyanA maMdirarUpa tarUNAvasthAne pAmI. netrane AnaMda ApanArI te be putrIne joIne rAjA tenA vivAhane mATe ciMtA karavA lAgyo, tevAmAM akasmAt zuM banyuM te sAMbhaLo : - eka putrI jharatAkuSThavALI thaI gaI ane bIjI putrI aMdha thaI gaI. te joIne duHkhanA purathI plAvita thayelo rAjA vicAravA lAgyo ke-"aho ! A banne putrIone akasmAtu A zuM thaI gayuM ? daive A kanyAratnane dUSita karI nAMkhyA. A bAbata aMge kone pUchuM ane zuM karuM?" A pramANe duHkhane dhAraNa karato rAjA rAjayanI ciMtAthI paNa vimukha thayo. teTalAmAM pradhAnapuruSoe temane vinayapUrvaka kahyuM ke-"he rAjan viSAda zA mATe karo cho ? viSAda karavAthI kaMI thatuM nathI. karmanI gati viSama che. daivane upAlaMbha devAthI paNa zuM? manane majabUta karo ane aneka vaidyone bolAvIne teo kahe tema A roganI zAMtine mATe vividha prakAranI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI dharmaspadruma mahAkAvya cikitsA karAvo. A bAbatamAM pramAda na karo, kAraNa ke RNa, ripu ane rogano ugatA ja cheda karavo joIe. jeo te bAbatamAM pramAda kare che te pAchaLathI pastAya che vinAza pAme che, e saMzaya vinAnI vAta che." A pramANe pradhAnonI vacanazreNine hRdayamAM dhAraNa karIne svastha manavALA thaIne rAjAe tarata ja potAnA sevakone vicakSaNa evA vaidyane bolAvI lAvavAnI AjJA karI. rAjAnI AjJA thatAM sevakonA bolAvavAthI aneka vaidyo tyAM AvyA ane temaNe paraspara vAtacIta karIne te bane kanyAonI aneka prakAre cikitsA karI. aneka prakAranA upacAro karyA paNa te badhA upAyo niSphaLa gayA, tenAthI koI prakArano lAbha na thayo, tethI rAjAe maMtra, yaMtra gRhAdikanI zAMti, pUjA, pRcchA, baLI, homa vidyAne tathA aneka prakAranA zAMtika pauSTika karma karyA ane karAvyA chatAM paNa te sarva nirarthaka banyA. eTale rAjA parivAra sahita nirAza thaI gayo. A duHkhane lIdhe potAnA AtmAne adhanya mAnato rAjA rANI sahita aneka prakAranA vilApa karato A pramANe bolyo ke-pUrvajanmamAM ame temaja A putrIoe evuM zuM dArUNa pApakarma karyuM haze ke jethI AvA duHkhanA bhAjana thayA? zuM bALakone mAtAnA khoLAmAMthI kheMcI laIne viyoga karAvyo haze ? zuM munivargane mahAn upasarga karyA haze ? athavA gAyonA vAcharaDAne dUdha pItAM choDAvyAM haze ? ke sarovaranuM zoSaNa karAvyuM haze ? athavA vanamAM dAvAnaLa pragaTa karyo haze ? zuM karyuM haze ? kAMI samajAtuM nathI." A pramANe rAjA dinapratidina vizeSa vizeSa zoka karavA lAgyo ane AkhuM rAjakuLa du:khI thayuM. ' te banne rAjaputrIo duHkha sahana na thavAthI maravA mATe taiyAra thaI. kAraNa ke-jeNe prathama sukha bhogavyuM che te pAchaLathI AvuM duHkha bhogavI zakatA nathI," te putrIo vicAre che ke jemanuM zarIra sarogI che temano janma ane jIvita niSphaLa che. teo jIvatAM chatAM paNa mRtatulya che kAraNake temanI lokomAM paNa aneka prakAranI gaha thAya che. eka divasa te banne putrIoe rAjA pAse jaIne kahyuM ke amAre mATe kASTabhakSaNa karavAnI taiyArI karAvo. arthAta cittA karAvo. amAre A rAjayasukhathI zuM ane A jIvitathI zuM? kAraNake zarIre Avo vyAdhi bhogavavA karatAM maraNa pAmavuM te ja zreSTha che." te sAMbhaLIne rAjA vicAravA lAgyo ke hA hA ! A zuM thayuM? AkhA jagatane akALe duHkha ApanArA vakra evA devane dhikkAra che ! mane A putrIo upara atyaMta moha che, huM tenA vinA jIvI zaku ema nathI ane mArA vinA mArI priyA jIvI zake tema nathI. A to akALe AkhA kuTuMbano vinAza prApta thayo. A rAjyathI, bhaMDArathI nagarothI ane pattanothI, mane zo lAbha ! badhuM nakAmuM che. A hAthIothI, ghoDAthI, rathothI, pAyadaLathI, aMtaHpurothI ane ghaNA maMtrIothI zuM? atyAre te badhA nirUpayogI thaI paDyA che. eka putra vinA A badhuM nirarthaka che. atyAre to putrIonI sAthe mAre paNa maraNa pAmavuM te ja yogya lAge che" A pramANe vicArIne rAjA paNa maravA mATe taiyAra thayo ane maMtrIone bolAvIne teNe potAno vicAra jaNAvyo. tethI maMtrIo bolyA ke-"he svAminuM ! AvuM aghaTita bolo nahIM, kAraNa ke he
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 paMcama pallavaH vizvanAyaka ! A samagra rAjya tamAre AdhAre che. he nAtha ! tamArA vinA zUnya evuM rAjaya zI rIte TakI zake ? vaLI tamArA vinA amAruM nirogIpaNuM paNa sarvathA ayogya thaI paDe, mATe tamAre AvuM vacana to bolavuM ja nahiM. rAjAe kahyuM ke- he maMtrIo ! aneka prakAranI cikitsA karavA chatAM paNa A putrIone vyAdhi nAza thayo nathI. tethI te vyAdhinA duHkhathI pIDita putrIo mRtyu pAmavA icche che. vaLI mAre eka paNa putra nathI to A duHkha huM zI rIte sahana karuM ? mukhyamaMtrI bolyA ke- he svAmI ! huM kahuM chuM te sAMbhaLo. putrInA roganI zAMti mATe ApaNA rAjyanI rakSA karanArI zaktine tame ArAdho. tamArA pUrNa saddabhAvathI te bhaktavatsala devI jayAre tamArI upara tuSTamAnuM thaze tyAre te putrInA rogano nAza karaze athavA teno upAya batAvIne tamArA kAryanI siddhi karaze. vaLI he rAjan ! mAruM eka vacana sAMbhaLo, duHkha Ave tyAre strIjanane ucita evuM maraNane zaraNa icchavuM te kAyaranuM kAma che, bIjAnuM nahIM. "saMpattimAM jene harSa nathI, vipattimAM jene viSAda nathI ane raNamAM dharapaNuM che evA traNabhuvananA tilakarUpa putrane to koI virala mAtA ja janma Ape che." je puruSo satyathI saMyukta che, sarva kAryamAM vicakSaNa che ane kaSTa prApta thatAM paNa akArya jeo karatA nathI, evA uttama puruSothI ja A pRthvI zobhe che." vaLI kAyara thavAthI ane mRtyu pAmavAthI kAMI duHkhano nAza thato nathI. mATe he nAtha ! tame sthira cittavALA thaIne gotradevInuM ArAdhana karo, kAyarapaNuM tajI gho ane hRdayamAM dhairyatAne dhAraNa karo." A pramANenA maMtrInA vacano sAMbhaLIne rAjAe vicAryuM ke-"A maMtrI haMmezA mAro hitaciMtaka che, tethI teNe atyAre mane sAco upAya batAvyo che. A pramANe vicArI harSamAM AvIne rAjA bolyo ke- he maMtrI ! tAruM kahevuM zakya che." mATe huM gotraja devInuM ArAdhana karuM temAM tuM mAro sAnidhyakArI thaje ke jethI mane koIpaNa prakArano kSobha thAya nahIM. samartha ane tejasvI paNa sahAya vinA kArya karI zakatA nathI. juo ! pavananI sahAya vinA agni vRddhi pAmato nathI, paNa TharI jAya che, mATe tAre mane AdarapUrvaka sahAya karavI. have tuM satvara tenA ArAdhananI sAmagrI taiyAra karAva." A pramANe mukhyamaMtrIne kahIne judA judA maMtrIne yogya rIte judI judI zikSA ApIne rAjA pavitra thaI zubha vastra dhAraNa karI kuLadevatAnA sthAnamAM Avyo. tyAM nizcaLa manathI zubha dhyAnamAM tatpara thaI AhAra nidrA vagereno tyAga karI nizcaLa thaIne beTho. te vakhate rAjA mahAdhyAnI, mahAmaunI mAnamAyA vinAnA ane sthiracittavALA koI munIndranI sthitine pAmyo. amAtya paNa sthira cittavALo thaIne tenI pAse beTho ane kapUra, agaru ane kastUrI vagere sugaMdhI dravyono bhoga ApavA lAgyo arthAt evI sugaMdhI vastuno dhUpa karavA lAgyo. jApa, homa ane balI ApIne temaja chevaTe pUrNa AhUti ApIne pachI rAjA devIne namIne A pramANe stuti karavA lAgyo. he Adyazakti ! tamane amArA namaskAra thAo. he vizvanA vibasamUhane haranArI ! tame vizvanuM pAlana karanArI cho ane bhaktajanone siddhi ApanArI cho, sarvajJa cho, sarvagata cho, sarva kalyANakArI cho, tame eka hovA chatAM sarvajIvonA dehamAM judA judA rUpe rahelI cho.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya sarva indriyonI adhiSThAtA tame ja cho. aNimAdi labdhionI prAptimAM tame eka ja kAraNa cho, tame tuSTamAnuM thatA mahArAjyane Apo cho. pAdalepa temaja aMjanAdi, nidhAna, auSadhio, dhAtuo ane icchita ApanArI guTikA vagere tamArA prasAdathI prApta thAya che temaja siddha thAya che, ciMtAmaNi, kalpavRkSa, kAmadhenu, kAmaghaTa e badhA tamArA mahAbhyathI ja vAMchitane pUre che. parasainyane kSobha pamADavo, svasainyanuM rakSaNa karavuM ane parazastranuM alana karavuM-A badhuM kArya tamAro upAsaka ja karI zake che. yogIone yoganI prApti karAvanArI, jJAnecchane jJAna ApanArI ane vaMdhyAne putra ApanArI tame ja cho. atIta, anAgata ane vartamAnanuM jJAna, upadravonuM zamana, grahono nigraha, duSTonuM utthApana ane Arta manuSyonI pIDAno nAza-ityAdi je kAMI banI zake che te sarva tamArA AzrayathI ja bane che." A pramANe sAta divasa sudhI ahaniza stavanA karavAthI sAtamI rAtrie divyarUpa dhAraNa karanArI te devI AkAzamAM pratyakSa thaI. tene joIne praphullita netrakamaLavALo rAjA praNAma karI hAtha joDIne bolyo ke-"Aje ApanA darzanathI mAro janma, mAro tapa ane mAruM dhyAna saphaLa thayuM che. he devI! ghaNuM kahevAthI zuM? sArabhUta evuM mAruM eka vacana sAMbhaLo. mAruM vAMchita mane Apo ane vyagra evA mane svastha karo. rAjAnA vacanAmRtathI saMtRpta thayelI devI bolI ke-"he mahAsatyavAnuM rAjeMdra ! sAMbhaLo ! tame je ekAgra citte mArI bhakti svazakti anusAra karI che, tethI huM tamArI upara tuSTamAnuM thaI chuM ane tamArA duHkhanuM nivAraNa karavA icchuM chuM. tame kaho ke tame kyA kArya mATe mane yAda karI che ? bAkI eka vAta kahI dauM chuM ke vidhAtA tuSTamAnuM thaI jAya to paNa tArA bhAgyamAM putra na hovAthI te daI zake tema nathI. pUrve upArjana kareluM karma jyAre phaLodayanI sthitimAM Ave che tyAre surAsuro paNa koI prakAre tenuM nivAraNa karI zakatA nathI. jeNe pazu paMkhI ane manuSyonA bALakono viyoga karAvavA dvArA pApa bAMdhyuM hoya che te prANI apatya vinAnA ja thAya che ane putra thAya che to teno viyoga thAya che--athavA nAza pAme che. je puNyAtmA dayAyukta citte gAyo tathA bhesonA vAcharaDAone pALe che tene putro thAya che, mATe he rAjan ! tame putraprAptinI vAta sivAya bIjuM kAMI kArya hoya to te mane kaho ke jethI teno pratyuttara huM tarata ja ApuM." A pramANenA devInA vacano sAMbhaLIne rAjA bolyo ke- he devI ! mAre be putrIo che, paNa karmayoge temAMthI eka kuSTI che ane eka aMdha che. tethI tenA nivAraNa mATe jo tame mArA para tuSTamAnuM thaI zako to divya auSadha, divya rasa ke aMjana Apo ke jethI tenA rogano kSaya thAya." rAjAnA AvA vacano sAMbhaLIne devI AkAzamAM rahIne bolI ke-"rAjA vagere che prajAjano ! tame mAruM vacana sAMbhaLo." devInA AvA vacanathI sarva loko svastha citte kAna daIne amogha evI tenI vANI sAMbhaLavA tatpara thaI gayA. devIe kahyuM ke-"A banne kanyAonA vyAdhine dUra kare tevo satya upAya huM kahuM chuM. pATalIpura nagaranA jaLakrIDA karatA evA rAjA ratnapALane huM savAre nadI mArge ahIM laI AvIza. tenuM sanmAna karIne tamAre tene mahotsavapUrvaka nagaramAM laI Avavo, bahumAna ApavuM ane pachI tamAruM kArya tene kahevuM. he
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 113 rAjan ! tamArI banne kanyAne te rogarahita karaze ane pUrvajanmanA snehathI te banne kanyAno bhartAra thaze." A pramANe kahIne devI tarata ja adRzya thaI gaI, tenA vacanothI loko khuza thayA ane maMtrIo vizeSa rAjI thayA. rAjA rANI ane be kanyAo rogazAMtinI hakIkata sAMbhaLIne varSAnA AgamanathI mora harSa pAme tema atyaMta harSita banI. pachI rAjAe devInuM dhyAna samApta karI parivAra sahita tapanuM pAraNuM karyuM. manuSyarUpe rahela devI ratnapALa rAjAne be kanyAo saMbaMdhI upara pramANe kathA kahIne kahe che ke--'huM tamane pavanaprerita nAvavaDe karIne bahu dUra laI AvI chuM. ahIMthI tamAruM nagara chaso yojana dUra che. ahIMnAM rAjyanI huM adhiSThAyikA devI chuM. tamane pUrvokta saMbaMdha jaNAvavA mATe huM puruSarUpe tamArI pAse AvI chuM, to have tame banne kanyAonI vyAdhi dUra karIne temanI sAthe pANigrahaNa karo. huM tamArI sahAyakArI chuM. tamane chetaranArI nathI. he rAjan ! pUrvanA puNyathI ja devadarzananI prApti thAya che, temaja bhAgya vinA devo manuSya upara tuSTamAna paNa thatA nathI. kahyuM che ke--divase vidyut thAya te amogha, rAtrino garjArava amogha, sajjanonI vANI. amogha ane devanuM darzana amogha hoya che.' 'he bhUpa ! tamAre yatkiMcit paNa bhaya rAkhavo nahIM ane huM kyAM A parabhUmimAM AvI paDyo evI ciMtA paNa karavI nahIM. tamAre kAMIpaNa kArya hoya to mane yAda karavI. tamArA puNyaprabhAvathI huM turata ja AvIza ane badhuM sAruM thaze arthAt huM tamAruM sarva zreya karIza tamAre kAMIpaNa arita na karavI ane A badhuM meM karyuM che ema tamAre kahevuM. emAM ja tamAruM bhAvihita raheluM che. mArA khabara ApavAthI hamaNAM ja utsAhita thaIne ahIMnA rAjA vagere tamane laI javA mATe tamArI sAme Avaze. temanA AmaMtraNathI tamAre temanI sAthe turata ja javuM. temAM kAMI ja vicAra karavo nahi bhAvimAM tamAruM sarva prakAre hita thavAnuM ja che ema samajavuM. kAraNake devavANI anyathA thatI nathI." A pramANenI devIe kahelI sarva hakIkata sAMbhaLIne ratnapALa rAjAe kahyuM ke--'he devI ! tame kahyuM te to barAbara paNa mAre te banne kanyone nirogI zI rIte karavI ? te kAMI huM jANato nathI.' devIe kahyuM ke--"he mahAsattvavaMta ! ema na bolo, tamArI pAse je siddharasa che tethI kSaNamAtramAM te kanyA nirogI thaze.' rAjAe kahyuM ke--'te vAta ThIka che, paNa te rasano kuMbha to mArA bhaMDAramAM che.' devIe kahyuM ke--'te turata ja ahIM lAvI ApuM chuM.' ema kahI devI kSaNamAtramAM te rasano kuMbha lAvIne rAjAne Apyo ane kahyuM ke-rAjaputrIne guNa karanAra rasakuMbha sAcavIne rAkhajo.' ema kahIne te adRzya thaI gaI. divyAnubhAvathI rAjA turata ja mUcchita thayo ane pAcho sAvadha thayo. pachI manamAM vicAravA lAgyo ke--A to indrajALa che ke A mArA cittanI capaLatA che ? athavA to zuM meM svapna joyuM che ? ane te puruSarUpadhArI deva kyAM gayo ?' A pramANe AMkho mIMcIne vicAravA lAgyo ane cAre dizAe jovA lAgyo.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrI dharmalpadruma mahAkAvya ahIM ratnapALarAjA A pramANe rahelo che te vakhate devI tenI pAsethI nagaramAM jaI AkAzamAM rahIne bolI ke- he loko ! sAMbhaLo. rAjakanyAne guNa karanAra eka uttama puruSane huM ahIM lAvI chuM. te samudrakinAre vahANamAM beThelo che." A pramANe sAMbhaLIne sarva harSita thaI gayA ane mahAsenarAjA ekadama saMbhramasahita Ubho thaI gayo. pachI samudrakinAre jyAM ratnapALa rAjA vahANamAM beThelo che tyAM te parivAra sahita turata ja Avyo ane ratnapALa, rAjA sAme be hAtha joDI sASTAMga namaskAra karIne vinayapUrvaka mahAsenarAjA bolyo ke- "he bhUpati ! Aje amAre tyAM kusuma AvyA vinA uttama vRkSa phaLyuM, vagara vAdaLe atyaMta vRSTi thaI, mAravADanI bhUmimAM kalpavRkSa ugyo, daridrane ghare suvarNano samUha pragaTa thayo ane tamane jovA mAtrathI amRtanuM pAna karanAranI jema amAruM hRdaya prasanna thayuM. te paropakArIomAM zreSTha! mAruM vacana svIkAro ane tamArA caraNanI rajavaDe A nagarane pavitra karo." A pramANenA te rAjAnA yuktiyukta vacano sAMbhaLIne ratnapALa bolyo ke- "ajJAta kuLazIlavALA evA mane zAmATe ATaluM badhuM mAna Apo cho ?" mahAsena rAjAe kahyuM ke tamArA iMgita AkArathI meM ApanuM kuLa zIla jANI lIdhuM che. "vicakSaNo e rIte jANI zake che." vaLI mArI kuLadevIe paNa mane tamAruM Agamana jaNAveluM che. "he narAdhipa ! meM tene ArAdhI hatI ane te kAraNe ja te tamane ahIM lAvI che, mATe tame svastha temaja prasanna cittavALA thaIne mArA nagaramAM padhAro ane mArI upara kRpA karIne mArI banne putrI svastha thAya tema karo." A pramANe kahIne tyAM eka zaNagArela hastiratna lAvavAmAM Avyo, tenI upara ArohaNa karavAnI mahAsena rAjAe vijJapti karI. rAjAno A pramANeno Agraha joIne ratnapALe tenI vijJapti svIkArI ane nAvaDImAMthI kinAre utarI hastI upara ArUDha thayo. temaja ghaNA mahotsavapUrvaka nagaramAM praveza karyo. te vakhate keTalAka hAthI upara, keTalAka azva upara, keTalAka ratha upara ane keTalAka sukhapALamAM besIne sAthe cAlyA, keTalAka pAdacArIpaNe cAlyA, mahAsena rAjA to tenI AgaLa pAdacArIpaNe cAlyo. potAno kAryArthI evo koI paNa manuSya vinayI thAya ja che." aneka prakAre dAna devAte chate ane aneka prakAranA vAjIMtro vAgate jIte mahotsavapUrvaka ratnapALe nagaramAM praveza karyo. pachI rAjamahela pAse AvatAM hastiratnaparathI UtarIne ratnapALe rAjamahelamAM praveza karyo. mahAsenarAjAe rAjasabhAmAM laI jaI mukhyaAsana para temane besADI praNAmapUrvaka vijJapti karI ke-"he ratnapALa rAjA ! tame mAruM vacana hRdayamAM dhAraNa karo. uttamapuruSo hIna dIna temaja Artajano upara niraMtara kRpALu ja hoya che. tame tamArA netravaDe mArI sadoSa evI banne putrIone juo, tamArA netrAmRtanA siMcanathI ja te nirogI thaI jaze. A kAryathI tamane A lokamAM lAbha che ane paralokamAM paNa zubhano baMdha che." A pramANe sAMbhaLIne ratnapALe kahyuM ke- te bannene ahIM bolAvo." tethI rAjAe te bannene bolAvI. teo tyAM AvatAM ratnapALe tene joIne ciMtavyuM ke-"aho ! durdeve A kanyAratnano vinAza karyo che. karmanA prabhAvathI ja banneno yoga eka sthaLe thayo jaNAya che."
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 paMcama pallavaH pachI ratnapALe ADaMbara mATe eka divyamaMDaLa AlekhyuM. temAM praNava (kAra)nI sthApanA karI. pachI te maMDaLamAM eka zreSTha Asana upara banne kanyAone besADI ane pote maMtroccArapUrvaka tenI tarapha akSata chAMTavA mAMDyo. te sAthe kRSNAguru vagere uttama dravyo maMgAvI teno dhUpa karyo. homa, bali, naivedya vagere karAvavAmAM AvyuM. je je uttama dravyo gaNAya te badhA maMgAvIne maMDaLamAM temaja tenI sAme dharavAmAM AvyA. yogya avasara joIne laghulAghavI kaLAthI ratnapALe rasakuMbhanA rasavaDe eka kanyAne tilaka karyuM ane bIjInA netramAM enuM aMjana karyuM. tatkALa te banne rogarahita ane divyarUpavALI banI gaI. temaja padma samAna netravALI ane lAvaNya rasanI kuMbhikA jevI thaI gaI. agnithI tapAveluM suvarNa jema vadhAre prabhAne dhAraNa kare tema A banne kanyA paNa gatadoSavALI thavAthI vadhAre zobhAyukta thaI. A pramANe tAtkAlika guNa thayelo joI mahAsena rAjA sabhAjano temaja banne kanyA bahu ja Azcarya pAmyA. mahAsenarAjAe potAnI patnI premavatI sahita ratnapALanA chaNA lIdhA ane harSotkarSathI hAtha joDIne bolyo ke--'he rAjan ! tamArA jevA puNyavaMtano janma ja paropakAra mATe hoya che. tame atyAre A putrInA doSanuM ja nivAraNa karyuM nathI, paraMtu mArA hRdayamAM dIrghakALathI rahelA duHkharUpI zalyano paNa uddhAra karyo che." pachI rAjAe nagaramAM badhe zobhA karAvI, sarvatra bherI pramukha nAdavaDe dizAo pUrAvI. dAnazALA maMDAvI, aSTAhnikAmahotsava zarU karAvyo potAnA dezamAM temaja nagaramAM amArI paDaha vagaDAvyo. banne rAjaputrIo ratnapALane joIne harSita thaI ane potAnA AtmAne dhanya mAnavA lAgI. pachI te kanyAo madhura vANIvaDe ucita jALavIne bolI ke--'he subhaga ! tame atyAre amAro janma saphaLa karyo che. ame pUrvajanmamAM je puNya upArjana kareluM, te atyAre jAgRta thayuM che, tethI ja amane tamArA darzana thayA che.' A pramANe kahIne te banne rAjaputrIoe utkaMThA sahita temanA kaMThamAM varamALA AropaNa karI ane motIvaDe vadhAvI hAtha joDIne bolI ke--'A bhavamAM tame ja mArA pati cho, bIjA badhA puruSo baMdhu samAna che. tame amArA svAmI cho ane zaraNabhUta cho, tethI amArA pitAnI amArA pANigrahaNa saMbaMdhI prArthanAno lopa karazo nahIM, paraMtu teno svIkAra karajo.'' upara pramANe kahIne te banne rAjaputrI rAjamahelanA aMdaranA bhAgamAM gaI, kAryasiddhi thavAthI te ati harSita thaI. pachI mahAsenarAjA vinItapaNe bolyA ke--hai bhUpati ! mArA AgrahathI tame mArI putrIonuM pANigrahaNa karavAnuM svIkAro, devIe tamane ja tenA vara tarIke jaNAvyA che. devanuM vacana anyathA thatuM nathI." ratnapALe te vijJaptino svIkAra karyo, tethI seMkaDo mahotsava sAthe mahAsena rAjAe temanI sAthe potAnI banne kanyAono vivAha karyo. karamocanaprasaMge potAne putra na hovAthI mahAsenarAjAe potAnuM AkhuM rAjya tene arpaNa karyuM. bIjuM paNa suvarNAdika ghaNuM dravya ApyuM. e pramANe ratnapALa rAjAne prasanna karyA. supakSavALA ane dakSa evA ratnapALa rAjA prasanna thayA. mahAsena rAjAe utsAhapUrvaka jamAIne kahyuM ke--''A rAjya ane badhuM dravya tamAre svAdhIna che, tame eno yatheccha upayoga karo.'
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zrI dharmaspadruma mahAkAvya ratnapALa rAjA bane strIo sAthe rahIne nizaMkapaNe aneka prakAranA sukhopabhoga bhogavavA lAgyo. mahAsenarAjA paNa be kanyAone paraNAvIne nizcita thavAthI bahu ja AnaMdamAM rahevA lAgyo. ratnapALanuM atyaMta vinItapaNuM joIne harSita thayela mahAsena rAjAe AnaMdayukta citte ekavAra ratnapALane A pramANe kahyuM ke-"mane vRddhAvasthA prApta thaI chatAM putra thayo nathI. prAye aputranI lakSmIno svAmI anya puruSa ja thAya che. mAruM pUrvabhavanuM puNya pragaTa thayuM ke jethI mane tamArA darzana thayAM, temaja saMyoga thayo. meM badhI uSNatAmAM A mahAzItaLatA prApta karI. huM have vRkSanA pAkA patranI jema vRddha thayo chuM ane asAra saMsAramAM sukRtanI sAdhanA te ja mAtra sAra che. lakSmI jaLakallola jevI capaLa che, saMgamo svapna jevA che ane yauvana to uDADelA AkaDAnA rU jevuM che. A pramANe jANIne huM rAjayathI virakta thayo chuM. tethI zIghathI saMyama grahaNa karIne paraloka sAdhavA icchuM chuM. mArA rAjayanA tamAma bhAra tamAre mAthe che. tamAre teno nirvAha karavAno che. zAstramAM putramAM ane jamAImAM aMtara kahyuM nathI. he sutApati ! tame dhanya cho. kRtapuNya cho, pUjya cho, vivekI cho, guNavAnuM cho, tethI ja meM karamocanasamaye tamane rAjaya ApeluM che. Aje tenuM punarAvartana ja mAtra karuM chuM. A pramANenA sadvAkyothI tene prasanna karIne pachI potAnI putrIone bolAvI mahAsenarAjAe kahyuM ke-"he vatsa ! huM cothI avasthA pAmyo chuM. tethI atyAre dIkSA levAno arthI banyo chuM. tamArI vyAdhino kSaya thavAthI ane yogya pati sAthe vivAha thavAthI huM kRtakRtya thayo chuM. tethI have mane dIkSA mATe anujJA Apo. tamAre sArI rIte rahevuM, mArI ApelI zikSA pramANe vartavuM, patinA cittane anusaravuM. tenA vacanano kayAreya lopa karavo nahIM. he putrIo! "je strI pati ghare Ave tyAre UbhI thAya che, tenI sAthe bolavAmAM namratA rAkhe che, tenA paga tarapha nIcI dRSTi rAkhIne UbhI rahe che, besavA mATe Asana Ape che, tenI paricaryA pote ja kare che, tenA jamyA pachI jame che ane temanA sutA pachI suve che, te ja uttama strI kahevAya che.' prANa puruSoe kuLavadhUnA A siddhadharmo kahelA che. e rIte hRdayamAM bhartAranI bhakti dhAraNa karavI, kyAreya paNa arati na karavI, meM tamArA hita mATe ja mArA pUrvapuruSothI ApeluM A rAjaya tamArA patine arpaNa kareluM che." A pramANe potAnA antaHpura vagerene paNa yogya zikSA ApIne temaja sarvane zire yogya bhAranuM AropaNa karIne mahAsenarAjA cAritra levA mATe utsuka thayo. te avasare pavitra, sucAritravAnuM, chatrIzaguNasaMyukta, pApakarmathI vimukta tathA pAMcaso ziSyothI parivarelA zrIzaThaMbhavasUri nAmanA AcAryabhagavaMta pRthvItaLa para vicaratAM vicaratAM te nagare padhAryA. vanapALe tarata ja rAjAne vadhAmaNI ApI. rAjA te sAMbhaLIne harSita thayA ane vanapAlakane ghaNuM prItidAna ApyuM. yogya avasare gurubhagavaMtanuM Agamana thavAthI rAjA bahu harSita thayo ane tyAM ja rahIne bhAvavaMdana karyuM, tyArabAda potAnA badhA maMtrIone temaja nagaravAsI lokone suzikSApUrvaka badhI hakIkata vigatavAra jaNAvIne, pUjyonI pUjA karIne, temane yogya dAnamAnAdi ApIne, gIta vAjIMtra temaja nATyAdi sAthe jinAlayamAM jinapUjA karIne, keTalAka navA jinAlayo karAvIne, keTalAkano jIrNoddhAra karIne, dAnAdivaDe sAdharmikonuM vAtsalya karIne,
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallava 117 dIna anAtha vagere lokone anukaMpAvaDe puSkaLa dAna ApIne, sarva prANIonA hita mATe sarvatra amArI paDaha vagaDAvIne, gAmanagarAdikamAM aneka janone RNamukta karIne temaja bIjA prakAre paNa gRhastha dharma ArAdhIne mahAsena rAjA dIkSA levA mATe tatpara thayo. pachI sArA divase zibikAmAM besIne, moTA utsavapUrvaka, caturaMgiNIsenA sahita, sacivAdikathI parivarelA, mAthe chatra dharAvatA, be bAju zvetacAmarovaDe vIMjhAtA, azvArUDha ane gajArUDha evA keTalAka senAnIothI yukta, vaLI vairAgyarasathI saMpUrNa evA rAjA dakSA levA mATe ratnapALanI sAthe cAlyA. mArgamAM sthAne sthAne loko aneka prakAre tenuM sanmAna karatA hatA. arthI manuSyone puSkaLa dAna devAtuM hatuM. loko suvarNavaDa temaja vastrAdivaDe nyuMchaNA karatA hatA, rAjAnI pAchaLa beThelI temanI bahena luNa utAratI hatI, baMdIjano jayajaya zabda bolI rahyA hatA, gAMdharvo aneka prakAranA gIto vaDe rAjAnA guNonuM gAna karatA hatA, vividha jAtinA aneka prakAranA vAjIMtro vAgI rahyA hatA, nRtya karatI vArAMganAo AgaLa cAlatI hatI, paMDitajano te mahArAjAnI anumodanA karI rahyA hatA, potapotAnA gharanA gavAkSamAM beThelI temaja rastA para ubhelI, pati sahita temaja ekalI strI eka dRSTithI rAjAnI sAme joI rahI hatI. temAMnI keTalIka motIothI ane keTalIka akSatathI rAjAne vadhAvatI hatI, keTalIka ciraMjIva, ciranaMda ema AziSa ApatI hatI, AkhuM nagara zaNagAreluM hatuM, dareka dukAne toraNa ane dhvajAo baMdhAyelI hatI, mArgamAM puSpanA DhagalAo karelA hatA ke jethI rAjA A mArge javAnA che ema jaNAtuM hatuM. A pramANenA utsava sahita mahAsena rAjA nagara bahAranAM udyAnamAM jyAM gurubhagavaMta birAjamAna hatA tyAM AvyA ane tarata ja zibikAmAMthI utaryA. pachI nisIhI kahI gurubhagavaMtane traNa pradakSiNA ApI mastake aMjalI karIne rAjAe harSita citte vidhipUrvaka vaMdana karyuM. pachI pAMca pramAdane temaja matsarane tajIne ratnapALa sahita rAjA yathAsthAne beThA. gurumahArAje mahAsena rAjA vagerene dharmalAbharUpa AzISa ApI ne vivekarUpI dIpakane pragaTa karanArI dezanA ApavAno - AraMbha karyo. bho bhavyajano ! A saMsAranuM samyagu ane asamyagu svarUpa sAMbhaLo. A saMsAramAM sukha sassava jeTaluM che ane duHkha meru samAna che. saMpadA caMcaLa che, jIvita caMcaLa che, yauvana akALe vinAza pAme tevuM che, A zarIra aneka prakAranA vyAdhinuM sthAna che, tethI jema bane tema niraMtara dharmArAdhanAmAM yatna karo. manuSyabhava, Adiza, prazasta jAti, uttama kuLa-e badhI vastune pAmIne rAtadivasa puNyakArya karo ke jethI tenA udayavaDe tamAruM icchita kArya siddha thaI zake. jema sutaranA tAMtaNA mATe ratnanI mALAne toDanAra, bhasma mATe caMdanane bALanAra, loDhAnI khIlI mATe bharasamudramAM pote beThelA pravAhaNane bhAMganAra, akSaya nidhAna pAmyA chatAM nitya bhikSAno abhilASI thaIne te nidhAnane tyajanAra mahAmUrkha kahevAya che tema mahAdurlabha evI manuSyabhavAdi sAmagrI pAmIne, tene aihika sukhano abhilASI thaI phogaTa gumAvanAra ane dharma nahIM karanAra prANI mahAmUrkha jevo che. kASTa jevA haLukarmI jIvo ja A apAra ane dustara
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya saMsArasamudrane tare che ane loha athavA loSTanI jema bhArekarmI jIva hoya che te Dube che. jema pravahaNavaDe avagAhana karanAra manuSya yathepsita sthAne pahoMcIne vyApArAdivaDe icchita lAbha meLave che, tema gurumahArAjanA upadeza vaDe dharmarUpa AlaMbanane pAmIne bhavya prANIo duSprApya evA utkRSTa dharmane prApta kare che. A saMsArarUpa samudramAM atyaMta durlabha evA bodhiratnane pAmIne prayatnapUrvaka tenuM rakSaNa karavuM ke jethI tene koI corI jAya nahIM.'' 118 A pramANe gurubhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI saMyamArthI evA mahAsenarAjA vizeSa pratibodha pAmyA ane gurubhagavaMtanI pAse vidhipUrvaka cAritra grahaNa karyuM. pachI jJAnarUpa hasti upara ArUDha thaI, zIlarUpI dRDha bannara paherI, dhyAnarUpI khaDga grahaNa karI, saMvegarUpa zastrane svIkArI, gurvAzArUpI Topa mastaka para dhAraNa karI, krurakarmano nAza karavA mATe kopAyamAna thaIne ane vicitra prakAranI kSamAne dhAraNa karIne te moharUpI zatrune mAravA utsuka thayA, ane saMmoharUpI rAjAnI saMskRtirUpa vadhune vaidhavyapaNAnI dIkSA ApI arthAt moharAjAne mArIne tene vidhavA karI. caturvidha saMghanI tathA gurubhagavaMtanI sahAya prApta karanAra te mahAsena munie gurumahArAjanI AjJArUpa nirmaLa chatrane mastaka para dhAraNa karI, pravrajyArUpa potAnA svarAjyane moTA mahimAvALuM karyuM, pAMcamahAvrato, pAMcaAcAra, pAMcasamiti tathA traNaguptione yathArthapaNe te puNyAtmA niraMtara pALavA lAgyA. te vakhate ratnapALe puNyaprabhAvI evA te rAjAno mahAn dIkSAmahotsava karyo. pote uttama zrAvakapaNuM aMgIkAra karyuM. pachI zayyabhavasUrie mahAsena rAjarSi sahita anyatra vihAra karyo ane ratnapALa rAjA svasthAne gayA. potAnA nagaramAM AvIne ratnapALarAjAe mahAsena rAjAnA dIkSA prasaMgane aMge amArighoSaNApUrvaka aSTAhnikA mahotsava mukhya jinAlayamAM karAvyo ane 'icchita mAMgo' evI udghoSaNApUrvaka dAnamaMDapamAM besIne puSkaLadAna ApyuM. 'dAnathI kIrti vistare che, duHkha nAza pAme che ane saMpattimAM vRddhi thAya che mATe baMdhujanoe avicchinnapaNe dAna ApavuM joIe. juo ! 'saMgraha karavAmAM tatpara evA samudrane rasAtaLamAM javuM paDyuM ane dAna karavAmAM tatpara meghane AkAzamAM sthAna maLyuM, jethI te garava kare che.' * eka vakhata zubhadivase anyarAjAoe maLIne ratnapALano vividhotsavapUrvaka paTTAbhiSeka karyo. sImA para AvelA tamAma rAjAone teNe namAvyA. te rAjAoe ratnapALane gajAdi aneka vastuo bheTa dharI. bhakta evA sevako ane amAtyothI sevAtA caraNakamaLavALo ratnapALarAjA rAjAnA guNothI yukta thaI nyAyavaDe prajAnI pratipAlanA karavA lAgyo. je zatrumAM sUrya jevo pratApI hoya, suhRdone AnaMdaApanAra caMdrasamAna hoya, pAtrApAtranI parIkSAmAM suraguru (bRhaspati) jevo hoya, dAnamAM karNa jevo hoya, nItimAM rAma samAna hoya, satyamAM yudhiSThira samAna hoya, lakSmIvaDe dhanada jevo hoya ane potAnA gaNAtA manuSyomAM pakSapAtI hoya tathA saubhAgyavAn hoya te sAco svAmI hoya che." kSamAvAn, dAtA ane guNagrAhI svAmI duHkhe prApta thaI zake che rAjA sattvasaMpanna ane dharmaniSTha hovAthI akALamRtyu vyAdhi, durbhikSa ane corano bhaya utpanna thatA nathI. je rAjAne guNamAM rAga, vyasanamAM
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 119 anAdara, nyAyamAM rati ane dInapara dayA hoya che te rAjA chatracAmarAdivaDe vibhUSita rAjyasaMpadAne cirakALa bhogave che. ratnapALa rAjAe rAjyane cora tathA anya upadrava rahita banAvIne pIrajanone saMtoSI karyA hatA, te niraMtara nyAyavaDe prajAnuM pratipAlana karato hato, tenA rAjayamAM koI pIDita thatuM nahotuM. tenI prajA citavatI hatI ke-"aho ! amArA pUrvabhavanA puNyathI ja amane AvA rAjA maLyA che." e pramANe be strI sahita rAjya pALatAM ane sukhabhoga bhogavatAM pAMcaso varSa vyatIta thatAM kanakamaMjarI rANIne siMhasamAna parAkramI putra thayo tenuM siMhavikrama nAma pADyuM. te putra anukrame paccIsa varSano thayo tyAre bahotera kaLAyukta ane rUpavaDe kAmadeva jevo suMdara thayo. temaja pavitra, vikasita netravALo, mahAtkaMdha, mahAbhUja, duSTa ane pApIsTone durdIta ane dharmiSThomAM dhanada jevo thayo. sarva saumyaguNono AdhAra, pAvAnuM, kSamAvAnuM, puNyakAryamAM pravINa, sarva vidyAvizArada, chatrIza prakAranA AyudhonA abhyAsavALo, vijJAnano sAgara, maMtrataMtrAdinA tatvano jANa kakSamAM mukhya ane dAnezvarI thayo. atyaMta parAkramI A siMhavikramakumAra vividha prakAranI krIDAo karavA vaDe kALa nirgamana karavA lAgyo. eka vakhata alpa rAtri zeSa hatI te samaye ratnapALarAja nidrAmukta thavAthI cittamAM namaskAranuM ciMtavana karavA lAgyA. te vakhate temane pitAnuM rAjya yAda AvyuM. prabhAte maMtrI sAmetAdikane ekatra karIne teNe kahyuM ke-"A rAjyapara putrane sthApana karIne mAtApitAnA rAjayane saMbhALavA mATe javA icchuM chuM." A pramANenuM temanuM vacana sAMbhaLIne parijano bolyA ke-"he vibho ! rAjya upara bALa rAjA zobhato nathI. A saMbaMdhamAM smRtimAM kahyuM che ke-jyAM bALa rAjA hoya, be rAjA hoya, strI rAjA hoya athavA mUrkha rAjA hoya tyAM rahevuM nahIM." "te sabhA ja nathI ke je sabhAmAM vRddho na hoya, prajAnuM rakSaNa nyAya, dravya ane lokonuM raMjana-A rAjayarUpI kalpavRkSanI vipula phaLasaMpadA jANavI, kuLazIla ane guNayukta, satyadharmamAM parAyaNa, rUpavaMta ane prasanna manuSyane rAjayanA adhyakSa (rAjA) karavo. evA rAjAvALA rAjyamAM prAjJa evo amAtya rAkhela hoya to rAjAne yaza, svargamAM nivAsa ane puSkaLa dhananI prApti thAya che. purAtana ane pravINa amAtya hoya to rAjayalakSmI sthira thAya che. juo ! navA sarAvavAmAM (koDIyAmAM) nAMkheluM jaLa temAM ja vilaya pAme che. rAjayamAM mUrkha amAtyanI niyojanA karavAthI rAjAne apayaza, svargano nAza ane narakamAM patana prApta thAya che." rAjyanI aMdara koSAdhyakSa kramAgata, zuci, dhIra, sarvaratnano parIkSaka, buddhimAnuM ane rAjabhaMDAranA rakSaNamAM tatpara hovo joIe. iMgitAkArathI tattvane jANanAra, priyavacana bolanAra, priyadarzanavALo, ekavAra kahetAM ja samajI jAya tevo ane dakSa pratihAra hovo joIe. arthAt AvA mANasanI te sthAnake yojanA karavI joIe. buddhimAnuM, mIThuM bolanAra, dakSa, pArakAcittane oLakhe tevo, dhIra ane yathArthavAdI AvA guNavALo dUta hovo joIe. rAjAnA sabhAsado dharmazAstranA arthamAM kuzaLa, kulIna, satyavAdI ane zatrumitramAM samAnadaSTivALA hovA joIe. he rAjan ! he vicArajJa ! A pramANenI rAjyasthitino Apa vicAra
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya karo. bALarAjA A vAta kevI rIte samaje? ane rAjayano bhAra upADavA samartha kema thAya?" rAjAe kahyuM ke-"he sabhyo ! tame A zuM bolo cho? zuM lokokti nathI sAMbhaLI keguNane mATe nAnA moTAno niradhAra nathI juo ! hasti ghaNA sthULa zarIravALo hoya che chatAM te nAnA sarakhA aMkuzane vaza thAya che, zuM aMkuza hAthI jevaDo hoya che? nAnA sarakhA vajathI haNAyelA parvatanA zikharo tuTI paDe che, to zuM vaja parvatanA zikharo jevuM hoya che? nAno sarakho dIpaka saLagAvatAM AkhA oraDAmAMthI aMdhakAra nAza pAme che to zuM dIpaka aMdhakAra jeTalo hoya che? mATe jenAmAM teja hoya te ja baLavAnuM gaNAya che. emAM moTAnuM mahatva nathI. nAnA ke moTA dehamAM zuM vizvAsa karavo ? kaliMgara moTuM hoya che ane maracuM nAnuM hoya che paNa temAM teja vadhAre hoya che. vaLI sAMbhaLo ! tamArA jevA vRddhothI parivarelo te bALarAjA paNa supakSavALo hovAthI guNAgraNI thaze.' sArA pakSavALo mArgaNA guNahIna chatAM paNa lakSane pAme che ane pakSahIna mArgaNa guNapUrita chatAM vilakSa thAya che lakSa pAmato nathI. A zloka dvIarthI hovAthI mArgaNa, pakSa ane guNa zabdanI bANa vagere samajI tene anusarato paNa artha karavo. sArI pakSa (pAMkhovALo pakSI vRkSa para rahIne svAdu phaLanuM AsvAdana kare che ane pAMkha vinAno kezarIsiMha dUra rahIne joyA kare che." A pramANe daSTAMto kahI maMtrI vagerenI anumati meLavIne zubha muhUrta ratnapALe potAnA putrane tyAMnA rAjyapara sthApana karyo ane "AjathI mahAnaMdapuramAM siMhavikrama rAjA thayela che.' evI sarvatra uddaghoSaNA karAvI. navA rAjA thAya tyAre rAjasthiti paNa navI thAya che te ja pramANe te navA rAjAe mahAnaMdapuranuM nAma ratnapura karAvyuM. mULa pradhAnomAM je mukhya hato tene ratnapALa rAjAe zikSA ApI ke-"tamAre niraMtara rAjyanI ciMtA karavI ane mArA putranI saMbhALa rAkhavI. e laghu hovA chatAM tenI sArI rIte sevA karajo. tenI AjJA sarvadA mastakapara dhAraNa karajo. huM potAne sthAne javA chatAM paNa ahIMnI kALajI rAkhyA karIza." amAtyAdine e rIte kahI, vastrAbharaNathI sArI rIte saMtoSa pAmaDI, prajAne aneka rIte prasanna karI. pachI je nAvaDI tene ahIM lAvI hatI te devIne yAda karI. devI pragaTa thaIne bolI ke-"he nRpa "mane kema yAda karI che?" rAjAe kahyuM ke-"he zakti ! meM tArI bhakti karavA mATe ahIM mArA putrane mUkyo che tenI prayatnavaDe saMbhALa rAkhaje. te rAjAnI aharniza tAre saMbhALa levI. te tArI niraMtara sevA karaze ane tAro bhakta raheze. have mAre mATe eka AkAzagAmI vimAna taiyAra karI de, ke jethI huM emAM besIne AnaMdapUrvaka mAre nagare jAuM." devIe kahyuM ke tamArA putranI niraMtara huM kALajI rAkhIza, tamAre te saMbaMdhI ciMtA na karavI." A pramANe kahIne teNe eka navuM vimAna racyuM ane ratnapALane ApIne devI svasthAne gaI. ratnapALe prajAvargane temaja potAnA putrAdika svajanone jaNAvIne vimAnamAM besI potAnA nagara tarapha prayANa karyuM. hAthI ghoDA, ratha ane pAyadaLa vagere caturagiNI senA bhUmimArge teno tarapha cAlI. te vakhate aneka vAjIMtronA nAdavaDe AkAza pUrAI gayuM. aneka manuSyo tathA khecarothI stavAto vimAnamAM beThelo ratnapALa rAjA devasamAna zobhavA lAgyo. vimAnamAM beThelo
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH ' , 121 rAjA svalpa samayamAM potAnA nagare pahoMcyo. ghaNA kALe potAnA rAjAne AvelA joIne tenA prajAjano bahu harSita thayA. - maMtrI vagere sAmA AvyA ane rAjAnA pagamAM paDyA. pachI be rANIo sahita rAjAe mahotsavapUrvaka potAnA nagaramAM praveza karyo. sArA zuMgAra dhAraNa karelI strIo ghare ghare rAjAnA guNagAna karavA lAgI, nagaranA loko temanI pAse bheTazuM dharIne vadhAvavA lAgyA, ratnapALarAjA niSkaTaka ane nirUpadravapaNe AnaMdathI rAjyanuM pAlana karavA lAgyA ane puNyAtmA chatAM paNa navA navA puNyakAryo karavA lAgyA. A caritramAM jeno vivAha saMbaMdha varNavyo che evA te rAjAne mukhya nava rANIo thaI. 1. zRMgArasuMdarI 2. ratnAvatI 3. patravallI 4. mohavallI. 5. saubhAgyamaMjarI 6. devasenA 7. gaMdharvasenA 8, kanakamaMjarI 9. guNamaMjarI. A nava nidhAna jevI tenI nava pUrvabhavanI priyAo hatI. te sivAya bIjI 30,000 rANIo thaI. 36 kroDa gAma, 60 kroDa pAyadaLa, 30 lAkha ratha, 30 lAkha hasti, 30 lAkha azvo ane pATaNa, durga, dvIpo, velakULa, karbaTa, beTa ne droNamukha vagere paNa 20 hajAra thayA. hemAMgada vagere aneka vidyAdhara rAjAo tenI sevA karanArA thayA. teo sArI rIte bhakti yukti sahita sevA karatA hatA. te rAjA niraMtara ekakroDa dravyano vyaya karato hato. tenI vigata agAu ApI che.) potAnA parivArane puSkaLa vastrAbharaNAdi Apato hato. rasakuMbhanA rasanA prabhAvathI tene puSkaLa dravyanI prApti thatI hatI ane te rasanA prabhAvathI ja tenA rAjyamAM durmikSa paDato nahoto temaja bIjA upadravo paNa thatA nahotA. vyAdhi, itio, dauthya ane parapIDana vagere prajAjanomAM bilakula thatA nahotA. sahu sukhamAM ne AnaMdamAM kALa pasAra karatA hatA. te nareMdra chatAM paNa deveMdra jevA bhoga bhogavato hato ane cakravartI jevuM ekachatrI rAjya karato hato. A pramANe ratnapALa rAjAne daza lAkha varSa pasAra thayA ane gRhasthapaNArUpa vRkSanA phaLa tarIke so putranI prApti thaI. te putronA megharatha, hemaratha vagere nAma sthApanA karyA. te badhA zubha lakSaNa saMyukta, saMyoga suMdara, sarUpa subhaga, saumya ane sarva vidyAmAM vizArada thayA. teo yauvana pAmatAM temano yathAyogya pANigrahaNa mahotsava karavAmAM Avyo. evI rIte ratnapALa rAjA sAMsArika ane dhArmika kAryo karatA hatAM temaja puNyabaMdha karatA hatA. teTalAmAM eka vakhata sumatisena nAmanA kevaLajJAnI bhagavaMta tyAM padhAryA. temane AvelA jANIne rAjA bahu harSita thayA ane parivAra sahita vaMdana karavA mATe vanamAM AvyA. gurubhagavaMtane vaMdana karIne rAjA yogya sthAne beThA tyAre gurubhagavaMte bhavyajIvo rUpa kamaLane bodha karanArI dezanAno prAraMbha karyo. ' "aho bhavya jIvo ! A saMsAramAM jIvo anaMtA bhavo kare che. te dareka bhavamAM janmamaraNarUpa duHkhane pAme che. chatAM temAM nAmamAtra paNa sAcuM sukha pAmatA nathI. A saMsAramAM saMpatti capaLa che, yauvana kSaNabhaMgura che, jIvita kRtAMtanA dAMtamAM rahelA anna jevuM vinAzI che,
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zrI dharmaspadruma mahAkAvya te chatAM paNa A jIva paralokane sAdhavAmAM upekSA kare che te atyaMta vismayakArI che. A manuSyalokamAM aneka manuSyo yatnapUrvaka pApa Acare che ane prasaMga prApta thavA chatAM paNa dharma AcaratAM nathI te vAta kSIrane tajIne viSanuM pAna karavA jeTalI Azcaryajanaka che. punaH prabhAta ne punaH rAtri, punaH caMdrodaya ane punaH sUryodaya A pramANe kALa jato nathI paNa jIvita jAya che (ghaTe che). tathApi jIvo potAnA Atma hitane oLakhatA nathI. buddhimAno potAnA hita mATe ja dAna, zIla, tapa ane bhAvarUpa cAra prakAranA dharmanuM ArAdhana kare che. ne puNya bAMdhe che. je manuSyo dravyanI prApti thatA dAna Ape che ane cittanI sthiratApUrvaka duSkara evA zIlane pALe che teo svargagAmI che ema samajavuM. prANAMte paNa je vivekIjano zIlane tajatA nathI teo ratnamALAnI jema zIlanA prabhAvathI prAMte mokSasukha pAme che." A pramANe sAMbhaLIne ratnapALe pUchyuM ke te ratnamALA koNa hatI, jeNe viSamasthitimAM paNa zIla pALyuM? tenI kathA kaho." gurubhagavaMte kahyuM ke sAMbhaLo ! ratnamALAnI kathA | "A bharatakSetramAM pRthvIbhUSaNa nAmanA nagaramAM janmejaya nAme rAjA nyAyapUrvaka rAjya karato hato. eka vakhata koIka bIjA rAjAe tene eka azva bheTa tarIke mokalyo. rAjAe parIkSA karavA tenI upara ArohaNa karyuM. te azva viparIta zikSAvALo hovAthI rAjA tene jema jema calAvavA lAgyA tema tema te dhIme cAlavA lAgyo. rAjAe vicAryuM ke vega vinAno A azva zuM kAmano Ama vicArI kAyara thaIne lagAma chuTI mUkI tethI azva ekadama vegathI uchaLyo ane vAyuvege cAlavA lAgyo. A pramANe ghaNuM aMtara kApIne te eka bhayaMkara aTavImAM AvIne Ubho rahyo. tethI rAjA lagAma tajIne nIce utaryA ane bahu zramita thaI gayela hovAthI eka jhADa nIce sutA. te kAMIka nidrIta thayA teTalAmAM AkAzamArge jatI koIka vyaMtarIe tyAM AvI rAjAnA mastake eka jaDIbuTTI bAMdhI dIdhI. te jaDInA prabhAvathI rAjA atyaMta zyAmavarNa zarIravALA thaI gayA. kSaNa pachI rAjA jAgRta thayA tyAre zyAma thaI gayeluM ane vastrAlaMkAra rahita potAnuM zarIra joIne te vismaya pAmIne vicAravA lAgyA ke-"A zuM thaI gayuM? huM A vanamAM ekalo ATalI duHkhI sthitimAM to chuM ja, vaLI javaramAM heDakI, zvata upara kSAra ane dAjhuyA upara DAma ApavA jevo A banAva banyo che." rAjA Ama vicAre che teTalAmAM temanuM sainya je temane zodhavA temanI pAchaLa AvatuM hatuM. te tyAM AvI pahoMcyuM. agragAmI subhaToe rAjAne koI pallIza samajIne pUchyuM ke-re pallIza! teM A raste jatA amArA rAjA janmejayane joyA che?' rAjA bolyo ke-are mUDho ! zuM tame mane oLakhatA nathI? huM janmejaya rAjA ja chuM." subhaTo bolyA ke-"tame jo janmejaya rAjA hova to AvA kALA kema ? rAjAe kahyuM ke -"vidhinA viparItapaNAthI A badhuM banI gayuM che." subhaToe tenI vAta mAnI nahIM ane kahyuM ke-"are zaTha ! tuM AvuM mithyA zA mATe bole che? amAro rAjA te Avo hoya?" A pramANe kahI ghoDA laIne pAchA vaLyA. rAjA khinnavadanavALo thaIne bIjI dizA tarapha cAlyo.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallava 123 * keTaleka dUra jatAM te koIka tApasanA Azrame Avyo. tApasoe tene guNavAna jANI tenuM sArI rIte Atithya karyuM. pachI tApasInA kulapatie yuktipUrvaka vidyAdevIne ArAdhIne vivAha sAmagrI taiyAra karAvI ane pachI vidhipUrvaka te rAjAnI sAthe ratnamALA nAmanI potAnI kanyAno vivAha karyo. karamocana prasaMge te rAjAne prItipUrvaka yuddhamAM vijaya apAvanArI vidyA ApI. ratnamALA to pUrvabhavanA snehathI virUpa evA bhartArane paNa rUpavaMta mAnIne tenI bhaktimAM tatpara thaI. teo eka ramaNIya makAnamAM AnaMdathI rahevA lAgyA ane svecchAe sukhabhoga bhogavavA lAgyA. * eka vakhata ratnamALA bhartAranA keza durasta karavA beThI. kezane barAbara karatAM pelI devIe bAMdhelI jaDI tuTIne bhUmipara paDI tethI rAjA potAnA vAstavika svarUpamAM AvI gayo ane atyaMta saubhAgyavAnuM dekhAvA lAgyo. divyarUpavALA patine joIne ratnamALA bahu ja harSita thaI. te hakIkata tenI priyavAhinI nAmanI sakhIe kulapatine jaNAvI. te paNa potAnA cittamAM harSita thayA. pachI sarva tApasoe maLIne maMgaladhvanipUrvaka pharI teno vivAhamahotsava karyo. - eka vakhata tApasanA AzramamAM koI vidyAdhara potAnA sainya sahita Avyo. te rUpavaMtI ratnamALAne joIne tenuM haraNa karavA tatpara thayo. tethI tApaso tenI sAmA thayA. teNe te tApasone viDaMbanA pamADI ane teno Azrama bhAMgI nAMkhyo. te joIne te janmejaya rAjA tenI sAthe yuddha karavA taiyAra thayo. te rAjAne prauDha parAkramavALo jANIne khecara subhaTo bhAgIne cAre dizAmAM palAyana thaI gayA. mAtra teno svAmI khecara ekalo rahyo. pachI te khecara ane janmajaya divyAstravaDe paraspara yuddha karavA lAgyA temAM paNa janmejaye thoDA vakhatamAM khecarane jItI lIdho. nyAyadharmathI ja thAya che, anyAyathI parAjaya thAya che. hArelo khecara ekadama adRzya thaIne jato rahyo. te vakhate AkAzamAMthI devoe puSpanI vRSTi karI ane "janmejaya rAjA jItyA.' evI udghoSaNA karI. A pramANe thavAthI ratnamALA tenA upara vizeSa rAgavALI thaI ane yathecchapaNe paraspara sukhabhoga bhogavavA lAgyA. - ekavakhata zaradaRtumAM rAjA rANI sahita vanamAM jaIne kAmadevanI jema kriIDA karavA lAgyo. teTalAmAM pelA draSI vidyAdhare roSa vaDe te bannene tyAMthI upADIne koI parvatanI guphAmAM mUkI dIdhA. te vakhate janmejaya rAjA vicAravA lAgyo ke-"mAruM pUrvabhavanuM karma evuM dustara che ke jenA vaDe vAraMvAra navuM navuM duHkha prApta thAya che kayA vairIe strI sahita mane ahIM upADIne mUkyo ? khabara paDatI nathI ke te pAcho kyAM gayo ? A vAta kone kahevI ?' evAmAM ratnamALAe tRSAtura thaIne kahyuM ke- svAmI ! mane pANI lAvIne Apo. kemake prANI pANIvinA rahI zakato nathI. tethI rAjA te guphAmAMthI strI sahita bahAra nIkaLI eka AMbAnA vRkSa nIce ratnamALAne besADI pANI zodhavA nIkaLyo. ghaNI jagyAe pharI pANI meLavI te laIne rAjA AMbAnA vRkSa pAse Avyo tyAM potAnI priyAne joI nahIM. kAraNake tene pelo vairI tyAMthI harI gayo hato. rAjA prANapriyAne na jovAthI duHkhI thaIne vilApa karavA lAgyo. ke- he priye ! tuM mane mUkIne kayAM gaI? huM zuM karuM? kyAM jAuM? tAro viraha huM kema sahana karI zakIza?'
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrI dharmaspadruma mahAkAvya A pramANe vilApa karato ane zUnya cittavALo thayelo rAjA AgaLa AgaLa bhamavA lAgyo. bhamatAM bhamatAM teNe eka daravAjA tathA killAvALuM zUnya nagara joyuM. rAjAe te nagaramAM praveza karyo. tyAM baLI gayelI gharonI zreNio joI. AgaLa cAlatAM rAjamahela jevuM eka makAna joyuM, eTale teNe temAM praveza karyo ane upara caDyo. uparanA mALamAM teNe zayyAmAM sUtelI, kSAmodarI ane surUpa eka kanyAne joI. tethI rAjAe tene pUchyuM ke he bhadre ! tuM ahIM ekalI kema che? ane A nagara zUnya kema che? te kahe huM te sAMbhaLavA icchuM chuM." tethI te kanyA bolI ke-"he satpuruSa ! sAMbhaLo." A pRthvIpITha upara kauzAMbI nAmanI nagarI prasiddha che. tyAM kuzadhvaja nAme rAjA che. tene puSpamALA nAme rANI che. te rAjAne sura ane vIra nAmanA be saubhAgyazALI putro che ane ratnamALA ane jayamALA nAmanI be putrIo che. rAjAe vRddhAvasthAmAM cAritra grahaNa karyuM ane niraticAra cAritra pALIne mokSe gayA. tyArapachI temanA be putro rAjyane mATe paraspara yuddha karavA lAgyA. te banneno virodha joIne hemamALA nAmanI dhAvamAtA ratnamALAne tApasanA Azrame laI gaI ane tyAM tApasa pAse rAkhI. ratnasiMha nAmanA tApasanA kulapatie tenuM putrInI jema pAlana karyuM. tathA jayamALA evI mane ahIM ratnapure lAvIne caMdraketu nAmanA mArA mAmAne soMpI. teNe mAruM putrIvatuM pAlana karyuM. ekadA huM rAjamahelanA gokhamAM sakhIo sAthe kriIDA karatI hatI, teTalAmAM koI kapALIe mane joI teNe mArA para moha pAmIne mArA mAmA pAse mArI mAMgaNI karI. mArA mAmAe tenI mAMgaNI svIkArI nahIM, temaja tene nagaramAMthI kADhI mUkyo, tethI dubhAIne teNe vidyAbaLe mArA mAmAne mArI nAMkhyA. temaja krodhAyamAna thaIne A nagarane bhasmIbhUta karIne zUnya karI nAkhyuM ane te durAtmAe mane ahIM ekalI rAkhI. e rIte te pApIe mArI AzAthI A kArya karyuM. A pramANe bolIne teNe kahyuM ke- sapuruSa ! te pApIne AvavAno samaya thayo che tethI tame kyAMka jatA raho. kemake te durAtmA mahAduSTa ane nirdaya hovAthI mugdha evA tamane haNI nAkhaze, mATe tame saMtAI jAo. jIvato nara seMkaDo kalyANa joI zake che." kanyAnA A pramANe kahevAthI te rAjA pelA jogIne jovAnI icchAthI najIka paDelA nirmAlya DhagalAmAM saMtAI gayo. teTalAmAM AkAzamAM thato DamarUno dhvani saMbhaLAyo ane rAtAnetravALo, bhayaMkaraAkRtivALo kanyA ane daMDAyudha hAthamAM rAkhanAro eka yogI eka strIne eka hAthamAM upADIne tyAM lAvyo. pachI te vikarALa netravALo kapALI eka vedikA upara beTho ane pelI sAthe lAvelI kanyAne sAme besADIne bolyo ke-"tAro pati tAre mATe pANI levA gayo ane tuM komaLapAMdaDAnA saMthArA upara nidrA AvavAthI suI gaI. teTalAmAM pelA amitateja vidyAdhare tArA uparanA rAgathI tyAM AvIne tene upADI. meM baLAtkAre tenI pAsethI tane choDAvI ane ahIM Avyo. te subhU! meM tane tenI pAsethI eka prakAranI viDaMbanAmAMthI choDAvI che to tuM have mArI sAthe sukhabhoga bhogava, jo tuM mAruM kahyuM nahIM mAne to huM tane mArI nAkhIza." A pramANenA tenA vacano sAMbhaLIne te strI bolI ke-"are pApI ! dukha buddhivALA ! kadI acala evA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallava 125 meranI cUlikA calAyamAna thAya topaNa huM prANAte paNa zIlanuM khaMDana karuM tema nathI." A pramANeno teno Agraha jANIne yogIe tene mAravA mATe khaga taiyAra karI pheravavA lAgyo. rAjAe svara uparathI potAnI priyA jANIne teno vinAza na thavA devA mATe guphAmAMthI jema kesarIsiMha bahAra nIkaLe tema nirmAlyamAMthI ekadama bahAra nIkaLyo. "priyAne thatI pIDA koNa sahana karI zake?' kahyuM che ke : "lakSmI, strI ane dhAnyanA apahArathI manuSyo atyaMta duHkhI thAya che ane cittamAM bina thavAthI tenA nivAraNa mATe banato prayatna kare che. ahIM janmejaya rAjAe yogIne kahyuM ke-"are pApI ! A AraMbhya che? uTha, mArI sAme thaI jA." Ama kahevAthI janmejaye tarata ja tene khaganA prahAravaDe dvidhA karI nAkhyo. "pRthvItaLa upara anyAyI jo vRddhi pAmatA hota to pachI loko puNya ane pApanuM aMtara zI rIte jANI zakata ?' ahIM jayamALA je badhuM joyA karatI hatI te potAnI bena ratnamALAne oLakhIne ekadama tenI pAse AvI tene gaLe vaLagIne praNAma karyA. pachI te banne bahenoe paraspara ekabIjAnI vAto karI ane ratnamALAe jayamALAno potAnA pati sAthe gAMdharva vivAha karyo. ratiprItisamAna te be strIonI sAthe AnaMdathI kAmadevanI jema sukhabhoga bhogavatA janmejayarAjA keTalAka vakhata sukhe te mahelamAM rahyA. pachI eka divasa rAjA banne priyAone laIne tyAMthI pUrva dizA tarapha cAlyA. AgaLa jatAM koIka krIDAvanamAM sudhAtura thavAthI visAmo khAvA beThA. be strIone thAka lAgelo hovAthI te nidrAvaza thaI tethI rAjA phaLa levA mATe vanamAM gayo. te phaLo laIne Avyo ane joyuM to tyAM ratnamALA dekhAtI nathI. rAjAe jayamALAne jagADIne pUchayuM ke- tArI bahena kyAM gaI?" teNe kahyuM ke-"mane khabara nathI, huM to nidrAmAM hatI." rAjAe vicAryuM ke "mAro A kevo pApodaya che ke jethI vAraMvAra bhAryAno viyoga thAya che ?pachI jayamALAne koI sthAne rAkhIne rAjA virahArtipaNe potAnI priyAne zodhavA mATe pharavA lAgyo. bhamatAM bhamatAM te malaya nAmanA udyAnamAM Avyo. tyAM teNe eka ghaNuM moTuM jinAlaya joyuM. te joIne harSa pAmelA rAjAe utsAhita thaIne te jinamaMdiramAM praveza karyo ane tyAM zrIyugAdIza prabhune teNe vaMdanA karI. eTalAmAM garUDanA vAhanavALo koI vidyAdhara AkAzamArge tyAM Avyo ane teNe paNa zrIjinezvarane namaskAra karyo. pachI vidhipUrvaka zrIjinezvaranuM snAtra karIne te snAtrajaLathI eka kuMbha bharI. te khecara maMDapamAM Avyo tethI rAjAe tene pUchyuM ke tame koNa cho ? kyAMthI AvyA cho ?' A kuMbhamAM snAtrajaLa bharIne zA mATe laI jAo cho? ane A tamArA skaMdha upara satInuM vastra kema che? khecara bolyo ke- sAdharmikottama ! huM tamane mULathI mArI badhI hakIkata kahuM chuM te sAMbhaLo - vaitADhya parvatanI uttarazreNimAM ratnacUDa nAme rAjA rAjya kare che. maNicUDa nAme huM teno bhAI chuM. baMdhuparanA pUrNa nehavALo chuM. karmayoge mArA baMdhune dAhajavara thayo che. A snAtranA - jaLathI javarAdika aneka vyAdhio nAza pAme che. ahIM snAtrajaLa mATe AvatAM meM mArgamAM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya janmejaya rAjAnI priyA ratnamALAnuM haraNa karI jatA amitatejane joyo. te satI amitatejanI bhoganI prArthanAne svIkAratI nahotI tethI te tenI aneka prakAranI viDaMbanA karato hato. meM tene aneka prakAre samajAvyo paNa te samajyo nahIM ane te duSTAtmAe paramazIlavatI te satIne choDI nahIM. rUdana karatI karatI te jatI hatI te vakhate tenuM vastra paDI gayuM te he narottama ! meM laI lIdhuM che." A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne janmejaya rAjAe potAnuM vRttAMta tene kahI batAvyuM tethI pelA khecare ratnamALAnuM vastra temane ApyuM. janmejaya rAjAe te vidyAdharane kahyuM ke- he mitra ! tame uttama puruSa jaNAo cho, to tame te duSTa vidyAdharane jItavAmAM mane madada karo.' pelA khecare te vAta kabUla karI ane te banne vaitADhya para AvyA ane amitateja pAse dUta mokalyo. dUte jaIne amitatejane kahyuM ke- he prabho ! tame janmejaya rAjAnI priyAne mUkI gho, tenI sAthe virodha karavAmAM tamAruM zubha nathI." dUtanA AvA vacana sAMbhaLIne kopAyamAna thayelo amitateja bolyo ke-"zuM huM tene pAchI ApavA lAvyo chuM? vAraMvAra haraNa karatAM A vakhate ja barAbara te mArA hAthamAM AvI che." dUte A hakIkata janmejaya rAjA pAse jaIne karI. pachI banne rAjAoe lazkara bheguM karyuM ane banne pakSa vacce rAmarAvaNa jevuM yuddha zarU thayuM. e pramANe cha mahinA paryata yuddha cAlatA prAMte khecaramitranI sahAyathI, ratnamALAnA zIlanA prabhAvathI ane prApta thayelA divya astro dvArA janmejaya rAjAe jIta meLavI. pachI ratnamALAne laIne temaja jayamALAne paNa laIne khecaramitra sahita te potAne nagare AvyA. potAnA rAjAne AvelA joIne maMtrIo, svajano ane sahu prajAvarga vagere AnaMdita thayA ane praNAma karavA pUrvaka rAjAne maLyA. pachI prajAvarge pUchayuM ke-he svAminuM ! IndrajALanI jema tamane ekAeka zuM thayuM ? azva kyAM laI gayo ? ane pachI zuM vRttAMta banyuM?" rAjAe potAno sarva vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. tyArabAda rAjAe maMtrIne pUchyuM ke"mArA vinA tame rAjyanuM rakSaNa kevI rIte karyuM?" javAba ApatA maMtrIe kahyuM ke "he bhUpati ! sAMbhaLo ! ApanA gayA pachI eka naimittika maLatAM ame tene pUchyuM ke mArA svAmI amane kyAre maLaze? teNe kahyuM ke--bAra varSe maLaze, pachI meM tamAre sthAne eka yakSanI mUrtinuM sthApana karyuM ane atyAra sudhI sarvaprajAe ApanI AjJAnuM pUrNa pAlana karyuM. pachI mahotsavapUrvaka rAjAe potAnA nagaramAM praveza karyo. sAthe Avela vidyAdharonuM sanmAna karIne temane rajA ApIne pote pUrvanI jema rAjyadhurA dhAraNa karI. anukrame ratnamALAne caMdrodaya nAmano putra thayo ane te puNyayoge vRddhi pAmyo. ekavAra nagara bahAra udyAnamAM jJAnI guru bhagavaMta padhAryA. rAjA aMtapuraH sahita gurubhagavaMtane vaMdana karavA gayA. traNa pradakSiNA ApIne rAjA guru bhagavaMta pAse beThA. gurubhagavaMte dezanA ApI. dezanAne aMte rAjAe hAtha joDIne pUchyuM ke- he gurumahArAja ! mane kyA pUrva karmathI bAra varSa paryaMta duHkha paDyuM? ane kyA karmathI ratnamALA sAthe vAraMvAra viyoga thayo ?" gurubhagavaMte kahyuM ke "he rAjan ! tamAro pUrvabhava kahuM chuM. te sAMbhaLo." zAlI nAmanA gAmamAM pUrve bhadra nAmano eka kheDUta raheto hato. tene rUkmiNI nAme
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 paMcama pallavaH strI hatI. te bannene paraspara ghaNo sneha hato. zaratkALamA eka divasa te banne khetaranI rakSA karavA gayA. temaNe eka kyArA pAse haMsIyukta haMsane svecchAe krIDA karato joyo. temAMthI rAjahaMsIne pakaDIne teNe potAnI priyAnA hAthamAM ApI. teNe vinoda mAtrathI tene kuMkumavALI karIne mUkI dIdhI. raktavarNI thayelI haMsIne haMse keTaloka kALa sudhI oLakhI nahIM. tethI teNe tene grahaNa karI nahIM. tene joI joIne te pAcho jato ane mohathI pAcho Avato. paNa tenI sAthe ramato nahIM. temaja sparza paNa karato nahI. A pramANe bhamatA te haMsa khUba kheda pAmyo. A pramANe bAra ghaDI sudhI haMsa-haMsIne viyoga thayo. te sthiti joIne rUkimaNI e haMsIne laIne tenA paranuM kuMkuma dhoI nAkhyuM ane tene mukta karI. tethI haMse tarata ja tene oLakhI ane AnaMdabhAve tene maLyo. A pramANe karavAthI te kheDUta ane tenI strIe aMtarAya karma bAMdhyuM. tyArapachI bhadrano jIva dAnapuNyAdi karavAthI tuM rAjA thayo. rUkimaNI zIlanA prabhAvathI ratnamALA thaI. haMsano jIva bhavamAM bhamIne amitateja thayo ane haMsI zubhakarmanA yogathI vanadevI thaI. he rAjan ! azvathI apaharAyela tuM jyAre vanamAM Avyo tyAre te vanadevIe eka jaTI tArA kezamAM bAMdhIne tane zyAmavarNavALo karI dIdho ane amitateje vAraMvAra ratnamALAnuM apaharaNa karyuM. te pUrvabhave teM haMsane saMtApita karyo hato tenA phaLarUpe hatuM. pUrvabhave bAra ghaDI haMsa haMsIno viyoga karAvyo hato tenA phaLa tarIke A bhavamAM bAra varSa sudhI tamAre vacce vacce viyoganuM duHkha bhogavavuM paDyuM. pUrvabhave zubha ke azubha je karma bAMdhyuM hoya che te kroDobhave paNa ke bhogavyA vinA chUTI zakatuM nathI. A jIva hasatAM hasatAM saheje karma bAMdhe che. paraMtu te AgAmI bhave raDatA raDatAM bhogavavA paDe che. A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLIne temaja alpakarmanA phaLa bhAre bhogavavAM paDyA. ema jANIne janmejaya rAjA priyAsahita pratibodha pAmyo ane tarata ja potAnA rAjyapara caMdrodayakumArane sthApana karIne banne priyAo sahita jJAnI munibhagavaMta pAse teNe cAritra aMgIkAra karyuM. amitateja vidyAdhara ArtadhyAnathI maraNa pAmIne koIka vanamAM pracaMDa sAMDha thayo. ekadivasa janmejaya muni te vanamAM padhAryA ane mana sthira karI kAyotsargamAM UbhA rahyA. pelo sAMDha bhamato bhamato tyAM Avyo. munine jotAM ja tene pUrvabhavanA vairathI dveSa utpanna thayo. tethI te munine mAravA doDyo. zIMgaDAnA ghAtavaDe munine pADyA ane pagavaDe keTalAka prahAro karyA. paraMtu munIzvare zAMtacitte te sarva sahana karyuM. jarA paNa calAyamAna thayA nahIM. prAMte prANAMta upasarga sahana karIne te muni sarva karmo khapAvI aMtakRt kevaLI thayA ane AyuSya pUrNa karI paramapadane pAmyA. pelo sAMDha siMhavaDe haNAyo ane maraNa pAmIne narake gayo. tyAMthI nIkaLIne tiryaMca thayo ane pAcho narake gayo. A pramANe ghaNo kALa saMsAramAM paribhramaNa karyuM. ratnamALA ane jayamALA banne sAdhvIo niraticAra cAritra pALIne svarge gaI, tyAMthI cyavI mahAvidehamAM utpanna thaI tIrthaMkarane hAthe cAritra pAmI akSaya evA mokSasukhane pAmaze. ''A pramANe saMkaTamAM paNa ratnamALAe jevuM ziyaLa pALyuM, te pramANe mokSArthI jIvoe
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrI dharmaspadruma mahAkAvya nirmaLa zIyaLa pALavuM." A pramANe gurumahArAje kahelI ratnamALAnI kathA sAMbhaLIne ratnapALA rAjAe gurumahArAjane namIne kahyuM ke-"he prabho ! pUrvakarma saMbaMdhI huM keTalAka savAlo pUchuM chuM teno uttara ApavA kRpA karazo. kyA karmathI jayamaMtrIe baLavAnuM evA paNa mAruM rAjya grahaNa karyuM? jayamaMtrIe zRMgArasuMdarIne kyA karmanA udayathI viDaMbanA pamADI ? kyA karmathI meM gayeluM rAjya pAchuM prApta karyuM? mane sarva kAryasiddhi karanAro amUlya rasa kyA karmathI prApta thayo ? . kanakamaMjarI kyA karmathI kuSTarogavaDe pIDita thaI? kyA karmathI guNamaMjarI aMdhasthitine pAmI? . ane kyA karmathI te bannene alpa prayatnamAtrathI guNa thayo ? A badhuM kayA karmanA kAraNe banyuM te Apa kRpA karIne kaho." ratnapALano pUrvabhava zrIkevaLIbhagavaMta bolyA ke-"he rAjan! A bharatakSetramAM ratnapura nagaramAM pUrve ratnavIra nAme rAjA hato. tene zrIdevI pramukha nava rANIo hatI. te nagaramAM siddhadara ane dhanadatta nAmanA be vyApArI vasatA hatA. adattAdAnanA yogathI te banne dAridrathI pIDita thayA. lokokti che ke-"adatta (corela) dravya lAMbo samaya TakatuM nathI. ekadivasa te banne paraspara vicAravA lAgyA ke-"ApaNe dhanaprApti mATe kAMIka udyama karIe ke jethI sabhAgya ke. durbhAgyanA aMtaranI ApaNane khabara paDe." A pramANe vicArIne temaNe zubhabhAvathI koI devIne ArAdhI. vIza upavAsane aMte devI pratyakSa thaI ane bolI ke-he vatso ! tame lakSmI ane viveka e bemAMthI eka mAMgo." huM be mAMthI eka ApIza." te sAMbhaLI siddhadatte lakSmI mAMgI ane dhanadatte viveka mAMgyo. te pramANe varadAna ApIne devI adazya thaI. devInA prabhAvathI siddhadattane nirvivekavALI lakSmI maLI. dhanadattane sarva saMpadAnuM bhAjana evo viveka prApta thayo. eka vakhata siddhadattane ghare koIka kapAlI Avyo. madhyAha thayela hovAthI teNe te kapAlIne jamADIne prasanna karyo. tuSTamAna thayelA evA teNe sumaMtrathI maMtrita karelA keTalAka trapuSInA phaLo siddhadarane ApyA. yogIe kahyuM ke"A phaLo vAvavAthI be ghaDImAM Uge che. enI velaDI yatnapUrvaka koIka maMDapa upara caDAvavI. AnA puSpaphaLo amRta jevA svAdiSTa thaze ane te khAvAthI kSudhA tRSA ane bIjI sarva prakAranI pIDA nAza pAmaze, temaja 84 prakAranA vAyu, 76 prakAranA netranA roga, 18 jAtinA kuSTa ane 13 jAtinA sannipAta paNa nAza pAme che. vaLI te phaLanA mahAbhyathI sthAvarajaMgama viSanI upAdhi paNa nAza pAme che. A pramANe kahIne yogI svasthAne gayo pachI siddhadatta vicAravA lAgyo ke-"aho ! Aje mane mArA bhAgyathI A phaLa prApta thayA che. pachI teNe vidhipUrvaka vAvyA tethI thoDA kSaNamAM ja te UgyA. siddhadatte AkhA nagaramAM jAhera karAvyuM ke-jeone koIpaNa jAtanI vyAdhi hoya to te mAre tyAM Avajo, huM tene tenA roganA nivAraNanuM siddha auSadha ApIza." A hakIkata sAMbhaLIne ghaNA vyAdhivALA jano tene tyAM AvyA. tene siddhadatte lobhathI yathAyogya so baso pAMcaso ke hajAra dravya laIne te phaLa ApyA. te phaLanA sevanathI temanA vyAdhi nAza pAmyA
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 129 ne siddhadatta te dravyanA saMyogathI moTo mahaddhika thayo. - eka vakhata siddhadara vadhAre dhananA lobhathI vahANamAM karIyANA bharIne samudramArge dvIpa tarapha cAlyo. jayAM javuM hatuM tyAM jaIne pAchA vaLatAM mArgamAM pratikULa vAyuvaDe vyApta thayelA samudranA kallolathI vahANa DolavA lAgyuM ane dhvajAo nAcavA lAgI, lokoe vahANamAMthI bhAra ghaTADavA mATe temAMthI keTalAka karIyANA samudramAM nAMkhI dIdhA, eTale halakuM thayeluM vahANa eka zUnya dvIpa pAse kinAre pahoMcyuM. loko kinArA upara utaryA. anukrame dhAnya samApta thaI javAthI siddhadatte potAnI pAsenAM phaLa tyAM vAvyA, te tarata ja ugyA, eTale loko te khAvAthI tRpta thayA temaja vizeSa svastha thayA. eka divasa samudramAMthI eka jaLamAnuSI tyAM AvI ane tyAMnA phaLo khAvA lAgI tethI siddhadatte tene rokI ane eka ratna hAthamAM laIne tene batAvyuM te jovAthI jaLamAnuSI ema samajI ke-"A phaLanA badalAmAM ratna mAMge che." eTale te tarata ja samudramAM pAchI gaI ane eka ratna lAvIne siddhadattane ApyuM. jalamAnuSI jeTalA ratna lAve teTalA teTalAM phaLa siddhadara tene Apato. A pramANe krama cAlyo. ema bahu ratno ekaThA thavAthI siddhadatta te ratno vahANamAM bharIne samudramArge potAne nagare Avyo ratnanA lobhathI ratnavIra rAjAe te vahANane bAra divasa rokavAno hukama karyo. terame divase rAjAe nyAyano vicAra karIne yogya kara laI vahANane mukta karyuM. tethI siddhadatta bahu khuza thayo, e rIte devInA prabhAvathI te 66 kroDa ratnano svAmI thayo, paNa viveka vinAno hovAthI tene sanmArganI khabara paDI nahIM. "kuvaMzamAM janmelo rAjA, paMDita thayelo nirvivekI putra ane acAnaka dhana pAmelo daridrI jagatane tRNa samAna mAne che." "lakSmI paMDitanI dRSTi paNa pheravI nAkhe che, to sAmAnya manuSyanI to zuM vAta thAya? kAraNa ke lakSmI viSanI bahena che, chatAM tarata mAratI nathI te ja Azcarya che. - lakSmIvaMta siddhadatta abhimAnI thavAthI ziSNaloko meLApI) sAthe maLato nathI, upakAra karato nathI ane svajanomAM paNa AvIne besato nathI. vaLI te devabhaktimAM, gurasevAmAM, dharmanI ArAdhanAmAM ane kuTuMbanA nirvAhamAM nirvivekIpaNAthI eka kANI koDIno paNa kharca karato nathI. siddhadattanA kANapaNAthI sarva loko tenA dveSI thayA ane lokomAM te dhanAdhapaNe vikhyAti pAmyo. mUDha manuSya garvanA vazathI kAMI joI ke jANI zakato nathI ane pazu jevo nirvivekI te mAtra dhananuM upArjana ja kare che. * have dhanadatta devI pAsethI vivekanuM varadAna pAmIne tenA prabhAvathI sArA vivekavALo thayo. 'te bhaktivaDe devagurune sadA name che, harSita citte dAna Ape che. hiMsA karato nathI, asatya bolato nathI, koInuM kAMIpaNa adatta leto nathI, parastrIno tyAga kare che, garva karato nathI ane pArakI niMdA karato nathI tethI dhanadatta vinayI, dakSa, alpalobhI, kSamAvAnuM temaja 'zuddhAtmA thayo. mahAjana jyAre jyAre maLe che tyAre tyAre e vivekI dhanadattane bolAve che tenuM hitakArI vacana sau mAnya kare che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAAvya eka vakhata te nagaramAM koI paradezI viNak Avyo, te rogArta hovAthI maThamAM suI raheto hato, tenI saMbhALa lenAra koI nahotuM. kahyuM che ke :--je gAma ke nagaramAM ApaNuM koI na hoya tyAM kSaNamAtra paNa zubhanA icchaka evA buddhimAne rahevuM nahIM.' pelA vaNikane anAtha jANIne dhanadatte pote tenI sArI rIte zuzruSA karI, paraMtu karmayoge te maraNa pAmyo. tene agnisaMskAra karavA mATe loko ekatra thayA, te vakhate teoe siddhadattane bolAvyo, paNa te abhimAnanA AvezathI Avyo nahIM. pachI paradezI viNakanA mRttakane smazAnamAM laI jaIne tene mATe cittA racI. paraMtu te ajJAta gotrI hovAthI tene agni mUkavA koI taiyAra thayuM nahIM, tene mATe aMdara aMdara vivAda karavA lAgyA. lokono evo svabhAva ja che ke AvI sAdhAraNakriyA paNa gAMbhIrya dhAraNa karIne koI eka jaNa potAnI meLe karatuM nathI. pachI badhAe maLIne dhanadattane kahyuM ke--'tuM agni mUka.' teNe te svIkAryuM. 130 pachI badhA loko dUra gayA eTale dhanadatte agni mUkavA mATe uparanuM vajra dUra karyuM. teTalAmAM teNe eka gAMTha bAMdhelI joI. teNe te choDIne joyuM to temAM moTA mUlyavALA pAMca ratno hatA. paNa teNe vivekabuddhithI vicAratAM pArakA hovAthI te grahaNa karyA nahIM. teNe te laIne bIjA badhA loko AvyA hatA, tene batAvyA. teo tenI nirlobhatA joIne camatkAra pAmyA. teoe tuSTamAn thaIne kahyuM ke--ame badhA maLIne A ratno tamane ApIe chIe, mATe tame grahaNa karo.' te sAMbhaLI dhanadatta bolyo ke--anAthanA dravyano svAmI rAjA kahevAya che. vaLI A paradezI mANasano koI gotrI hoya to teno paNa A ratno upara haka thAya che, tethI huM to te laIza nahIM.' pachI te ratno eka kapaDAmAM bAMdhIne judA mUkyA ane te mRtakane agnisaMskAra karavAmAM Avyo. badhA loko svasthAne gayA. dhanadatta te ratno laIne gAmamAM Avyo ane tarata ja rAjA pAse jaI tamAma hakIkata kahIne te ratno batAvyA. rAjAe kahyuM ke--'he bhadra ! teM A mANasanI sevA cAkarI karI che, to te ratno tuM ja grahaNa kara. tArA bhAgyathI tane A prApta thayA che.' A pramANe kahIne rAjAe ghaNA AgrahathI te ratno tene ApyA, eTale dhanadatte te laIne vecyA, tenuM cha kroDa dravya prApta thayuM. te dravyavaX vyApAra karavA icchatA dhanadatte sau prathama potAnA puNyapApanI parIkSA karavAnuM nakkI karyuM. potAnA divaso hAla zubha che ke azubha che ? te jANavA mATe te prathama nAno nAno vepAra karavA lAgyo paNa temAM kAMI upajayuM nahIM. thoDo thoDo AhAra karatAM chatAM ajIrNa thavA lAgyuM, thoDA uMcethI kUdako mAratAM paNa vadhAre pIDA thaI, thoDA karIyANA laIne vecatAM paNa kamANI na thaI. eka bakarI ghara bahAra rAkhI to tene ziyALa khAI gayo. A pramANe da22oja thoDI thoDI parIkSA karatAM tene 'potAnA divaso madhyama che.' ema lAgyuM. Ama jANavAthI thoDA divasa sukhI svastha rahIne teNe kaMIpaNa vyavasAya na karyo ane dharmakArya vizeSe karyuM. e pramANe keTalAka divasa pasAra thayA pachI pAchI potAnA divasonI parIkSamAM ka2vA teNe eka bakarI kharIdI karI. te bakarIne te divase ja be baccAM AvyAM eTale ekanA traNa thayA.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 paMcama pallavaH te divasathI teNe je je vastu kharIdI karI te traNagaNI kiMmatavALI thavA mAMDI. A pramANe thavAthI potAnA divaso zubha varte che." ema dhArI dhanadatte vivekapUrvaka sAre muhUrta zakti anusAra vepAra karavA mAMDyo. eka vakhata dezAMtarathI AvelA sArthamAMthI teNe pAMca koTI suvarNavaDe tamAma karIyANuM kharIda karyuM. tyArapachI sAtame divase koI bIjo sArthavAha tyAM Avyo teNe te tamAma karIyANuM bamaNuM mUlya ApIne kharIdyuM. A pramANe divase divase tene vyApAramAM vRddhi ja thavA mAMDI. thoDA divasamAM tenI pAse 18 koTI dravya thayuM. A pramANe vivekathI dhanadatta moTo dhanavAnuM thayo. vaLI te dAnezvarImAM paNa zreSTha hovAthI kalpavRkSapaNe prakhyAta thayo. eka divasa siddhadatta dhanadattanI sAthe rAjamArge cAlato jato hato, teTalAmAM rAjaputrone aMdara aMdara kaleza karatA joyA. rAjAno nAno ane moTo dIkaro paraspara vivAda karatA hatA. te joIne dhanadatta vivekabuddhithI te raste na jatAM bIje raste cAlyo. siddhadatta vinodabuddhithI rAjaputronI pAchaLa cAlyo, eTale teoe tene sAkSI rAkhyo ane rAjA pAse tene laI gayA. - rAjAe siddhadattane pUchayuM ke-"A rAjaputroe tane sAkSI rAkhyo che to kahe ke A bemAM nyAya kono che ane anyAya kono che? te bolyo ke-"he rAjanuM ! tamAro moTo putra utkaTa che ane nAno bALabuddhi hovAthI jema tema bole che." siddhadatte avivekavaDe rAjasabhAmAM rAjAnA putro mATe A pramANe kahyuM tethI te bahAnAthI rAjAe tene vaza koTI dravyano daMDa karyo. ghaNAnI sAthe dveSa karelo hovAthI koIe teno pakSa laI rAjAne kAMI kahyuM paNa nahI, dhanadatta samayano jANakAra ne vivekI hovAthI sukhI thayo. - eka divasa te banne mahelanI nIcethI jatA hatA. teTalAmAM gavAkSamAM beThelI maMtrInI strI ratizrIe temane joyA. rUpavaMta ane yuvAna evA temane joIne te strI temanA para moha pAmI tethI sarAgIpaNe jovA lAgI. dhanadatta turata ja tenI ceSTA samajI gayo. tethI sUryanA biMbanI jema athavA sarpanI jema temaja kutsita vastunI jema ane zatrunI jema tenI tarapha pharI joyuM ja nahIM ane te jiteMdriya hovAthI, kuLa malina thavAnA bhayathI, vratabhaMganI bhItithI temaja vivekabuddhithI teNe cakSune pAchA ja khecI lIdhA. - siddhadatta nirvivekI hovAthI vAraMvAra tenI sAme jovA lAgyo ane sarAgIpaNe vAMko vaLI vaLIne jovA lAgyo. A pramANe jotA tene joIne ArakSakoe tene pakaDIne rAjA pAse rajU karyo. tene Avo anyAyakArI jANIne rAjAe tene daza koTI dravyano daMDa karyo. - eka vakhata te nagaramAM koIka cora Avyo. tenI pAse savAkroDa dravyanI kiMmatavALA dazarano hatA. te core dhanadatta pAse jaI tene ekAMtamAM bolAvIne te ratno batAvyA ane ekeka hajAramAM ekeka ratna ApavA kahyuM. te sAMbhaLIne temaja ratno joIne dhanadatte vicAryuM ke-"A ratno ati mUlyavAnuM jaNAya che chatAM A ochI kiMmate Ape che tethI e vecanAra mANasa cora jaNAya che, te A ratno koInA corIne lAvyo lAge che te sivAya AvI alpa kiMmate ApI zake nahI. AmAM jo ke lAbha ghaNo che paNa te mAre levA yogya nathI." A pramANe vicArIne
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya teNe te ratno na lIdhA ane tene vidAya ApI tethI te cora siddhadatta pAse gayo ane ekAMtamAM te ratno batAvI alpa kiMmate ApavA jaNAvyuM. lobhAbhibhUta siddhadatte te ratno alpa mUlyathI grahaNa karyA. keTalAka divase ArakSakoe te corane pakaDyo ane A pApakArya mATe lAkaDI Adi vaDe parAbhava pamADIne pachI tene rAjA pAse laI gayA. rAjAe tene pUchyuM ke--'are pApI ! teM corela vastuo kyAM che ?" cora kaMI paNa bolyo nahIM tethI tene vadhAre mAra mAravAmAM Avyo. aMte teNe ArakSakone potAnA makAne laI jaIne corI karela badhI vastuo arpaNa karI. pachI rAjAe punaH pUchyuM ke--'teM ghaNA samaya pahelA mArA bhaMDAramAMthI je ratno corelA che te kyAM che ? laI Ava.' cora bolyo ke---'te ratno huM alpamUlyathI dhanadattane vecavA gayo hato, teNe lIdhA nahotAM, paNa siddhadattane ApavA jatAM teNe lIdhA che.'' A pramANe hakIkata sAMbhaLIne rAjAe tarata ja siddhadattane bolAvyo ane sarvasva luMTIne tene coranI sAthe choDI dIdho. nirdhanapaNuM pAmavAthI atyaMta khedayukta thayelo siddhadatta saMsArathI khinna thaIne vicAravA lAgyo ke : 'pUrve paNa lokomAM mArI laghutA thaI hatI, atyAre vadhAre halakAI thaI che tethI nirdhanapaNAyukta gArhasthya tuSanA photarA karatA paNa asAra che. mATe saMsAra choDI devo ja yogya che.' Ama vicArIne vanamAM jaIne te jaTAdhArI tathA bhikSAhArI vairAgyavAn tApasa thayo. ahIM rAjAe dhanadattane bolAvIne pUchyuM ke : ''A ghaNI kiMmatanA ratno alpa kiMmate maLatA hatA chatAM te teM kema na lIdhA ?'' dhanadatte kahyuM ke :-'he svAmin ! mane gurubhagavaMte niyama Apelo che ke--adatta temaja corAyela vastu mAre levI nahIM. vaLI huM paranArIthI parAgkha chuM ane koIpaNa prakAranA vyasanomAM paNa Asakta nathI.' rAjA tenA AvA apratima guNothI bahu rAjI thayo ane tene nagarazeThanI padavI ApI. temaja pAlakhImAM besADIne tene ghare mokalyo. A pramANenA vivekayukta vartanathI dina-pratidina tenI saMpatti vadhavA lAgI. te kharo vivekI hovAthI evuM karato ja nahoto ke jethI rAjA tenI upara kopAyamAna thAya. eka divasa te nagaramAM koI dhUrta Avyo te koTI mUlyanA ratno laIne rAjasabhAmAM Avyo. teNe kahyuM ke-- je manuSya samudramAM jaLa keTaluM che ne kAdava keTalo che ? te kahI batAvaze tene huM A pAMca ratno ApIza. kAraNake mArA cittamAM e ja saMzaya che ke--samudramAM pANI vadhAre che ke ke kAdava vadhAre che ? je dakSa haze te A bAbatano khulAso karI ratno laI leze.' sabhAmAMthI koI paNa dhUrtano saMzaya bhAMgI zakyo nahIM paNa te vakhate devInA prabhAvathI dhanadattane teno uttara sUjI Avyo. tethI teNe sabhAmAM pelA vAdI pAse AvIne kahyuM ke :--'he bhadra ! tamArA praznano uttara sAMbhaLo--samudramAM kAdava ghaNo che ne pANI thoDuM che. A vAtamAM jo saMzaya raheto hoya to gaMgA vagerenA jaLane samudranA jaLathI judA judA karIne samudranuM jaLa ane paMka trAjavAvaDe toLI juo. jo mAruM kahevuM khoTuM paDe to kahejo ane jo tema na karo to huM kahuM chuM te kabUla karo, kemake mAro javAba sAco che.' pelA pUrve pahelA vicAryuM hatuM ke--'mArA praznano uttara koI ApI zakaze nahIM, tethI /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 133 huM A kaMLAvaDe AkhA nagaramAM saune ThagIza." paNa ahIM to yuktiyukta uttara maLI gayo, tethI tene te kabUla karavo paDyo. pachI rAjAe tenI pAsethI pAMca ratno laI dhanadattane apAvIne te dhUrtane nagaramAMthI kADhI mUkyo ane dhanadattano vizeSe satkAra karI tene ghera mokalyo. temaja tenI saMbruddhithI cittamAM Azcarya pAmyo. eka vakhata bAra koDa dravyano svAmI koI sArthavAha sArthasahita tyAM dhUrtapaNAthI Avyo. te sArthavAha rUpavaMta, yauvanAvasthAvALo ane suzobhita vastrAlaMkAravALo hato. prathama te anaMgalekhA nAmanI vezyAne tyAM gayo. tene moTo gRhastha jANIne vezyAe ghaNuM sanmAna ApyuM ane hRdayamAM kapaTa rAkhIne mAyAvaDe te A pramANe bolI ke-"aho ! Aje mAre pUrvanuM sadbhAgya jAgRta thayuM che ke jethI jaMgama kalpavRkSa jevA tame mAre maMdire padhAryA. te svAminuM ! Aje svapnamAM meM joyuM che ke tamArAthI mane bAra koTI dravyanI prApti thaI. te hakIkata tamane jotAM satya ja thaze ema lAge che." te dhUtArI vezyAnA AvA vacano sAMbhaLIne pelo dhUrta bolyo ke -"mArI vAta sAMbhaLa. Aje meM svapnamAM joyuM che ke tAre ghare meM aDhAra koTI dravya mUkahyuM che tethI te levA mATe huM ahIM Avyo chuM ane mAre tAre tyAM aDhAra varSa rahevuM che. paNa te suMdarI! mArI eka vAta sAMbhaLa. hamaNAM huM moTo sAthe laIne vyavasAya mATe temaja lAbha meLavavA mATe paradezagamana karavA taiyAra thayo chuM. tethI mArI aDhAra koTInI thApaNamAMthI mane bAra koTI dravya Apa ke jethI huM sukhasukhe dezAMtara jaI zakuM.' dezAMtaramAMthI puSkaLa dravya upArjana karIne huM jema banaze tema vahelo AvIza ane pachI tAre ghare AnaMdathI rahIza." pelA sArthavAhanA AvA vAkyo sAMbhaLIne te vezyA bolI ke-"are dhUrta ! dIdhA lIdhA vinA phogaTa zenuM mAMge che?' Ama kahIne teNe tene kAMI ApyuM nahIM, tethI dhUrta sArthavAha te vezyAne pakaDIne cauTAmAM laI Avyo. bajAra vacce paNa te banne paraspara vAda karavA lAgyA. eka mAMge che ne bIjI nA kahe che. te bannenuM nivAraNa koI karI zakyuM nahI. temano vivAda baMdha thayo nahIM tethI pelI vezyA bolI ke-"je manuSya A amAro vivAda TALIne mAro upadrava dUra karaze tene huM eka koTI dravya ApIza. A mArI kabUlAta lokasAkSIpUrvaka che te huM avazya pALIza.' vezyAnI AvI kabUlAta sAMbhaLIne dhanadattanI vivekabuddhi jAgRta thavAthI koTI dravyanI kiMmatanA ratno laIne tyAM Avyo ane DAbA hAthamAM darpaNa rAkhIne pelA dhUrtane kahyuM ke-"A darpaNamAM pratibiMba paDelA bAra koTI kiMmatanA ratno grahaNa kara." pelo dhUrta bolyo ke tuM A mane zuM Ape che ? zuM darpaNamAM paDelA pratibiMba te grahaNa karAtA haze ?' dhanadatta bolyo ke zuM tame evI lokokita sAMbhaLI nathI ke jevI cittamAM bhAvanA hoya tevI siddhi thAya che. vaLI jevo prAsAda tevA deva ane jevA deva tevI pUjA. e pramANe jevuM tame svapnamAM dravya ApyuM che. tevuM huM tamane darpaNanAM pratibiMbarUpe ApuM chuM. AmAM mAro kAMI doSa nathI. kAraNake dhUrtanI sAme dhUrtatA karavI ja paDe che." A pramANe barAbara javAba maLavAthI pelo dhUrta vilakho thaIne bhAgI gayo. vezyAe dhanadattane koTI dravya ApyuM, te teNe dAnamAM ApyuM.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya eka vakhata te nagaramAM koI rAkSasa Avyo, te akasmAt rAjAne sakhta prahAra karIne AkAzamAM sthira thayo. tenA prahArathI rAjAnI mRtatulya sthiti joIne sarva prajA khedagrasta banI maMtrIoe aneka prakAranA zAMtika pauSTika karmo karyA, bhoga dharyA temaja balidAna ApyA. te vakhate pratyakSa thaI AkAzamAM rahIne rAkSasa bolyo ke :-'bho loko ! mane jo koI puruSa potAnA zarIranuM balidAna Ape to huM tenA mAMsathI tuSTamAn thaIne rAjAne mUkI dauM, te sivAya rAjAne mUkIza nahIM. te sAMbhaLIne loko tenI hakIkata asAdhya jANI nIcuM jovA lAgyA. e avasare dhanadatta tyAM Avyo ane te paropakAramAM tatpara hovAthI temaja rAjAparanA vizeSa vAtsalyabhAvathI ane svAmInA kAryamAM pUrNapaNe tatpara hovAthI bolyo ke--'he rAkSasa ! A rAjAnA badalAmAM tuM mArA zarIrane grahaNa kara ane saMtuSTa thA.' tenA AvA satyavAnapaNAthI rAkSasa tuSTamAn thayo ane rAjAne svastha karIne svasthAne cAlyo gayo. te vakhate bIjA devoe dhanadattane ghare bAra koTI suvarNanI vRSTi karI.' devatAo puNyane vaza hoya che.' 134 rAjAe dhanadattane potAno jIvitadAyaka mAnIne mukhyamaMtrI banAvyo ane te mahAmativAne sarvamaMtrIomAM zreSTha TharAvyo. e rIte dhanadatta anukrame chappana koTi dravyano svAmI thayo. te dharmanuM pratyakSa phaLa jANIne vizeSa prakAre vivekapUrvaka dharmakAryo karavA lAgyo. eka vakhata vasaMtaRtumAM rAjA potAnA aMtaHpura sahita moTA AnaMda sAthe vanamAM gayA. tyAM krIDA karatAM madhyAnha thayo tethI bhojananI sAmagrI taiyAra karavAmAM AvI. teTalAmAM sArthathI bhraSTa thayelA koI muni tyAM AvyA. te bAra yojana dUrathI cAlyA AvatA hatA, te kAraNe kSudhA tRSA ane mahAtApathI pIDita thayelA ane bahu ja thAkI gayelA te tyAM eka vRkSanI nIce bahu zramitapaNe thAka khAvA beThA. te munine joIne rAjA potAnI rANIo sahita temanI pAse Avyo ane ghaNA vinayathI bhAvapUrvaka vaMdanA karI. pachI vinaMtI sAthe potAnA sthAne laI jaI AdarapUrvaka prAsuka annapAna vahorAvyuM. muni AhAra karIne svastha thayA, eTale rAjA pAchA temanI pAse AvyA ane temano upadeza sAMbhaLI temanI pAse zrAvakapaNuM aMgIkAra karyuM. te ja pramANe bIjI vAra paNa vasaMtaRtumAM ja rAjA vanamAM gayA tyAre sArthabhraSTa thayelA ane ati tuSArta thayelA be muni bhagavaMto tyAM AvyA. rAjAe taMdulanA jaLathI temanuM pAsuM bharI dIdhuM. sAdhu te vAparIne tRpta thayA. pachI svastha thaIne anyatra vihAra karyo. ratnavIra rAjA AdarelA jinokta dharmanuM sArI rIte ArAdhana karIne AyuHkSaye mRtyu pAmI tame ratnapALa thayA cho. zrIdevI rANI mRtyu pAmIne tamArI rANI zRMgArasuMdarI thaI che. siddhadatta tamArA tApathI tApasa thaI ajJAna tapa karI maraNa pAmIne jayamaMtrI thayo ane teNe tamArA rAjyanuM haraNa karyuM hatuM. pUrve tame enuM vahANa bAra divasa rokI rAkhyuM hatuM tethI A bhavamAM bAra varSa sudhI teNe tamAruM rAjya bhogavyuM. pUrve tame ene bahu daMDyo hato tethI te A bhavamAM tamAro vairI thayo. zRMgArasuMdarIe pUrvabhave mArgamAM kAryotsargadhyAne rahelA koI munine tenA para dhuLa nAkhavA vagerethI upadrava karyo hato, te pApanA udayathI A bhavamAM jayamaMtrIe tenI viDaMbanA karI. 'mahAmunione alpa paNa upasarga karyo hoya to te mahAduHkhane ApanAra
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 135 thAya che.' dhanadattano jIva paradezI puruSa thayo. jene rogIpaNAmAM tame vanamAM ArAdhanA karAvI hatI, te maraNa pAmIne deva thayo. teNe pUrvabhavanI prItithI tamane maMtrI sAthenA saMgrAmamAM ghaNI sahAya karI. he nRpa ! tamane munidAnathI thayelA puNyanA prabhAvathI pharI bhogasukhane ApanAra svarAjaya ane trikhaMDAdhipatyanI prApti thaI. tame taMdulanA jaLavaDe muniyugmane pAtra bharI ApyuM hatuM te puNyavaDe tamane A bhavamAM rasakuMbhanI prApti thaI. pUrvabhave kanakamaMjarIe potAnA sevakane "are kuSTI ! mAre kahyuM kema karato nathI?" ema kahyuM hatuM tethI A bhavamAM te kuSTI thaI. temaja guNamaMjarIe potAnA sevakane "are aMdha ! zuM joI zakato nathI?" ema kahyuM hatuM, tethI A bhavamAM te aMdha thaI. te karmanA vipAka bhogavyA pachI tene tamArAthI guNa thayo. he gRpa ! bAMdhelAM karmanI AlocanA na karI hoya to bhogavye ja chUTako thAya che." A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLIne temaja zubhAzubha phaLarUpa karmanA vipAkane jANIne ratnapALa rAjA dharmamAM vizeSa udyamavata thayo. pachI rAjAe te kevaLajJAnI bhagavaMtane Agraha karIne potAnA nagaramAM cAturmAsa karAvyuM ane bhaktipUrvaka dharmanI prabhAvanA karI. ghaNA dezomAM amAri pravartAvI ane potAnI AjJAvaDe sAta vyasanonuM nivAraNa karAvyuM. jinamaMdiramAM gIta nRtya vAjIMtrapUrvaka dhvajAdika aneka mahotsavo karyA ane niraMtara mahApUjA karAvI. eka vakhata koIka parva divase rAjA pauSadha grahaNa karIne gurubhagavaMta pAse beTho ane gurubhagavaMtane "saMsAranuM svarUpa kevuM che?' ema pUchyuM. gurumahArAja bolyA ke-"he nRpa ! A saMsAra ati gahana che ke jemAM saMsArI jIvo karmanA udayathI vAraMvAra judI judI gatimAM janma dhAraNa kare che. te ja jIva tiryaMca thAya che, te ja nArakI thAya che, te ja manuSyapaNuM pAme che ane te je jIva deva paNa thAya che. vaLI pitA marIne putra thAya che, putra pitA thAya che, mAtA vadhu thAya che, vadhU mAtA thAya che. baMdhu vairI thAya che ane vairI baMdha thAya che. Ama bhavAMtaramAM judA judA bhavo thAya che. saMsAramAM koI koInuM nathI, saMsArI jIva phogaTa moha dharAve che. A saMbaMdhamAM vasudattanA putranI kathA che." putranA bIjA bhavamAM svacchaMdapaNe vananA latAmaMDapamAM krIDA karatA putrarUpa popaTane pitAe pAsavaDe bAMdhyo ane jananI tene khAI gaI. tenI kathA A pramANe vasudattaputra aruNanI kathA kaMcanapura nAmanA nagaramAM vasudatta nAme sArthavAha raheto hato. tene vasumati nAme bhAryA hatI ane arUNa nAme putra thayo hato. te putra mAtApitAne bahu ja priya hato. tenA vinA eka kSaNa paNa teo rahI zakatA nahotA. eka vakhata bahu ja Agraha karIne te putra dezAMtara vepAra karavA mATe gayo. tyAMthI lakSa dravya prApta karIne te pAcho ghara tarapha vaLyo. mArge AvatAM bhImATavImAM te zULanA rogathI maraNa pAmyo ane rAjapopaTa thayo. tenuM keTaluMka dhana cAlyuM gayuM ane keTaluMka lokoe AvIne tenA pitAne ApyuM. putranA maraNanA khabara sAMbhaLIne tenI mAtA atyaMta duHkhavaDe hRdaya phATI javAthI maraNa pAmI ane te potAnA gharamAM ja bIlADI thaI. vasudattazeTha eka vakhata vepAra mATe paradeza gayo ane tyAMthI lAbha meLavIne pAchA vaLatAM
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya bhImATImAM Avyo. pUrvajanmano teno putra arUNa rAjapopaTa thayo hato. te je AMbAnA vRkSa para rahelo hato tyAM ja bhavitavyatAne yoge te Avyo. vasudatte AMbAnA vRkSa upara tene joyo tethI mohavaDe jALa nAkhI temAM te popaTane pakaDIne potAnA ghare laI Avyo. pachI suMdara pAMjarAmAM nAkhIne tene rAkhyo ane tenuM putranI jema pAlana karavA lAgyo. tene te potAnI sAthe jamADavA lAgyo ane rAta divasa bhaNAvavA lAgyo. eka divasa zeTha tenuM pAMjaruM baMdha karavuM bhUlI gayA tethI pelI bilADIe taka maLI javAthI te popaTane mArI nAMkhyo. vasudattane te vAtanI khabara paDavAthI atyaMta zoka thayo ane aharniza te zokAkuLa rahevA lAgyo. eka vakhata tyAM koI kevaLI bhagavaMta padhAryA. vasudatta temane vaMdana karavA gayo ane potAne popaTa upara ATalo badho moha kema thayo ? tenuM kAraNa pUchyuM, eTale kevaLI bhagavaMte te popaTa sAtheno pitAputra tarIkeno saMbaMdha kahI saMbhaLAvyo. tethI vairAgya pAmIne vasudare cAritra lIdhuM ane te cAritra pALIne mokSe gayo." ratnapALa ! A saMsAranuM svarUpa AvuM vicitra che. tenI mAtA bilADI thayelI ane popaTarUpe rahelA potAnA putrane khAI gaI. A pramANe saMsAranuM vRttAnta kahIne kevaLIe kahyuM ke-"he rAjanuM ! saMsArano uccheda karavA mATe prathama mana, vacana, kAyAne sthira karavA. manuSyane vizuddha mana, vacanano saMyama ane indriyono nigraha-e traNa tIrtharUpa che. tenI ArAdhanA karavAthI te svarga temaja mokSane pAme che. bhIno ane suko ema be mATInA goLAne koI eka bhIMta tarapha pheMke to bhInI mATIno goLo bhIMta sAthe coTI jAya che ane suko goLo te bhIMta sAthe athaDAIne nIce paDe che. te rIte je durbuddhivALA ane kAmalAlasAvALA manuSya hoya che teo saMsAramAM coTe che ane jeo virakta hoya che teo sukA goLAnI jema temAM coTatA nathI, tenAthI chuTA paDe che." A pramANeno gurubhagavaMtano upadeza sAMbhaLIne zubhamativALo ratnapALarAjA saMsArathI vimukha thayo ane dIkSAno abhilASI thayo. pachI teNe megharatha nAmanA moTA putrane potAnA sthAne sthApana karyo tene mukhya rAjaya ApyuM ane hemarathAdi bIjA so putrone judA judA deza ApyA. lokone vAMchita dAna ApIne saune RNarahita karyA. aneka tIrthomAM puSkaLa dravya vAparyuM ane satpAtronuM poSaNa karyuM pachI zubha divase hastipara besIne sarva sainyathI parivarelA rAjA mahotsavapUrvaka dikSA levA mATe gurumahArAja pAse Avyo ane eka hajAra rAjAo, potAnI nava rANIo ane bIjA keTalAka puruSonI sAthe ratnapALa rAjAe cAritra grahaNa karyuM.. teNe prathama bAhya rAjayane pAmIne bAhya zatrune jItyA hatA. have aMtaraMga zatruone jItavA mATe saMyama sAmrAjaya grahaNa karyuM. vaLI teNe bhAvaripune jItavA mATe kSamArUpa khagna, jinAjJArUpa mAthe Topa ane zIlarUpa bakhtara prahaNa karIne jJAnarUpa hastipara ArohaNa karyuM.. megharatha vagere putro pitAne namIne potAnA sthAne gayA ane ratnapALa rAjarSie kevaLI bhagavaMtanI sAthe vihAra karyo. thoDA samayamAM sarvasiddhAMtanA pAragAmI thavAthI gurue temane sUripada ApyuM. temaNe upadezarUpa prabhAvaDe sUryanI jema bhavyajIvorUpa kamaLanA vanane praphUllita
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pallavaH 137 karyuM. eka vakhata kSapakazreNipara ArohaNa karI ghAtikarma khapAvIne teo kevaLajJAna pAmyA. tyArapachI pAMca hajAra muniothI parivarelA te ratnapALa kevaLI 85 lAkha varSanuM Ayu pALI aneka jIvone dharmopadeza ApI, prAMte anaMtanAtha ane dharmanAthaprabhunA AMtarAmAM sarvakarma khapAvI siddhipadane varyA. zRMgArasuMdarI sAdhvIjI paNa pa00 sAdhvIjI sahita mokSasukhane pAmyA.'' A pramANe zIladharmanA mahAtmya upara zRMgArasuMdarInI kathA kahI ane ratnapALa rAjAnA puNyaprabhAvanuM paNa varNana karyuM. temaja zIlanA saMbaMdhavALI bIjI ATha rANIonI kathA paNa kahI. zrI vIraparamAtmA kahe che ke--'bho bhavyo ! zIladharmanA mahAtmya upara ratnapALa rAjA ane tenI priyAnI kathA sAMbhaLIne trividhe trividha zIladharma pALavA tatpara thAo. zIladharma upara zrI mallijinezvara, neminAtha prabhu, jaMbusvAmI, samyagdarzanavALA sudarzana zeTha, zrI sthUlibhadrasvAmI, sarasvatI, sulasA, sItA ane subhadrAdika jeo thaI gayA che ane thavAnA che temanA dRSTAMto jANavA.'' anya zAstramAM paNa kahyuM che ke--jemanuM mana brahmanI vicAraNAmAM kSaNa mAtra paNa sthiratA pAmyuM, teNe sarva tIrthomAM snAna karyuM. sarva pRthvI dAnamAM ApI, hajAro yajJo karyA, seMkaDo devone saMtoSyA ane potAnA pitRone saMsAranA duHkhamAMthI uddharyA temaja te traNa bhuvanane vaMgha thayA." zIla bhAgyarUpI latAnuM mULa che, kIrtinadIne vahevA mATenA girirUpa che ane bhavasamudra taravA mATe yAnapAtra samAna che. A pramANe dharmarUpI kalpavRkSanI zIlarUpI bIjI zAkhAnuM varNana zrI vIraparamAtmAne mukhethI sAMbhaLIne aneka bhavyajIvo AnaMda pAmyA. zrI vIraparamAtmAnI dezanAmAM cAra zAkhAyukta dharmakalpadrumanI bIjI zIladharmarUpa zAkhAmAM zrI ratnapALa-priyA zRMgArasuMdarInI kathArUpa paMcamo pallava samApta.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH dharmavRkSanI tRtIya taparUpa zAkhAnuM varNana: cakravartI rAjAne vAsudevane, baLadevane, anya vidyAdharendrone dharaNendra karelA vidyA prasAdavALA aneka vidyAdharone, temaja vyaMtara, bhavanapati, jyotiSI ane vaimAnikonA iMdrone paNa jemanA caraNakamaLanI sevA pUrvanA puNyavaDe ja prApta thaI zake che, te zrI tIrthaMkarabhagavaMto jayavaMtA varto, jenA kAraNe nidrAne dUra karanAra sUrya niyamita uge che, samudranI bharatI je maryAdAmAM rahe che, sUryanA tApanI Apattine je aMbuda samAve che, divya karavAthI je zuddhi thAya che, sUryanA tejane paNa hare evI zarIranI kAMti prApta thAya che ane A vizvamAM je paMcamahAbhUta potapotAnI maryAdAmAM rahe che te badho prabhAva dharmano ja che. je manuSya buddhimAna, kuLavAnuM, kSamAvAnuM, vinayavAnuM, dAtA, kRtajJa, paMDita, rUpavaMta aizvaryayukta, dayALu, azaTha, dAMta, pavitra, lajjAvAnuM, sadbhogI, daDhasauhRdayavAnuM, madhuravaktA, satyavratI nItimAnuM ane baMdhuonA samUhavALo hoya che, teno ja manuSyajanma saphaLa samajavo. parabhavamAM paNa tene ja bhAgyazALI mAnavo. have zrIgautamasvAmI bhagavaMta zrImahAvIrasvAmIne namaskAra karI aMjalI joDIne kahe che ke-"he prabhuApanI kRpAthI zIlaguNanuM varNana to ame sAMbhaLyuM, have dharmarUpa kalpavRkSanI trIjI tArUpa zAkhAnuM phaLa sAMbhaLavA huM icchuM chuM, temaja ahIM beThelA bIjA bhavyajano paNa te sAMbhaLavA icche che, mATe te kahevAnI kRpA karo." A pramANenI zrIgautamasvAmInI vijJapti sAMbhaLIne megha samAna gaMbhIra ane sarva lokonA saMzayane haranArI vANIvaDe carama tIrthaMkarazrIvIraparamAtmAe kahyuM ke-"he bhavyajIvo ! manuSyabhava pAmIne bAra prakArano tapa yathAzakti avazya karavo. tapa sarvaarthane sAdhI ApanAra che, tejanA dhAmarUpa ane duHkhano nAza karanAra che. bhuvanodaramAM karmarUpI hasti tyAM sudhI ja nirbhayapaNe garjArava karI zake che ke jyAM sudhI cittarUpI guphAmAM nivAsa karanAra tArUpIsiMha sAvadhAna thaIne ramato nathI. ame paNa je pravrayA grahaNa karI, kevaLajJAna meLavyuM ane mokSa meLavazuM te badho zruti ane vAcAne agocara tapano ja mahAprabhAva che. zrItIrthakaro paNa traNe kalyANaka vakhate vividha tapa karavA dvArA karma nirjarA sAdhe che. (sumatinAtha paramAtmAe ekAsaNuM karIne, zrIvAsupUjaya svAmIe eka upavAsa karIne, zrI pArzvanAtha ne zrImallinAthe aThThama ane bAkInA prabhue chaTha tapa karIne cAritra aMgIkAra karyuM che. zrI RSabhadeva, zrImallinAtha ne zrIpArzvanAthe aThThama karIne, zrIvAsupUjyasvAmIe eka
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 139 upAvAsa karIne ane bAkInA prabhue chaThTha tapa karIne kevaLajJAna meLavyuM che. cha upavAsa karIne zrI RSabhadeva, be upavAse zrI vIraprabhu ane bAkInA prabhu mAsakSapaNa karIne mokSe gayA che.) - jema zarIranA bAhya bhAga para lAgelA maLanI zuddhi jaLathI thAya che, zarIramAM AhArathI thayelA maLanI zuddhi auSadhathI thAya che, durvacanarUpa maLanI zuddhi divyathI thAya che, tema duSkarma rUpa maLanI zuddhi tapa vaDe thAya che. jJAnIoe aneka prakAranA tapo kahyA che. temAM viza sthAnaka tapa dvArA tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thAya che. te A pramANe : 1. zrIarihaMtanI pratimAnI aMgapUjA ane stuti stavanAdivaDe bhAvapUjA karavAthI jIva varNAdivirahita mokSa sthAnane prApta kare che. (1) siddhi sthAnamAM rahelA siddhonI stuti karavAthI, temanA utsava, pratijAgaraNAdi karavAthI temaja temanA 31 guNo stavavAthI bIjA padanuM ArAdhana thAya che. (2) samyaprakAre pravacanathI unnati karavI, glAna temaja kSullaka sAdhunI sevA karavI, temaja jaina zAsananI bhAvapUrvaka bhakti karavI te trIjuM sthAnaka che. (3) gura guru mahArAjane hAtha joDIne vasUAhArAdi ApavuM, temanI asamAdhi dUra karavI. temaja anya prakAre bhakti karavI te cothuM sthAnaka che. (4). sthaviro be prakAranA che-vayasthavira ne guNasthavira. te baMnenI yathAyogya bhakti karavI te pAMcamuM sthAnaka che. (5) bahuzruta, sarvasUtraarthanA jJAtA ane tattvazALI evA upAdhyAyanI prAsuka annapAnAdivaDe bhakti karavI te chaThuM sthAnaka che. (6) sadA utkRSTa tapa karanArA tapasvI munionuM vizrAmaNAdi vaDe vAtsalya karavuM te sAtamuM sthAnaka che. (7) jJAnano satata upayoga rAkhavo, dvAdazAMgIrUpa AgamanA sUtra, artha temaja ubhayanuM jJAna meLavavuM ane te jJAnanI bhakti karavI te AThamuM sthAnaka che. (8) zaMkAdi doSarahita ane dhairyAdi guNasahita zamAdi lakSaNavALA darzana ane darzanInI bhakti karavI-tene dhAraNa karavuM te navamuM sthAnaka che. (9) jJAnano, darzanano ne cAritrano vinaya temaja upacAra-vinaya A cAra prakArano vinaya karavo te dazamuM sthAnaka che. (10) icchA-micchAdi daza prakAranI sAmAcArInuM temaja AvazyakAdinuM ArAdhana karavuM te agyAramuM kriyA sthAnaka che. (11). navabrahmagupti sahita vizuddha zIlavratane niraticArapaNe pALavuM te bAramuM sthAnaka e che. (12)
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmaklpadruma mahAkAvya kSaNe kSaNe ne *lave lave zubha dhyAna karavuM ane pramAdanuM parivarjana karavuM te teramuM sthAnaka che. (13) 140 zakti pramANe bAhya atyaMtara bAra prakArano tapa karavo ane asamAdhino tyAga karavo e caudamuM sthAnaka che. (14) zuddha annapAnavaDe tapasvI evA atithi (muni) vagerenI bhakti karavI arthAt supAtradAna devuM te paMdaramuM sthAnaka che. (15) gacchanI aMdara rahelA bALaglAnAdika dazenuM annapAna vaDe temaja vizrAmaNAdi vaDe vaiyAvRtya karavuM te soLamuM sthAnaka che. (16) sarva lokone tenI pIDAdikanA nivAraNavaDe dravya samAdhi ane bhAva samAdhi upajAvavI te sattaramuM sthAnaka che. (17) sUtra, artha ubhaya e traNa bhedathI apUrva jJAnanuM je grahaNa karavuM tene sarvajJoe aDhAramuM sthAnaka kahyuM che. (18) pustako lakhAvavA vagerethI temaja tenuM vyAkhyAnAdi karavAthI zrutanI bhakti karavI te ogaNIsamuM sthAnaka kahyuM che. (19) vidyA, vAda, nimittAdi vaDe ATha prakAre pravacananI prabhAvanA karavI tathA jainazAnanI unnati karavI te vIsamuM sthAnaka kaheluM che. (20) A vIza paikI ekeka sthAnanuM ArAdhana paNa jinanAma karmanA baMdhanuM kAraNa che. pUrve thayelA zrItIrthaMkaroe te vIzapaikI eka, be, traNanuM temaja koIe sarva sthAnakonuM ArAdhana kareluM che. zrI RSabhadeva prabhu ane zrIvIra prabhue vIzevIza padanI ArAdhanA karI che bAkInA prabhue eka-be-traNa ityAdi padonI ArAdhanA karI che. 'jema tArAnuM teja haravAmAM sUrya, aMdhakArane dUra karavAmAM caMdra, vananI velaDIonA vinAzamAM hAthI, zItane dUra karavAmAM agni, varasAdane dUra laI javAmAM pavana, parvatono nAza karavAmAM vaja, apayazane dUra karavAmAM dAna, jherane dUra karavAmAM maNi ane vyAdhi mAtrane dUra karavAmAM amRta amogha upAya rUpa che, tema vAraMvAra saMsAramAM janma lenArA prANIonA pApane dUra karavAmAM tapa amogha upAya che. vizuddhipUrvaka karAyelo tapa tribhuvanAdhipatinI padavInuM saubhAgya Ape che. adbhuta rUpa Ape che. anargala lakSmI Ape che, (maca-) kuMdanA puSya jevo ujjvaLa yaza vistAre che, deva ane manuSyonA sukhabhoga Ape che temaja prAMte mokSa sukha paNa Ape che. A jagatamAM evuM zuM che ke je tapa dvArA prApta thatuM nathI. tapanA mahAtmyathI prANIone puruSottama rAjAnI jema tamAma prakAranA vAMchitArthanI siddhi thAya che. * lava-eka prakAranA sayamanuM nAma dA.ta. minITa.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 chaThTho pallava ( A pramANe zrIvIraprabhunA vacano sAMbhaLIne zrIgautama gaNadhare vinayapUrvaka pUchyuM kehe prabhu ! puruSottama rAjAne tapanA prabhAvathI vAMchitanI siddhi zI rIte thaI te prakAzo." zrIgautamasvAmInI e kathA jANavAnI IcchA jANIne meghanuM jaLa jayAM jAya tyAM vastunA varNasamAna thaI jAya che tema sarva prANIo potapotAnI bhASAmAM samaje evI vANIthI prabhue A pramANe tenI kathA kahI - puruSottama rAjAnI kathA * "A jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM padmA (lakSmI)nA suMdara maMdira jevuM padminIpura nAme nagara che tyAM lAkho lakSAdhipati ne kroDAdhipatio vase che ane bhogI puruSo tyAM paramAnaMdathI prapUritapaNe sukhabhoga bhogave che. dUdhathI gAya, kusumathI vallI, zIlathI nArI, jaLavaDe sarovara, sArA svAmIthI sabhA ane rAjAthI vidyA zobhe che tema nagarI dhanavaDe zobhe che. te nagarImAM sudharmazIla eTale dharmayukta AcAravALA vizuddha cittavALA, tIrthamAM ane pAtramAM dravyano vyaya karanArA, bhaya vinAnA, viyogane zokarahita-evA aneka vivekI loko vase che. jyAM guNIo, satyavAdIo, pavitra AbarUdAra ane guNanuM gaurava karanAra manuSyo vasatA hoya tyAM temaja jyAM apUrva jJAnano lAbha thAya tema hoya tyAM ja buddhimAnuM manuSya vase che. jema dhanavAna puruSo pUrve upArjana kareluM dravya vApare che ane navuM pedA kare che tema vivekIjano pUrvabhavanA puNyathI maLelA sukha bhogave che ane navuM puNya upArjana kare che. tyAM lokone potAnI yazogAnamAM kRpaNatAnuM guNagaNanA upArjanamAM lobhanuM ane dharmanA sevanamAM avicchinna tRSNAnuM vyasana lAgeluM hatuM. padyotara nAme rAjA te nagaranuM pratipAlana karato hato. kamaLanI jema tenA guNanI sugaMdhathI AkhuM vizva vAsita thayeluM hatuM. "teja, sattva, nIti, vyavasAyavRddhi iMgitanuM jJAna, prAgabhya, susahAya, kRtajJatA, maMtra (chUpIvAtonuM rakSaNa, tyAga (dAna) janarAga, pratipatti (sevA) mitrArjane karuNAbhAva, nirabhimAna ane Azrita jananuM vAtsalya A sattaraguNo pUrva puNyathI prApta thayelI prabhutAvALAmAM ja hoya che." - te rAjAnI saddharmacAriNI manoharA nAme rANI hatI. te pAMca hajAra rANIomAM mukhya hatI. eka vakhata rAtrIe te rANIe svapnamAM zobhAvALo, baLavALo, pracaMDa ane parvata AkRtivALo moTo hasti joyo. prabhAte teNe potAnA svAmI rAjA pAse te svapnanI hakIkata nivedita karI ane pUchyuM ke "he svAmI ! A svapnanuM phaLa mane zuM prApta thaze ?" potAnI buddhinI kuzaLatAthI rAjAe kahyuM ke- he priye A svapnanA prabhAvathI tane eka uttama putranI prApti thaze." te sAMbhaLIne rANI atyaMta harSa pAmI. te ja rAtrIe koIka deva svargathI vIne tenI kukSimAM utpanna thayo. ratnagarbhapRthvI ratnane dhAraNa karavAthI ane zuti (chIpa) muktAphaLanA samUhane dhAraNa karavAthI zobhe tema te garbhane dhAraNa karatI rANI vizeSe zobhavA lAgI. garbhanA prabhAvathI rANIne uttama dohado thayA. rAjAe te pUrNa karyA. anukrame zubha divase teNe bhAgyavaMta ane zubhAkRtivALA putrane janma Apyo. putra prApti thavAthI rAjA atyaMta harSita thayo. teNe ghaNA vistArathI putrano janmotsava karyo. te putranuM puruSottama nAma pADavAmAM AvyuM.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya dhAtrIothI lAlanapAlana karAto te ATha varSano thayo tyAre pUrva abhyasta karelI kaLAonI jema thoDA samayamAM teNe sarva kaLAo grahaNa karI. 'svargathI AvelA manuSyane zuM duSkara hoya ?' 'kavitva, Arogya, atyaMtabuddhi, strInuM priyapaNuM, ghaNAM ratnano lAbha, dAnezvarapaNuM ane svajanomAM mAnanIyapaNuM--e svargamAMthI AvelA jIvanA lakSaNo (cihno) che. temaja sudharmI, subhaga, nirogI, dayALu, nyAyI, kavI, susvapnI ane pAtramAM dAna karanAra e svargamAM janAranA cihno che.' prastAvathI anyagatimAM janAra AvanAranA cihno paNa batAve che. 'baMdhujanomAM virodha, nitya sarogIpaNuM, mUrkhajanono saMga, atyaMta krodhI ane vANImAM kaTutA-e narakamAMthI AvelA manuSyanA cihno che. sarogI, svajanadveSI, kaTuvANI, mUrkhanI saMgata, nirdayatA, kRtaghnatA ane abhimAna paNuM--e narakamAM janAranA cihno che. ghaNuM khAnAro, saMtoSa vinAno, mAyAvI, lubdha, kSudhAtura duHsvapnI, ALasu ane mUDhatA--e tiryaMca gatimAMthI AvelAnA cihno che, mAyI, lobhI, kSudhAtura, akAryasevI, kusaMga karanAra, baMdhuno dveSI ane dayAhInapaNuM--e tiryaMca gatimAM janAranA cihno che.' 'sarala, vinIta, dayALu, dAnarUci, komaLa, saharSI ane madhyadarzI--e manuSyagatimAMthI AvelAnA cihno che. nirdaMbhI, dayALu, dAnI, dAMta, dakSa, mRdu, sAdhujanano sevaka ane janatAmAM utsAha upajAvanAra--te AgAmI bhave manuSya thanAranA cihno che.' sAbhimAnI, guNovaDezreSTha, vyavahAramAM dhArmika ane vaibhavano abhAva chatAM saMtuSTa (saMtoSI) hoya tene mAnavapaNAnA aMzavALA manuSyo samajavA. dhIroddhata, alpa alpaguNo vaDe paNa moTAIvALA, ArAdhyanI sAthe paNa garvita ane lokone upatApa upajAvavAmAM pravINa hoya tevAone dAnavapaNAnA aMzavALA manuSyo samajavA. lokottara guNothI yukta, namra, potAnI kIrtisAMbhaLIne paNa lajjA pAmatAM tathA parArthane ja svArtha mAnanArA puruSottamane devanA aMzavALA manuSyo samajavA. sAttvika, sukRti (paMDita) ane dAnI, rAjasI, viSayI ane bhramI, tAmasI, pAtakI ane lobhI--A traNa prakAranI tripuTImAM sAttvikI tripuTI uttama che. zAstrakaLA ane zasrakaLAnA abhyAsamAM praviNa thayelo tathA sAttvika guNovaDe pUrNa evo te kumAra anukrame pAvana evI yauvanAvasthAne pAmyo. pUrvapuNyanA prabhAva vaDe mahAlIlAvALA puraMdara jevo te kumAra sarakhe sarakhA mitronI sAthe svecchAe krIDA karavA lAgyo. te samayamAM karNATaka dezamAM zrI vizAlapura nAmanA nagaramAM rUpavaDe kAmadevane paNa jItanAra padmaratha nAme rAjA rAjya karato hato. te rAjAne zIlarUpI zRMgAra ne dhAraNa karanArI vinIta, anya vanitAomAM zreSTha tathA guNavatI evI padmazrI nAme rANI hatI. tene seMkaDo mAnatAothI padminInA lakSaNovALI padmAvatI nAme putrI thaI, tene jotAM padmane mUkIne jANe padmA (lakSmI ja) sAkSAt AvI hoya tema jaNAtuM hatuM. seMkaDo manorathanI sAthe vRddhi pAmatI te cosaTha kaLAmAM nipuNa thaI ane anukrame yauvanAvasthA pAmI. tene vivAhayogya thayelI joIne rAjAne padmAvatInA lagnanI ciMtA thatA temaNe padmAvatIno svayaMvara karavAno nirNaya karyo. te
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 143 jANIne padmAvatIe pitAne kahyuM ke- he pitAjI ! mAre evI pratijJA che ke je rAdhAvedha sAthe tene paraNavuM." e hakIkata jANIne rAjAe svayaMvaramaMDapamAM rAdhAvedhanI goThavaNa karI. * tyArabAda padmaratha rAjAe aneka dezanA rAjAone ane rAjakumArone AmaMtraNa ApavA mATe potAnA maMtrIone mokalyA tethI rAjAo paNa anukrame AvavA lAgyA. maMtrInA AmaMtraNathI puruSottamakumAra paNa mitro ane sainya sahita aneka prakAranI zobhAnA ADaMbara sAthe tyAM Avyo. badhA rAjAo svayaMvaramaMDapamAM judA judA Asana para beThA. tyAre RddhimAM ane rUpamAM potararAjAno putra puruSottama sarva karatAM adhika zobhavA lAgyo. have zRMgArane dhAraNa karavAthI pRthvI upara AvelI devAMganA jevI zobhatI ane sakhIjanothI parivarelI padmAvatI sukhAsanamAM besIne tyAM AvI. pachI sukhAsanamAMthI utarIne sarva rAjAone jotI ane lajjAvaDe kAMIka DhALelA netravALI padmAvatI hAthamAM varamALA laIne svayaMvara maMDapamAM AvI. tene joIne badhA rAjAo kAmadevanA bANo vaDe vIMdhAyA. teo animeSa dRSTithI tenI sAme jovA lAgyA tethI temanI daSTio caMbhita thaI gaI hoya evuM lAgatuM hatuM. te svayaMvaramaMDapanA madhyamAM eka moTo staMbha Ubho karyo hato. staMbhanI nIce eka tapAvelA telanI kaDAI mUkavAmAM AvI hatI, staMbhanI upara bAra ArAvALuM cakra goThavyuM hatuM, te avicchinna pharyA karatuM hatuM, te cakranI upara eka putaLI rAkhI hatI, te nATaka karatI karatI bhamyA karatI hatI. te putaLInuM pratibiMba telanI kaDAImAM paDatuM hatuM. tenI tarapha nIcI dRSTi rAkhIne je upara bANa mUkI te putaLInI DAbI AMkhane vIdhe tene rAdhAvedha karyo kahevAya che. padmaratha rAjAe badhA rAjAo besI gayA pachI kahyuM ke-"mArI putrIe je rAdhAvedha sAthe tene varavAnI pratijJA karelI che, tethI ApanAmAMthI je rAdhAvedha sAdhI zako te prayatna karo." te sAMbhaLIne tyAM AvelA rAjAono moTo bhAga rAdhAvedha sAdhavAmAM ajJAta hovAthI zyAmamukhavALo thaIne nIcuM jovA lAgyo. teTalAmAM dhanurvedamAM kuzaLa, zabdavedhI bANa mAranAra ane praviNa evo puruSottamakumAra potAnA Asana parathI Ubho thaIne jyAM rAdhAvedhano staMbha hato tyAM AvIne Ubho rahyo. tyArabAda dhanuSyagrahaNa karIne, paNacha caDAvIne tenI sAthe bANane joDIne nIce kaDAImAM jotAM bANa dvArA upara rahelI rAdhAputaLInI DAbI AMkha vIMdhI. te vakhate "ANe asAdhya kAryane sAdhya karyuM tethI teno jaya thAo ! evI AkAzavANI thaI ane devoe puSponI vRSTi karI. ' potAnI pratijJA pUrNa thayelI joIne padmAvatI harSathI praphUllita netravALI thaIne ciMtavavA lAgI ke-"huM A puruSottama kumArane prathama jotAM ja tenA rUpathI moha pAmI hatI ane tenA mATe sabhilASA thaI hatI, teNe ja mArI pratijJA pUrNa karI, tethI mAre to "bhAvatuM hatuM ne vaidya batAvyuM." tevuM che. A pramANe vicArIne teNe tenI pAse jaIne tenA kaMThamAM varamALA AropaNa karI. padmaratha rAjAe turata ja vivAhanI sAmagrI taiyAra karAvIne puruSottamakumAra sAthe rAjaputrIno pANigrahaNa mahotsava karyo. tyArabAda bIjA sarve rAjAone sArI rIte satkAra
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zrI dharmaspadruma mahAkAvyo karIne vidAya karyA ane putrIne yogya zikSA ApIne puruSottamakumAranI sAthe vidAya karI. puruSottamakumAra paNa strI sahita AnaMda pUrvaka potAnA nagare Avyo. pitAe teno sArI rIte nagarapraveza karAvyo. padmottara rAjA paNa putravadhUne joIne tathA tenA rUpa ane guNathI prasanna thaIne potAnA putrane bhAgyazALI mAnavA lAgyo. zIla, mAdeva, Arjava, kuzaLatA, nirlobhatA, lajjA, vAtsalya, svapara ne atithi vageremAM yogya vartana karanAra, sevakonA mananuM paNa Avarjana karanAra, sasarAnA gharamAM rahIne. paNa ucita jALavavAmAM sthira manavALI ane tenA duSaNone DhAMkanArI strI kuLanA bhUSaNa rUpa che AvA guNo vinAnI hoya tene bhArabhUta jANavI." kumAre tyAM rAdhAvedha sAdhyo e vAta sAMbhaLIne rAjA vizeSa prasanna thayA ane te vinIta kumArane yuvarAja pade sthApita karyo.. eka divasa rAjA putra sahita sabhAmAM beThA hatA. chatrIsa rAjakuLo maLIne rAjAnA caraNakamaLanuM sevana karI rahyA hatA. teTalAmAM koIka kapAla rAjasabhAmAM Avyo. teNe UMcA hAthe karIne rAjAne AziSa ApyA, rAjAe tene kahyuM ke "he yogIMdra ! tamAruM ahIM AvavAnuM je kAraNa hoya te mane kRpA karIne kaho." yogIe kahyuM ke-"he rAjedra ! he paropakAra karavAmAM tatpara ! mArI pAse eka maMtra che, te sAdhavAmAM tame mane sahAyaka thAo. A saMsAramAM buddhimAnuM manuSyo Ayu, zarIra ane lakSmIno sAra paropakAra vaDe ja grahaNa kare che. kahyuM che ke-vivekI manuSyo zAstra bodhane mATe, dhana dAnanA mATe, jIvita dharmane mATe ane kAyA paropakArane mATe ja dhAraNa kare che." vaLI A saMsAramAM manuSyajanma pAmavo sulabha nathI. te pAmyA chatAM puruSapaNuM, puruSapaNuM pAmyA chatAM kulinapaNuM (sukuLamAM janma), kulinapaNuM pAmyA chatAM bahuvidhapaNuM, bahuvidhapaNuM pAmyA chatAM tenA arthalapaNuM, arthajJapaNuM pAmyA chatAM vicitra evI vAkapaTutA, vApaTutA pAmyA chatAM lokajJapaNuM, lokajJapaNuM pAmyA chatAM sudharmatA, sudharma pAmyA chatAM brahmajJatA prApta thavI atyaMta durlabha che. A jagatamAM be puruSo ja zreSTha ane traNa jagatamAM ziromaNi gaNAya che. eka upakAra karanAra ane bIjo upakArane nahIM lopanAra." yogInI A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke-"A mAro putra tamane sahAya karaze" kapAlIe teno svIkAra karyo. eTale kumAra tenI sAthe kRSNa aSTamIne ravivAranI rAtre smazAnamAM gayo. tyAM yogIe pUrelA maMDaLanI raktapuSpavaDe pUjA karI, pachI yogIe rAjaputrane kahyuM ke-eka alatAMgavALuM zaba laI Avo." rAjaputre pUchyuM ke 'tevuM zaba kyAM haze ? yogIe kahyuM ke-"smazAnanA amuka bhAgamAM vaDanA vRkSanI sAthe bAMdheluM laTake che te laI Avo, tethI kumAra te zaba levA gayo. vaDa pAse AvI tenI upara caDIne zabanA pAsa chedI tene nIce nAkhyuM. pachI pote nIce Utaryo. tyAM to zabane pAchuM laTakeluM joyuM, tethI bIjIvAra vRkSa para caDIne teNe zabane nIce nAkhyuM bIjIvAra UtarIne jotAM pAchuM laTakeluM joyuM vAraMvAra A pramANe thavAthI A koIka daivI camatkAra che ema jANIne trIjIvAra upara caDI zabane bagalamAM rAkhIne ja nIce Utaryo. pachI zaba laIne AgaLa cAlatAM teNe AkAzavANI sAMbhaLI ke-"he kumAra ! tuM zaba laIne javAnuM rahevA de, kAraNake te yogI tane mArI nAMkhaze." A pramANe sAMbhaLIne te UMce
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 145 temaja AgaLa pAchaLa jovA lAgyo. teTalAmAM tenI AgaLa divya rUpane dhAraNa karanArI eka strI pragaTa thaIne bolI-"huM A rAjyanI adhiSThAyikAdevI chuM ane tAruM rakSaNa karavA mATe AvI - chuM. A yogI dhUrtaziromaNi che ane tane haNavA mATe laI Avyo che, mATe tuM tenI pAse javuM rahevA de, zabane ahIM mUkIne cAlyo jA." rAjaputre kahyuM ke-"mArI pratijJA mithyA na thAya. huM tene sahAya karavA Avyo chuM, to tene choDIne kema cAlyo jAuM ? diggaja, kAcabo, kulAcala ane phaNipatie dhAraNa karelI A pRthvI kyAreka calAyamAna thAya, paraMtu nirmaLa manavALAmanuSyo aMgIkAra karela pratijJAthI yugAMte paNa calita thatA nathI. kahyuM che ke- lakSmI nAza pAme, samagra gotrano vinAza thAya, mastakano cheda thAya, cAre bAjuthI vipatti AvI paDe ane vivekarUpI sUryanI jyoti mahAmohanA aMdhakArathI nAza pAme, tathApi buddhimAna manuSyo pote svIkArelI hakIkatathI calAyamAna nathI thatA." duHkhI manuSyonI sevA, kaMdamULa, phaLanuM bhakSaNa ane jaTAdhArI paNuM e jema vanavAsInuM vrata che tema pralayakALe paNa potAnA satyavratathI cuta na thavuM te mahipationuM vrata che. sAmAnya manuSyo vighnanA bhayathI koI paNa kAryano prAraMbha ja karatA nathI, madhyama manuSyo. kAryano prAraMbha karIne vighna Ave ke tarata te kArya tajI de che. paraMtu uttamajano vinothI vAraMvAra haNAvA chatAM paNa prAraMbhelA kAryane tyajatA nathI." - rAjaputranA A pramANenA vAkyo sAMbhaLIne devIe kahyuM ke-"he vatsa ! jo tAro Avo nirNaya ja che to mArI eka vAta zaMkA rahita thaIne sAMbhaLa. je kuLamAM je puruSa pradhAna (zreSTha) hoya tenuM yatnavaDe paNa rakSaNa karavuM, kemake teno vinAza thavAthI AkhuM kuLa vinAza pAme che. juo ! gADAnA paiDAMnI nAbhi bhagna thaye chate ArAo paiDAMne calAvI zakatA nathI. te mATe 'he vatsa ! tArA hita mATe huM tane zikSA ApuM chuM ke jyAre yogI tane maMDaLanA madhyamAM besavAnuM kahe te vakhate tAre avicchinnapaNe kAra pUrvaka paMcaparameSThImaMtranuM smaraNa karavuM. jethI vikaTa evA vighno paNa nize zAMta thAya, "jema siMhathI madAMdha evA hAthIo, sUryathI rAtrino aMdhakAra, caMdrathI tApanI zreNi, kalpavRkSathI sarva upAdhi, garUDathI sarpo ane varasAdathI dAvAgni nAza pAme che." tema "saMgrAma, samudra, hasti, sarpa, siMha, durvAdhi, agni, zatru ane baMdhanathI utpanna thatA temaja cora, graha, bhrama, nizAcara (rAkSasa) ane zAkinIthI utpanna thatA upadravo (bhayo) paMcaparameSThI namaskAravaDe nAza pAme che." "he vatsa tAre mArA kahelA A maMtranuM ekAgracitte dhyAna karavuM. A pramANe kahIne te devI tarata ja adazya thaI gaI. tyArapachI zabane skaMdhapara upADIne puruSottamakumAra pelo yogI jyAM beThelo che tyAM smazAnabhUmimAM Avyo. yogIe zabane pANI vaDe prakSAlIne temaja raktacaMdanavaDe tenI pUjA karIne agnikuMDa pAse mUkahyuM ane tenA hAthamAM eka khaga ApyuM. pachI kumArane te zabanA page telanuM abhaMgana karavA besADIne yogI dhyAna homAdivaDe maMtra sAdhavA lAgyo. te vakhate kumAre vicAryuM ke-AmAM jarUra kAMIka kapaTa jaNAya che. tethI devInA vacanane yAda karIne te ekacitte namaskAramaMtra gaNavA lAgyo. thoDIvAra thayA bAda te zaba khaga laIne UMcuM thayuM paNa pAchuM paDI gayuM, kumArapara khaJano prahAra karI na zakyuM. te joI yogIe vicAryuM,-"huM kAMIka maMtrasAdhanamAM bhUlI gayo hoIza jethI A zaba pAchuM paDyuM." Ama vicArIne pharIthI
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zrI dharmaspadruma mahAkAvyA sAvadhAnapaNe jApapUrvaka teNe Ahuti ApI punaH zaba khagna laIne UMcuM thayuM, paraMtu kumAra dvArA karAtA navakAramaMtranA prabhAvathI te pAchuM paDI gayuM. tethI yogIe trIjIvAra jAhapUrvaka Ahuti ApI eTale zabamAM rahela vyaMtara yogIno ziraccheda karI hasato hasato cAlyo gayo. yogInuM mastaka bAjunA agnikuMDamAM paDyuM eTale te tarata ja suvarNamaya thaI gayuM. te joIne kumAre yogInuM zarIra paNa te kuMDamAM nAkhI dIdhuM. te paNa prajavalita thaIne suvarNapuruSarUpa banI gayuM. kumAra te suvarNapuruSane skaMdha upara besADIne potAne ghera laI Avyo. pachI suvarNapuruSane yogya sthAne mUkIne kumAra potAnA pitA pAse gayo ane sarvavRttAMtanuM nivedana karyuM. kumArano bhAgyodaya joIne rAjA bahu ja harSita thayo. eka divasa te nagaranA udyAnamAM sAtaso sAdhuthI parivarelA zrIguNAkarasUri nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA. te hakIkata sAMbhaLIne padhotara rAjA putra sahita caturaMgiNI senA laIne temanI sAme gayA ane guru mahArAjane vaMdanA karI. gurumahArAje dharmalAbha ApIne dharmadezanAno prAraMbha karyo. temAM kahyuM ke-"he rAjan ! tamArA jevA sujJo A saMsAramAM paribhramaNa kare to pachI bIjAne mATe zuM kahevuM ? saMpatti jaLanA taraMga jevI capaLa che, yauvana cAra divasanuM che ane AyuSya zaradaRtunA vAdaLAM jevuM caMcaLa che to te dhana meLavavAthI zuM ke jenAvaDe parahita na sadhAya? arihaMta viSe bhaktivALA, gurubhagavaMtanuM smaraNa karanArA, krodhAdi zatruonA dveSI, bhaktivaDe namaskAramaMtrano jApa karanArA, dAnAdi dharmane ArAdhanArA ane aMtasamaye karmarUpI raja no paNa nAza karanArA manuSyo siddhinA kAraNabhUta kAryomAM udyamavALA hoya che, tevA yazasvI manuSyanuM mRtyu paNa prazaMsanIya che. jIvone puNyavaDe ja sarva zubhanI prApti thAya che, te vinA thatI nathI. temaja asAdhya kArya paNa puNya vaDe zIgrapaNe sAdhya thAya che, A prasaMga upara dhIra nAmanA puruSanuM dRSTAMta che te sAMbhaLo. dhIrapuruSanuM daSTAMta | * puMDarikINI nAmanI nagarImAM pUrve atyaMta kAyara ane parAkrama vinAno dhIra nAmano eka rajapUta vasato hato. te mAtra nAmathI ja dhIra hato, tenAmAM pairyatA biskula nahotI, tethI te lajjita thaIne gharanI bahAra ja jato nahIM. tene viraputrI nAme priyA hatI, te paNa patinA bhIrUpaNAthI duHkhita thavAthI potAnA sakhIvRMdamAM lajjA pAmatI hatI ane cittamAM kheda karatI hatI. kAyarapaNAthI koInI nokarI paNa nahI pAmatA te rajapUtane tenI priyAe manamAM kapaTa rAkhIne madhuravANI vaDe kahyuM ke-"A rAjayamAM nagarajanoe tamAruM zaurya adyApi jANyuM nahIM, tamArI parIkSA karI nahi, to have tame anya dezamAM jAo ane koInI sevA karo. paradezamAM tyAMnA rAjAo tamArI zarIranI puSTatAne joIne tamArA caritrane nahIM jANatA hovAthI tamArA para moha pAmaze ane tamArI upara kRpA karIne sArI nokarI Apaze." potAnI strInuM A pramANenuM kathana svIkArIne sarva zastrothI sajaja thaIne strIe ApeluM bhAtuM bAMdhI dhIra rajapUta paradeza tarapha cAlyo. potAnI nagarI mUkIne thoDe dUra jatAM anyAya, laMpaTa ane corapaNe prasiddhi pAmela sAta coroe tene rokyo. tene joIne te bhIruM daza
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 147 AMgaLIo moDhAmAM nAkhIne dInavANIthI bolyo ke-"mArA vastra, bhAtuM ane zastro laIne mane garIbane choDI mUko. he rAjeMdro ! anAtha, azaraNa, dIna, bhayathI kaMpatA ane kiMkara jevA mane kema choDI detA nathI? he dayALu ! tame mArA jIvita vinA bIjuM badhuM laI lyo. mArI strI ghare ekalI che ane teno bhattara huM paNa ekalo chuM." A pramANenA dhIranA vacano sAMbhaLIne tenA parAkramathI khuza thayelA coroe mAtra vastro rahevA daIne hAthInA kAnanI jevI kaMpanI sthitimAM tene choDI mUkyo. tenA gayA bAda coro bahu bhUkhyA thayelA hovAthI dhIranI strIe jemAM viSa nAkheluM che evuM bhAtuM jANe yamanI sevA karavAnI icchAthI khAdhuM. te AhAranI aMdara nAkhelAM viSathI te coro dIrghanidrAmAM paDyAM arthAt maraNa pAmyA. dhIra vibhramathI bhrAMta thaIne tenI pAse Avyo, paNa pavanavaDe temanA dezone UDatA joIne tene jIvatA mAnato te pAcho tyAMthI bhayAtura thaIne dUra jato rahyo. teTalAmAM "are dhUrto! A vizvAsI mANasanuM tame badhuM laI lIdhuM, paNa tenuM phaLa bhogavo.' jANe ema kahetA na hoya tema kAgaDAoe tarata ja tyAM AvIne dhIrano saMzaya dUra karyo. pachI jenI pharate kAgaDAo pharI vaLelA che evA te maraNa pAmelA coranA mastako khagavaDe chedIne potAnI keDe bAMdhavAthI pelo dhIra durbhAgyarUpI nadIne taravA mATe keDe tuMbaDA bAMdhyA hoya tenI jema zobhavA lAgyo. tyArabAda te coronA zastro ane vastro vagere laIne madonmata thayelo dhIra hastinApuramAM zrIharSa nAmanA rAjAnA rAjamahela pAse Avyo ane rAhunA rUpa jevA mastakone rAjakAre mUkIne te dhIra rAjA pAse jaI potAnA parAkramanA vistArathI vakhANa karavA lAgyo. rAjA paNa AkhA dezamAM upadrava karanArA ane ajeya evA te sAte durdhara corone mArI nAMkhyAnI hakIkata sAMbhaLI atyaMta vismaya pAmyo. rAjAe tene nokarI levA kahyuM, tethI teNe potAnA parAkramanI vAta karIne "jevA tevA kArya mATe mane na mokalavo." ema rAjAne kahyuM. "vaLI tamArA zarIrane kAMI upAdhi AvI paDe te vakhate mane kahevuM ane mAruM camatkArI parAkrama jovuM.' ema paNa kahyuM. rAjAe te vAta kabUla karIne ghaNA Agraha sAthe vArSika lakSa dravya ApavAnuM TharAvIne tene sarve subhaTonA agraNI tarIke nImyo. rAjAno mAnanIya thavAthI te rAjyanA dhanano pratidina upabhoga karato hato tethI pahelAnA kSatriyone te zalyarUpa thaI paDyo. eka vakhata te nagaramAM tenA karmodayathI koI duSTa siMha AvIne mahAupadrava karavA lAgyo. te siMha rAtrIe je manuSyo temaja pazuo nagaranI bahAra rahI gayA hoya tene mArI nAkhato. tethI nagaranA badhA daravAjA sAMje baMdha karI devAmAM AvatA hatA. te siMhe aneka khagadhArI temaja dhanurdhara subhaTone temaja parAkramI vIrone yamamaMdiramAM pahoMcADI dIdhA, koI tene haNI zakyuM nahIM. te kAraNe atyaMta zokamAM beThelA rAjAne joIne maMtrIe kahyuM- "he svAmI ! zoka zA mATe karo cho ? je vArSika lAkha dInAra khAya che te zUravIrane A kAma soMpo." siMhanA aparAdhathI kopAyamAna thayelA rAjAe dhIrane bolAvIne bIDuM ApI zUravIrone paNa duSkara evuM siMhano vadha karavAnuM kAma soMpyuM. AvA hukamathI bhaya vaDe dhrujato dhIra manamAM vicAravA lAgyo ke-"have karavuM?" pachI teNe krodha karIne rAjAne kahyuM ke-"mArA jevAne eka pazuno vadha
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI dharmavpadruma mahAkAvya karavAnuM kAma soMpatA Apane lajjA AvatI nathI ? kharekhara kusvAmInI sevAthI zUravIranuM zUrAtana niSphaLa ja jAya che.' Ama kahIne te nagaranI bahAra nIkaLyo tethI dvArapALe da2vAjA baMdha karI dIdhA. dhIra nagaranI bahAra rahIne atyaMta viSAda karavA lAgyo. teNe nagaramAMthI subhaTone bolAvavAnuM vicAryuM, paNa te na banyuM. tethI teNe vicAryuM ke--bhayaMkara rAtrimAM ziyALothI paNa huM bhaya pAmuM chuM. have huM kone kahuM ane kyAM jAuM ? A vanamAM mane zaraNabhUta koNa thaze ?' A pramANe vicAratA kaMThe AvelA prANavALo te pagale pagale mUrchA pAmavA lAgyo. tyArabAda teNe vicAryuM ke--'koI UMcA jhADa upara caDIne A rAtrI to vyatIta karuM, pachI savAre je thavAnuM haze te thaze.' A pramANe vicArIne te koIka jhADa upara caDyo. teTalAmAM pelo siMha dADha kakaDAvato ane butkAra karato anukrame tyAM ja Avyo ane pelA jhADa pAse AvatAM tyAM manuSyanI gaMdha AvavAthI te jhADa nIce ja beTho. tene joIne dhrujatA evA dhIranA hAthamAMthI bhAluM ekadama nIce paDyuM. te tIkSNa bhAlo siMhanA marmasthAnamAM vAgavAthI ane dhIranA puNyodayathI eka muhUrtamAM te siMha mRtyu pAmyo. prabhAte dhIra dhrujato dhrujato vRkSa parathI nIce Utaryo, teTalAmAM tenA mitra jevA kAgaDAoe siMhanA zarIra upara besIne te mRtyu pAmela che ema samajAvyuM. pachI DaratAM DaratAM potAnuM bhAluM kheMcI laIne tyAMthI dUra jaI vizeSa vAta karanArA janone teNe abhimAnapUrvaka kahyuM ke--'re jano ! nagaramAM jAo, jaIne rAjAjIne temaja mArI irSyA karanArAone A vAta kaho ane mArI kRpAthI have nagaraloko nirbhayapaNe raho.' lokoe jaIne rAjAne hakIkatanuM nivedana karIne kahyuM-'he deva ! dhIraziromaNi dhIra baLavAnasiMhane mArIne nagaranA dvAra pAse Ubho che ane tamArA taraphathI mAna maLavAnI AzA rAkhe che.' loko pAsethI e vAta sAMbhaLIne prasanna thayelo rAjA pote ja tenI sAme gayo ane mAnadhArI dhIrane moTA mahotsavapUrvaka nagaramAM praveza karAvyo. pachI rAjAe ApelA dezanuM svAmIpaNuM bhogavato, lokomAM parAkramI tarIke vikhyAti pAmelo ane vANImAM zUravIra evo dhIra pUrvanA puNyavaDe vizeSa vizeSa lakSmIne meLavanAra thayo. 'puNyavaDe manuSyane asaMbhAvya vAta paNa saMbhave che. juo ! moTA moTA parvato paNa zuM rAmacaMdranA puNyathI samudramAM nathI taryA ? taryA che.' dharma, artha ane kAma--A traNa puruSArtha kahyA che. te traNamAM dharma puruSArtha mukhya che. te ja sevA yogya che. dharmathI arthanI prApti thAya che, dharmathI kAmanI prApti paNa thAya che ane dharmathI pariNAme mokSa paNa maLe che. sarva vastu dharmanI ArAdhanamAM rahelI che. jenI upara dharma prasanna che, tene te anya vastunA AkarSaka maMtra tulya thAya che. rAjalakSmI vagere sukhanI prApti tene durlabha nathI. he rAjan ! sAMsArika sukha ane rAjyAdi A sarva jIvo pUrve anaMtIvAra prApta karelAM che temAM kAMI Azcarya nathI, mATe have to dharmanI ArAdhanAmAM evI pravRtti karo ke jethI mokSanI prApti thAya." A pramANenI gurubhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne saMsAranI asAratA jANI rAjA mokSanI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 chaThTho pallavaH, ArAdhanA mATe utsuka thayo. pachI svasthAne jaI mukhyamaMtrIne bolAvIne rAjAe kahyuM kemaMtrinuM! huM saMsArathI bhaya pAmyo chuM, tethI vrata grahaNa karavA icchuM chuM ane tamArA rAjA tarIke puraSottamakumArane sthApana karavA icchuM chuM. "maMtrIe te vAta kabUla karI, tethI rAjAe puruSottamakumArane bolAvI potAnA Asana para besADI potAne hAthe zubhamuhUrta rAjayatilaka karyuM, maMtrI vageree rAjayAbhiSeka karyo, jayaDhakkA vagADavAmAM AvI ane puruSottamarAjAnI AjJA sarvatra pravartAvI. pauotararAjAe puruSottamakumArane zikSA ApatAM kahyuM ke "he vatsa ! je potAnI bhUmine saMbhALato nathI-tenuM rakSaNa karato nathI te rAjA nakAmo che, je guru potAnA ziSyone hitopadeza karatA nathI te guru vRthA che, je potAnA apatyone pALatI nathI te mAtA nakAmI che ane te pitA paNa zA kAmano ke je putrano hitArthI kahevAyA chatAM sArI zikSA Apato nathI? vaLI pUrve ghaNA rAjAo A pRthvIne mUkIne gayA che, jAya che ane jaze, paNa A pRthvI temAMnA koInI sAthe gaI nathI, jatI nathI ane javAnI nathI. A jagatamAM je padArtho che te badhA vinAzI che, sthAyI rahenAra to eka kIrti ja che, tethI rAjAoe koI paNa prakAre potAnI kIrtino lopa thavA devo nahIM. sagarAdi ghaNA cakravartI rAjAoe A pRthvIne bhogavI che. jyAre jayAre A pRthvI jenI hatI tyAre tyAre tene phaLa ApatI hatI. tAre prajAne vaza karavA mATe tenI sAthe komaLapaNAthI vartavuM. juo ! AkAzamAM asaMkhya tArAo vagere zItarazmIvALA caMdranI sevA kare che, sUryanI sevA koI karatuM nathI." A pramANe putrane zikSA daI tene rAjya soMpIne rAjA gurumahArAja pAse AvyA ane cAritra grahaNa karyuM. zubha bhAve niraticAra cAritra pALIne prAMte teo mokSe gayA. - puruSottamarAjA sAmrAjyasaMpadAne pAmIne garva dhAraNa na karatAM pitAjInI zikSA pramANe potAnI prajAnuM pAlana karavA lAgyo. "varasAdanI jema rAjA prANI mAtrano AdhAra che. varasAdanA abhAva vakhate rAjA AdhArabhUta thAya che." ekavakhata alpa rAtrI bAkI hatI tevA samaye cothA prahare puruSottama rAjA sukhazayAmAM sutA sutA A pramANe svapna joyuM-"pRthvI para bhamatAM rAjA koIka nagare gayo. tyAM nagaranI najIkanA koI devakuLamAM temaNe eka tapasvIne joI. tenI samIpe rahelA eka mahelamAM eka surUpa ane subhaga evI zreSTha kanyAne teNe joI. tene jotAM ja te teno rAgI thayo." ( A pramANenuM svapna joIne te jAgyo ane hRdayamAM te svapnanuM ja ciMtavana karavA lAgyo. tyArabAda prabhAta saMbaMdhI kRtya karIne te beTho teTalAmAM mukhyamaMtrIe tyAM AvIne rAjAne pUchyuM ke- "he svAmin ! hajI sudhI sabhAmAM kema padhAryA nathI?" svapnanI ciMtAmAM magna thayelA rAjAe teno uttara Apyo nahIM, eTale te sumati maMtrIe pharI pUchyuM ke-"Aje tame ciMtAtura kema dekhAo cho ?" rAjAe kahyuM ke-"he maMtrinuM ! Aje rAtrIe meM AvuM svapna joyuM che ane temAM joyelI kanyA upara mohita thayo chuM tethI te kema maLe ?' enI ciMtA karuM chuM."
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zrI dharmaspadruma mahAkAvya maMtrIe kahyuM ke-"he deva ! svapnamAM joyelI vastunI ciMtA zA mATe karavI ? svapna sAruM joyuM hoya to zubha thAya che. svapnazAstramAM svapno aneka prakAranA kahyA che. samadhAtuvALAne, prazAMtane, dhArmikane, nirogIne ane jitendriyane zubha ke azubha je svapna Ave te sAcuM paDe che. anubhaveluM, sAMbhaLeluM, joyeluM, prakRtinA vikArathI AveluM, svabhAvathI AveluM, ciMtAnI zreNithI udbhaveluM, devatAdikanA upadezathI AveluM, dharmakAryanA prabhAvathI AveluM ane pApanA atizayathI AveluM--ema svapna nava prakAranuM hoya che. temAMnA prathamanA cha kAraNathI AveluM svapna zubha hoya ke azubha hoya to paNa te nirarthaka samajavuM ane pAchalA traNa kAraNathI AveluM satya eTale zubhAzubha phaLa ApanAruM samajavuM. rAtrinA cAra pahora paikI pahele prahare AveluM bAra mahine, bIjA prahoramAM AveluM cha mahine, trIjA praharamAM AveluM traNa mahine ane cothA praharamAM AveluM eka mahine phaLe che. be ghaDI rAtrI hoya tyAre AveluM daza divase phaLa che ane sUryodaya vakhate joyela svapna nice tarata ja phaLa Ape che. uparAupara joyelA svapno, AdhivyAdhinA kAraNathI Avela svapno ane maLamUtrAdikanI bAdhAthI Avela svapno nirarthaka hoya che." A pramANe kahIne pradhAne kahyuM ke -zuM Ape sAMbhaLyuM nathI ke joyelA svapnanI pAchaLa doDavuM te nakAmuM che?" svapnanA saMbaMdhamAM he rAjanuM ! eka kathA kahuM te sAMbhaLo - svanila jogInI kathA * "koI gAmanI bahAra eka AzramamAM eka jogI raheto hato. ekavakhata teNe svapnamAM potAno Akho Azrama pakavAnothI bharelo joyo. te jAgyA pachI savAre vicAravA lAgyo ke :-aho ! mArA AzramamAM ATaluM badhuM pakavAna bharyuM che to AkhuM gAma huM zA mATe na jamADuM ?' Ama vicArIne teNe gAmamAM jaI sarva lokone bhegA karIne AmaMtraNa ApyuM, gAmanA loko jamavA AvyA tyAre jogI sUI gayo. lokoe tene pUchyuM ke-"ame badhAM jamavA AvyA chIe ke tame sUI kema gayA?" tyAre te bolyo ke-"mane kAle rAtre svapna AvyuM hatuM temAM meM Akho Azrama lADUthI bharelo joyo hato, tethI atyAre sUI jAuM chuM ke jethI kAla jevuM svapna Ave ke tarata te lADu laI laIne tamane jamADuM." jogInI AvI vAta sAMbhaLIne loko badhA tenI mUrkhAI upara hasatA hasatA svasthAne gayA. A pramANe svapnanA vizvAsathI te jogI viDaMbanA pAmyo." he svAminuM mATe tame UThIne rAjakArya karo ane svapnanI ciMtA tyajIne sukhI thAo." rAjAe kahyuM ke-"he maMtrI ! mArA manane kAmadeva atyaMta bAdhA kare che. te daityanI jema durjaya che. kahyuM che ke- nIti, vinItapaNuM, buddhi, zIla, kulInatA, viveka, aucitya, pAMDitya, lajjA, tatvanirNaya, tapa, japa, zama, dayA, dAna, saMsArathI bhaya, satya, tattva ane saMtoSa-A badhAM tyAM sudhI sthita rahe che ke jyAM sudhI kAmadeva pIDA karato nathI. kaMdarpa bIjAnA darya na rahevA devA mATe jyAre potAnA brahmAsanI vispharjanA karI tyAre pArAzaraRSi mAchaNa (mAchImAranI patnI)mAM, gAMdhIpi caMDALaNImAM, brahmA potAnI putrImAM, caMdramAM potAnA gurunI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 151 strImAM, ravi kanyAvasthAmAM rahela kuMtimAM, puruSottama (kRSNa) AbhIrImAM, ane surapati indra tApasaNImAM lubdha thayA. tethI kaMdarpasamAna anya baLavAnuM koI nathI. kAmaviThThala manuSyo mAtApitAne ke kuLane jotA nathI, paraNelI strIno sneha gaNatA nathI, konuM ghara che te paNa vicAratA nathI, pAtrApAtrane jotA nathI ane potAnA ke paranA koIne choDatA nathI. arthAta kAmanI vikaLatAthI jIva na karavA yogya aneka prakAranI ceSTAo kare che. viSaya ane viSae bemAM moTuM aMtara che. viSa to prANIne khAvAthI haNe che paNa viSaya to smaraNamAtrathI haNe che. mATe te sumati maMtrI! tuM tArI matithI kAMIka vicAra karIne evo upAya kara ke jethI mane svapnamAM dekhAyelI strI maLe." pachI maMtrIe svapnamAM rAjAe joyA pramANe eka nagaranI racanA karI ane tenI pAse eka dAnazALA karAvI tyAM je paradezI Ave tene jamADIne pachI maMtrI navuM nagara batAvI pUchato ke- tame AvuM nagara kyAMya joyuM che athavA sAMbhaLyuM ke ?' e pramANe ghaNo samaya vItI gayo. rAjA paNa rAjakArya karavA lAgyo. eka vakhata koI paradezI tyAM Avyo. tene jamADIne maMtrIe nagara batAvIne te viSe pUchyuM, tethI te rovA lAgyo. A pramANe raDatA tene joIne maMtrIe kautukathI tene rovAnuM kAraNa pUchyuM, pelo paradezI bolyo ke-"mArI janmabhUminI nagarI AvI ja che. tyAM mArA mAtApitA vase che. nagarI jovAthI mane temanuM smaraNa thayuM ane teno viraha jAgRta thatAM huM raDyo." maMtrIe kahyuM ke- he paradezI ! tuM kahe ke te nagarInuM nAma zuM che ? ahIMthI te keTalI dUra che? tyAMno rAjA koNa che? ane enA saMbaMdhamAM koI apUrva vAta saMbhaLAya che ?" - pathika bolyo ke-"he sumati maMtrinuM ! utarApathamAM priyaMkarA nAmanI nagarI che. tyAM satyazekhara nAmano rAjA che. te rAjAne satyazrI nAmanI devAMganA jevI paTTarANI che. te zIlarUpa sannAhasaMyukta che ane bhAgya saubhAgyavaDe alaMkRta che. te rANInI kaLazrI nAmanI vicakSaNa putrI che. te strIvargamAM sImA tulya arthAt zreSTha che paraMtu te naramatsarA-puruSaaSiNI che. vidhAtAe caMdramAne viSe kalaMka, padmanI nALamAM kAMTo, samudranA jaLamAM khArAza, paMDitamAM nirdhanatA, snehIjanomAM viyoga, rUpavaMtamAM durbhAgIpaNuM ane dhanavaMtamAM kRpaNatA-A pramANe doSo sthApana karIne sarva ratnane dUSita karyo che." te nagarInI pUrva bAjue eka zreSTha devamaMdira che. tenI najIkanAM AzramamAM be parivrAjikAo vase che. temAMnI eka mahAvidyA, labdhi ane siddhithI virAjita temaja bIjI maMtrataMtrAdimAM ane kapaTakaLAmAM pravINa che. te AzramanI pAse eka ghaNo UMco ane manohara mahela che. temAM te rAjaputrI puruSa pratyenA dveSathI ekalI rahe che. te mahelanI pAsenA AzramamAM vAraMvAra gamanAgamana kare che ane te parivrAjikAnI pAse navA navA zAstro zIkhe che. zAstranA abhyAsathI te aneka vidvAnonA hRdayane AlAda utpanna kare tevI che, gItagAnavaDe abhimata evA sakhIvargane AnaMda pamADe che, padmAnA putrane sugaMdhI puSpavaDe niraMtara pUje che ane cittanI zuddhivaDe anupama maMtranuM ArAdhana kare che. potAnA mahelamAM rahIne paricita evI sakhIo sAthe
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zrI dharmaspadruma mahAkAvya AlApa saMlApa kare che. niraMtara harSita citte madhura vacana bolanArI sArikAne ramADe che ane paradezathI AvelA temaja te nagaramAM rahenArA puruSo upara dveSa dharAve che. e rIte potAnA icchitane karatI te AnaMdathI kALa vyatIta kare che. A pramANe tamAma hakIkata kahIne te paradezI anyatra gayo. sumati maMtrIe rAjA pAse jaIne badhI hakIkata kahI. te divase rAtrie sumati maMtrIe svapna joyuM ke-suvarNanI mALA sahita potAnA rAjA uttara dizAmAMthI AvyA. maMtrIe savAre rAjAne te vAta karI tethI rAjA vadhAre harSita thayA ane utsAhita banyA. tyArabAda puruSottama rAjA prastAvocita sAmAnya veza dhAraNa karIne sumati maMtrIne sAthe laI uttara dizAnA mArga tarapha cAlyA. anukrame ati manohara evI priyaMkarA nagarIe pahoMcyA. te nagarIne joIne rAjA vicAre che ke-"A te zuM laMkApurI che ke devanAyakanI indrapurI che? athavA zu dvArikA che ke nAgakumArIkAoe krIDA karavA mATe A nagarI vasAvI che? athavA devendra ke vidyAdhare kautukapUrNa karavA mATe A nagarI sarjI che? traNa jagatamAM paNa AvI nagarI najare paDatI nathI." ramaNIyanagara, suMdara havelio ane zobhatA mArga vagere sarve paNa svapnamAM joyA pramANe rAjAe ahIM joyuM. te joIne rAjA bahu harSita thayo. - tyArabAda pelA devakuLa pAsenA AzramamAM jaIne be tApasIone teNe joI. te vakhate tenI pAse beThelI rAjakanyAne paNa joI. tene joIne rAjA bahu camatkAra pAmyo ane vicAravA lAgyo ke-"AvuM apUrva rUpa vizvakarmAe kyA dravyo ekatrita karIne banAvyuM haze? tAruNyarUpI vRkSanI maMjarI jevI, kAmadevane sajIvana karanAra maMtra jevI, lAvaNyarUpa nidhAnanI bhUmi jevI ane saMpUrNa caMdramAnI kAMti jevI A rAjaputrI zuM kinnarI che, amArI che ke vidyAdharI che? A kanyAne koNe, kayAre, keTale vakhate ane keTalA prayAse nirmANa karI haze?" A pramANe vicArato rAjA pharI tenI sAme jue che teTalAmAM to te rAjaputrI puruSanI IrSyAthI ekadama uThIne potAnA mahelamAM jatI rahI. tenA gayA pachI baMne tapasvIne namaskAra karIne rAjA tenI pAse beTho. eTale rAjAne ArzIvAda ApIne tapasvInIe pUchyuM ke-"he narottama ! tamane kuzaLa che? tame koI uttamapuruSa jaNAo cho to kaho ke-"ahIM kyA kArya mATe AvyA cho ? ane kyAM javAnA cho ?" tenA A praznonA uttaramAM rAjA praNAma karIne bolyo ke-"padminIpura nagarIthI AvuM chuM ane kautukathI dezAMtara jovA mATe pRthvI para paryaTana karuM chuM." A pramANe kahIne rAjAe azanAdi cAra prakArano AhAra tathA vastrAdi te banne parivrAjikAone ApyA ane teo prasanna thAya tema karyuM. tyArapachI rAjA pradhAna sahita sarovarakinAre gayA. tyAM aMgaprakSAlanAdi karyA bAda bhojana karIne rAjA pote devalAyamAM AvyA. tyAM bhaktipUrvaka devane namaskAra karIne eka bAju te sukhapUrvaka sUtA. teTalAmAM koIka vidyAdhara tyAM potAnI strI sahita Avyo. teNe vidyAdharIne puSpo lAvavA mATe vADImAM mokalI ane pote devamaMdiramAM Avyo. tyAM teNe rAjAne sUtelA
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 chaThTho pallavaH joyA. tene joIne vidyAdhara vicAravA lAgyo ke "A narottama koNa che? AnuM rUpa nirUpama dekhAya che. AvuM rUpa kayAMya joyuM nathI. mArI bhAryA jo A puruSazreSThane joze to avazya tenA para moha pAmaze ane mArI sAthe viraktapaNuM dhAraNa karI kuvikalpo karaze.' strI jAtimAM asatyatA ane caMcaLatA svabhAve ja hoya che. temaja mAyAbhAva ane avizvAsapaNuM hoya che ane te vizvane moha utpanna karanArI che. vidhAtAe hAthInA kAna, vidyutanI jyoti, durjanano prema ane lakSmIne sthira banAvatAM vadhelA dravyavaDe ja strIne banAvI jaNAya che. je kArya mATe niyati (bhavitavyatA) paNa samartha thatI nathI te kArya suzarmA rAjAnI paTTarANInI jema strI tatkALa kare che. te suzarmA rAjAnI paTTarANInI kathA A pramANe che. suzarmArANInI kathA mALavA nAmano ghaNo suMdara deza hato. te dezamAM RddhivaDe vistRta ane guNanA AdhArabhUta dhArA nAme nagarI hatI. te nagarImAM arimadana nAme rAjA hato. te banne pakSe zuddha hovAthI dviguNa, zaizavAdi avasthAthI triguNa ane kaLAvaDe caMdranI kaLA karatA sAcauguNa arthAtu 72 kaLA yukta hato ane pRthvItaLane zobhAvanAro hato. te rAjA devomAM suzarmA (iMdra) jevo hovAthI tenuM bIjuM nAma suzarmA hatuM. te rAjAne tenA cittarUpI hastine kabaje karanArI ane rUpavaDe ratine paNa jItanArI, mRga jevA netravALI mRgAvatI nAme mAnya rAkhI hatI. te rANI pUrNapaNe zALavrata pALavAnI icchAthI rAjA sivAya bIjAnuM mukha paNa jotI nahotI ane puruSa nAmanuM dhAnya paNa khAtI nahotI A pramANenA mAyAbhAvathI teNIe rAjAnA hRdayane kabaje karI lIdhuM hatuM. . eka vakhata dIpotsavI (dIvALI)ne divase loko rAjAne bheTa ApavA mATe potapotAnA vaMzane ucita evI aneka vastuo lAvyA. te prasaMge mAchImAroe matsyone pANI vaDe dhoI sApha karIne tenI zreNI rAjAne bheTa dharI. rAjAe te mALA rANIne mokalI. te joIne rANI bolI ke A malyo puruSavedI che tethI huM tenI sAme paNa nahIM jouM." A pramANenA rANInA vAkyathI te matsyomAMthI eka matsya khaDakhaDa hasI paDyo. tethI vismaya pAmelI rANI potAnA cittamAM kheda pAmI. te matsyanuM vRttAMta jANavA mATe utsuka thayelI mRgAvatI bhojana karavA paNa na UThI. ahIM prANa vinAnA paNa matsya hAsya karyuM. paNa koI taMtrajJa, zAstrajJa, jJAnI, ke bhUta paNa masyanA hAsyanuM kAraNa samajI zakyA nahIM. rANInA AgrahathI rAjAe paMDitone kahyuM ke-A matsyanA hAsyanuM kAraNa na jANavAthI huM yaMtramAM pIlAtAnI jema pIDAu chuM, mATe tame tenuM kAraNa zodhIne zIghratAthI mane kaho." paMDito A bAbatamAM kSINabuddhivALA thavAthI vADAmAM rAkhelA pazu jevA thaI gayA. tethI temaNe rAjA pAse traNa divasanI muddata mAMgI. rAjAe traNa divasanI mudata ApI. teo ghare AvyA tyAre temAMnA eka paMDitanI putravadhUe te hakIkata sAMbhaLIne kahyuM ke- tame ciMtA na karo. huM rAjAnI rANIne samajAvI daIza." pachI vinIta evI te rAjamahelamAM atyaMta AgrahavALI rANI pAse ekalI gaI. tyAM jaIne te strI marmane bhedanArA madhura vAkyovaDe te rANIne zAMta karavA lAgI. paraMtu sArI
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya vANIrUpa nIravaDe jema jema te rANIne sIMcavA lAgI tematema te zaNanI gAMThanI jema kaThIna thavA lAgI. tethI paMDitanI putravadhUe rANIne kahyuM ke-"he devI ! je adhama puruSo potAnI adhamavRttithI koI kArya karavA icche che teo bAhmaNanA be mUrNa putronI jema kAryanuM kAraNa jaNAtAM duHkhI thAya che." rANIe tene pUchyuM ke-"he mugdha ! te dvijaputro koNa hatA ? te kahe." tethI rANIne pratibodha karavA AvelI vipravadhUe A pramANe tenI kathA kahI. dvijaputronI kathA | * naMdI nAmanA gAmamAM eka brAhmaNa raheto hato. tene be putro hatA. teo bhikSAdvArA potAnA divaso vyatIta karatA hatA. eka divasa kyAMka jatAM teo karaMbAthI bharelA pAtravALI gADI joIne atyaMta khuza thaIne nAcavA lAgyA. pachI sudhA lAgavAthI karaMbo khAvAnI icchAthI te vicAravA lAgyA ke "A kaMrabo ApaNane kyAre khAvA maLaze?" A pramANe vicAratA teo nadI kinAre gayA. teTalAmAM temaNe eka manuSyane karaMbAthI bharelo pAMdaDAno paDIo gADAmAMthI laIne nadImAM mUkatA joyo. teNe tenI pAse AvIne tema karavAnuM kAraNa pUchyuM tethI te bolyo ke "mArA svAmInA peTamAM ghA paDyo che. temane ghaNI pIDA thAya che. tenI zAMti mATe ghA upara karabo bAMdhavAmAM Ave che. te choDyA pachI tenuM koI ullaMghana na kare te kAraNe tenA paDIkA bAMdhIne nadImAM vahetA mUkI devAmAM Ave che." A pramANenI tenA mukhethI hakIkata sAMbhaLIne te banne bahu kheda pAmyA ane ApaNe A sarvajanane niMdita IcchA karI mATe ApaNane dhikkAra che ! "ema vicAratA te banne nadImAM paDIne maraNa pAmyA." te kAraNe "he rANIjI ! koIpaNa kAryanuM kAraNa bahu pUchavuM nahIM ane A kathAno sAra manamAM vicAravo. pachI tamAro Agraha ja haze to huM marcIne hasavAnuM kAraNa kahIza." A pramANe judI judI kathAo kahIne te paMDitanI putravadhU e nRpapriyAne bahu sArI rIte samajAvI, paNa te koI rIte samajI nahi. kAraNake "strImAM buddhi kayAMthI hoya?" pachI teno bahu Agraha hovAthI rAjAnI AjJAvaDe te vadhUe mInanA hAsyano saMketa jaNAvavA mATe eka UMDo khAdo khodAvyo. pachI mRgAvatInI badhI dAsIone bolAvIne te vipravadhUe kahyuM ke-'tame mAruM amRta jevuM vAkya sAMbhaLo A khADAmAM tame badhI khUba jorathI eka eka patharo nAMkho, temAM jeno patharo ekadama khADAne taLIe pahoMcaze tene rAjA motIno hAra bakSIsa Apaze. te sAMbhaLIne eka sivAya badhI dAsIoe ekeka patharo pUrA jorathI temAM nAkhyo. pachI te vipravadhUe rANIne kahyuM ke-"A daSTAMtathI tame samajI jAo." te sAMbhaLIne gusse thayelI ane jenAM hRdaya ane netra aMdha thaI gayelA che evI rANI bolI ke-"zIgha mArA duHkhanuM nivAraNa karanAruM mInanA hAsyanuM kAraNa kahe." vipravadhU bolI ke-"Apano Agraha ja che to kAle kahIza. paraMtu he devI ! manamAM vicAro. AnuM kAraNa strInA aMgopAMganI jema DhAMkeluM ja sAruM che, UghADuM karavAmAM zobhA nathI." A pramANe kahIne te gaI. bIje divase AvI tyAre rANIe to kAraNa jANavA pUrvanI jema ja Agraha karyo, tethI te vipravadhUe daDha manavALI thaIne rAjAne kahyuM ke- he rAjan ! A rANInI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 chaThTho pallava badhI dAsIone ekAMtamAM laI jaIne vastra vinAnI karo eTale matsya ne hasavAnuM kAraNa mArA kahyA vinA tame samajI jazo." rAjAe te pramANe karavAnuM zarU karatAM pahelo eka zyAma varNavALo puruSa jaNAyo, eTale vipravadhU bolI ke-"A puruSa strInA vezamAM rahIne rANIne bhogave che, tethI mIna hasyo ane teNe jaNAvyuM ke-AvA hanavaMzavALA ane zyAmavarNavALA puruSane paNa tuM bhogave che pachI bIjA dAsInA vezamAM rahela rUpavaMta puruSo sAthenI to vAta ja zI karavI ? tAruM badhuM cAritra huM jANuM chuM, mATe tuM "A masyo to puruSavedI che tethI tenI sAme huM nahIM jouM.' evo khoTo daMbha karavo choDI de." A pramANe mInanA hasavAno sAra che." e rIte pratyakSa badhI hakIkata jANIne rAjA rANI upara bahu ja kopAyamAna thayo ane te rANIne temaja dAsIrUpadhArI badhA puruSone aparAdhI gaNIne dezapAra karyA." * "strI dukhanI agAdha khANa che, klezanuM mULa che, bhayane upajAvanAra che, pApanuM bIja che, zokanuM sthAna che ane vAdaLA vinAnI vijaLI samAna che. A jIvalokamAM zama, zIla ane saMyamayukta, potAnA vaMzamAM tilaka samA ane zruta temaja satya sahita koIka ja strI hoya che, tethI mArI strI ahIM Ave ane A rUpavaMta puruSane jue te pahelAM ja Ano upAya karuM ke jethI pAchaLathI pastAvuM na paDe." A pramANe vicArIne te vidyAdhare tatkALa eka prabhAvazALI auSadhi lAvIne te sUtelA rAjAne hAthe bAMdhI dIdhI ke jenA prabhAvathI tarata ja te rAjA strIrUpe thayo. A pramANe karIne pachI te khecara devakulanI aMdara devArzana karavA gayo. tenA gayA pachI tenI vidyAdharI strI tyAM AvI teNe bahu rUpavaMtI strIne tyAM sUtelI joI. devAMganA samAna tenuM rUpa joIne vismaya pAmelI tucchamanavALI vidyAdharI manamAM vicAravA lAgI ke-"mAro svAmI jo A rUpavaMta strIne joze to jarUra tenI upara moha pAmaze ane mane tajIne Ane strIpaNe svIkAraze. kAraNake puruSo bhramara samAna hoya che tethI te judA . judA puSpanI sugaMdha lIdhA kare che. ema zAstramAM kaheluM che. puruSonI dRSTi caMcaLa hoya che, tethI te ramya ane aramya banne prakAranA padArtha upara jAya che. temaja kAmathI viDaMbanA pAmelA teo kRtyAkRtyane jANatA nathI. kAmArta-puruSa putravadhU, mAtA, putrI, dhAvamAtA, gurupatnI, tapasvInI ke ticiNIne paNa bhogavavA icche che. manuSyo agnimAM praveza kare che, zastravaDe potAnA dehanuM vidAraNa kare che, aneka prakAranAM tapa ane kaSTa sahe che, paraMtu rAgAdi zatruone jItI zakatA nathI. tene to koI viralA ja jIte che." citramAM cItarelI strI paNa puruSanA cittanuM haraNa kare che to smita, mera ane vibhramavaDe bhramita netravALI strIne dRSTivaDe jovAthI te cittanuM haraNa kare temAM zuM navAI ? kAminInA vilokana, bhASaNa, vilAsa, krIDA ane AliMganAdi mananA vikAra mATe thAya che, eTaluM ja nahIM paNa tenuM smaraNa paNa mananA vikAra mATe thAya che." A pramANe vicArIne te vidyAdharIe eka mahauSadhi lAvIne kALA dorAthI tenA DAbA page bAMdhI. jethI te tarata ja kubdha thaI gayo. A pramANe karIne te vidyAdhara ane vidyAdharInA gayA pachI jAgRta thayelA rAjAe potAnuM zarIra kurja thayeluM joyuM tathA hAtha ane page bAMdhelI
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrI dharmalpadruma mahAkAvya auSadhi paNa joI. tyArabAda kunja rAjAe pahelI auSadhi choDI eTale kulkapaNuM maTIne strIpaNuM thayuM, pachI hAthe bAMdhelI auSadhi choDI eTale prathama hato tevo rUpavAnuM thaI gayo. e pramANe bane auSadhiono prabhAva jANIne te banne jaTI chUpAvIne pachI rAjA pharI parivrAjikAnA AzramamAM gayo. rAjAne Avela joIne parivrAjikAe pUchayuM ke-he mahApuruSa ! tame ciMtAtura jaNAo cho, tethI tamArA manamAM zI ciMtA varte che ? te kaho." rAjAe tenI pAse potAnA svapnanI yathArthavAta kahI saMbhaLAvI ane pachI kahyuM ke-"te svapnamAM joyelI kanyA meLavavAnI ciMtA mane rahyA kare che." tapasvinI bolI ke- 'tame joyelI kanyA naramatsarI (puraSazleSiNI) che. te puruSa sAthe bolatI paNa nathI." rAjAe kahyuM ke-"he mAtA ! jo tamArI AjJA hoya to huM strIpaNe thaIne tenI sAthe vANI vilAsa karuM?" te sAMbhaLIne tApasI bolI ke- "jo tamArI pAse evI zakti haze to tamAruM kArya siddha thaze, te sivAya tene meLavavAno koI upAya nathI." pachI bIje divase rAjaputrIne AvavAne samaye rAjA strInuM rUpa vikurtIne tApasIne AzramamAM gayo ane tene namaskAra karIne tenI pAse beTho. thoDIvAra thaI tyAM kamalazrI tenA AzramamAM AvI ane bhaktipUrvaka namaskAra karI teNe tApasIne pUchayuM ke-"A rUpavaMtI bALA koNa che? kyAMthI AvelI che? ane tamArI pAse kema beThI che?" tenA uttaramAM vRddha tApasI bolI ke he subhage ! mAruM vacana sAMbhaLa. A mArA bhAInI sulocanA nAmanI putrI che. te padminIpurathI mane maLavA mATe utkaMThita thaIne AvI che ane mArI pAse thoDAka divasa rahevAnI che." te sAMbhaLIne kamalazrI bolI ke -"he mAtA ! jo mAruM kahevuM mAnya karo to kAMIka kahuM! A tamArI bhatrIjI te mArI bahena gaNAya, tethI tene mArI pAse rahevA dyo ke jethI tenI sAthe vAto karavA dvArA mAro samaya AnaMdamAM jAya." tapasvinIe AjJA ApI tethI kamalazrI tene laIne potAnA mahelamAM AvI kamalazrI sulocanA sAthe AnaMdathI krIDA karavA lAgI. temaja aneka prakAranI goSThi karavA lAgI ane tApasIne Azrame paNa tene sAthe laIne harSapUrvaka javA AvavA lAgI. paraspara snehamAM mohita thayelI te navo navo kaLAbhyAsa karavA lAgI. e pramANe sukhapUrvaka keTalAka divaso pasAra thayA. eka vakhata sulocanAe rAjaputrIne kahyuM ke-"tame yuvAna hovA chatAM tamArA mAtApitA kema tamAro vivAha karatA nathI? tamAruM rUpa ramaNIya che, yauvana vaya che, vijJAnamAM kuzaLatA che, Arogya che, chatAM tame tAruNyane phogaTa kema hArI rahyA cho ?" te sAMbhaLIne rAjaputrI AMkhamAM AMsu lAvIne bolI ke-"jo tame mArI bahena ho to mArI pAse puruSanuM nAma ja lezo nahIM' sulocanA bolI ke-"he bhadra ! tamane Avo puruSaSa kema che? tenuM kAraNa kaho. mane te sAMbhaLavAnI icchA che." rAjaputrI bolI ke-"he suMdarI ! mArA pitAno paTTahasti jovAthI mane jAtismaraNa thayuM che, tethI mArA pUrvabhavanI vAta jANavAthI mane puruSa upara dveSa utpanna thayo che." nArIrUpadhAraka rAjA bolyo ke- 'tamane hAthIne jovAthI kema naSa thayo? tamAro pUrvabhava kevo hato kamalazrI bolI ke-"he sulocanA ! mArA pUrvabhavanI vAta sAMbhaLa ke jethI huM naraSiNI thaI chuM -
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 chaThTho pallavaH malayAdriImAM moTI aTavImAM eka maNibhadra nAmano hAthI hato. tene priyaMkarI nAmanI hAthaNI hatI. premamAM parAyaNa banIne te banne svecchAe krIDA karatA hatA. teTalAmAM daivayoge te vanamAM moTo dAvAnaLa lAgyo. te aTavImAM evA pAMca caMDila (zuddhabhUmi) banAvelA hatA ke jyAM tRNa paNa ugelA na hovAthI tyAM dAvAnaLano bhaya nahoto. dAvAnaLane joIne hAthI turata ja hAthaNI sahita pahelA aMDila tarapha doDyo. paNa tyAM to bIjA prANIothI jagyA bharAI gaI hatI. tyAM rahelA badhA prANIone agnithI bhaya pAmelA joIne temanI dayA lAvI hasti tyAMthI hAthaNI sahita bIjA sthaMDile gayo. tyAM paNa prANIo bharAI gayelA hatA. e pramANe trIjuM ane cothuM paNa bharAyeluM joI te pAMcamA spaMDile gayo. te spaMDila paNa araNyanA sasalA, geMDA, haraNo vagerethI pUrNa thaI gayuM hatuM. tethI te sthaDilanA eka khUNA para hAthaNI sahita te hAthI Ubho rahyo. vanamAM lAgelo dAvAnaLa khUba viSama hato, taduparAMta ghaNo pavana AvavAthI dAvAnaLa khUba vadhI gayo. tethI thoDA ja vakhatamAM Akhu vana bhasmarUpa thaI gayuM. badhuM ja vana baLI javAthI pazu tathA pakSIo sthAnabhraSTa thavA sAthe anAtha thayA. svabhAvathI ja malina evA dhumADAvaDe samagra pRthvI zyAma ane saMtApita thaI. puSpa, pallava, latA ane phaLavALA aneka vRkSone dAvAnaLa bhasmIbhUta karI nAkhyA. e pramANe AkhuM vana sApanA rAphaDA jevuM banI gayuM. ahIM pAMcamA sthaMDilamAM rahelI hAthaNI dAvAnaLanA tApathI AkrAMta thaI gaI, te vakhate baLatI hAthaNIne tyajIne hAthI dAvAnaLanA bhayathI zIgha moDhAmAM sUMDha nAMkhato jIva laIne bhAgyo. e pramANe patine bhAgI jato joIne hastinI bahu ja kopAyamAna thaI. paNa pAchI pUrve munino saMyoga thayelo hovAthI zAMta thaI, krodha samAvyo ane tene sanmati utpanna thaI. te vanamAM zrIyugAdIzano eka zreSTha prasAda hato, te teNe pUrve joyelo hato, A vakhate te prasAdanuM ja bhAgyayoge tene smaraNa thayuM. pUrve muninA mukhathI namaskAramaMtrano prabhAva sAMbhaLyo hato, te atyAre tenA smaraNamAM Avyo. tenA zubha dhyAnathI te maraNa pAmIne svarge gaI. tyAM svarganuM sukha bhogavI tyAMthI avIne huM rAjaputrI thaI chuM. A bhavamAM rAjAnA hastIne jovAthI te - sulocanA ! mane jAtismaraNa thayuM che. mane pUrvabhavamAM baLatI mUkIne hAthI bhAgI gayo, tethI puruSo evA nirdaya ane krUra ja hoya che, mATe tenuM moTuM paNa zA mATe javuM? ema meM nirdhAra karyo che. he sakhI ! meM meruparvata jevA svarganA sukha bhogavyA che te tenI pAse sarasava jevA manuSya sukhanI zuM kiMmata che? tethI te sukhabhogathI mAruM mana tRpta paNa kevI rIte thAya ? kahyuM che ke-asura ne suranA bhogathI je jIva tRpta thayo nahIM te manuSyanA svalpa sukhothI kevI rIte tRpti pAme ? samudranA puSkaLa jaLanuM pAna karavAthI je tRpta na thayo te tRNanI Toca para rahelA pANInA biMduthI kema tRpta thAya? jema bilADo dUdhanuM AsvAdana khuza thato thato kare che tema A jIva saMsAranA viSaya sukhanuM AsvAdana AnaMdapUrvaka kare che paNa mAthA para ThaMDo laIne ubhelA yamarAjAne te joto nathI "he cittarUpI bhAI ! jo tane zreSTha sukhanI ja icchA hoya to pavane halAvelA dIpakanI capaLa zikhA jevA kAmane tyajI che. tenA tyAga vinA kareluM dhyAna, uttamagurunI nizrA, zreSTha tapanuM AcaraNa, aneka devonI stuti-prArthanA Adi sarve paNa niSphaLa thAya che." he sulocanA ! A pramANe vicAra karIne mArI pAse ramaNIya evA viSayasukhanuM ke puruSanuM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya nAma paNa levuM nahIM premavALI hAthaNIne AgamAM baLatI mUkIne hAthI bhAgI gayo tethI vicAra kara ke puruSamAM zreSThatA kayAM che ? ane tevA puruSo kaI rIte mAnya karI zakAya ? A pramANenA rAjaputrInA vacano sAMbhaLIne sulocanA bolI ke--'he sakhI ! tuM kahe che te ThIka che paNa strInuM kanyApaNuM moTI uMmare yogya lAgatuM nathI.' teno Avo Agraha joIne kamalazrI punaH bolI ke--'he sakhI ! jo huM pUrvabhavanA bhattarane jANuM ane tenAmAM guNano sadbhAva hato ema samajuM to samaye tenI sAthe prANigrahaNa karuM.' A pramANeno kamalazrIno vicAra jANIne ciMtAmAM paDelI kRtrima strIne vizeSa uhApoha karatAM jAtismaraNa jJAna thayuM ane teNe potAno pUrvabhava joyo. eka divasa tApasI pAse jaIne te strIrUpe thayela rAjAe potAnA ane rAjaputrInA pUrvabhavanI badhI vAta karI. te sAMbhaLIne tApasIe te hakIkata eka citrapaTamAM AlekhI. temAM dAvAnaLa sahita aTavI cItarI. hAthaNIne baLatI joIne pANI levA mATe jato hAthI doryo. te pANI sUMDhamAM laIne Avyo ane te jaLavaDe hAthaNIne sIMcavA lAgyo. vaLI bIjIvAra pANI levA gayo ane tenAvaDe hAthaNIne sIMcI. ema gamanAgamana karatAM te hAthI paNa davathI baLI gayo ane mRtyu pAmyo. A badhuM cItaryuM A badhI hakIkata samajAvIne citrapaTTa maMtrIne Apyo. maMtrIe te citrapaTTa te nagaranA catutha vacce mUkyo ane teno mahimA karyo, te joIne loko 'A zenuM citrapaTTa che ? ema pUchavA lAgyA. tethI maMtrI bolyo ke--'A mArA svAmInuM citra che ane tenuM caritra bahu Azcarya utpanna kare tevuM che.' A hakIkata paraMparAe rAjaputrIe sAMbhaLI. tethI teNe paTTa laIne maMtrIne bolAvyo, te gayo. tenI pAsethI paTTa laIne rAjaputrI te jovA lAgI. temAM teNe dAvAnaLa yukta aTavI joI, temAM hAthI ane hAthaNI joyA. hAthIne pAcho AvIne hAthaNIne pANI sIMcato ane chevaTe maraNa pAmato joyo. tene potAnA pUrvabhavano bhartAra jANIne te rAjaputrI uMce svare vAraMvAra rovA lAgI. hAthIne agnimAM baLI gayelo joIne teno puruSaparano dveSa nAza pAmyo. te vicAravA lAgI ke--'aho ! mArA snehathI baddha hastI mArI pAchaLa maraNa pAmyo ! sneha anarthanuM mULa che. sneha duHkhanI zreNirUpa che, snehavaDe ja prANI dadhinI jema maMthananuM du:kha bhogave che. premano vikAra nizce durnivAra che. tene kAraNe ja murAri (kRSNa) zRMkhalAbaddha thayA, caMdramA kalaMka pAmyo, ravi kuSTipaNAne pAmyo ane zaMbhu (ziva)ne ardhazarIre pArvatIne rAkhavI paDI. svajano sIdAya, cADIyAo hase, bAMdhavo zoka kare, prANa kaMThe rahe, nyAyavALA niMdA kare, lakSmI cAlI jAya topaNa kAmI puruSa potAnA icchita janane niHzaMkapaNe seve che. jo yuktAyuktanI vicAraNA prApta thAya che to te AvA snehane jalAMjalI Ape che--tajI de che.' vaLI rAjaputrI vicAre che ke--'meM jaLa lAvIne davathI pIDita evI mane sIMcatA hAthIne joyo nahIM tethI ja tenA upara ane atyAre puruSadveSa karyo. prAye nArI alpa buddhivALI ja hoya che." A pramANe vicArIne teNe maMtrIne pUchyuM ke--'A citra tamane koNe ApyuM che ? maMtrI bolyo ke--"he svAminI ! sAMbhaLo. mAro svAmI padminIpuramAM rAjA che. tenuM nAma puruSottama
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH che. teNe jAtismaraNavaDe potAnuM caritra A paTa upara AlekhyuM che. tene thayelA matimohathI potAnA pUrvabhavanI priyA meLavavA mATe teNe AvA citrapaTTo sarva rAjyomAM mokalyA che. 'sarva - karmamAM mohanIyakarma, sarva duHkho daridratA, sarvapApo cauryabhAvamAM ane sarva doSo asatyamAM samAI jAya che.' jAgatA chatAM paNa je nidrAsvarUpa che. jotA chatAM paNa je aMdhatArUpa che. zruta bhaNyA pachI paNa jaDarUpa che ane prakAzitapaNuM chatAM paNa je tamasarUpa che. tevo strImoha kharekhara dukhtyAjya che. dArA parAbhavarUpa che, baMdhujanono moha baMdhanarUpa che, viSayo viSarUpa che, te chatAM A moha kevo durgama che ke jethI kharekharA zatruone paNa AprANI mitra gaNe che.' Ama hovAthI pUrvabhavano moha khAsa tajavA lAyaka che. ema ghaNIvAra samajAvyA chatAM paNa amArA rAjA na mAnavAthI temanI AjJAne laIne huM A citrapaTTa sahita ahIM Avyo chuM." 159 A pramANe tenI hakIkata sAMbhaLIne rAjaputrI harSamAM AvIne bolI ke--'huM jAtismaraNathI jANuM chuM ke--A hAthaNI te huM chuM ane tamArA rAjA te hAthIrUpa mArA pati che.' pachI puruSottama rAjA upara rAgI thaIne teNe potAnA mAtApitAne kahevaDAvyuM ke--'padminIpuranA rAjA puruSottama sAthe tame mAro vivAha karo.' rAjA te sAMbhaLIne bahu ja khuza thayo ane harSita thayelA rAjAe turata ja vivAhanI sarva sAmagrI taiyAra karI sArabhUta evI moTI Rddhisahita potAnA subuddhi maMtrInI sAthe zubha divase potAnI putrI kamalazrIne padminIpura tarapha ravAnA karI. sulocanAM sahita prayANa karatAM anukrame teo padminIpura najIka pahoMcyA. dminIpuranA udyAnamAM taMbu nAkhIne teo rahyA. nagaramAM vAta cAlI ke--'amuka rAjAnI putrI kamalazrI svayaMvarA thaIne potAnI meLe ApaNA rAjAne varavA mATe AvI che.' sumati maMtrIe prathama nagaramAM jaIne vAjIMtro ane sainyasahita sAme AvI temanuM Atithya karyuM. ''sajjano potAne tyAM AvatAM uttamajano sAme UbhA thAya che, mastaka namAve che, svAgata kare che, saMtoSa pAme che, hase che, sAme jAya che, pUrvanI saMgatine dRDha kare che ane vacanAmRtavaDe parasparanA hRdayanuM siMcana kare che." kyAreya koI apriya jana Ave to tenA pratye paNa sajjano AvuM vartana kare che, to priyajana pratye kare temAM to zuM navAI ? pachI sulocanArUpadhArI rAjAe 'huM mAre ghare jaIza.' ema kahI rAjaputrInI rajA lIdhI ane strIrUpadhArI rAjAe nagaramAM praveza karyo. pachI ekAMtamAM auSadhi choDIne te sva-rUpadhArI thayo. potAnA rAjAne AvelA jANIne nagarajanoe temano pravezamahotsava karyo ane harSavaDe prapUrita manavALA thaIne saue varSApanA karI. pachI rAjasabhAmAM besIne rAjAe jyotiSazAstramAM pravINa jyotiSIone bolAvyA ane vivAha saMbaMdhI zubha divasa pUchyo. teoe jyotiSazAstramAM joIne aDhAra doSa rahita, rekhAzuddha, baLavAna evuM zubha lagna te ja divasanI rAtrInA prAraMbhanuM ApyuM. tethI subuddhi ane sumati maMtrIe maLIne varakanyAnA vivAhane lagatI tamAma sAmagrI taiyAra karI. puNyanA yogathI seMkaDo manoratha sAthe svapnamAM joyelI ane sAkSAt maLelI padminI evI rAjaputrI kamalazrInI sAthe puruSottamarAjAe pANigrahaNa karyuM rAjaputrI sAthe AvelA maMtrI vagerene ghaNA utsAhathI eka mahinA sudhI rokI pachI yogya sanmAna karIne sarvane
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya yathAyogya vastrAlaMkArAdinI paherAmaNI karI ane temane temaja bIjA AvelA svajanone yathAyogya viveka jALavIne visarjana karyA arthAt rajA ApI. rAjAne prathama padmAvatI nAmanI eka paTTarANI hatI, tevI ja A bIjI svapnanA anusAre prApta thayelI kamalazrI paTTarANI thaI. rati ane prIti jevI te be rANIo sAthe rAjA rUpavaDe sAkSAt kaMdarpa jevo zobhavA lAgyo. eka padminI ane bIjI hastinI evI be zreSTha strIo sAthe te rAjA cakravartinI jema sukhabhoga bhogavavA lAgyo. pUrva janmanA premathI kamalazrI . upara teno rAga vizeSa thayo, tethI tenA vinA te eka kSaNa paNa rahI zakato nahoto. te rAjA rAjya karate chate tenA AkhA rAjyamAM durbhikSa, bIjA upadravo, duHkhanA kAraNo, anyAya ke mahApApa thatAM nahotAM. teNe AkhA rAjyamAMthI sAta vyasanone AjJAdvArA dUra karyA, temaja tenuM dravya nItivALuM hovAthI tene sAta kSetramAM te sArI rIte vAvavA lAgyo. e pramANe ghaNA varSo paryaMta sukhabhoga bhogavatAM tenI banne rANIo sagarbhA thaI. te bannene putra thayA, rAjAe teno sArI rIte janma mahotsava karyo ane yogya divase tenA zrISeNa ane hariSeNa evAM nAma pADyAM. prathamAvasthAmAM tenuM lAlanapAlana karyuM pachInI avasthAmAM tene sArI rIte bhaNAvyA, pachI vRddhi pAmatA te banne kumAro yauvanAvasthA pAmyA. kahyuM che ke--je putra bAlyAvasthAmAM zastrakaLA meLavavAnA parizramamAM tatpara hoya temaja zarIrano paNa poSaka hoya ane taruNAvasthAmAM saMsAranA sukha bhogavavA sAthe dravyopArjanamAM tatpara hoya sAthe * * mAtApitAno paNa pAlaka hoya. temaja vRddhAvasthAmAM je dharmiSTha hovA uparAMta manovikAra rahita svaccha indriyavALo hoya--evo putra A bhava ane parabhavamAM asaMkhya sukhane mATe thAya che." rAma lakSmaNanI jema paraspara gADha prIti dharAvatA te banne baMdhuo sAthe rahIne ja aneka prakAranI krIDAo karavA lAgyA. 'kAMtAramAM, vyasanamAM, vivAhamAM, kalahamAM, sukhamAM, duHkhamAM, saMgrAmamAM, yAtrAmAM, vyavahArika kAryamAM, kulAcAramAM, vivAhakramamAM temaja bIjA zubha ke azubha aneka kAryamAM je niraMtara sAthe ja rahe te ja kharekharo bAMdhava che ane tevA ja bAMdhavanI spRhA karavAmAM Ave che. je tevo na hoya te bAMdhava ja kyAM ? tene koNa icche che ? bIjI badhI vastu prayatnathI ke dhanathI prApta thAya che, paNa puNyavAn, vinayI ane guNI evo bhAI koI paNa prakAre prApta thato nathI. eka vakhata te nagaranA udyAnamAM aneka guNagaNasaMyukta ane ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karanAra zrIsaMbhavasUri nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA. cArajJAnavALA ane cAraprakAranA dharmane kahenArA te sUribhagavaMta nirdoSavasatI joIne 700 muni sAthe tyAM rahyA. ughAnapAlakanA mukhethI temanA AgamananI vadhAmaNI jANIne rAjA udyAnamAM Avyo ane gurune vaMdana karI temanI pAse dharma sAMbhaLavA beTho. gurumahArAje dharmadezanAnI zarUAta karI. ''bho bhavyo ! virasa ane aneka prakAranA duHkhothI vyApta evA A saMsArUpI samudramAM eka nirmaLa evo dharma ja ciMtAmaNi ratnanI jema aMgIkAra karavA yogya athavA zreSTha che. A jagatamAM vyasano upara dveSa, sAdhujano para prIti, guNomAM Adara, sadvidyAmAM rita, subhASita
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 161 rasanA AsvAdanamAM kutUhala, sArA zloko racavAnI zakti, parapIDA samAvavAmAM prayatna ane zrIjinezvaranI ArAdhanAmAM tatparatA-koIka dhanya jIvane ja prApta thAya che. te bhavyaprANI ! tuM prANImAtramAM samabhAva ne dhAraNa kara, saMsArapara nirmamatva buddhi lAva, mananA zalyane dUra kara ane bhAvazuddhino Azraya kara." A pramANenI dezanA sAMbhaLIne rAjA atyaMta vairAgyavAsita thayo. pachI teNe potAnA pUrvabhava saMbaMdhI ane temAM karela puNya saMbaMdhI pRcchA karI. gurumahArAje kahyuM ke-"he mahInAtha ! teM pUrva janmamAM je mahAtapa karIne puNya upArjana karyuM che te huM spaSTapaNe kahuM chuM. te sAMbhaLa :- puruSottama rAjAno pUrvabhava, A kSetramAM ja narakAMtA nAmanI ramaNIya nagarI che. tyAM aneka hastIonI zreNithI vibhUSita narasena nAmano rAjA hato te nagaramAM guNasAra nAmano mahAdhanavaMta sArthavAha vasato hato. tene patinA cittane anusaranArI te pramANe ja vartanArI guNazrI nAmanI priyA hatI. keTaloka vakhata pasAra thayA pachI durdazAnA yogathI koI jIva narakamAMthI cyavIne guNazrInI kukSimAM utpanna thayo te garbhanA prabhAvathI guNazrIne azubha dohalA thavA lAgyA. temaja malina vastra gamavA lAgyA ane kutsitaanna rUcavA lAgyuM. "huM dAna ApavA icchatI nathI, chatAM A bhikSuko zA mATe mAre ghera Ave che." Ama garbhanA prabhAvathI tenA cittamAM azubha vicAra AvavA lAgyA. durbhAgyanA vazathI teno pati guNasAra mRtyu pAmyo ane tenI jaLamArge ane sthalamArge rahelI temaja gharamAM rahelI sarva lakSmI nAza pAmI. jenA hAthamAM je AvyuM te upADI gayA. anukrame putrano janma thayo. tyArapachI keTaleka divase tenI mAtA maraNa pAmI. pUrva pApanA keTalAka udayathI te bALaka kRza, pILA kezavALo, kubaDo, vAmaNo, kurUpa ane durbhAgI thayo. tenuM kuTuMba to nAza pAmyuM hatuM paNa bIjA lokoe dayA AvavAthI tene pALyo. "dayALu manuSyo suguNa ane nirguNapaNuM jotA nathI." teNe lakSmI, kuTuMba badhuM saMvarI lIdhuM. ane tethI bALakALathI lokoe tenuM nAma saMvara rAkhyuM. te jayAM jAya tyAM uMce svare durvAkyo kahIne loko tene tADanA karatA hatA. kAgaDAono upadrava ghuvaDa sahana kare tema, te badhI pIDA sahana karato hato. ekavakhata te rAjakAre gayo to tyAM dvArapALe tene tADanA karI kADhI mUkyo. taruNa thayA chatAM paNa duSkarmanA yogathI tenuM virUpapaNuM gayuM nahIM. A pramANe mahAdurdazAyukta ghaNI kALa vyatIta thaye chate te saMvara daurbhAgyanA duHkhathI cittamAM vicAravA lAgyo ke- "aho mAruM evuM te kevuM mahApApa che ke jethI mArA mAtApitAno, kuTuMbano ane saMpattino badhAno nAza thayo ? mArA manoratho durbhAgInI jema manamAM utpanna thaIne pAchA manamAM ja zamI jAya che. kulAMgAra evA meM mitronI vANI mAnI nahIM. AtmalAghavatA gaNI nahIM ane janapravAhathI huM bhaya pAmyo nahIM. sainika, kRtaghna, vyAdha (pAraghI), vratalopI ane vizvAsaghAtIomAM, tiryaMca tathA narakagAmI jIvomAM, pracchanna pApa karanArAomAM, anaMta saMsAra bhamanArA abhavyomAM, madAMdhomAM, mAMsabhakSaNa karanArAomAM ane kuLane malIna karanArAomAM mArA jevo durdazAvAnuM koI jaNAto nathI. aMdha sAro, mUrdhasAro,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya kuSTi sAro, ThuMTho sAro, pakSI sAro ane pleccha sAro paNa kuLane lajAvanAra mArA jevo sAro nahIM. keTalAka manuSyo to AkhA jagatanuM rakSaNa karavAmAM samartha hoya che, keTalAka kuTuMbanuM rakSaNa karavAmAM samartha hoya che. keTalAka potAnuM peTa bharavAmAM samartha hoya che ane mArA jevA durbhAgyarUpI sarSe DazelA to potAnuM peTa bharavA paNa samartha hotA nathI. te tRSNAdevI ! manathI yAcanA karavAmAM tatpara mArA jevA dyo, gho" ema kahetA phare che, koI vakhata pArake ghare mAnarahitapaNe kAgaDAnI jema zaMkA sahita jame che, vaLI bhrakuTInA kaTAkSathI kuTila daSTie jonArA durjanothI jovAya che. koIpaNa jagyAe zAMti ke sanmAna pAmatA nathI. durjananuM vartana joyuM, sajjanajanothI thato parAbhava vekyo, mitrAI mATe dhanavaMtonI khuzAmata karI, ThIkarAnA bhAjanamAM jamyo, ughADA page ghaNuM gamanAgamana karyuM, tRNanA saMthArA upara sUto-badhA duHkho sahana karyA, chatAM te kRtAMta ! hajI paNa kAMI duHkha ApavAnuM bAkI rahyuM hoya to te paNa ApI de ke jethI huM te bhogavavA taiyAra rahuM." A pramANe vicArIne chevaTe teNe vicAryuM ke-parAbhavanA sthAnarUpa durbhAgI evA mane to ahIM rahevAnuM sthAna ja nathI, tethI bahAragAma javuM te ja yogya che. Ama vicArIne potAnuM nagara tyajIne te bahAra nIkaLyo. anukrame te vanamAM Avyo. tyAM tene govALoe pASANa ane lAkaDIo vaDe ghaNo mAra mAryo. te samaye teNe samatA dhAraNa karIne vicAryuM ke re jIva ! tArAM karelAM karmo tAre bhogavavAnAM che, tethI zAMtithI sahana kara. dAridrarUpI davathI baLelAne, AdhivyAdhithI duHkhI thayelA jIvone, kRpaNone ane azaktone kSamA te ja gati che--kSamA ja dhAraNa karavA yogya che. A pramANe vicAratA ane AgaLa cAlatA teNe eka moTI aTavImAM bhayabhItapaNe praveza karyo. teTalAmAM teNe siddhAsane sthira rahelA eka muni joyA. munie dIna evA tene Avato joIne "he vatsa ! Ava, Ava.' ema kahIne bolAvyo te sAMbhaLIne te durbhAgI saMvare vicAryuM ke-atyAre mAruM bhAgya kAMIka jAgRta thayuM jaNAya che. kAraNake Aja sudhI "Ava' evo zabda A jIMdagImAM meM kyAreya sAMbhaLyo nathI." pachI AMkhamAMthI AMsu jharatAM teNe munirAjanA caraNamAM praNAma karIne kahyuM ke-"he bhagavan! ApanA darzanathI Aje huM kRtArtha thayo chuM." munie teno hAtha jhAlIne tene AzvAsana ApI svastha karyo. tyArabAda tene A pramANe vairAgyanI dezanA ApI. "he bhavya prANI ! A saMsAramAM rahelA jIvone prathama to garbhAvAsamAM duHkha bhogavavuM paDe che, tyArabAda eTale ke jamyA pachI strInA dUdhanuM pAna karavuM ane maLathI malIna zarIre rahevuM e paNa duHkha svarUpa hoya che, taruNavayamAM paNa zoka viyogAdi aneka prakAranAM duHkha hoya che ane aMte vRddhapaNuM paNa taddana asAra che, mATe te manuSya ! kahe, A saMsAramAM koI paNa avasthAmAM thoDuM paNa sukha che ? A saMsAra mahAna kUpa samAna che, aneka prakAranI vipattirUpa jaLathI bhareluM che. dharma e kUpamAM paDelA prANIone uddhAravA mATe raju samAna che. svalpa dhana hovA chatAM paNa saMtoSa, kaSTamAM paNa zAMti AyuSyanA aMta samaye paNa dhIrapaNuMe mahAtmAono svabhAva ja che." A pramANenI gurubhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne saMvara bolyo ke, "he bhagavaMta ! mane
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 163 A bhavamAM atyaMta duHkha paDyuM che." munie kahyuM ke-'he vatsa ! bIjI gatinA duHkhonI tulanAmAM manuSyabhavanuM tAruM A duHkha alpa mAtra che. A jIve pUrve narakagatimAM anaMtIvAra je - du:kho sahana karyo che te huM tane leza mAtra kahuM chuM. te sAvadha thaIne sAMbhaLa. narakamAM nArakInA jIvonA tala tala jevA TukaDA karavAmAM Ave che. te jIvo vajramaya mugarathI kUTAya che, agnivarDa kuMbhImAM nAkhIne pakAvAya che, tIkSNa zasravaDe temanA TUkaDA karavAmAM Ave che, karavatathI vidA2Aya che, kola ane zvAna vaDe khavaDAvAya che, moTA yaMtramAM nAkhIne pIlavAmAM Ave che, tapAveluM sIsuM pIvaDAvAya che, loDhAnA vAhanamAM joDavAmAM Ave che, zIlA upara pachADAya che, agninA kuMDamAM nAkhavAmAM Ave che, tapAvelI dhULamAM sUvaDAvAya che. A pramANenI paramAdhAmIkRta vedanAo che. taduparAMta kSetrasvabhAvathI thatI ane anyonyathI karAtI pIDA paNa asahya hoya che. gADhamatsaravALA nArakIo mahAdu:kha bhogave che. jvara, uSNa, dAha, bhaya, zoka, tRSNA, khaNaja, bubhukSA, paravazatA ane zIta-A daza prakAranI kSetravedanA to tyAM nitya hoya che. have tiryaMcagatinI pIDA sAMbhaLa--tiryaMco aMkuza, cAbakA, lAkaDIo, vadha, baMdhana, kSudhA, tRSA, ThaMDI, taDako vagerethI thatI aneka prakAranI vedanA bhogave che. jeo pUrvabhavamAM dharmanA niyamavALA hoya che teo prAye AvI vedanA pAmatA nathI.'' A pramANenI gurubhagavaMtanI dezanA sAMbhaLIne temaja saMsAramAM pArAvAra duHkho jANIne vairAgya utpanna thavAthI teNe gurubhagavaMta pAse cAritra grahaNa karyuM ane talavAranI dhAra samAna tIvrapaNe vratone pALavA lAgyo. gurumahArAjanI zikSAne mastakapara dhAraNa karatA saMvaramuni anukrame gItArtha thayA. temaNe aneka prakAranA tapa karyA, muninI bAra pratimAo vahana karI, anukrame jinakalpa svIkAryo. cha mAsa paryaMta tapa karyo. eka vakhata te araNyamAM meruparvatanI jema sthira thaIne kAryotsargadhyAne UbhA hatA. te vakhate iMdra devalokamAM temanI sthiratAnI prazaMsA karI. te sAMbhaLIne zaMkA karatA koIka mithyAdRSTi deve kahyuM ke--"huM hamaNAM ja tyAM jaIne turata ja te munine calAyamAna karuM. manuSyamAM evI sthiratA kyAMthI hoya ? ke jethI deva paNa calita na karI zake.'' A pramANe kahIne te deva jyAM muni hatAM tyAM Avyo ane teNe devamAyAvaDe eka sArtha vikuryo. temaja sarvatra grISmaRtu vistArI. sUryanA kiraNo paNa tIvra karyA ke jethI tRSA vadhe ane rasa nAza pAme. AvI kalikALa jevI grISmaRtuthI jaLanI vallabhatA vRddhi pAmI. muninI pAse sArthavAha potAnA parivAra sAthe rahelo che. deve mAyAvaDe muninA dehamAM kSudhA ane tRSAnI pIDA vadhArI dIdhI. sArthavAhe muninI pAse jaLa ane karaMbo vagere anna dharyuM ane te vahoravA prArthanA karI, paNa muni cha mAsI tapavALA hovAthI temaNe kaMIpaNa grahaNa karyuM nahIM. ardhIrAtre deve mAyAvaDe taDako vikurtIne kahyuM ke--mArI upara dayA karIne kAusagga pAro, mArI pAse sarvaprakAranuM prAsuka anna che ane tame prasaMgopAta atithi maLI gayA cho.' munie vicAryuM ke- 'atyAre haju rAtrI hovA chatAM A taDako kyAMthI ? jarUra jaNAya che ke koI deve mAyAvaDe A
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya taDako viduryo che. tethI kAyotsarganI maryAdA pUrI thayA vinA huM kAusagga pArIza nahIM." A pramANe vicArIne muni to cAre AhAranA tyAgI hovAthI kAyotsargamAM ja sthira rahyA. pachI deve vAgha ane sarpa vagere vikarvIne aneka prakAranA pratikULa upasargo karyA. te upasargothI paNa jayAre muni yatkiMcit paNa calAyamAna thayA nahIM, tyAre devatA potAnI meLe ja anukULa, prasanna manavALo ane harSita thaIne bolyo ke-"he prabhu ! IMdra ApanI jevI prazaMsA karI tevA ja Apa cho. eTaluM ja nahIM paNa tethI adhika cho. he mahAmuni ! meM ApanI parIkSA karatAM Apane je kaMI kaSTa ApyuM che te mATe mane kSamA karazo. zuM AkhA jagatanA prabaLa pavanavaDe paNa meruparvatanA zikhara calita thAya che? nathI thatA." A pramANe stavanA karI, namIne tathA puSpavRSTi karI deva svasthAne gayo. cha mAsane aMte saMvaramunie chamAsI tapanuM pAraNuM karyuM. ugra tapavaDe temane aNimA vagere aneka prakAranI labdhio utpanna thaI. e pramANe cirakALa paryaMta tIvra tapa tapI sarvakarma khapAvI prAMte paMdara divasanI saMlekhanA karI maraNa pAmIne saMvaramuni sAtamA devalokamAM IndranA sAmAnika deva thayA. sattara sAgaropamanuM AyuSya pUrNa karIne devalokathI avIne vaitADhya parvata upara dakSiNazreNimAM kSemaMkarA nagaramAM ratnacUDa nAmanA rAjAnI madanavallikA nAmanI rANInI kukSimAM avataryA. yogya samaye teno janma thayo. tenuM raNacUDa nAma rAkhavAmAM AvyuM. anukrame vRddhi pAmatA te paNa vidyAdhara thayo. eka divasa AkAzamArge jatAM ratnacUDe vaNArasI nagaramAM eka atyaMta rUpavALI koI yuvatine joI. tenI upara rAga utpanna thavAMthI tenuM apaharaNa karIne te tene potAne sthAne laI gayo ane viSayAsakta cittathI tene potAnI priyatamA karI. kAmanI tIvra abhilASAvaDe tenuM atyaMta sevana karavAthI keTaleka kALe tenuM zarIra rogagrasta banyuM. rAjalakSmAdi aneka rogo tenA zarIramAM utpanna thayA. "atisaMbhogathI aneka prakAranI rogotpati zarIramAM thAya che e cokkasa hakIkata che.' atyaMtamaithanasevanathI kaMpa, da, zrama,mUccha, bhamI, glAni, baLakSaya, rAjakSayAdi rogo utpanna thAya che. "rAjA, agni, guru ane strI atyaMta najIka hovAthI vinAza mATe thAya che ane dUra hovAthI phaLa ApanAra thatA nathI, tethI te cAre madhyama bhAve ja sevavA yogya che." Aja kAraNathI buddhimAnone zubha samatArUpa strInI sevA ja lAbhakArI kahelI che. vicakSaNa puruSo paNa atyaMta strIsevanAne kSaya mATe ja kahe che. ahIM raNacUDa rogArTa thavAthI ArtadhyAnavaDe maraNa pAmIne viMdhyAcaLanI najIkanI bhUmimAM madonmata hastI thayo. kahyuM che ke-"manuSya ArtadhyAnathI tiryaMcagati, raudradhyAnathI narakagati, dharmadhyAnathI devagati ane zukladhyAnathI siddhigatine pAme che." te hAthI pracaMDa zuMDAdaMDavaDe ugra, dIrgha dAMto vaDe durdIta, vananA prANIone dusaha, mahAbaLavAnuM ane duHkhe jovA yogya hato. anukrame vRddhi pAmato te hAthI jANe bIjo viMdhyAcaLa hoya tevo dekhAvA lAgyo. temaja airAvaNa hastI jevo ghaNo UMco temaja zobhAyamAna thayo. raNacUDanI strI vaidhavyapaNAnA duHkhathI pIDita thatI bharanA viyogathI vidhura banelI
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallavaH 165 atyaMta duHkhita thaI gaI. 'dAna vinAnI vibhUti (saMpadA), satya vinAnI sarasvatI, vinaya vinAnI vidyA ane pati vinAnI strI zobhatI nathI. mAna, darpa, ahaMkAra, baMdhuvargamAM pUjA ane putromAM temaja sevakomAM AjJA A sarva vaidhavyaprApta thavAthI nAza pAme che. A pramANe duHkhArdita evI te maraNa pAmIne viMdhyAcaLanA samIpa bhAgamAM jyAM teno pati hAthI rUpa thayelo che tyAM ja hAthaNI tarIke utpanna thaI. tene joIne kAmavihvaLa thayelo raNacUDa hastI tenI pAchaLa doDyo. pUrvabhavano moha dIrghakALe paNa choDato nathI mohanI gati ja evI hoya che.' kahyuM che ke--'girIza eTale ke ziva te ardhAMge pArvatIne dhAraNa karatA hatA, viSNu niraMtara zasrazreNine dhAraNa karatA hatA, brahmA niraMtara akSasUtra (mALA)ne dhAraNa karatA hatA ane sahasrAkSa eTale ke indra te iMdrANInA pAdaprahArane sahana karatA hatA. A badhuM mohanuM vibhitapaNuM che. AvA mahApuruSo paNa jyAre tene tAbe thayA che, to pachI bIjA sAmAnya janonI to vAta ja zI karavI ? have hAthI-hAthaNInI sAthe svecchAe vanamAM ramato ane revA nadInA UMcA jaLataraMgomAM jaLakrIDA kare che. eka vakhata te vanamAM koI jJAnI muni padhAryA temane joIne krodha utpanna thavAthI hAthI tenI sAme utAvaLo doDyo. paraMtu munie tapanI labdhithI tene zAMta karI dIdho, tethI teNe zAMta thaIne hAthaNI sahita munirAjane namaskAra karyA. munirAje teno pUrvabhava kahIne tene pratibodha pamADyo. te paNa jAtismaraNa thavAthI hAthaNI sahita samakita pAmyo. te divasathI teNe sacittano tyAga karyo te vakhate tRNa, kASTa, patra, puSpa phaLa vagere je sacitta hoya te varjIne acittane ja bhogavavA lAgyo. vaLI dayAyukta citte iryAsamitinA pAlanapUrvaka gamanAgamana ka2vA lAgyo. temaja zAMtAtmA evo te pUrvajanmanI jema duHsaha tapa karavA lAgyo. munirAjanA vAkyathI pratibodha pAmelA teNe hAthaNIno saMga paNa tajI dIdho ane puNyakArya ja karavA lAgyo. te vanamAM pUrve malayadevIe zrIyugAdIza prabhuno toraNa sahita eka suMdara ane AnaMda utpanna karanAro prAsAda potAne jinArcA karavA mATe karAvyo hato. te jinaprAsAda pAse te hAthI hAthaNI sahita jinavaMdana mATe da22oja javA lAgyo. e pramANe AnaMdathI kALa nirgamana karatA, eka divasa te vanamAM dAvAgni lAgyo, tethI pUrve banAvelA sthaMDila tarapha te hAthI dAvAnaLathI bhaya pAmIne doDyo, paraMtu vananA prANIothI badhA spaMDilo bharAI javAne kAraNe pAMcamA sthaMDilamAM te hAthI hAthaNI sahita Ubho rahyo. mArA bhayathI A bIjA nAnA jIvo dAvAnaLamAM na jAo.' ema vicArIne te zAMtapaNe zarIrane saMkocIne rahyo. pavane prerelI dAvAnaLanI jvALA tyAM paNa AvI, tethI khUNA para rahelI hAthaNI te dAvAnaLathI dAjhIne baLI gaI. hAthI tenA paranA mohathI pANI lAvI. lAvIne tene siMcavA lAgyo, ema javA AvavAthI dAvAgnivaDe te hAthI paNa baLI gayo. te banne anazana karI dharmadhyAnamAM tatpara thaI namaskAramahAmaMtranuM smaraNa karatA karatAM maraNa pAmIne saudharma devalokamAM deva thayA. svargamAMthI cyavIne, he rAjan ! tame puruSottama rAjA thayA ane hAthaNIno jIva tamArI kamalazrI nAme rANI thaI. pUrve vidyAdharanA bhavamAM mohathI tame paranArInuM haraNa karyuM hatuM tethI tame te strI sahita tiryaMcapaNuM pAmyA. tapa ane dayAdika dharmakRtya tame je pUrvabhavamAM karyAM hatA tethI bAMdhelA
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zrI dharmaspadruma mahAkAvya zubhakarmanA udayathI tame rANI sahita rAjayAdika sukhane pAmyA." rAjAe pUrve jAtismaraNathI pUrvabhava jANyo hato. guru mahArAjanA vAkyathI te vizeSa prakAre jANyo ane temanuM kaheluM sarva satya mAnyuM. pachI puNyakAryanuM phaLa vizeSathI jANavA mATe rAjAe "dAna, zIla, tapa, bhAva-A cAra prakAranA dharmamAM kyA dharmanA ArAdhananuM phaLa vizeSa che? ema pUchyuM. gurubhagavaMte kahyuM ke-"he nRpa ! cAre prakArano dharma ArAdhavAthI vividha prakAranA phaLane Ape che, paraMtu te dareka bhAvasaMyukta hovuM joIe. dAna dAridranA nAza mATe thAya che, zIla durgatino nAza kare che, tapa nikAcita karmono vinAza kare che ane bhAvanA to saMsArano nAza kare che. dAna, tapa, devapUjA, dAkSiNya, dakSatA, dama, zIla ane viveka-ItyAdine paMDita puruSo dharmanA aMga kahe che. jema paMcendriya prANI sarva aMgopAMgavaDe zobhe che tema jinokta dharma paNa tenA upara kahyA te aMgovaDe zobhe che. zrIjinezvarakathita dharma kalyANarUpI vallInA kaMdatulya che. ' sarva sukhanI prAptimAM kalpavRkSa tulya che, dAridrarUpI udIpta dAvAnaLane zamAvavAmAM varSAtulya che, saMsAranA vyAdhiono nAza karavA vaidya samAna che, kalyANarUpI lakSmIne vaza karavAnA maMtratulya che, te malina bhAva vinAno che ane bhayaMkara evA saMsAra samudrathI tAravA pravAhaNatulya che, mATe dharma niraMtara sevana karavA yogya che. pUrve jema buddhimAnuM puNyasAre dharmanuM ArAdhana karIne puNyanuM upArjana karyuM hatuM, tema tenI kathA sAMbhaLIne anya jIvoe paNa puNya upArjana karavuM. te kathA A pramANe : | puNyasAranI kathA | * lakSmInI saMketabhUmi jevI sAketapurI nAme nagarI hatI. tyAM nAmathI ane tejathI bhAnuprabha nAme rAjA hato. te nagaramAM parimita dhanavALo dhanamitra nAme zreSThI vasato hato. tene guNavaDe tenA jevI dhanazrI nAmanI zreSTha priyA hatI. eka vakhata teNe rAtrI zeSa rahI hatI te samaye aneka prakAranA ratnothI bharelA suvarNanA kuMbhane potAnA mukhamAM praveza karato joyo. tarata ja te jAgI ane potAnI zayAmAMthI uThI, pati pAse jaI te svapna nivedana karyuM. dhanamitre kahyuM ke- he priyA ! tane bhAgyazALI evo putra thaze.' ema kahIne harSathI tene abhinaMdana ApyuM. anukrame garbhasthiti pUrNa thaye putrano janma thayo. zreSThIne putra prAptinI vadhAmaNIthI ghaNo AnaMda thayo. svapnane anusAra te putra ghaNo bhAgyazALI thaze ema jANI zreSThIe te putranuM puNyasAra nAma pADyuM. sarovaramAM haMsa jema eka kamaLathI bIjA kamaLa upara jAya tema judA judA (vyaktinA) hAthamAM ramato te vRddhi pAmyo. dhanamitra zreSThIne te putranA janmadivasathI dararoja navA navA lAbha prApta thavA lAgyA. "atyaMta bhAgyazALInA AvAgamanathI zuM zuM lAbhanI prApti na thAya?" puNyasAre ucitakALe kaLAguru pAsethI aneka kaLAo grahaNa karI. yauvana sanmukha " thavAthI tenA rUpalAvaNya paNa vRddhi pAmyA. pUrNa yauvana pAmavAthI pitAe rUpAdi guNa vaDe vikhyAta evI koI zreSThInI dhanyA nAmanI putrIne moTA mahotsava sAthe paraNAvI. kahyuM che ke
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThTho pallava 167 bhattarane anukULa, kalaharahita, priya bolanArI, nirmaLazIlavaDe manohara, svarUpa ane sauMdaryavaDe jItI che apsarAne jeNe evI uttama strI puNyavAnanA ghare ja hoya che." * eka rAtrIe puNyasAra potAnA gharamAM sukhe sUtelo hato teTalAmAM lakSmIe AvIne tene kahyuM ke- huM tAre ghare AvavA icchuM chuM.' prabhAtakALe teNe jAgIne joyuM to potAnA gharamAM cAra khUNe cAra adbhuta evA suvarNa kaLazo dekhAyA. te joIne teNe vicAryuM ke-"rAtrIe mane lakSmIe kahyuM hatuM te teNe satya karyuM jaNAya che. paraMtu A vAta durjano pAsethI rAjA sAMbhaLe to koIka samaye krodhita thAya, mATe huM ja tenI pAse jaIne A hakIkata nivedana karuM." A pramANe vicArIne teNe rAjA pAse jaI te hakIkata nivedana karI ane te suvarNa kaLaza potAnA mANasa pAse maMgAvIne rAjAne batAvyA. rAjA te joIne vismaya pAmyo ane potAnA rAjabhaMDAramAM te kaLazo mUkAvyA. bIje divase paNa te ja pramANe suvarNa kaLazo joI puNyasAre rAjAne nivedana karyuM. te kaLazo paNa maMgAvIne rAjAe potAnA bhaMDAramAM mUkAvyA. trIje divase paNa te ja rIte suvarNa kuMbho joIne teNe rAjA pAse AvIne te hakIkata nivedana karI. tethI rAjAe te kuMbha maMgAvavAnuM kahyuM. te vakhate maMtrI bolyo ke-"svAmin ! prathama be divasanA mUkAvelA ATha suvarNa kuMbhonI to tapAsa karo." rAjAe bhaMDArI pAse tApasa karAvI to bhaMDAramAM te kuMbho joyA nahIM, tethI rAjAe kahyuM kepuNyasAra ! tuM ja kharo puNyano sAra che ke jethI tAre ghare lakSmI abhisArikAnI jema svayameva AvIne rahevA cAhe che. tema na hoya to lobhanA vazathI mArA ahIM maMgAvelA ATha kaLazo pAchA tAre ghare kema jatA rahe ?" A pramANe kahIne ati vismayapaNAne pAmelA rAjAe teno ghaNo satkAra karIne nagarazeTha tarIke sthApita karyo. pachI vastrAlaMkArAdivaDe tenuM vizeSa sanmAna karIne rAjAe potAnA pradhAna puruSonI sAthe tene ghare vidAya karyo. * puNyasAra paNa potAne ghare gayA pachI aneka nagarajanothI sevAto dAnAdikamAM tatpara thaIne potAne prApta thayelI kamalA lakSmIne saphaLa karavA lAgyo. eka divasa sunaMda nAmanA zrutakevaLI muni bhagavaMta aneka munio sahita te nagaranA udyAnamAM samavasaryA. nagaralokothI - parivarelo rAjA temane vaMdana karavA udyAnamAM Avyo. puNyasAra paNa mAtApitA tathA patnI sahita guruvaMdana mATe Avyo. sarve loko gurumahArAjanA advitIya evA caraNa DhaMDhane vAMdIne temanI pAse beThA tethI te munirAjonA agraNI AcArye dezanAno AraMbha karatAM kahyuM ke-"he bhavyajano ! jenA hRdayamAM sarvajJa che, jenI vANImAM temanA guNanI stavanA che, jenA dehamAM zrAvakanA vrato che, je dharmArAdhanamAM tatpara che, jene bodha pariNamelo che, budhajanonI je prazaMsA kare che, munirAja para jene prIti che. budhajanamAM baMdhubhAva che ane jainazAsanamAM rati che-A pramANeno lokonA mananuM raMjana karanAro guNasamudAya jenAmAM varte che tene ja kharo puNyavAnuM zrAvaka jANavo." A pramANenI dharmadezanA sAMbhaLIne buddhimAnuM evA dhanaMmitre gurubhagavaMtane pUchyuM ke"he prabhu ! mArA putra puNyasAre pUrvabhavamAM zuM zuM sukRta kareluM che? ke jethI gharanI dAsInI jema lakSmI tenA gharamAM AvIne vase che. vaLI tene saubhAgya, Arogya ane rAjamAnyapaNuM - temaja janamAnyapaNuM sAthI prApta thayuM che ?
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zrI dharmaspadruma mahAkAvya | puNyasArano pUrvabhava'. AcArya bhagavaMte kahyuM ke-"pUrve Aja nagaramAM eka dhanada nAmano zreSThIputra hato. te svabhAve ja kRtajJa temaja tyAga (dAna) vaDe suMdara hato. teNe sadgurunA saMyoge dezavirati aMgIkAra karI, temAM pAMca udaMbarAdika abhakSyono tyAga karyo temaja sAtakSetramAM potAnuM dravya vAparavA temaja vAvavA lAgyo. eka divasa teNe gurubhagavaMta pAse cAritra paNa aMgIkAra karyuM. pachI siddhAMtanuM paThana, vinaya, tapa ane kSamA vagere sadguNothI samyapha prakAre vibhUSita thaIne sArI rIte grAmayanuM pratipAlana karyuM. prAMte anazana karI samAdhipUrvaka maraNa pAmI trIjA devalokamAM IndranA sAmAnika devapaNe utpanna thayo. trIjA devalokamAM addabhuta evA divya bhogane bhogavIne AyukSaye tyAMthI cyavI tamArA putra puNyasArarUpe utpanna thayo che." te vakhate jAtismaraNa thavAthI potAnA pUrvanA be bhava joI harSa pAmIne puNyasAre hAtha joDI gurumahArAjane kahyuM ke-"he munIzvara ! mane jAtismaraNa jJAna thavAthI Ape kahyA pramANe sarva joyuM che. Ape kahyuM te satya che, tethI huM have pUrve karelA satkAryamAM ja pravRtta thavA icchuM chuM." A pramANe kahIne teNe rAjA, mAtApitA tathA strI sahita gurumahArAja pAse dezavirati aMgIkAra karI. pachI gurumahArAjane namIne sarva svasthAnake gayA. dhanamitra zreSThI tyArathI devapUjAdi kAryamAM vizeSa tatpara thayo ane sArI rIte zrAddhadharma pALavA lAgyo. ekavakhata dhanyAnI kukSithI utpanna thayela putrane potAne sthAne sthApana karIne puNyasAre mAtApitAnI sAthe sunaMda gurunI pAse cAritra grahaNa karyuM. pachI cirakALa tIvra munipaNuM pALIne anazanapUrvaka maraNa pAmIne devapaNe utpanna thayo. tyAMthI cyavI manuSyapaNuM pAmI anukrame mokSasukhane prApta karaze. je puNya nirmaLa kuLamAM utpanna thayo, manohararUpa pAmyo, prazaMsanIya jAti pAmyo, udayavatI lakSmI pAmyo, AcAravaDe zuddha buddhi pAmyo, yogya putro thayA, lAyaka strI maLI ane mRtyu pAmyA pachI devanI samRddhi maLI-evA puNyane utpanna karanAra satkAryo jo pharI pharI karavAmAM na Ave to pachI kRtajJapaNuM kema kahevAya ?" A pramANe puruSottama rAjAe dharmanuM mAhAsya sAMbhaLIne be strIo sahita zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra karyA. punaH gurumahArAje kahyu-"he bhUpa ! je prANIo mahAmohane vaza thAya che te saMsArarUpI mahAkUpamAMthI nIkaLavA zaktimAn thatA nathI. mohathI A strI, putra, putrI, ghara ane dhana vagere mArAM che ema je mAne che te dhanapriya nAmanA vaNikanI jema ekendriyapaNAne pAme che. te kathA A pramANe : dhanapriyavaNikanI kathA *kuzArta nAmanA dezamAM zauryapura nAmanA nagaramAM dhanapriya nAmano vaNika raheto hato. tene dhanazrI nAme strI hatI. te saMtAnanI prApti mATe aneka devonI pUjA karato hato. eka divasa tuSTamAna thayelA jaMbUdevanA prabhAvathI tene putra thayo, paNa te sarpanA rUpavALo thayo. tethI dhanapriye punaH tenI ArAdhanA karIne pUchayuM ke-"A putra sarparUpe kema thayo che?" deve kahyuM ke tenuM kAraNa
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ cho pallavaH 169 sAMbhaLa-pUrvabhave dhanazrIe potAnI zokyanA ratno harI lIdhAM hatAM, te vIza prahara pachI tene pAchAM ApyAM hatAM. te zokya maraNa pAmIne vyaMtarI thaI che, teNe pUrvabhavanA ratnApahAranA vairathI tamArA putrane sarpAkRti karyo che. te viza varSane aMte manuSyarUpe thaze." A pramANe sAMbhaLI eka karaMDIAmAM te sarpane rAkhI strI ane bhartAra sAkara yukta dUdha pIvaDAvavA pUrvaka tenuM pratipAlana karavA lAgyA. pitAe tenuM jaMbUdata evuM nAma rAkhyuM. viza varSane aMte te manuSyarUpe thayo. jaMbUdattane tenA pitAe nAgarazrI nAmanI kanyA paraNAvI. tenAthI jaMbUdattane anukrame cAra putro thayA. te cAre putrone moTA zreSThIonI putrI sAthe paraNAvyA. temane paNa ghaNA putra putrIo thayA. e rIte dhanapriya vRkSanI jema sArI rIte vRddhi pAmyo. dhanapriya vinA tenA gharamAM bIjA badhA jainadharmI hatA ane dharmanuM sArI rIte ArAdhana karatA hatA. jebUdatte yogya samaye bhAyaMsahita cAritra aMgIkAra karyuM ane te zivasukhanuM bhAjana thayo. bIjA badhA paNa anukrame satkAryo karIne svarge gayA. te badhAnA virahaduHkhathI pIDita thato dhanapriya viyogapIDArUpa mahAsamudramAM paDyo. mahAmohavaDe vimUDha AtmAvALo ane cittamAM atyaMta saMtApa karanAro e dhanapriya dharmanuM mahAbhya nahIM jANato hovAthI hRdayamAM zokazaMkuthI pIDita thayo. "are mArA putro ! mArI strI ! mArI lakSmI ! mAruM ghara ! A badhuM kyAM gayuM? zuM thayuM?" AvA ArtadhyAnathI mRtyu pAmIne te ekendriyamAM gayo. ekendriyamAM javAthI dhanapriya mahAmohavaDe anaMtakALa paryata bhavarUpI AvartamAM bhamaze. tethI uttamapuruSoe A saMsAramAM tIvra moha karavo nahIM." ( A pramANe sAMbhaLIne puruSottama rAjA saMvegaraMgane dhAraNa karIne gurumahArAjane namIne potAne sthAne Avyo ane potAnuM rAjya keTalIka hitazikSApUrvaka be putrone ApyuM. tyArabAda saMtuSTa buddhivALo te rAjA maMtrIone jaNAvIne saMsArano uccheda karavA mATe cAritra grahaNa karavA udyamavaMta thayo. zrIjinezvaradevanI dhvajapUjA vagere karIne eTale jinamaMdira upara navIna dhvajA caDAvIne, gurumahArAjanI tathA saMghanI pUjAbhakti karIne, hIna temaja dInajanone dAna ApIne temaja samasta prajAjanane saMtoSa pamADIne puruSottamarAjA cha prakAranA (krodha-mAna-mAyA lobharAga-dveSa) bhAvazatrune jItavA mATe hastI para ArUDha thaIne gurumahArAjanI pAse Avyo. tyAM banne prakAranI zikSApUrvaka cAritra grahaNa karIne te tIvratapa karavA lAgyA. zrISeNa ane hariSeNa nAmanA temanA banne putro rAjya saMbaMdhI pitAnA sthAnane pAmIne tenuM sArI rIte pratipAlana karavA lAgyA. puruSottama rAjarSi eka lAkha varSanuM Ayu pUrNa karI prAMte kevaLajJAna pAmIne zAMtinAtha ane kuMthunAthanA aMtaramAM mokSasukha pAmyA. vIraparamAtmA kahe che ke-"he bhavyo ! jema tapadharmanA ArAdhanAthI puruSottamarAjA mahARddhinuM bhAjana thayo tema anya jIvo paNa aneka prakAranA sukhone pAme che. je dUra hoya che, je durAsAdhya hoya che, avyavasthAvALuM hoya che, te sarva tapavaDe sAdhya thaI zake che. tapa duratikrama che-koI tenuM atikramaNa karI zakatuM nathI." karmanuM umUlana karavAmAM pravINa zrIvIra paramAtmA, potAnI pratijJAmAM daDha evA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 zrI dharmaspadruma mahAkAvya daDhaprahArI muni, baLamAM avicaLa ane glAdhya evA bAhubalI, mahAvratadhArI naMdiSeNa, uttama zrAvaka AnaMda ane vratamAM rativALI suMdarI vageree tapavaDe mahAsukha meLavyuM che ane surAsurathI vaMdita thayA che." zrIjinezvara kathita tapa karmarUpI araNyane bALavA dAvAnala samAna che, abhilASAne pUrNa karavAmAM kAmadhenuM jevo che, duSTa evA ariSTano nAza karanAra che, guNone prApta karAvanAra che, saubhAgyanI vRddhi karanAra che, zrImAnuM nareMdra temaja deveMdranI tathA muktinI padavI prApta karAvavA samartha che, zAMta che, kAMta che ane asaMgatatAne prApta karAvanAra che." dhanya evA keTalAka manuSyo kAmadevanA eka sthAnarUpa manohara taruNapaNAmAM mitra, kalatra, putra ane vaibhavAdikane tajIne ugra tapane tape che. tapa mahAmaMgaLakArI che. iMdra dvArA pUjita che, vyAdhimAtrane haranAra che, karmarUpa vRkSane bALavAmAM agni samAna che. muktinA arthI, hitArthanI spRhAvALA ane madane jItanArA bhavya jIvoe evo tapa niraMtara karavA yogya che. vIraprabhu kahe che ke A rIte meM dharma rUpa kalpavRkSanI tarUpa trIjI zAkhAnuM varNana karyuM. te zubhakArI zAkhA uttama janone niraMtara sevana karavA yogya che. A pramANe zrI vIraparamAtmAnI dezanAmAM dharmarUpa kalpavRkSanI trIjI tapa nAmanI zAkhA upara puruSottama rAjAnI kathArUpa chaThTho pallava samApta.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pallavaH | dharma uttama maMgaLarUpa che, devamanuSyanI Rddhine temaja muktine ApanAra che, baMdhunI jema sneha karanAro che, kalpavRkSanI jema vAMchitane ApanAro che, sadguNonA saMkramamAM guru samAna che, svAmInI jema rAjaya ApanAra che, pitAnI jema pavitra karanAra che ane vAtsalyavALI mAtAnI jema poSaNa karanAra che.' 'jenI eka bAju navanidhi rahelA che, eka khUNAmAM kalpavRkSa rahela che, svarganA, pRthvInA ane pAtALanA iMdronI padavI jenA eka pradezamAM rahelI che, jenA eka aMzamAM mahAsiddhio sahita zreSTha daivata rahela che tevA prauDha nidhi samAna dharmane ja tame Acaro, bIjo prayAsa zAmATe karo cho ?" cakravartInA cauda ratno A pramANe hoya che. (1) cakra, (2) carma, (3) chatra, (4) daMDa, (5) kRpANa (talavAra), (6) kAkiNI ane (7) maNi A sAta ekeMdriya ratno che ane (1) gaja (hAthI), (2) azva, (3) gRhapati, (4) senApati, (5) purohita, (6) vAIkI ane (7) strI A sAta paMcendriya ratno che, temAM be tiryaMca ane pAMca manuSya hoya che. | nava nidhinuM svarUpa A pramANe che-bAra yojana pahoLI ane nava yojana vistAravALI maMjuSAne AkAre nava nidhi gaMgAne kinAre pragaTa thAya che. tenA nAma-(1) naisarpa, (2) pAMDuka, (3) piMgaLa, (4) sarvaratnaka, (5) mahApadma, (6) kALa, (7) mahAkAla, (8) mANava ane (9) saMkhyA. temAMnA pahelAM nidhAnamAM skaMdhAvAra ane pura vagereno niveza che. arthAta te nidhAnanA prabhAvathI chAvaNIo ane nagaro vase che. bIjA nidhanathI sarva prakAranA dhAnyanA bIjanI utpatti thAya che. trIjA nidhAnamAM puruSo ane strIonA AbharaNo tathA hAthIo ane ghoDApara ArohaNanI sarva vidhi hoya che. cothA nidhimAMthI cauda ratnonI niSpatti thAya che, pAMcamAM nidhAnamAMthI vastro ane raMgAdikanI utpatti thAya che. chaThThA nidhAnamAMthI traNa kALanA jJAnanI utpatti thAya che. sAtamAM nidhAnamAMthI suvarNa, rUpya, loha, maNi, pravALAdikanI utpatti thAya che. AThamA nidhAnamAMthI samagra yuddhanIti, sarva zastro, subhaTonA bakhtara vagerenI utpatti thAya che ane navamA nidhAnamAMthI sarva vAMjItronA aMgo ane cAre prakAranA vAdya temaja nATya ane nATakanI vidhi utpanna thAya che. te nave nidhAnamAM nidhAnasamAnanAmavALA eka palyopamanA AyuSyavALA temanA adhiSThAtA devatA vase che. A pramANe caturdaza ratna, nava nidhAnano vicAra kahyo.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrI dharmalpadruma mahAkAvya have bhAvadharmanuM svarUpa kahe che-"bhAvanA vairAgyarUpI vRkSanI maMjarItulya che, kucaritrarUpa graMthIne chedavA kAtaratulya che, jJAnarUpI caMdranI kAMtine vistAravA rAtrItulya che, saMsAranA upacayarUpa kamaLano saMkoca karavA dhUmarI jevI che, kalyANarUpa pallavanI vallatulya che, zubha divasanA AraMbhanI dhvanimAM jhAlaratulya che, cittanI aMdara AnaMdane utpanna karanArI che ane saMsArarUpa vyAdhine jItanArI arthAt teno nAza karanArI che." have te prasaMge zrIsudharmAgaNadhara zrImahAvIraparamAtmAne namaskAra karIne kahe che ke "he bhagavaMta ! tamArA prasAdathI dharmarUpa kalpavRkSanI traNa zAkhAnuM vRttAMta to spaSTapaNe ame sAMbhaLyuM, have dAna, zIyala ane bIjA paNa dharmakAryamAM sahAyabhUta je bhAvadharma kahela che, tenuM phaLa ane svarUpa zuM che te kRpA karIne kaho." A pramANe prazna karyA bAda megha varSA samAna gaMbhIravANI vaDe zrIvIraparamAtmAe kahyuM ke-"he sudharmA ! dharmarUpa kalpavRkSanI cothI zAkhAnuM je mahAnuM phaLa che te sAMbhaLa. kRSimAM sAro pavana tenI vRddhi karanAra che, bALakanA pratipAlana mATe jema mAtA che, sukRtane vRddhi karanAra dayA che, rAjyane vadhAranAra sunIti che, snehamAM vRddhi karanAra pratIti che tema dharmanI vRddhi karanAra zubhabhAvanA che. rasanI susvAdutA mATe jema sarvarasamAM lavaNano rasa ISTa gaNAya che, tema dAna, zIla ane tarUpa traNa prakAranA dharmanI vizeSasiddhi mATe bhAvadharma kahelo che. ghaNuM dravya vAparavAM chatAM jinavacanano abhyAsa karavA chatAM pracaMDa kriyAo karavA chatAM vAraMvAra bhUmizayana karavA chatAM, tIvra tapa-tapavA chatAM, cirakALa cAritra pALavA chatAM paNa jo cittamAM bhAva nathI to te tuSa (photarA) vAvavAnI jema niSphaLa samajavuM. ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavA mATe ane siddhipurInA mArgamAM gamana karavA mATe bhAvanA ratnadIpikA tulya zobhe che. saMsAranA yuddhamAM dAna, zIla, parUpa yoddhAomAM bhAvarUpa yoddho ja saphaLa thaI zake che." e bhAvadharma upara caMdrodaya rAjAnI kathA sAMbhaLo ke je sAMbhaLavAthI tamAruM mana zaradaRtunA caMdranI jevuM nirmaLa thaze. | caMdrodaya rAjAnI kathA A jebUdvIpamAM bharata nAmanuM kSetra che. temAM kalyANanI saMtatiyukta puSpabhadra nAmanuM nagara che. temAM jAInA puSpa samAna kIrtirUpa sugaMdhavALo puSpacUla nAmano rAjA hato ke jeNe potAnA yazarUpa sugaMdhavaDe AkhA vizvane sugaMdhI karyuM hatuM. te rAjAne premavALI, pramoda utpanna karanArI, saubhAgyavALI, zuddha zILavALI ane patinA citta pramANe vartanArI puSpamAlA nAme rANI hatI. rANI sAthe AnaMdapUrvaka sukhabhoga bhogavatAM te rAjA yauvanAvasthAne jatI ane jarAvasthAne AvatI jANato na hato. uttama puruSane prathama cittamAM jarA Ave che, pachI zarIramAM Ave che ane sAmAnya puruSone kAyAmAM ja jarA Ave che, manamAM AvatI ja nathI. pUrvavayamAM je zAMta hoya te ja kharo zAMta che, bAkI dhAtu kSINa thatA to konAmAM zAMti nathI AvatI? kAmamAM lolupI evo te rAjA mohavaDe te vAta samajI zakyo nahIM. vividha prakAranA bhoga bhogavatAM tene saMtati thaI nahIM. eka divasa te rAjAnI puSpamAlA rANI gavAkSamAM beThI hatI,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapatama pallava 173 teTalAmAM teNe mahelanA nIcenA bhAgamAM eka vAvaDI joI. temAM eka haMsI joI. te potAnA bALakonuM lAlanapAlana karatI hatI, svecchApUrvaka tene khavarAvatI hatI ane mastaka para sparza karatI hatI. e pramANe bALako sAthe AnaMda karatI tene joIne rANI vicAre che ke - "hA mAro janma phogaTa gayo. huM saMtAna sukha na pAmavAthI jaMgama evI vaMdhyavallIsamAna chuM. jema rAtrI caMdra vinA zobhatI nathI tema strI putravinA zobhatI nathI. vidhavA paNa putravatI hoya che to sarvatra mAna pAme che. jema dIpavaDe alaMkRta evI amAvasyAnI (dIvALInI) rAtrI paNa zobhe che. gaMdha vinAnuM puSpa, jaLa vinAnuM sarovara ane jIva vinAnuM kalevara zobhatuM nathI tema putra vinAnI strI paNa zobhatI nathI. putra vinAnI strIno janma dhikkArane pAtra che. kahyuM che ke-maMda maMda bolato ane dhULIthI dhusara thayelA dehavALo bALaka jenA khoLAmAM ramato nathI te strIno janma nirarthaka che." A pramANe vicAratI teNe potAnA bhAgyane aneka prakAranA upAlaMbha ApyA, ane kahyuM ke-"meM tAru zuM vinAza karyuM hatuM ke jethI te mane putrarUpa phaLa vinAnI karI? he vidhi ! putrarahita evuM A vizALa rAjyane zA mATe ApyuM? tuM jIvone kaMIka ne kAMIka duHkha ApyA vinA tRpta thato ja nathI, meM pUrvabhave zuM sAdhunA upakaraNo harI lIdhA haze? athavA pazu pakSInA ke manuSyonA bALakono nAza karyo haze ?" e rIte potAnA AtmAnI niMdA karatI ane potAnA karmano zoka karatI temaja azrudhArA vahAvatI te ghaNo vilApa karavA lAgI. te ja vakhate rAjA mahelamAM AvyA ane zvAsa mukhavALI tathA zoka karatI potAnI priyAne joI. ' te pramANe joIne duHkhI thatA rAjAe tene pUchayuM ke- he priye ! tuM zokAtura kema che? tane A sthitimAM joIne mane mahAduHkha thAya che." rANIe kahyuM ke-"he svAmin ! huM nirmAgI chuM, pUrva pApanA prabhAvathI phaLahIna chuM, temaja kalaMkita chuM. mAruM rAjyasukha phogaTa che. mAro janma ane jIvita vRthA che, mAruM bhogasaMyukta yauvana paNa vRthA che, temaja divasanA dIpakanI jema huM nakAmI ane niSphaLa chuM." rANInA A pramANenA vacano sAMbhaLIne nRpa bolyA ke-"he "zubhalocane ! tuM kheda zA mATe kare che? he kamalAnane ! zokanuM je kAraNa hoya te mane vyaktapaNe kahe." rANIe kahyuM ke-"he svAminuM! mane anapatyapaNAnuM ja duHkha che ane te mane zalyanI jema pIDA kare che. he prANeza ! te naranArIne ja dhanya che ke jenA khoLAmAM bALaka rame che, raDe che ane avyakta bhASA bole che. vadhAre zuM kahuM? he svAmin ! saMtAna vinA mAro skAra hArAdi zRMgAra paNa svapnanI jema asAra che." rANInA A pramANenA vacano sAMbhaLIne rAjA potAnA cittamAM rANI karatAM paNa vadhAre khedathI vicAravA lAgyo ke-"A rANI satya kahe che, kAraNake mane saMtati thaI nathI. have to putra vinA mArA kuLano viccheda ja thavAno saMbhava che. huM zuM karuM? ane kyAM jAuM? mAruM vAMchita zI rIte pUrNa thAya ? duSTadaive mane bIjI nyUnatA zuM kAma na ApI? ane te durAtmAe eka putranuM sukha kema na ApyuM ?" A pramANe devane doSa ApIne vaLI rAjA vicAravA lAgyo ke-"jarUra emAM mArA pUrvabhavanA puNyanI hInatA ja saMbhave che, to have A bhavamAM bhAvapUrvaka
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 zrI dharmaspadruma mahAkAvya evuM puNyakArya karyuM che jethI mAruM vAMchita siddha thAya." A pramANe vicArIne teNe rANIne kahyuM ke-"he priye ! tuM manamAM kheda na kara, huM evo prayatna karIza ke jethI tane bhAvimAM putranI prApti thAya, prathama puNyanI sAdhanA karavI joIe. puNyathI devo paNa kiMkarapaNuM kare che ane vAMchita Ape che. te puNya tapavaDe ja utpanna thaI zake che jema nicApaNAthI jaLa, lIlAcArAthI gAya, zAMtapaNAthI bALaka, vinayathI saMtapuruSo, dravyathI anyajano ane hitakArI priyavacanathI loko sAdhya thAya che. tema tapavaDe devo sAdhya thAya che. zrIjinezvaroe cAra prakArano dharma kahyo che. temAMthI vAMchitanI siddhi mATe bhAvasaMyukta tapadharma karavo. he priye ! tapanuM AvuM mAhAsya jANIne tenI sAdhanA kara, cittamAM saMtoSa dhAraNa kara ane harSita rahe, zokane tajI de." te samaye akasmAta koIka cAraNamuni rAjAne vaMdAvavA ane dharma saMbhaLAvavA tyAM padhAryA. rAjAe te munizreSThane uttama sthAne besADIne paramabhaktithI temane vaMdanA karI ane rANIe paNa bhAvapUrvaka munine vaMdana karyuM. munie dharmalAbharUpa AzISa ApIne A pramANe dharmadezanA ApI. aho bhavya jIvo ! A asArA saMsAramAM sukRtanuM sevana karavuM te ja eka sArabhUta che. jenI pAse dharma che arthAta je satata dharmanuM ArAdhana kare che tene sarpa hAralatA jevo thAya che, talavAra puSpamALA jevI thAya che, viSa rasAyana thaI jAya che, zatru prIti karatA Ave che, devatAo vaza thAya che. e prasannamanavALAdharmI mATe vadhAre zuM kahevuM? AkAza paNa tenI upara ranano varasAda kare che arthAt dharmanA prabhAve AkAzamAMthI ratnonI vRSTi thAya che." A pramANenI dezanA sAMbhaLyA pachI munirAjane namIne rAjAe kahyuM ke- he bhagavan! evo yogya mArga batAvo ke jethI mAre tyAM putrotpatti thAya." munirAje kahyuM ke-ame evI sAvadha pravRtti mATe uttara ApI zakIe nahI, paraMtu tamane eTaluM kahuM ke tame kalpavRkSanI jema vAMchitane ApanAra zreSTha tapanuM sArI rIte ArAdhana karo." nRpe pUchyuM ke-tapa to aneka prakAranA che, temAMthI amAre kyo tapa karavo yogya che?" guru bhagavaMte kahyuM ke-"jo tamane putranI icchA che to tame cAMdrAyaNa tapa karo." nRpe kahyuM ke-"he mahArAja ! kRpA karIne te tapanI vidhi vistArathI batAvo ke jethI te pramANe huM priyA sahita te tapanuM ArAdhana karuM." gurubhagavaMte kahyuM ke- he bhUpati ! phAgaNa suda 15thI e tapa zarU karavo. te vaizAkha suda 15me pUrNa thAya che. temAM phAgaNa suda 15 me prathama covihAra upavAsa karavo, pachI vadi 1me 15 kavaLa levA, vadi bIje 14 kavaLa levA, ema ghaTADatAM ghaTADatAM yAvatuM vadi 0)) se eka kavaLa levo. pachI caitra suda 1me be kavaLa levA, sudi bIje 3 kavala levA ema yAvat caitra sudi caudaze 15 kavaLa levA. vaida zudi pUname cauvihAra upavAsa karavo. vadi 1me paNa upavAsa karavo ane tene pAraNe vadi bIje ekAsaNuM karavuM. vadi trIje upavAsa ane vadi 4the ekAsana karavuM. vadi 3 je upavAsa ane vadi 4the ekAsana, ema ekAMtare 13 upavAsa ane 13 ekAsana karavA. vaizAkha suda 14ne zudi 15no chaThTha karavo. tene pAraNe ekAsaNuM karavuM.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pallavaH 175 e pramANe 62 divase cAMdrAyaNa tapa pUrNa thAya che. te samyaktva ane zIla saMyukta karavo. savAra-sAMja Azyaka (pratikramaNa) karavA, savizeSapaNe devapUjana karavuM, puNyavaMtonI kathAvArtA karavI ane prANIo upara dayA karavI ane tapane aMte ghaNA vistArathI tapanuM udyApana karavuM. enA udyApanamAM eka suvarNanuM vRkSa karavuM. tenuM mULa rUpAnuM karavuM, patro pravALanA karavA, phaLo maNinA karavA, te vRkSanI upa2 rUpyamaya caMdranuM biMba karavuM. e mahAvRkSa zrIcaMdraprabhasvAmInI pAse dharavuM ane jyAMsudhI tapa karavAmAM Ave tyAM sudhI zrIcaMdraprabhasvAmInuM dhyAna karavuM. sAta kSetramAM zakti anusAra dravya vAparavuM ane saMghapUjA sahita sAdharmika vAtsalya karavuM. A pramANe karavAthI ke bhUpati ! tamAruM vAMchita pUrNa thaze--suMdara putra thaze, mATe e tapa karo.' A pramANe sAMbhaLIne rAjAe harSita thaI gurubhagavaMte kahelI vidhipUrvaka priyA sahita zubha muhUrte cAMdrAyaNa tapa zarU karyo. tapa pUrNa thatAM kSamAvAn rAjAe saMpUrNa vidhi sahita ujamaNuM karyuM. saMghapUjA sahita sAdharmika vAtsalya bahu sArI rIte karyuM. dInodvArAdi karavA sAthe sarvatra amArI pravartAvI. sarva lokone sArI rIte saMtoSa pamADIne tapa pUrNa thatA AnaMdathI pAraNuM karyuM, te divase jinamaMdiramAM vizeSe mahotsava karyo. saMdhyAkALe zrIjinezvaranI pUjA karIne zrIjinezvaranI pAse rAjA rANI zrIcaMdraprabhasvAmInA dhyAnamAM parAyaNa thaIne kAyotsargamAM sthira thayA. te vakhate AkAzamArge koI yakSa yakSiNI sahita Avyo. te zyAma varNavALo, traNanetravALo, be bhujAvALo, haMsanA vAhanavALo, jamaNA hAthamAM caMdra ane DAbA hastamAM adbhuta mudgarane dhAraNa karanAro vijaya nAmano yakSa hato. yakSiNI jvALAdevI zvetavarNavALI, mRdu ane lalita cAra hAthavaDe zobhatI, jamaNA be hAthamAM tIkSNa asi ane mudgara tathA DAbA be hAthamAM parazu ane phalakane dhAraNa karanArI hatI. A vijaya nAmano yakSa yakSiNI sahita pratyakSa thaIne cAturyaguNethI garbhita evA madhuravacana vaDe bolyo ke--hai nareMdra ! tame mane zrIcaMdraprabhasvAmIno sevaka vijaya nAmano yakSa jANajo. huM tamArA puNyakAryathI tamArA para tuSTamAn thayo chuM, tethI tamAre icchita hoya te varadAna mAMgo. tamArA tapathI AkarSAIne temaja tamArI jinabhaktithI saMtuSTa thaIne huM yakSiNI sahita ahIM Avyo chuM." A pramANe te yakSanA vacano sAMbhaLIne rAjA tene namaskAra karI vinaya sahita bolyo ke--'he deva ! jo tame tuSTamAn thayA ho to mane eka suMdara putra Apo.' A pramANenI tenI mAMgaNIthI yakSe kahyuM ke--'tamane putra thaze.' pachI 16 kroDa suvarNanI ane traNa kroDa maNinI vRSTi karIne te yakSa yakSiNI sahita adRzya thayo. yakSanA gayA pachI rAjA rANIe paNa harSita thaIne kAyotsarga pAryo. te samaye koIka maharSika deva potAnuM AyuSya pUrNa karI IzAna svargathI avIne te puSpabhadrapuramAM puSpacUla rAjAnI strI puSpamAlAnI kukSimAM utpanna thayo. saMdhyAkALe rANI pApa pratikramIne paMcanamaskAramaMtranuM smaraNa karIne potAnI zayyAmAM sukhaparvaka sutAM sutAM teNe AvuM svapna joyuM ke- ''IzAna devalokathI koI mahardhika ane dedIpyamAna deva cyavIne devanA guNo sahita mArA gharamAM AvIne vasyo." vaLI teNe evuM paNa joyuM ke--'Aso mAsanI pUrNimAnI rAtrIe
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya caMdramAe ekadama AvIne mArA mukhamAM praveza karyo." A pramANenuM svapna joIne rANI harSa pAmI, jAgIne potAnA svAmI jyAM hatAM tyAM jaIne te hakIkata nivedana karI. rAjAe kahyuM ke- ''A svapnanA mahAtmyathI koI deva svargamAMthI cyavIne tAro bhAvIputra thaze. A svapnathI mAro manoratha phaLibhUta thayo che." A pramANe sAMbhaLIne rANI ghaNI harSita thaI. puNyakArya vizeSe karavA lAgI ane garbharatnane dhAraNa karatI te ratnanI khANa jevI zobhavA lAgI. jema jema garbha vRddhi pAmato gayo, tema tema rAjabhuvanamAM RddhinI vRddhi thavA lAgI. rANIne je je manoratho thayA te te rAjAe pUrNa karyA. sAtame mahIne garbhanA prabhAvathI sarvAMgasuMdara ane kAMtimAnlR evI rANIne evo dohada thayo ke--'huM caMdramAnuM pAna karuM ane pachI vaitADhyaparvata u52nA sarvavidyAdharone samAdhipUrvaka jItI lauM," A dohada baLavAnathI paNa pUrI zakAya tevo na hovAthI rANI dinapratidina durbaLa thavA lAgI. A dohadane duHsAdhya jANIne rAjAe maMtrIne pUchyuM ke--'dohada na purAvAthI rANI durbaLa thatI jAya che, to eno zuM upAya karavo ?' maMtrIe vicAra karIne uttara Apyo ke--'he svAmin ! buddhinA prayoga vaDe e dohada pUrNa karIe gRhamAM rahelA jALI dvArA caMdramAnuM pratibiMba aMdara rahelA jaLanA pAtramAM paDe tyAre rANIne kahIe ke AmAM caMdra Avela che mATe tene pIvo. aMdhakAramAM kharekhara caMdranI bhrAMtithI te pIvA mAMDe tyAre jALanI upara rahelo manuSya dhImethI te jALane DhAMkato jAya. rANI badhuM jaLa pI jAya tyAre uparanI jALa tamAma DhaMkAI jAya, tethI rANI mAnaze ke meM caMdramAnuM pAna karyuM. e rIte e dohada to pUrNa thAya. have vaitADhya upara rahelA vidyAdharone jamIna para rahelA ApaNe jItavA te to asAdhya jevuM che. tene mATe koIka indrajALIAne bolAvIe ane tenI pAse evuM nATaka karAvIe ke--temAM te indrajALika vidyAvaDe vaitADhya, vidyAdharo, tenA nagaro vagere racaze. pachI tamArA subhaTarUpe thaIne te indrajALika rANInI najare te vidyAdharone yuddhavaDe jItaze. he rAjan ! A pramANe karavAthI rANIne saMtoSa thaze ane tene saMtoSa thavAthI te durbaLa maTIne harSavaDe puSTa thaze.' rAjAe maMtrInI yukti pasaMda karI te pramANe karavA hukama Apyo. maMtrIe te pramANe karIne rANIno dohada pUrNa karyo. tethI te paNa prasanna thaI. garbhasthiti pUrNa thaye zubhayoge, zubhadivase badhA graho potAnA sthAnamAM athavA ucca sthAnamAM AvatAM, sArA lagnamAM saumya samaye, rAtrIe caMdrodaya thatA, sudi sAtame zubhavAre rANIe putrane janma Apyo. te vakhate dAsI vagere sevakoe rAjAne vadhAmaNI ApI. rAjAe temane vAMchita dAna ApyuM. putrotpatinI vadhAmaNI sAMbhaLIne rAjAe atyaMta harSa thavAthI putranA janmotsava nimitte aneka prakAre nagaranI zobhA karAvI. sthAne sthAne mallayuddha ane catuSpathamAM nATako karAvyA ane lAkho dravya dAnamAM ApyuM, e rIte janmotsava karyo. anukrame sUrya-caMdranuM darzana, jhoLImAM suvADavuM, SaSThinuM balidAna ApavuM. ityAdi putrajanmane lagatAM sarva saMskAro vidhipUrvaka karavAmAM AvyA. pachI bhojana vastrAdivaDe svajanonuM gaurava karIne potAnI bahena tathA bIjI vRddha strIone rAjAe kahyuM ke--pUrvanA puNyathI,
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama palavaH 177 tapasyAnI sAdhanAthI, zrIcaMdraprabhasvAmInI bhaktithI, devapAsethI varadAna maLavAthI, seMkaDo manoratha sahita amane putraprApti thaI che. tamArI saunI mIThI najarathI mArA vAMchita pUrNa thayelA che. caMdranuM svapna AvavAthI ane caMdrapAnano dohada thavAthI te putranuM caMdrodaya athavA caMdrodara evuM nAma ho.' sarva svajanoe te vAta svIkArI. tyArapachI dhAvamAtAvaDe pratipAlana karAto te caMdrodaya putra zukla pakSanA caMdranI jema anukrame vRddhi pAmavA lAgyo. te sAta varSano thayo tyAre vidyAgrahaNanI yogyatA jANIne mahotsavapUrvaka paMDitane soMpavAmAM Avyo. devAMzI hovAthI svalpa kALamAM te sarva zAstro zIkhyo, zastrakaLAmAM praviNa thayo ane anya kaLAono paNa sAro abhyAsa karyo. anukrame te strIonA mAnanuM mardana karanAra yauvanAvasthA pAmyo. eTale sarvadA mitronI sAthe te vividha prakAranI krIDA karavA lAgyo. have te nagaramAM zreSThIomAM agresara ane mahaddhika evo amaracaMdra nAmano zreSThI vasato hato. tene caMdralekhA nAme priyA hatI. tene sAgaracaMdra nAme putra hato, te sarva kaLAomAM pravINa hato, sadAcArI hato, vicArazIla hato, sajjano tenI prazaMsA karatA hatA, te niraMtara dAnAdi dharmakArya karato hato. tenA gharamAM keTalI lakSmI che te koI jANatuM nahIM. sarva jIvopara kRpALu te sukhapUrvaka kALa pasAra karato hato, temaja viSamAvasthAmAM paNa kuLAcArane kadI choDato nahoto. eka vakhata aMtarAya karmano udaya thavAthI te zreSThI mahardhika hovA chatAM paNa tenI lakSmI koInA laI gayA vinA ja svabhAve kSINa thavA mAMDI. to paNa te sadAcArane ke dAnadharmane choDato nahoto. thoDAmAMthI paNa thoDuM ghaNA AdarathI sAdhu vagerene dAna Apato hato. e pramANe kSINaavasthAmAM bAra varSa vyatIta thayA. temAM ghaNA prakAranAM kaSTo sahana karyA. prAMte aMtarAya karmano ghaNo aMza kSaya thayo. te daramyAna eka divasa tene ghare mUrtimAnlR kalpavRkSa jevA koIka labdhivaMta munirAja padhAryA. temane jaMgama tIrthaMtulya jANIne zreSThIe harSathI namaskAra karyA ane zuddhaannapAnAdi vahorAvIne A pramANe stuti karI :--'he mahAmuni ! A samaya ne A divasa dhanya che. temaja te rAtrI ane te prahara paNa suMdara gaNavA yogya che ke je vakhate pramodathI bharelA nirbhara locanavALA bhavyAtmAone ApanI sAthe saMgama ane vArtAlApa thAya che." zreSThInI bhaktithI saMtoSa pAmelA munirAje tene dharmopadeza Apyo. te sAMbhaLIne temanI pAsethI zrIjinezvarakathita dharmane aMgIkAra karIne sAgaracaMdre A pramANe kahyuM ke :--"he prabho ! mArI upara kRpA karIne je rIte mAruM dAritrya dUra thAya tevo sulabha temaja zreSTha upAya batAvo." te vakhate munirAje upayoga mUkI tenI hakIkata jANIne tene kahyuM ke "he sAgaracaMdra ! tAruM aMtarAya karma ghaNuM to kSaya thayela che, paNa haju thoDuMka bAkI che, tethI.tenA kSaya mATe upAya batAvuM chuM. parameSThi mahAmaMtramAM je sAtamuM pada che tenuM duSkarmanA nAzane mATe vidhipUrvaka ArAdhana kara. ''OM nama: savvapAvappAso'' A agyAra akSarano maMtra gRhacaityAdimAM paramAtmAnI AgaLa besIne eka citte japavo. pramAda tajI devo, brahmacarya pALavuM, vikathA nidrA ane cAre prakArano AhAra tyajI devo. A pramANe karavAthI he sAgaracaMdra ! sAtame divase tArI pAse dakSa evI zAsanadevI pratyakSa thaze. te vakhate tArA bhAgyayogathI te tArA para tuSTamAn thaIne tane varadAna Apaze, paNa zuM varadAna Apaze ? te huM jANato nathI."
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 zrI dharmaspadruma mahAkAvyA A pramANe kahIne te munie vihAra karyo pachI sAgaracaMdra pavitra thaIne munirAjanA kahevA pramANe zubhadivase sarvasAmagrI tathA maMtrajApapUrvaka sAdhanA karavAnuM zarU karyuM. sAtame divase madhyarAtre zAsanadevIe pratyakSa thaI tene eka patrikA batAvIne kahyuM ke-'he vatsa ! A patrikA grahaNa kara. te patrikAmAM mahAarthavALI eka gAthA lakhelI che te lAkha sonaiyA ApI caMdrodayakumAra kharIda karaze. tAruM puNya evuM nathI ke huM te karatAM vadhAre tane ApI zake." A pramANe kahI patrikA ApIne devI adRzya thaI. sAgaracaMdra paNa dhyAna pUrNa karyuM. prabhAte te gAthA laIne vecavA mATe catuSpathamAM gayo. teTalAmAM caMdrodayakumAra mitro sAthe krIDA karato tyAM nIkaLyo. sAgaracaMdranA hAthamAM patrikA joIne ane temAM eka gAthA lakhelI che ema jANIne teNe sAgaracaMdrane kahyuM ke-"A gAthAvALI patrikA ane tenuM mUlya laIne Apa." sAgaracaMdre tenuM mUlya lAkha sonaiyA kahyuM, te ApIne caMdrodaya kumAre tarata ja te patrikA kharIdI. pachI te gAthA vAMcI te A pramANe hatI : "apatthiyaM ciya jahA, ei duhaM taha suhaMpi jIvANaM / tA muttuM saMmohaM, dhamme ciya kuNaha paDibaMdhaM // 1 // " jema duHkha vagara prArthe Ave che tema ja sukha paNa jIvone aprAcyuM ja Ave che, tethI mohane mUkIne dharmane viSe udyama kara." A gAthA laIne caMdrodaya potAne ghare gayo ane sAgaracaMdra paNa lAkha sonaiyA laIne : potAne sthAne gayo. eka divasa rAjaputra potAnA mitra sumitranI sAthe vanamAM krIDA karavA gayo ane tyAM aneka prakAranA vinodavaDe krIDA karavA lAgyo. eTalAmAM te daramyAna koI duSTa deva tyAM Avyo, te kumArane upADIne AkAzamAM uDyo. AkAzamAM jatAM caMdrodaya vicAryuM ke-"are ! mane koNe ane zA mATe haryo haze? aho duSTa deve A zuM karyuM? "A pramANe vicArI hRdayamAM dhairya dhAraNa karIne te bolyo ke-"are duSTa ! tuM mane jANato nathI? paraMtu tuM mane laI jaIne zuM karIza?" te vakhate te deva kapAlIno veza dhAraNa karIne bolyo ke-"are ! tAruM balidAna ApIne huM devIne sAdhIza. vRSabha nAmanA parvatanA zikhara upara vizvaghorA nAmanI guphA che. tyAM ati vikaTa ane sarpanA vAhanavALI virUpAkSI nAme devI che. meM te zaktine sAdhavAnI zarUAta karI, tene prasanna karavA mATe meM aneka prakAre jApa ane homa karyA paraMtu te tuSTamAnuM thaI nahIM. teNe mane svapna ApyuM ke- tuM mane batrIsa lakSaNA puruSano bhoga Apa tethI huM batrIsa lakSaNA puruSane zodhavA nIkaLyo, paNa koI jagyAe mane tevo puruSa maLyo nahIM. chevaTe tene sarva lakSaNa saMpUrNa joIne meM grahaNa karyo che." kapAlInA AvAM vacano sAMbhaLIne caMdrodaya vicAre che ke-"jo A mane balI karaze to mAro manuSya janma pazunI jema vRthA thaze ane mAruM akALe mRtyu thaze." A pramANe vicArI hRdayamAM pairya dhAraNa karIne paMcanamaskAra maMtranuM smaraNa karI te kapAlInA mastakavara jorathI mudino
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pallavaH 179 prahAra karyo. kumAranuM AvuM sattva joIne te kukarma karanAro kapAlI tene AkAzamAM ja mUkIne acAnaka kyAMka jato rahyo. AlaMbana vinAno kumAra AkAzamAMthI samudramAM paDyo. pUrva puNyanA prabhAvathI tene pATIyuM maLI gayuM. pachI nadI gholanA nyAye haLukarmIpaNAne pAmelo jIva jema ati dustara saMsArane tarIne sadgatine pAme che, tema matsyo ane kAcabAo vagerethI ati bhayaMkara evA samudramAM kallolovaDe preraNA pAmelo te kumAra nava divase kinAre pahoMcyo. kinAro joIne caMdrodayakumAra manamAM harSa pAmyo ane samudrane kinAre pharavA lAgyo. zrIphaLanAM pANIvaDe mardana karIne zarIra svastha karyuM. tyAM patro, puSpo ane ramaNIya phaLo vagerethI prANayAtrA karato te kumAra koI dvIpamAM krIDA karavA gayela devanI jema dareka vanamAM pharavA ane krIDA karavA lAgyo. mAtApitAno viyoga smaraNamAM AvavAthI tene duHkha utpanna thayuM, paraMtu pUrvokta gAthAnuM smaraNa karIne te duHkhane avagaNI dhairyavaDe te AkhA vanamAM bhamavA lAgyo. te mahAaraNyamAM bhamatAM eka vakhata teNe eka kanyAnA rUdanano zabda sAMbhaLyo. te kanyA A pramANe bolatI 'hatI ke--are daiva ! teM mane AvI nirbhAgya ane duHkhathI bharelI zA mATe sarjI ? have banyuM te kharuM, paNa A bhavamAM ke AgAmI bhavamAM caMdrodayakumAra mArA svAmI thajo.'' A pramANe kahIne te bALA AMbAnA vRkSa para caDI tenI DALanI sAthe gaLAphAMso bAMdhIne potAnA gaLAmAM nAkhI laTakavA gaI teTalAmAM caMdrodaya tyAM pahoMcyo ane tarata ja teNe teno pAsa chedI nAMkhyo ane tene yogya upacAravaDe sAvadha karI. te daramyAna eka khecara tyAM Avyo. kumAre te kanyA gaLAphAMsI* khAtI hatI te hakIkata kahI. vidyAdhare kahyuM ke--'he kumAra ! tame kharekharA paropakArI cho ke je A kanyAne mRtyuthI bacAvI che." kumAre vidyAdharane pUchyuM ke--'A kayo dvIpa che ? tame koNa cho ? A kanyA koNa che ? ane te zA mATe mRtyu pAmatI hatI ?" khecara bolyo ke--''he kumAra ! sAMbhaLo. A amara nAmano dvIpa che. ahIM jANe pRthvIpara Avela svargano khaMDa hoya evuM zobhatuM amarapura nAmanuM nagara che. tyAM caMdrasamAna ujvaLa bhuvanacaMdra nAme rAjA rAjya kare che. tene caMdrAvalI nAme rANI che ane kamalamAlikA nAme putrI che. eka vakhata te kanyA sakhIo sAthe vanamAM krIDA karavA gaI ane tyAM harSapUrvaka aneka prakAranI krIDA karavA lAgI. te vakhate tyAM bIjA kiMnara ane kiMnarIo maLIne susvaravaDe caMdrodaya kumAranA guNonuM gAna karavA lAgyA. kumArIe te guNagAna sAMbhaLIne tenI pAse jaIne pUchyuM ke--te kumAra koNa che ke jenuM devAMganAo paNa guNagAna kare che?' kinnarI bolI kempa'he kanyA ! puSpabhadra nAmanA nagarano puSpacUla nAmano rAjA che. tene puSpamAlinI nAme rANI che. tenI kukSIrUpI sarovaramAMthI avatarelo haMsa samAna caMdrodaya nAmano kumAra che. jeNe lAkha sonaiyA ApIne eka gAthA kharIdI che. tenA guNonuM ame gAna karIe chIe.' A pramANe kahIne te kinnarayugala AkAzamAM uDyuM. rAjaputrI temanI vAta sAMbhaLIne caMdrodayakumAra upara snehavALI thaIne ciMtavavA lAgI ke'A bhavamAM ke AgAmI bhavamAM bhattara to caMdrodayakumAra thajo. manathI paNa huM have bIjA puruSane icchatI nathI.' A pramANe vicArIne teNe tevI pratijJA karI.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrI dharmalpadruma mahAkAvyA A hakIkata tenA pitAe jANI eTale te caMdrodayakumArane zodhavA mATe prayatna karavA lAgyo. teTalAmAM te kanyAne atyaMta rUpavatI joIne tenA para mohapAmI surasena nAmanA vidyAdhare ekAeka tenuM apaharaNa karyuM. tene upADIne te vidyAdhare tene A sthAne mUkI. tethI te vilApa karavA lAgI. vidyAdhare baLAtkAre zAMta karI. te vakhate te kanyAnA mAmA amitateja evA meM AkAzamAM gamana karatAM tene ahIM UMce svare rUdana karatI joI. e kumArIne mArI bhANeja tarIke oLakhIne meM pelA vidyAdharane kahyuM ke-"are duSTa ! A zuM pApakarma AraMbhya che? zuM tane jIvavuM gamatuM nathI ?" mArA AvA zabdo sAMbhaLIne te mArI sAthe yuddha karavA Avyo, eTale mAruM ane tenuM divya zastravaDe ati bhayaMkara yuddha thayuM. te yuddha joIne kanyA vicAravA lAgI ke-"are ! AnuM pariNAma zuM Avaze ? mATe huM to maraNa pAmuM." Ama vicArIne teNe ahIM AvI A jhADa sAthe gaLAphAMso bAMdhyo. temAMthI tame tene tamArI bhANejane) bacAvI lIdhI. huM te surasena vidyAdharane haNIne hamaNAM ja ahIM Avyo. A pramANeno amAro saMbaMdha che. huM A kanyAno mAmo thAuM chuM." tyArapachI te vidyAdhara kumArane teno vRttAMta pUche che. teTalAmAM tyAM koI moTuM sainya AvyuM. te sainya tarapha dRSTi karatAM amitateje temAM potAnI mAtA vidyullatAne joI. amitateja ane surasena sAthe yuddha thAya che evI hakIkata sAMbhaLIne te sainyasahita zazivega nAmanA putrane laIne tyAM AvI hatI. amitateja mAtAne page lAgyo. te vakhate caMdrodayane tyAM joIne vidyullatA harSa pAmIne vicAravA lAgI ke-"aho ! guNanA samUharUpa A puruSa koNa che ? athavA A zuM kalpavRkSa che, sudhArasa che ke nidhAnarUpa che? jethI tenI ceSTA evI suMdara che ! A manuSya koI jANIto che, meM ene koI vakhata joyela che." ema vicAratAM tene yAda AvyuM ke-"meM naMdIzvaradvIpe yAtrA karavA jatAM puSpabhadra nagaranA udyAnamAM caMdrodaya nAmanA kumArane ramato joyo hato te ja A che." pachI tene tenuM svarUpa amitatejane kahyuM tethI tyAM rahelI kanyA vicAravA lAgI ke-"ahomAruM bhAgya skurAyamAna jaNAya che ke jethI mAro vAMchita vara anAyAse maLI gayela che." pachI amitateja, kamalamAlikA kanyA ane caMdrodaya e bannene AdarapUrvaka sAthe laIne utAvaLe amarapura Avyo. bhuvanacaMdra rAjA varane joIne bahu khuza thayA. tyAM vistArapUrvaka temano pANigrahaNa mahotsava karavAmAM Avyo. - pachI amitateja vagere potapotAnA sthAne gayA. caMdrodayakumAra sukhabhoga bhogavato keTalAka divasa tyAM rahyo. eka vakhata sukhethI sUtelA kumAre potAnA makAnamAM prabhAte jAgatAM A pramANe joyuM ke-pote koI vyApadothI vyApta "araNyamAM vikaTa parvatanI upara rahela zIlAtala upara sUtela che. te vakhate te manamAM vicAravA lAgyo ke-"A zuM thayuM ? kyAM mArI rAjayasthiti? kyAM devavimAna samAna mahela ? kyAM divya palaMga ? kyAM caMdrodayanuM manoharapaNuM? kyAM te premavALI kamalamAlikApriyA ? kyAM te caMpAnI mALA vagere puSpanI zubhasAmagrI-e badhI svarganA sukhasadaza sthiti pUrvakarmathI kyAM gaI ? pUrve mane potAnA udyAnamAM krIDA karatAM upADIne samudramAM koNe nAMkhyo hato? temAMthI tarIne nIkaLyo ane vivAha thayo, vaLI pAchuM Ama kema thayuM?' A pramANe vicAratAM kSaNavAra rahI teNe pelI gAthAno artha
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pallavaH potAnA hRdayamAM vicAryo tethI dhairya dhAraNa karI uThIne parvatanA zikharathI te nIce utaryo. araNyamAM bhamatAM teNe koIka azokavRkSanI nIce jinamudrAne dhAraNa karIne kAyotsarge rahelA eka munine joyA. kSamAnA AdhAra, nirvikAra, avyakta AhAra ane jitendriya evA te munine joIne te vivekavAn bhAvanAyukta citte temane vaMdana karyuM. maunano tyAga karIne kAusagga pArIne munie dharmalAbharUpa AziSa ApyA. pachI muni bhagavaMte puNyane vahana karanArI ane pApano nAza karanArI A pramANe dharma dezanA ApI. 181 'bho bhavyajIvo ! A saMsAramAM jIvone kroDo bhave paNa manuSyano bhava, uttamakuLa, dharmanI sAmagrI ane tenA viSe zraddhA to mahAdurlabha che. sAruM rAjya prApta thAya, manohara nagaro prApta thAya, paraMtu sarvazokta vizuddha evo dharma pAmavo ati durlabha che. ciMtAmaNi ratnasamAna dharma prApta thatAM duSprApya vastunI jema pramAdarUpI taskarothI tenuM prayatnavaDe rakSaNa karavuM joIe. A saMsAramAM je je vastu iSTa ane ramya lAge te sarva asthira che ema jANIne budhajanoe balI nareMdranI jema acaLa evA dharmanuM niraMtara sevana karavuM. te balI rAjAnI kathA A pramANe che-- balIrAjAnI kathA * pazcima mahAvidehamAM gaMdhilAvatI vijayamAM svargapurI jevI caMdraprabhA nAme nagarI hatI. te nagarImAM kalaMkarahita evo akalaMka nAmano mahAn rAjA hato. te caMdrasamAna saumya hato ane tenI vANI amRta samAna madhura hatI. tene Adarza samAna ujjavaLa sudarzanA nAme rANI hatI. tathA balI nAme putra hato. te bALapaNamAM paNa zarIre sabaLa ane buddhimAn hato. teNe vIzalAkha pUrva yuvarAjapaNuM pALyuM ane cAlIzalAkha pUrva sudhI pitAnA rAjyanuM pAlana karyuM. pachI zrI suvratAcArya samIpe teNe zrAvakanA vrato grahaNa karyA ane tenI paripAlanA sAthe teNe bIjA paNa aneka prakAranA sukRtyo karyA. jinaprAsAda, jinapratimA, zrIsaMghanIbhakti, dInajanono uddhAra ane rathayAtrA vagere karIne te jainadharmano mahAprabhAvaka thayo. zrAddhadharmanI kriyAmAM tatpara evA te balI rAjAe eka vakhata pakSIne divase upavAsa karyo ane AkhI rAtrI kAyotsargamAM sthirapaNe sthita thayo. rAtrInA trIjA praharane aMte zubha bhAvanA bhAvatAM te sarva vastumAM anityatA jovA ane bhAvavA lAgyo. teNe lakSmI vIjaLInI latA jevI capaLa, AyuSya darbhanA agrabhAgapara rahelA jaLabiMdu jevuM caMcaLa, rAjya gajakarNavat caMcaLa ane sarvasaMgamo svapna jevA kSaNika jANyA. teNe vicAryuM ke--'konA putra, konI strI, konuM ghara ane konA dhanAdi padArtho ?" A sarvane prANI mArA mArA kare che paNa te koInA nathI. 'ahaM mama' e cAra akSarothI saMsAra che, karmano baMdha che ane nArUM na mama' e pAMca akSarothI nivRtti-mokSa che. A zarIra anitya che, vaibhava azAzvata che ane mRtyu niraMtara pAse ja raheluM che. tethI pratyeka rIte dharmano saMgraha karavo. krodha ane virodhane sarva saMtApanA kAraNabhUta jANI tene tyajI je zamarUpa sudhAyukta varte che te alpakALamAM nivRttine prApta kare che." A pramANe niHspRhavRttie hRdayamAM anityatAnuM ciMtavana karatAM balI rAjAe kSapakazreNI mAMDI ane kevaLajJAna prApta karyuM. tyArabAda deve Apelo muniveza grahaNa karI suvarNakamaLa upara besI dharmadezanA ApavA lAgyA.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrI dharmaspadruma mahAkAvyo pRthvI para paryaTana karI aneka bhavyajIvone pratibodha karyo. lokoe bhuvanabhAnuM pramANe temanuM nAma prasiddha karyuM. te vijayamAM jayapura nAmanA nagaramAM caMdramaulI nAme rAjA hato. bhuvanabhAnu kevaLIe tene dezanA ApI. temAM vairAgyarasathI saMpUrNa potAnI kathA prAraMbhathI eTale ke avyavaharAzimAMthI nIkaLyA tyArathI kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLIne rAjA saMvega pAmyo ane teNe dIkSA aMgIkAra karI. te rAjA paNa anukrame kevaLajJAna pAmyo. aMte te banne kevaLI samyaga prakAre saMyamanuM ArAdhana karI kroDa pUrvanuM AyuSya pUrNa karIne mokSe gayA." (bhuvanabhAnukevalI caritramAM A kathA vistArathI batAvI che.) "he bhavyo ! A asAra saMsAramAM kaMIpaNa sArabhUta nathI, ekamAtra kSamAyukta dharma ja sArabhUta che ke jethI prANI mokSa pAmI zake che. A vizvamAM dharmathI arthanI siddhi thAya che. arthathI kAmanI prApti thAya che, tethI artha, kAma ane prAMte mokSa e traNenI jenAthI prApti thAya che evA ' dharmanuM uttama cittavaDe niraMtara sevana karo. dharmanuM mULa samakti che zrI jinezvarane deva, susAdhune guru ane dayAmULa sudharmane dharma mAnavo te samyakta kahevAya che." A pramANenI dezanA sAMbhaLIne caMdrodayakumAre zuddhasamyaknamULa zrAvakadharma grahaNa karyo. jIvAjIvAdi tattvonuM svarUpa pUchIne teno jANakAra thayo, pachI mithyAbhAva tajIne caMdrodayakumAra kaMIka vizeSa pUche che teTalAmAM te muni ekAeka adRzya thaI gayA. tethI vismaya pAmelo kumAra ciMtavavA lAgyo ke-"A mArA parama upakArI muni mane upadeza ApIne kyAM gayA?" te A pramANe vicAre che teTalAmAM akasmAta tyAM eka moTuM sainya AvyuM. tenA subhaTo zIdhrapaNe kumAranI AsapAsa vIMTaLAIne bolyA ke-"are ! tane samaravijaya rAjA hamaNAM ja krodhavaDe haNI nAMkhaze." AvAM vacano sAMbhaLIne turata ja teNe gAthAno artha vicArI hRdayamAM dharyane dhAraNa karyuM ane siMhanAda karI te sainyamAMthI ja eka ratha grahaNa karI tenA para ArUDha thaIne saMgrAmamAM sAme AvI yuddha karavA sajja thayo. grahaNa karela ratha sarva AyudhavaDe pUrNa hovAthI teNe te zastrovaDe ghaNA subhaTone haNyA. te joI subhaTo bolavA lAgyA ke-"A koI sAmAnya manuSya jaNAto nathI.' te vakhate potAnA sainyane pAchuM AveluM joIne samaravijaya rAjA pote yuddha karavA Avyo ane caMdrodayanI sAme thayo. te garvita thaIne caMdrodayanI upara zastraprahAra karavA taiyAra thayo tyAre laghulAghavI kaLAthI teno prahAra cukAvIne caMdrodaye tene pakaDyo. tyArabAda tene jIvato bAMdhIne caMdrodayakumAra potAnA rathamAM nAMkhe teTalAmAM te vinayapUrvaka caMdrodayanA pagamAM paDyo ane potAne choDI devA kahyuM tethI kumAre dayA AvavAthI tene choDI dIdho. te vakhate eka strI tyAM AvI. teNe kumArane kahyuM ke-"bho bhadra ! mAruM vacana sAMbhaLo. zrIkuzavardhana nAmanA nagaramAM kamalacaMdra nAme rAjA che. tene amarasenA nAme rANI che. tene . bhuvanazrI nAme putrI che. te jinadharmathI bhAvita aMtaHkaraNavALI che. teNe tamArA guNo sAMbhaLIne evI pratijJA karI che ke-"A bhavamAM mAro bhattara caMdrodayakumAra thAo. te sivAyanA sarva manuSyo mArA baMdhutulya che. Avo mAro nizcaya che." A samaravijaya nAme zailapurano rAjA che.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptama pallava: 183 teNe eka vakhata tenA pitA pAse bhuvanazrInI yAcanA karI. paNa bhuvanazrInI upara pramANe pratijJA hovAthI temaNe tene ApI nahIM. tethI samaravijaya rAjA sainya sAthe kamalacaMdra rAjAnA nagaranA udyAnamAM Avyo tyAM te guptapaNe rahyo ane krIDA karavA mATe nagara bahAra AvelI bhuvanazrInuM te pApIe vilApa karatI sthitimAM apaharaNa karyuM ane ahIM laI Avyo. ahIM rahelA tamane joIne te samaravijaya tamane mAravA ughukta thayo. huM te kanyAnI dhAtrI chuM ane tenA snehathI AkarSita thaIne zIghrapaNe tenI pAchaLa AvI chuM. ahIM AvatAM sainyamAM tamAruM nAma sAMbhaLIne tamArI pAse AvI chuM, meM tamane oLakhyA che, to have tame samaravijaya pAsethI te bhuvanazrI kanyAne choDAvo ane pachI tenI sAthe pANigrahaNa karo. jethI tenI pratijJA pUrNa thAya, e kanyAnA bhAgyathI teA vAMchita varanI (tamArI) anAyAse prApti thaI che:'' A hakIkata sAMbhaLIne caMdrodaya teno javAba Ape te pUrve samaravijaye ja te vAta sAMbhaLIne harSita thaI bhuvanazrIne vastrAbhUSaNavarDa alaMkRta karIne svayameva caMdrodayane arpaNa karI. caMdrodaye tyAM tenI sAthe saMkSepathI pANigrahaNa karyuM ane samaravijaya kumAranI anujJA laIne svasthAne gayo. tyArabAda kumAre ramaNIya ratha upara bhuvanazrI sahita ArUDha thaIne zrIkuzavardhana nagara tarapha prayANa karyuM. tyAMthI keTaleka AgaLa cAlatAM temaNe eka zreSThavanamAM mArganI bAjumAM apUrva dhvaniyukta gAyana thatuM sAMbhaLyuM. te sAMbhaLI kutUhala utpanna thavAthI priyAsahita ratha tyAM rAkhIne caMdrodaya pote zabdane anumAne te tarapha cAlyo. tyAM teNe A pramANe joyuM. eka moTI vADI che, temAM aneka prakAranAM suMdara vRkSo che, te vADInA madhyamAM eka sAta mALavALo manohara mahela che. kautukAnveSI kumAre mRganI jema nAdathI moha pAmIne gIta sAMbhaLavAmAM lubdha thaI te mahelamAM praveza karyo. te anukrame zIvratAthI sAtamA mALe caDyo, tyAM teNe rUpa ane saubhAgyavaDe suMdara pAMca kanyAone joI. temane joIne vismaya pAmI vinayatatpara5Ne te temane kAMIka pUche che teTalAmAM te badhI strIoe uThIne kumAranuM sanmAna karyuM. teno sArI rIte satkAra karI uttama 'Asana para besADI te pAMce kanyAo lajjA ane vinayamAM tatpara thaIne potAnA aMgone gopavIne kumAranI pAse UbhI rahI. pachI kumAre temane pUchyuM ke--'tame koNa cho ? konI putrI cho ? ane A vanamAM ekalI kema raho cho ? strIone AvI rIte ekalA vanamAM rahevuM yogya nathI. tamArI hakIkata sAMbhaLavAnuM mane kautuka che tethI huM vismaya pAmIne pUchuM chuM mATe kaho.' kumAra taraphathI Avo prazna thatAM te pAMcamAMthI eka kanyA bolI ke--'he sAttvika ziromaNi kumAra ! tame yogya hovAthI amAro sarva vRttAMta kahuM chuM te sAMbhaLo. vaitADhya parvatanI upara lakSmIvaDe cakravartI jevo siMhanAda nAmano khecareMdra che. tene prauDha evI zrImukhI nAme strI che. tenI kukSithI utpanna thayelI ame pAMce tenI putrIo chIe. amArAM (1) lakSmI (2) sarasvatI, (3) gaurI, (4) jayaMti ane (5) menakA e pramANe nAma che. ame pAMce yauvanAvasthA pAmI tyAre amArA pitAe koI zreSTha nimittiyAne pUchyuM ke--'A mArI pAMce putrInA pati koNa koNa thaze ane te bhUcara thaze ke khecara thaze ? A vAta pragaTapaNe
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zrI dharmaspadruma mahAkAvya kaho." amArA pitAnA praznanA uttaramAM te naimittike kahyuM ke- "he rAjeMdra ! tamArI pAMce putrIno svAmI eka caMdrodaya nAmano bhUcara thaze. AjathI sADA cha mAsa gayA pachI he rAjan ! amuka vanamAM te svayameva Avaze." naimittikanA AvAM vacana sAMbhaLIne teNe sUcavelA vanamAM A sAta bhUmivALo prAsAda karAvIne amArA pitAe amArA varanI prApti mATe amane ahIM rAkhI che. ame ahIM rahIne sakhIonI sAthe rAta divasa aneka prakAranI kriDAo karIe chIe. amArA pitA amane joItI vastu pUrI pADe che ane amArI rakSA kare che. naimittike kahelo avadhi Aje ja pUrNa thAya che ane te vakhate amArA bhAgyodayathI ja tame ahIM padhAryA cho, tethI ame AkArAdivaDe oLakhI zakIe chIe ke tame ja amArA thanArA pati caMdrodayakumAra cho." kanyAnA A pramANenAM vacano sAMbhaLI kumAra manamAM vismaya pAmyo. te vakhate paNa pUrvokta gAthAnA arthane vicArato te hRdayamAM pramoda pAmyo ane vicAryuM ke-"aho ! A saMsAramAM vidhino vilAsa ghaNo moTo che. vidhinA baLavaDe durghaTa hoya te akasmAta sughaTa thAya che ane sughaTa hoya che te durghaTa thAya che. kahyuM che ke-vidhinA baLathI samudra arthAt jaLa hoya che tyAM sthaLa thAya che ane sthaLa hoya che tyAM jaLa thAya che. dhULa hoya tyAM parvata thAya che ane parvata hoya tyAM sapATa jamIna thaI jAya che. meru matkaNa (mAMkaDa) jevo thAya che ane matkaNa meru thAya che. tRNa vajarUpa thAya che ane vaja tRNa prAya thAya che. agni zItala thAya che ane hima dahana kare che. daivanI lIlAthI AnaMda karato hoya che te mahAsaMkaTamAM paDI jAya che ane saMkaTamAM paDelAno uddhAra thaI jAya che. tethI tevA baLavAnuM daivane namaskAra thAo. je tatkALa asAdhyane sAdhe che, susAdhya chatAM sAdhI zakAtuM nathI, viparIta hoya te anukULa thAya che anukULa hoya te viparIta thAya che-A badhuM vidhinuM ja vilasIta che." A pramANe vicArIne te mauna dhAraNa karI beTho, tethI te kanyA bolI ke-he bhAgyanidhi manuSya ! sAMbhaLo. nimittionI kahelI sADA cha mahinAnI avadhi Aje ja pUrNa thaI che ane te vakhate ja tamAruM Agamana thayuM che. Aje ja lagnano divasa che tethI tame amArI sAthe pANigrahaNa karo.' kanyAnA A pramANe kahevAthI caMdrodayakumAre pUrve taiyAra karI rAkhelI sAmagrIvaDe te pAMce kanyAnI sAthe pANigrahaNa karyuM. teTalAmAM to nathI kanyA ane nathI prAsAdapote ekalo jamIna upara Ubho che. A pramANe teNe joyuM, eTale bahu ja Azcarya pAmIne vicAravA lAgyo ke-"A te zuM IndrajALa hatI ke sAcuM hatuM? pAMca kanyAo kyAM gaI? sAta mALano AvAsa kyAM gayo? A to kSaNamAtramAM svapnanI jevuM thaI gayuM." A pramANe vicArato te potAnA ratha pAse gayo to tyAM rathamAM potAnI strIne na joI. tethI atyaMta viSAda pAmIne te vicAre che ke- hA hA ! A zuM ? mArI priyA kyAM gaI ? Ama vicArato te vanamAM bhamavA lAgyo ane priyAne zodhavA lAgyo. eTalAmAM teNe eka UMcA toraNo ane staMbhothImaMDita suvarNaratnathI manohara zrIjinapratimA sahita eka zrIjinamaMdira joyuM. maMdiramAM praveza karatAM bhavasamudramAM AlaMbanabhUta zrIyugAdinAthane joIne te paramAtmAne namaskAra karavA mATe aMdara gayo. pachI prabhune namaskAra karI, pUjA karIne te temanA dhyAnamAM sthita thayo. teTalAmAM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ satama pallavaH 185 tyAM meghavAhana nAmano vidyAdhara Avyo. tenI sAthe tenI putrI naramohinI hatI." teno caMdrodayakumAra vara thaze." evuM pUrve tene koI naimittike kahyuM hatuM. te kanyAe pUrve joyela hoya tema caMdrodayane joyo. pachI te potAnA pitAnI sAthe jinapUjA karavA mATe pravartamAna thaI. eTalAmAM siMhanAda vidyAdharendra paNa potAnI pAMce putrIo sAthe te jinAlayamAM Avyo. jinezvaranA dhyAnamAMthI chUTA thaIne caMdrodaye siMhanAda vidyAdharane pUchyuM ke-"tame kayAMthI AvyA ? ne tamane tamArI pAMca kanyAo kyAMthI maLI ?" siMhanAda bolyo ke- huM A pAMce kanyAono pitA chuM. have e kanyAono saMbaMdha kahuM chuM te he caMdrodayakumAra ! tame sAMbhaLo - " pUrve vanamAM tame samaravijayane je jItyo hato tenA kamaLa ane utpala nAmanA be putra che. temAMnA kamaLe tamArA rathamAMthI bhuvanazrInuM haraNa karyuM. tene laIne te vaitAdyapara gayo che. bIjA utpale tamane prAsAdamAMthI bhUmipara mUkyA, prAsAdane adazya karI dIdho ane mArI pAMca putrIne laI huM ahIM Avyo." A pramANe sAMbhaLIne caMdrodaya kumAra potAnA manamAM harSita thayo. te vakhate meghavAhana vidyAdhare kumArane kahyuM ke-"he kumAreMdra ! sAMbhaLo. pUrve koI nimittiyAe mArI putrI naramohinInA vara tame thazo ema kaheluM che. tamane ahIM jANIne huM mArI putrIne laIne ahIM Avyo chuM, to have te nimittiyAnuM vacana satya karo ane mArI putrInuM pANigrahaNa karo." kumAre te vAta svIkArI ane naramohinI sAthe tarata ja tyAM pANigrahaNa karyuM. puNyavaMta puruSo jyAM jAya che tyAM te saMpattine pAme che." tyArabAda paramAtmAne namIne siMhanAda vidyAdhareMdranA AgrahathI tenI sAthe ja priyA sahita vimalapuramAM Avyo. tyAM teno mahotsavapUrvaka praveza karAvavAmAM Avyo. pachI siMhanA potAnI pAMca putrIono vivAha mahotsava ghaNA vistArathI karyo ane karamocana vakhate jamAIne potAnuM aDadhuM rAjaya ApyuM. vaLI potAnI pAse hatI te badhI vidyAo ApI. kumAre te sAdhI lIdhI tethI caMdrodaya bhUcara maTIne khecara thayo. potAnA banne putronI viparIta hakIkata jANIne lajjA pAmato samaravijaya caMdrodaya pAse Avyo ane mahAunnativALA tene page lAgyo. bhuvanazrI tene soMpIne teNe potAnA putronA aparAdhanI kSamA mAMgIne putroe karelA virodha ane vairanuM nivAraNa karyuM. caMdrodayanA puNya prabhAvathI ghaNA vidyAdharo AvIne tenI sevA karavA lAgyA. tyAM sukhabhoga bhogavato te kumAra keTalAka varSo sudhI rahyo. e rIte paradezamAM kautukathI tenA sAtaso varSa vyatIta thayA ane te ATha kanyAo paraNyo. eka vakhata rAtrinA pAchaLanA chellA prahare te jAgyo. tethI tene potAnuM rAjya yAda AvyuM ane tyAM javAno vicAra karyo. pachI kamaLamALAne bolAvIne sarva priyAo ane vidyAdharonA sainya sAthe te potAnA nagare Avyo. puSpacUla rAjA potAnA putranuM ghaNe kALe Agamana sAMbhaLIne tene maLavA utAvaLA thayA ane tvaritapaNe tenI sanmukha gayA. aneka vidyAdharIo sAthe vivAha karanAra ane vidyAdharonA sainyasaMyukta temaja puSkaLa lakSmIyukta evA potAnA putrane vimAnamAM besIne Avato joI te ghaNA khuza thayA. vimAna AkAzamAMthI nIce utaryuM tyAre caMdrodayakumAra temAMthI UtarIne harSanA AMsu mUkato potAnA pitAnA caraNamAM paDyo.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrI dharmaspadruma mahAkAvya pitAe tene AliMgana karyuM. tenI sAthe priyAo paNa sasarAne page lAgI pachI aneka strIothI gavAtA, baMdIjanothI stavAtA ane aneka prakAranA vAjIMtro vAgatAM puSpacUla rAjAe putrane nagaramAM praveza karAvyo. mAtAne page lAgyo ane sarva putravadhUo paNa sAsune page lAgI AzIrvAda lIdhA pachI kumAra potAnA AvAsamAM AvIne potAnI priyAo sAthe rahyo ane sAthe AvelA vidyAdharone sanmAna ApIne vidAya karyA. bhAgyazALI evA caMdrodayakumArane tenA pitAe yuvarAjapada ApyuM ane rAjyanI badhI ciMtA tenI upara sthApita karI, eka divasa te nagarInA udyAnamAM munirvAdathI parivarelA caMdrasamAna ujvaLa bhuvanacaMdrasUri nAmanA kevaLI bhagavaMta padhAryA. puSpacUla rAjA temanuM Agamana sAMbhaLIne putrAdi parivAra sahita temane vaMdana karavA mATe udyAnamAM AvyA ane traNa pradakSiNA ApIne temaNe munIzvarane vAMdyA. tyArabAda pramAda tyajIne hAtha joDIne temanI pAse beThA. kevalI bhagavaMte pApano nAza karanArI dezanAno prAraMbha karyo. bho bhavyo ! samyagu prakAre manane sthira karIne sAMbhaLo. manuSyapaNuM, Aryadeza, uttamakuLa, ArogyatA, dIrdhAyu ityAdi sAmagrI dharmasAdhanane mATe prApta thavI te ati duSkara che. kahyuM che ke-doDo bhave paNa durlabha evA manuSyabhavane pAmIne je prANI Atmahita karato nathI te manuSya janmane vRthA hArI jAya che. tuM pArakA chidrane jo nahIM, pArakA vaibhavanI icchA kara nahIM, parane pIDAkArI temaja kaDavuM krUra vacana paNa bola nahIM. aho ! A saMsAramAM sukha ja nathI. sukhI gaNAtA jIvo paNa aneka prakAre duHkha pAme che. juo ! baLasAra mahIpAla potAnA putranA bAlyAvasthAnA tIvra duHkho joIne saMsAravAsathI kheda pAmyA hatA." te sAMbhaLIne sabhAjano bolyA ke-"he prabhu ! te baLasAra rAjA koNa hatA?" kevaLI bhagavaMte kahyuM ke-bate baLasAra rAjAno saMbaMdha huM kahuM chuM te sAMbhaLo : |baLasAra rAjAnI kathA lIlApura nAmanA manohara nagaramAM baLasAra nAme rAjA hato. tene patinA premamAM vRddhi karanArI lIlAvatI nAme priyA hatI. tene putra thato na hovAthI te atyaMta duHkhI hatI ane niraMtara saMtAnanI icchA karatI hatI, paraMtu karmayoge tene putra thato nahoto. eka vakhata madhyarAtrIe rAjA jAgRta thayo te samaye teNe divyadhvanivaDe manohara ane madhura gIta sAMbhaLyuM, mRdaMga, vAMsaLI, vINA, tALa, duMdubhi vagerenA zabdo saMbhaLAyA. te sAMbhaLIne rAjA vicAravA lAgyo ke-"A divya nATaka kyAM thAya che ?" tyArabAda rAjA zayAmAMthI uThIne te zabdane anusAre cAlyo. dUra jatAM teNe zrI zAMtinAtha svAmIno prAsAda joyo ke jyAM A gItanRtyAdi thatuM hatuM. rAjAe prabhunI pAse gAtA ane nRtya karatA vidyAdharone joyA. rAjA te saMgItamAM tallIna banIne tyAM ja Ubho rahyo. kSaNavAramAM to nATaka karIne te vidyAdharo cAlyA. tyAre temane tyAM AvatA vidyAdharo sAmA maLyA. teone pUrvanuM vaira hovAthI paraspara yuddha thayuM. baLavaDe yuddha karatA karatA teo tyAMthI keTaleka dUra gayA. te vakhate nRtya karanArI eka vidyAdharI bahAra nIkaLI, bIjA vidyAdhare tene upADI tethI te vilApa karavA lAgI. teno vilApa sAMbhaLIne
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ satama pallavaH 187 baLasarirAjA tene choDAvavA doDyo. baLasAra rAjAe te vidyAdharane haNIne vidyAdharIne pAchI vALI. paNa baLasArane zarIre te yuddhamAM keTalAka prahAro vAgyA. ahIM te vidyAdharIno svAmI tenA vairI vidyAdharone jItIne tyAM Avyo. teNe baLasArane vaNasaMrohiNI auSadhivaDe sajaja karyo. baLasAra rAjAe temane pUchyuM ke tame koNa cho ?' tethI teNe kahyuM ke-"he uttama puruSa ! huM vaitADhya para rahenAro caMdrazekhara nAmano khecarono agraNI chuM. A caityamAM huM mArA parivAra sAthe yAtrA karavA Avyo hato. huM pUjA karIne ane nRtya karIne ahIMthI pAcho vaLyo. teTalAmAM mane mAro vairI sAmo maLyo. pUrvanA vairathI tenI sAthe mAro saMgrAma thayo ane temAM me tene haNyo A mArI bhAryA che koIe tenuM apaharaNa karyuM hatuM. tenuM rakSaNa karIne tame mArI upara moTo upakAra karyo che. tamArA AvA satkarmathI huM tamArA para prasanna thayo chuM. tethI A putrAdi icchitane ApanArI eka auSadhi ApuM chuM te grahaNa karo." A pramANe kahI auSadhi ApIne te khecara zIdhrapaNe svasthAnake gayo ane baLasAra rAjA potAne sthAne Avyo. te auSadhinA prabhAvathI lIlAvatIne eka putra thayo yatnathI lAlanapAlana karAto te putra vRddhi pAmyo. te eka varSano thayo tyAre tenA zarIramAM javara, zULa, zIra pIDA, kAsa, mUtrakRccha vagere aneka mahAvyAdhio utpanna thayA. putrane rogovaDe pIDAto joIne rAjAe aneka vaidyone nimaMtrIne tenA zarIranI cikitsA karAvI. vaidyoe aneka prakAranA upacAro karyA paraMtu tene yatkiMcit paNa guNa thayo nahIM. tethI jaLavinAnA malyanI jema te jarApaNa zAMti pAmyo nahIM putrane rogathI atyaMta vyApta joIne tenA mAtApitA paNa mohathI mohita thayelA hovAthI mahApIDArUpa samudramAM paDyA. aneka vaidyoe seMkaDo auSadhiovaDe te rAjaputranI cikitsA karI paNa vyAdhi leza paNa zamI nahIM ane pariNAme te mRtyu pAmyo putranA mRtyuthI priyAyukta rAjA mahAduHkhI thayo. eka vakhata koI jJAnI bhagavaMtane rAjAe pUchyuM ke- mAro putra Avo alpAyu kema thayo?" jJAnI bhagavaMte kahyuM ke-"he rAjan ! A bALake pUrvabhave mithyAtvavaDe tApasavrata grahaNa karyuM hatuM. te kaMdamULAdino bhojI ane bahu AraMbha karanAro temaja aNagaLa pANIthI snAna-tarpaNa karavAmAM tatpara hato. (itaradarzanamAM) kahyuM che ke :-kaivarta (caMDALa) eka varSamAM jeTaluM pApa bAMdhe teTaluM pApa aNagaLa jaLa vAparanAra eka divasamAM bAMdhe che." je manuSya sarva kArya gaLelA pANI vaDe kare che te muni che, mahA sAdhu che, yogI che ane mahAvratI che. teNe ajJAnavaDe jaLacarAdi aneka jIvono ghAta karyo tethI te alpAyu bAMdhI tamAro putra thayo. "dIrdhAyu jIvadayAvaDe ja baMdhAya che." dIrgha Ayu, zreSTha rUpa, Arogya, zlAghanIyapaNuM, e sarva ahiMsAnA phaLa che vadhAre zuM kahuM? ahiMsA sarva vAMchitane ApanArI che. hiMsAtyAga vinA iMdriyadamana, devagurunI sevA, dAna, adhyayana ane tapa e sarva niSphaLa che." A pramANe gurunI vANI sAMbhaLIne rAjA vicAravA lAgyo ke kharekhara mithyAtva saMsAravRddhinuM kAraNa che ke jethI puNyabuddhithI kArya karIne paNa jIva pApa upArjana kare che. mAro - putra manuSyajanma ane salphaLa prApta karavA chatAM paNa mithyAtvathI karelI hiMsAne kAraNe alpAyu
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrI dharmalpadruma mahAkAvya thayo, vadhu jIvita pAmyo nahIM. A pramANe vicArIne saMsAra pratye vairAgya thavAthI rAjAe rAjyAdika sarva tyajIne cAritra aMgIkAra karyuM ane tIvra tapa tapI, cAritra pALIne prAMte zivasukhanuM bhAjana thayo. A pramANe bALasAra rAjAnI kathA bhAvapUrvaka sAMbhaLIne puSpacUla rAjAe punaH kevaLImunine pUchayuM ke- he bhagavan! vanamAM krIDA karavA jatAM A mArA putra caMdrodayane koNe haryo hato?" kevaLI bhagavaMte kahyuM ke- nareMdra ! tamArA putrano pUrvabhavano vRttAMta huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo - caMdrodayakumArano pUrvabhava mahAvideha kSetramAM puSkalAvatI vijayamAM vipulApurI nAmanI nagarI che. tyAM parasparanI prItivALA be vaNika bhAIo hatA. te bemAM moTA bhAInI strI patinA premamAM bahu Asakta hatI. te mahAmohane kAraNe kSaNamAtra paNa patino viraha sahana karI zakatI nahotI. eka vakhata koIka kArya arthe moTo bhAI rAmAMtare gayo hato, te vakhate nAnA bhAIe potAnI bhAbhIne hAsyamAM kahyuM ke-"mArA moTA bhAIne mArgamAM koI zatrue haNI nAkhyA che." A vAkya sAMbhaLatAM ja tenI bhAbhI virahathI vyAkuLa thaIne tatkALa maraNa pAmI. te joIne nAnA bhAIne atyaMta pazcAttApa thayo ke-"A meM bhAre duSkRta karyuM, mane vRthA strIhatyAnuM pApa lAgyuM. A pramANe te potAnA AtmAnI niMdA karavA lAgyo. bhAbhIno agnisaMskAra karIne hRdayamAM duHkhane dhAraNa karato te vaDIlabaMdhunA AgamananI rAha jovA lAgyo. keTaleka divase moTo bhAI Avyo teNe potAnI strInA maraNanI ane nAnA bhAInA hAsyanI vAta paNa sAMbhaLI. tene baMdhu upara ghaNo krodha Avyo. laghu baMdhue ghaNA prakAre tenI pAse kSamA mAMgI to paNa teno krodha zamyo nahIM. tethI strIvirahanA duHkhathI ane baMdhuparanA krodhathI te tApasa thayo. tApasapaNAmAM aneka prakArano bALatapa karIne te asurajAtino deva thayo. nAnAbhAIe saMvega pAmavAthI jainadIkSA aMgIkAra karI. eka vakhata pRthvI para vicaratAM vRttavaitADhyanI pAse te ekarAtrinI pratimA aMgIkAra karIne merunI jema sthira thaI kAyotsarge rahyA. te vakhate asure kAyotsargamAM sthita te munIzvarane joyA. vaira jAgRta thavAthI teNe temanI upara eka zIlA mUkI. zIlAnA prahArathI dharmadhyAnayukta muni mRtyu pAmIne IzAna devalokamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMthI AvIne he rAjanuM! te tamArA putra thayA che. te asura saMsAramAM bhamIne pAcho asura thayo. krIDA karatA kumArane joIne punaH tenuM vaira jAgRta thayuM. tethI teNe tenuM apaharaNa karyuM ane samudra upara laI gayo. pharI te ekavAra tamArA putrane upasarga karaze. te vakhate tamArA putranA vacanathI te pratibodha pAmaze ane tenuM vaira zamI jaze. caMdrodayakumAre pUrvabhavamAM karelA cAritranA pAlanathI ane tapanA AcaraNathI je puNya upArjita karyuM che tenA . ja prabhAvathI te sarvatra aneka prakAranI Rddhi pAmyo." A pramANe gurumukhe pUrvabhava sAMbhaLIne rAjA ane caMdrodayAdi bIjAo zrAddhadharma
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 saptama pallava aMgIkAra karIne munine namI svasthAne gayA. e pramANe pUrvajanmamAM hAMsImAtrathI baMdhAyelA karma ane vairanA phaLane jANIne AtmAnI niMdA karato ane cAritrAdinA uttama phaLane jANIne tenI anumodanA karato caMdrodayakumAra dharmakAryamAM rakta banI duritathI virakta banI mitro sAthe krIDA karato ane priyAo sAthe viSayasukhane anubhavavApUrvaka rAjayasukhane bhogavato hato. iti zrI vIradezanAmAM dharmarUpa kalpavRkSanI cothI bhAvarUpa zAkhA upara caMdrodayanI kathAmAM sAtamo pallava saMpUrNa
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallava: dharma A bhavamAM ane parabhavamAM sukha ApanAra che. dharma aMdhakAramAM sUryasamAna che. dharma sArA manavALA jIvonI sarva Apattine samAvavA samartha che, dharma apUrva vidhAna che, abAMdhavano bAMdhava che, saMsAranA vistRta mArgamAM dharma nizcala mitra tulya che, saMsAra rUpa viSama sthaLamAM dharma ja eka kalpavRkSa samAna che, anya koI nathI. zrIkevaLajJAnI bhagavaMtanA vacanathI puSpacUla vizeSa prakAre dharmakArya karavA lAgyo ane nyAyathI prajAnuM pratipAlana karavA lAgyo. yAcakothI khavAto te rAjA puSkaLa dAna ApavA lAgyo. caMdrodayakumAra pitAnI sevA karavA sAthe dharmakAryamAM vizeSapaNe tatpara thayo. eka divasa te potAnA mahelamAM potAnI priyAonI sAthe dogaMdaka devanI jema krIDA karavAmAM pravartelo hato te samaye kAmadeva samA svarUpavALA te kumArane joIne tenI eka aparamAtA kAmabANathI atyaMta pIDita thaI. kAmathI vihvaLa thayelI ane tyAkRtyane nahIM jANanArI e lajjA choDIne kumAranI sAthe bhoga bhogavavAnI abhilASAvALI thaI tethI teNe potAnI eka catura dAsIne bolAvIne tene A pramANe kahyuM ke tuM jaIne caMdrodayakumArane mArI pAse bolAvI lAva." te dAsIe kumAra pAse jaIne kAmaceSTA sAthe kahyuM ke- tamane kAmAkSA rANI tamArA rUpathI mohita thaIne bolAve che." dAsInA kahevAno abhiprAya samajI jaIne kumAre vicAryuM ke- "aho ! capaLa strIo lokamAM je atyaMta viruddha kahevAya tevuM kArya paNa kare che. viSayAsakta strI gupta aMgone pragaTa kare che ane lajjA, dAkSiNya ke saujanyane paNa gaNatI nathI.", A pramANe vicArIne teNe dAsIne vArI ke-"are dAsI ! tuM A zuM bole che ? Ama bolavuM tane yogya nathI. huM paranArInI sAmuM jonAro nathI, to A to mArI mAtA che, mATe jA, cAlI jA." A pramANe nirbhatsanA karIne kADhI mUkelI dAsIe rANI pAse jaIne te vAta karI. uparAMta kahyuM ke-'tamArA manamAM je vAta che te tenA svapnamAM paNa nathI." A pramANenI hakIkata banyA chatAM paNa kAmAkSA rANI caMdrodaya uparanA rAgathI nivartI zakI nahIM. tethI teNe keTalAka divasa pachI punaH dAsIne mokalI, kumAre pAchI mokalI, to paNa rANIe AzA mUkI nahIM. kAma kharekhara durjaya che." kahyuM che ke-A anaMga durjaya che, kAmanI vedanA viSama che, kAmanI vedanAvALo kRtyAkRtyane jANato nathI ane bhUtagrastanI jema bhamyA kare che." "kAma kaLAkuzaLane paNa viDaMbanA pamADe che, pavitratAnA ADaMbaravALAnI hAMsI kare che paMDitane vikaLa kare che ane dhIrapuraSane paNa kSaNamAM namAve che. makaradhvaja devanI zakti aciMtya che. vaLI keTalAka divasa pachI teNe dAsIne mokalI. kuvyasanIno niSedha karavA chatAM paNa rahetA nathI."
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallava 191 caMdrodaye vicAryuM ke-"aho ! atyAre mArA para vidhinI vakratA jaNAya che, mATe hamaNA ahIM rahevuM yogya nathI, ahIM rahevAthI vakhate kalaMka AvavAno bhaya che, tethI hAla to thoDA divasa mArA pitAzrI na jANe tema ahIMthI nIkaLIne paradeza jAuM. A nimitte pRthvI paranA keTalAka kautuko paNa jovAze." A pramANe vicArI dAsIne pAchI vALIne te rAtre ja te tyAMthI nIkaLI gayo. vAyuvege cAlatAM teNe keTaloka paMtha pasAra karyo. AgaLa cAlatAM eka araNyamAM koIka kapaTI hRdayavALo brAhmaNa tene maLyo. te brAhmaNa nirguNI, ati niHsnehI ane vAcALatAmAM ziromaNi hato, tethI teNe priya vAkyo vaDe kumAranA hRdayane ane manane vaza karI lIdhuM. banne pathika hovAthI bannene mitratA thaI, tethI paraspara aneka prakAranI vArtA karatA karatA teo mArge cAlavA lAgyA. eTalAmAM te mahAaraNyamAM coronI dhADa paDI, kumAre tene jItI lIdhI ane nirvighnapaNe teo kSamApurI pAse pahoMcyA. te nagarInA bahAranA udyAnamAM vizrAma karavA beThA. tyAM siddhakUTa nAmanA parvatanA zikhara upara vizvezvara nAmano eka siddhapuruSa raheto hato. teNe caMdrodayane joIne kahyuM ke "aho ! bhAgyavaMtomAM mukhya ! bhAgya-saubhAgyavaDe suMdara ! tamArA puNyathI huM tamArI upara tuSTramAn thayo chuM, tethI tamane siddhavidyAo ApavA icchuM chuM. mArI pAse traNa suvidyAo che ke je mahApuNyathI ja prApta thaI zake tema che. mAruM AyuSya alpa che, tethI te tamane ApavA icchuM chuM e aMge meM vidyAdevIne pUchyuM hatuM tyAre teNe kahyuM hatuM ke-tamAre te vidyA caMdrodayane ApavI." tethI huM tamane ApuM chuM. te traNe vidyAnuM mahAbhya A pramANe che. A pahelI vidyA svarNapradA-svarNane ApanArI che, bIjI jayadA yuddhamAM jaya ApanArI ane vairI vargano vinAza karanArI che ane trIjI trikALajJA che. tame homajApAdi sahita tenI sAdhanA karIne e traNe vidyA grahaNa karo. pachI te siddhapuruSe sAMnidhya karyuM ane kumAre vidyA sAdhavAno prAraMbha karyo. traNe vidyA alpa prayAsavaDe siddha thaI ane teNe kumArane traNa vara ApyA. bhAgyavaMta manuSyo jyAM jAya che tyAM tene saMpatti prApta thAya che ane nirbhAgI jyAM jAya tyAM pagale pagale Apatti Ave che." kumAre te vidyAgurune namaskAra karI aMjali joDIne kahyuM kehe vibhu ! tamArA prasAdathI svalpa samayamAM mane vidyAo siddha thaI che." te vakhate pelo brAhmaNa bolyo ke- svAminuM! kRpA karIne mane paNa kAMIka ApavA kRpA karo." eTale te siddhapuruSa bolyA ke-"aho ! A brAhmaNa sarvathA ayogya che. mukhe miSTa ane hRdayamAM duSTa evA mANasane vidyA ApavI nahIM. A brAhmaNa paNa tevo che. tethI tene vidyA ApavI te anarthakArI che. A pramANe siddhapuruSe kahevA chatAM paNa kumAre Agraha karIne tene zreSTha vidyAo apAvI. 'uttama puruSo niraMtara upakArI ja hoya che." brAhmaNe gurue batAvela vidhi pramANe te vidyAo sAdhI. paraMtu tenuM citta apavitra hovAthI te siddha thayelI vidyA paNa nahIM siddha thayelA jevI thaI. have kumAra tyAMthI brAhmaNa sahita AnaMdapure Avyo ane tyAM caMdrasenA nAmanI vezyAne
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 zrI dharmalpadruma mahAkAvyo tyAM rahyo. kumAra niraMtara vidyAnA prabhAvavaDe ja sarva kArya kare che ane sevakonI tathA vAcakonI icchA pUre che. pelo brAhmaNa niSphaLa vidyAvALo thavAthI te vidyAne ane gurune hasato temaja gurunI niMdA karato bIje sthaLe cAlyo gayo. caMdrodayakumAra AnaMdapuramAM rahIne potAnA saguNo vaDe ghaNA janonA dilanuM raMjana karavA lAgyo. te nagaramAM matitilaka nAmanA mahartika maMtrIzvara vasatA hatA. tene nAmathI ane guNathI zrInivAsa nAmano putra hato. tene caMdrodayanI sAthe gADha mitratA thaI. eka vakhata te banne mitro vanamAM koI devakuLamAM gayA. tyAM kriDA karIne vAtacIta karavA AnaMdathI beThA. teTalAmAM nagaramAM moTo kolAhala thayo. tethI tenuM kAraNa jANavA mATe kumAre mANasone mokalyA. temaNe gAmamAM jaI AvIne kumArane kahyuM ke-"A nagaramAM sUrasiMha nAmano parAkramI rAjA che. tene prANathI paNa ati vallabha baMdhumatI nAme putrI che, teNe rUpavaDe devAMganAone ane guNovaDe lakSmIne paNa jItI che. te Aje mahelanA gavAkSamAM beThI hatI. teTalAmAM koIne khabara na paDe ke tema tenuM koIe akasmAtuM apaharaNa karyuM che. tethI nagaramAM moTo kolAhala thaI rahyo che." A pramANe sAMbhaLIne kumAre potAnA manamAM vicAryuM ke- huM nagaramAM chuM chatAM koNa tene harI gayuM? koNe evI hiMmata karI ?' Ama vicArIne te bolyo ke- huM ahIM hovA chatAM rAjaputrIne koI harI jAya te yogya nathI, paNa zuM karuM? ahIM mane koI jANatuM nathI tema oLakhatuM paNa nathI." A pramANe kahIne mitra sahita te zaheramAM Avyo. ' sUrasiMha rAjAe putrInI sarvatra zodha karAvI, paraMtu koI jagyAethI tenI zuddhi maLI zakI nahIM, vAta paNa sAMbhaLavAmAM AvI nahIM. tethI tenA viyoganI atyaMta pIDAthI rAjA pIDita thayo ane duHkhasamudramAM paDyo. rAjAne AvI rIte atyaMta duHkhI thayela jANIne maMtrIputra temanI pAse jaIne bolyo ke- svAmin ! ahIM koI eka vidyAvAnuM videzI manuSya Avelo che, te ghaNo jJAnavAnuM che. vaLI nidravya chatAM puSkaLa dravyano vyaya kare che ane niraMtara pArakA duHkhone dUra kare che. sarvane vAMchita Ape che. te AnaMdI che, guNanA samudra jevo che, dAtA che, bhoktA che. siddhapuruSanI jema ativettA che. tenI sAthe he narAdhipa ! mAre paNa gADha mitrAcArI che. tethI Apano hukama hoya to tene bolAvIne rAjaputrI saMbaMdhI pUchIe." A hakIkata sAMbhaLIne rAjA bahu khuza thayo. tethI tarata ja pradhAnapuruSone tene teDavA mokalyA. teo eka zaNagArelA hAthIne sAthe rAkhI kumArane teDavA gayA. temanI vinaMtI kumAre svIkArI, tethI kumArane sAthe lAvelA hAthI upara besADI vAjIMtrAdi utsavapUrvaka teo rAjA samIpe laI gayA. rAjamahela pAse AvatAM hAthI uparathI UtarI sau rAjA pAse gayA rAjAe UbhA thaI sAmA jaIne caMdrodayane mAna ApyuM. AliMgana ApavApUrvaka maLyA ane kuzaLavArtA pUchI. kumAra rAjA pAse beTho. pachI rAjAnI AjJAthI te maMtrIputre kumArane kahyuM ke-"he mitra ! amArA rAjAnI baMdhumatI nAme zreSTha putrI che, tenuM Aje akasmAtu koI apaharaNa karI gayuM che. te saMbaMdhI tajavIja karatAM koNa harI gayuM che? teno patto lAgato nathI, to Apa jJAnavaDe jANIne tenuM svarUpa kaho."
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 aSTama pallavaH A pramANenI hakIkata sAMbhaLIne caMdrodayakumAra vicAre che ke -"je mANasa zakti hovA chatAM saMkaTamAM paDelA manuSyono uddhAra karato nathI tene manuSya kema kahIe ? uttamapuruSa to potAnA prANavaDe paNa paropakAra kare che. kemake paropakAra mahApuNyarUpa che. uttama manuSya avasare potAnA jIvitane temaja dhanane tRNavat gaNI tene tajavA paDe to tajIne paNa paranuM rakSaNa kare che, emAM saMzaya nathI." A pramANe vicArIne kumAre trIjI trikALajJA vidyAnI adhiSThAyikA devInuM smaraNa karIne tenAthI rAjaputrInuM sarva svarUpa jANyuM. pachI teNe rAjAne kahyuM ke-"he narAdhipa ! A kArya kaSTa sAdhya che, paraMtu tamArI prArthanA huM niSphaLa kema karuM ? tethI daza divasamAM huM ApanI putrIne lAvI ApIza. jo teTalI mudatamAM nahIM lAvI ApuM to agnimAM praveza karIza. A pramANe huM pratijJA karuM chuM." kumAranuM sattva joIne potAnA kAryanI siddhi thavAno nizcayasaMbhava mAnI rAjA harSita thayo ane sanmAnapUrvaka tene svasthAne javAnI rajA ApI. pachI caMdrodayakumAre rAjaputrInuM samyapha svarUpa jANavA mATe trikALajJA devInuM ArAdhana karyuM. eTale te devI pratyakSa thaIne bolI ke-"he kumAreMdra ! vaitADhya parvata upara gaMdhasamRddha nAmanA nagaramAM maNikiriTa nAmano vidyAdhara ziromaNi rAjA rAjya kare che. naMdIzvaranI yAtrA karIne pAchA AvatAM teNe ahIM AkAzamAMthI atyaMta rUpavatI te baMdhumatIne joI. tene jotAM ja te moha pAmyo. tethI tene harIne te utAvaLo svasthAne cAlyo gayo che. hamaNAM te gaMgAnA . kinArA upara dhavalakUTa nAmanA parvata upara che ane te kanyAne paraNavAnI sAmagrI taiyAra kare che, mATe he caMdrodaya ! tame uTho. ApaNe bane tyAM jaIe." pachI caMdrodaya te devI sAthe tyAM gayo ane vivAha sAmagrI taiyAra karatA te vidyAdharane tiraskArapUrvaka bolAvyo ane kahyuM ke"are duSTa ! A zuM AvyuM che? are ajJAnI ! zuM tuM Ama karatAM lajjA pAmato nathI? te pApAtmAe corIvaDe bIjAnI kanyAnuM apaharaNa karyuM che tethI tane atyAre pApanI zikSA devo ane vidyAdharonI sAkSIe ApuM chuM.'. A pramANe kahevAthI te vidyAdhara yuddha karavA taiyAra thaI gayo. bannee vidyAnA baLathI sainya vikal ane ghora yuddha thayuM. pariNAme jayadAyinI vidyAnA sAMnidhyathI teNe te khecarane jItI lIdho, eTale te vidyAdhara mAna tajIne caMdrodayanA pagamAM paDyo ane kSamA mAgI. caMdrodayane keTalAka divasa AnaMdathI tyAM rAkhIne dazame divase tene keTalAka vidyAdharo sahita rAjaputrIne laIne AnaMdapura mokalyo. baMdhumatI sahita kumArane Avato jANIne rAjAe utsavapUrvaka tene nagaramAM praveza karAvyo. pachI rAjAe kumArane kahyuM ke-"he kumAra ! tamArA jJAnanI ane tamArA parAkramanI zuM prazaMsA karuM ? ajJAnapaNAthI khecare rAjaputrInuM apaharaNa kareluM tene tame pAchI lAvI dIdhI che." pachI rAjAe caMdrodayane uttamavara jANIne potAnI putrI baMdhumatI tenI sAthe paraNAvI. caMdrodayakumAra tyAM AnaMdathI sukhabhoga bhogavato keTaloka kALa rahyo. ahIM puSpabhadra nagaramAM puSpacUla rAjA potAnA putrane akasmAt kyAMka gayelo jANIne hRdayamAM atyaMta duHkhane dhAraNa karato hato. puSpacUla rAjAe putranI zodhane mATe cAretarapha rAjapuruSone mokalyA. teo pRthvI para aneka deza gAma temaja nagaramAM zodha karatA pharavA lAgyA.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya keTalAka kALe kumAra ahIM che evI hakIkata rAjAnA jANavAmAM AvI, kAraNake tenA guNanI sugaMdhathI pRthvI vAsita thaI gayelI hatI. "bhAgyAdi saddaguNothI alaMkRta manuSya zuM channa rahe che?" kumAra AnaMdapuramAM che ema rAjapuruSo dvArA jANIne rAjAe potAnA maMtrIone tyAM teDavA mokalyA. ahIM AnaMdapuranA rAjA sUrasiMhe jamAIne svadezamAM javAnA icchuka jANIne potAnuM aDadhuM rAjaya ApyuM. te sAthe daza hajAra hAthI, lAkha ghoDA, cha hajAra ratha ane pAMca lAkha pAyadaLa (padAtI) ApyA, rAjabhaMDAramAMthI ardha dravya ApyuM. A pramANe ApIne teNe jamAIne potAnI putrI sahita tenA nagara tarapha prasthAna karAvyuM. mArgamAM seMkaDo vidyAdharothI pagale pagale sevAto, gaMdharvothI gavAto ane paMDitothI stavAto caMdrodayakumAra moTI Rddhi sAthe puSpabhadrapura najIka pahoMcyo. puSpacUla rAjAe putranA AgamananA khabara sAMbhaLyA, eTale potAnI senA sAme mokalI ane mahAmahotsavapUrvaka bahumAna sAthe tene nagara praveza karAvyo. pachI rAjAe putrane kahyuM ke-"he vatsa ! huM mAnuM chuM. - ke tAre dezAMtaramAM javAnuM thayuM te AvI Rddhi meLavavA mATe ja thayuM haze. tyArapachI putrano puNyodaya joIne rAjA tenI sAthe dharmakAryo karatA divaso pasAra karavA lAgyA. eka divasa tyAM vimaLabodha nAmanA jJAnI munibhagavaMta padhAryA. rAjA parivAra sAthe temane vaMdana karavA gayo. traNa pradakSiNA ApIne vidhipUrvaka vaMdana karIne rAjA te munIzvaranI pAse dharmadezanA sAMbhaLavA beTho. munirAje A pramANe dezanA ApI. bho bhavyo ! AsaMsArasamudrano pAra puNya vaDe pAmI zakIe, sukhanA advitIya kAraNabhUta puNya meLavavuM muzkela arthAt duSkara che, dharmamAM tatpara manuSyone jIvaMta ane maraNa banne sarakhA che ane ISTa che. ahIM jIvatAM te vivekI hoya che ane mRtyu pAmIne sadgatie jAya che. seMkaDo vAra haLa pheravyAM chatAM paNa jema ukhara kSetramAM dhAnyanI utpatti thatI nathI tema puNya vinA manuSyone sukhanI prApti thatI nathI. puNyanA prabhAvathI prANInI vipnonI zreNi nAza pAme che. jema dhRSTaka zAkinIonA madhyamAM rahyo hovA chatAM paNa vijaya pAmyo. te dhRSTakanI kathA A pramANe : dhRSTakanI kathA | * bharatakSetramAM avaMtidezamAM dhArA nAme zreSTha nagarI che. tene joIne alakApurIe potAno sarva garva tajI dIdho che. te nagarImAM sUra nAmano dhanavAnuM rAjaputra raheto hato. te baLavAnuM, dhIra, buddhizALI, guNADhya, dAtA, bhoktA ane nirbhaya hato. tene caturA nAme strI hatI. paNa te gUDhamaMtrA, mahoddharA, kopanA (gussAvALI) ane potAnA svAmIne paNa kaTuvacano vaDe dubhAvanArI hatI. tethI sUra vicArato hato ke-"AvI patnI mAre zuM kAmanI che ? kemake zAstramAM paNa duSTa mativALI patnIne ane vidanakArI vidyAne tajavAnuM kahyuM che.' Ama vicArIne bIjI strI mATe te niraMtara gAmogAma ane nagaronagara tapAsa karavA lAgyo. avaMtimAM ja yauvanavALI suMdarI nAmanI putrIyukta eka vRddhA hatI. tenI pAse teNe te kanyAnI mAMgaNI karI. tyAre teNe te vAta svIkArI, paNa "te kanyA sAthe huM paNa tamAre tyAM AvIza." ema kahyuM. sUre
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallava 195 te vAta svIkArI. "kAmArta zuM kabUla na kare?' kahyuM che ke-"ghuvaDa divase joto nathI, kAgaDo rAtre dekhato nathI, paNa kAmAMdha to apUrva aMdha che ke je divase ke rAtre kayAreya paNa joto nathI." * bIjI strI=suMdarIne paraNyA pachI sapatnIbhAvathI pahelI strI tenI sAthe duHsvaravaDe (thAkyA vinA) kalaha karavA lAgI, tethI tene sUre judA gharamAM rAkhI. caturA suMdarIne ghera jaIne gALo ApatI ane madonmatta evI te banne paraspara matsarabhAvane hRdayamAM dhAraNa karatI. te kharekharI laDatI tyAre daMtAdatI, padApadI, muSTAmuSTI, bhujAbhujI, muMDAmuMDI ane nakhAnakhI-ema eka bIjAnA aMgopAMgothI laDatI hatI. kharekharuM saubhAgya kalaha ja dhAraNa kare che jene sarva strIo potAnA hRdayamAM umaMgathI dhAraNa kare che. "caMdramAM zIta, ravimAM teja, jaLamAM nIcagAmIpaNuM, puSpamAM gaMdha, talamAM tela ane zokyomAM kalaha svAbhAvika ja rahelo hoya che.' bhattaranA bhayathI paNa te aTakatI nathI. paraMtu adhika adhika kalaha karatI hatI. te be strIonI anarthakArI vANI te gAmamAM vistAra pAmI. sau tenI vAto karavA lAgyA, AthI sUranuM paNa sukhamAtra nAza pAmyuM. kahyuM che ke- be bhAryAne vaza thayelo puruSa bolI zakato nathI, cAlI zakato nathI, pANIno chAMTo paNa pAmato nathI ane paga dhoyA vinA (jamyA vinA) sUI rehavuM paDe che. A pramANenI sthitithI kAyara thayelA sUre potAnA gAmathI daza gAu dUra hiMDolAra nAmanA nagaramAM bIjI strI suMdarIne tenI mAtA sAthe rAkhI pachI nizcita thaIne te bhogAsakatapaNe potAne ghare caturA sAthe rahyo. ekadA ekAMtamAM teNe caturAne kahyuM- huM suMdarIne ghare kAle javAno chuM." - caturA bolI ke- he Aryaputra ! tame svataMtra cho, to khuzIthI tyAM jaIne tene dAnathI, mAnathI, ratithI ane prItithI prasanna karo." Ama kahyA pachI te vicAravA lAgI ke-jo pati kuzaLakSeme tyAM jaze to pachI teno ja thaze ane tyAM ja raheze, huM bhattarane khoIza." Ama vicArIne teNe kAmaNa bharelA cUrNavALA modaka banAvIne bhAtA tarIke potAnA svAmIne ApyA. pApI evI strIo kuTanA karaMDIyA jevI hoya che.' kahyuM che ke-"asatya, sAhasa, mAyA, mUrNatva, ati lobhIpaNuM, apavitrapaNuM ane nirdayapaNuM--A badhA strIonA svabhAvika ja doSo che.' suMdarIne je gAme rAkhI hatI tyAM jatAM mArgamAM nadI AvatI hatI. tyAM sUra nadImAM hAtha, paga, moTuM vagere. dhoIne bhAthuM khAvA beTho. bhAtAmAM ApelA modaka khAtAM ja te sthAna thaI gayo ane pAcho vaLI te caturA pAse Avyo. caturAe daDha baMdhanavaDe bAMdhIne sArI rIte tenI tADanA tarjanA karI. vAraMvAra mAravAthI tenA zarIra upara seMkaDo cAMdA paDI gayA. pachI bahu vikaLa lAgavAthI ane kAMIka dayA AvavAthI teNIe chUTo karyo ane pAcho manuSya banAvyo. tenA zarIrapara puSkaLa pATA bAMdhavA paDyA. dhImedhIme eka mahine te sAjo thayo. eTale vaLI teNe caturAne kahyuM ke-"mAre suMdarI pAse javuM che mATe bhAtuM taiyAra karaje." caturAe doSayukta karaMbo banAvIne bhAtAmAM Apyo. sUra te laIne cAlyo. mArgamAM nadI AvatAM prathamanI jema te khAvA beTho. eTalAmAM koI jaTAdhArI bAvo tyAM Avyo. teNe kahyuM ke- he dayALu ! huM be divasano bhUkhyo chuM, mATe mane kAMIka khAvAnuM Apa." sUre karaMbo Apyo, bahu bhUkhyo hovAthI
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya teNe tyAM ja khAdho, eTale te gadheDo thaI gayo. te gadheDo prathamanI jema caturAne ghare ja gayo. sUra paNa te kyAM jAya che te jovA ane caturAnI kriyA jovA tenI pAchaLa gayo. caturAe gadheDAne daDha baMdhane bAMdhyo ane pachI cAbukanA atyaMta prahAro karyA. bhayAkrAMta te bAvo rADo pADavA lAgyo ane prahArothI jarjarita thaI gayo. tene rADo pADato joIne caturA bolI ke-jA, jA, suMdarIne ghare jA." AvI rIte tene tarjanA karavA pUrvaka kahyuM. chevaTe tene mRtatulya thaI gayelo jANIne teNIe pAcho manuSya banAvyo. tyAM to jaTAdhArI bAvAne joyo. mAthe moTI jaTAvALo, DhakkA ane DamarUnA vAMjitravALo, zarIra para bhasma coLelo, vikarALa netravALo laMgoTI tathA kaupIne dhAraNa karanArA tene joIne caturA lajjA pAmI ane tenA pagamAM paDI. bAvAe tene kahyuM ke-je karabo khAya te viDaMbanA sahana kare emAM navAI zuM?" A kahevatane teM sAcI karI batAvI. pachI caturAe tene dravya ApI bhaktipUrvaka kSamA mAMgIne vidAya karyo. have caturA vicAravA lAgI ke mArA pati mAruM badhuM caritra jANI gayA, to have koI upAyavaDe tene mArI nAkhuM. kAraNake bhinna snehamAM sukha kyAMthI hoya ?' A pramANe vicArIne snAna karI, zveta vastra paherIne AMgaNAmAM jaI, gomayanuM maMDaLa karI dhUpa naivedyAdika dharyuM. vaLI tyAM eka agnikuMDa banAvI gugaLanI goLIo, rAtA kaNeranA kULa tathA ghI vagere ekAgracitte te temAM homavA lAgI ane bhayaMkara huMkArA karavA lAgI. e pramANe karatAM chellI Ahuti vakhate tyAM takSaka nAga pratyakSa thayo ane caturAne teNe kahyuM ke-mane zA mATe ArAdhyo che? huM prasanna thayo chuM, mATe icchita vara mAMga.' tyAre te bolI ke-"anya strImAM rakta evA mAro bhartAranuM bhakSaNa karo.' takSake kahyuM ke- cha mahinAne aMte te maraNa pAmaze." pachI takSakanuM visarjana karIne sarva bAjI saMkelI caturA gharamAM dAkhala thaI, A badhI vAta sUre bhIMtane AMtare rahIne sAMbhaLI. te vicAravA lAgyo ke-aho ! strIonuM duzaritra vacanAtIta che-vacanadvArA kahI zakAya tema nathI. juo teNe zvAna banAvIne mArI viDaMbanA karI ane gadheDo banAvIne jaTAdhArInI viDaMbanA karI. kahyuM che ke-"suNa (brahmA) e je sRSTimAM sajaryuM nathI. zaMkare je dhyAnamAM joyuM nathI ane viSNunA udaramAM paNa je nathI te nirdaya evI strI karI batAve che." A pramANe vicArato bhayabhrAMta thayelo sUra hiMDolArapure suMdarI pAse gayo paraMtu zaMkAsahita sthitimAM te suMdarI sAthe rAtri divasa sukhabhoga bhogavavA lAgyo, suMdarIe sUrane prasanna karavA lAsya, hAsyakaLA vagere aneka upacAro karyA paraMtu sUra tethI jarApaNa khuza thayo nahIM. eka vakhata tenI sAsue ekAMtamAM sUrane-potAnA jamAIne duHkhanuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM ke- he mAtA ! mArA duHkhanI zI vAta karuM ? te badhuM strInA caritrathI bhareluM che. asamartha evA manuSya pAse potAnA duHkhanI zI vAta karavI? durbaLa pAse duHkha kahevAthI te paNa sAmo besIne AMsu pADe.' sUranI sAsu bolI ke he vatsa ! mArAmAM sAmarthya che, mATe tame tamArA duHkhanI vAta karo. vyAdhinI hakIkata jANyA sivAya teno pratikAra thaI zakato nathI.' ' sUra bolyo ke- he mAtA ! mAruM AjathI cha mahine takSakanAgathI maraNa che, mArI
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama palavaH 197 prathamanI strIe tene vaza karelo che, tethI te chaLavaDe paNa mArA prANa leze." sAsu bolI kehe vatsa! bhaya pAmazo nahIM. huM putrI sahita teno pratikAra karIza. mATe svecchAe khAnapAna karo, sukha bhogavo ane manamAMthI duSTa zaMkAne dUra karo." prathamanI patnIthI atyaMta kadarthanA pAmelo sUra zalyane tajI zakyo nahIM mRtyuno bhaya chatAM nirbhikapaNe suMdarInI sAthe rahevA lAgyo ane sukhabhoga bhogavavA lAgyo. ahIM mAtA ane putrI bannee maLIne eka bhIMta upara jANe pratyakSa hoya evA be suMdara mora cItaryA. pachI dararoja pavitra thaI vedikA upara besIne dhyAna homa vageremAM parAyaNapaNe te moranI pUjA karavA lAgI. have cha mahinA pUrNa thaye sAkSAta yamarUpa mRtyudivasa AvatAM mRtyunA bhIru evA sUre suMdarI priyAne kahyuM ke-"Aje nakkI mAruM maraNa che." suMdarIe kahyuM ke-"he svAminuM ! tame vairya dhAraNa karIne amArI zaktinuM sAmarthya ke je vicitra rIte vipnane nivAranAra che te juo." pachI gharane chANavaDe lIpI suMdara banAvI gharanA madhyamAM Asana nAkhIne tenI upara potAnA svAmIne besADyo. suMdarI ane tenI mAtA banne snAna karI zuddha vastra paherI hAthamAM akSata laIne UbhI rahI. te banne vedInI pAse AvI, tyAM temaNe dUrathI AvatA kRSNasarpane joyo eTale te bannee tarata ja citranA moranI upara maMtrelA akSata chAMTyA. te ja vakhate te banne more sAkSAt bhIMta uparathI utarIne Avela sarpanA be kaTakA karI moDhAmAM pakaDyA. pachI moranI jevo ja zabda karIne te banne mora AkAzamAM UDI gayA. A badhuM joIne sUre manamAM vicAryuM ke-"aho ! maMtranuM sAmarthya kevuM adbhuta che?' pachI sUra snAna karI bacI gayAno mahotsava karIne suMdarI sAthe AnaMdathI sukhabhoga bhogavavA lAgyo ane potAne punarjanma prApta thayAnuM mAnato te maharSione dAna devA lAgyo. ahIM hiMDolArathI AvatA lokone caturA pUche che ke-"are loko ! sUra zuM kare che ?" teoe uttara Apyo ke dAna de che ane AnaMda kare che. Avo javAba sAMbhaLIne te ujavaLa bIlADI thaIne matsara dhAraNa karatI suMdarIne tyAM AvI ane kuTila AzayathI te tyAM zabda karavA lAgI. che tene joIne tene oLakhIne tenI mAtA ane putrI ane kALI bIlADI thaIne tenI sAthe yuddha karavA lAgI bannenuM sajjaDa yuddha cAlyuM. teo sAmasAmI uchaLI uchaLIne eka bIjA upara paDe che ane mUccha khAya che. vaLI sAvadha thaIne krUra zabda AThaMda kare che, temaja nakha ane dAMtavaDe ekabIjAne sArI rIte kSato kare che. caturAe maMtranI caturAIthI banne kRSNa bIlADIone vidhura banAvI dIdhI ane chevaTe temane jItI temanA AMgaNAmAM nRtya karIne te zveta bIlADI potAne sthAne pAchI gaI. A badhuM joIne bhayabhIta thayelA sUre suMdarIne pUchayuM ke tame konI sAthe laDatA hatA? ane te ujvaLa bIlADI koNa hatI ? tame be chatAM te ekalIe tamane jarjarIbhUta kema karI nAkhI ? ane te pAchI kyAM gaI? tenI sAthe tamAre vairanuM kAraNa zuM?' suMdarI bolI ke- he svAmI ! te tamArI patnI siddha thayelI zAkinI hatI. ame to hamaNA thayelI chIe ane te to junI naramAsanI bhakSaka che. zokyapaNAnA vairathI te ahIM AvI hatI ane maMtrabaLe mane ane mArI mAtAne mArI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dharmavpadruma mahAkAvya 198 nAkhavAno teno hetu hato. kemake bhartAranI irSyA duHsaha hoya che.' A pramANeno uttara sAMbhaLIne sUra vicAravA lAgyo ke--are ! huM to zAkinIonA samUhamAM phUDakoTaramAM paDyo chuM.' eka mahinA pachI pAchI te zveta bilADI (caturA) AvI. pUrva pramANe cirakALa sudhI yuddha karIne banne kALI bIlADIne glAnapaNuM pamADyuM. e pramANe karIne zveta bIlADI pAchI gaI, eTale sUre suMdarIne A pramANe thavAnuM kAraNa pUchyuM eTale te bolI ke--'he svAmI ! tenA karatAM amArA maMtranI zakti maMda che te Ama thavAnuM kAraNa che. he dayAnidhi ! have eka prauDha kAraNa tamArA hAthamAM che, jo tamAro amArA upara sneha hoya to tame amAruM kaheluM kabUla karo.' sUre prItithI kahyuM ke--'kaho ! evuM zuM che ?' suMdarI bolI ke-- he svAmI ! jyAre te amArI sAthe laDatI hoya tyAre tamAre pragaTapaNe Ama bolavuM ke--he kRSNa bIlADIo ! A zveta bilADIne pakaDo, pakaDo ane khAI jAo, khAI jAo.' Ama tame kahezo ke tarata ame banne tene pakaDIne baLIrUpa karI nAkhazuM arthAt mArI nAkhazuM.' sUrve A vAta kabUla karI. trIje mahine pAchI zveta bilADI AvI ane e kALI bilADIo sAthe yuddha karavA lAgI. eTale sUra bolyo ke--'pakaDo, pakaDo he kRSNa bilADIo ! zvetane khAo, khAo mAro, mAro.' A pramANe tenA bolatAM ja maravA jevI thaI gayelI kALI bilADIoe zveta bilADIne gaLAthI pakaDI. te vakhate zveta bilADIne mRtaprAya thayelI joIne sUre vicAryuM ke--'mArA puNyayogathI mArA vacanavaDe A zveta bilADI jarUra maraNa pAmaze. have jo mArA vacanathI ja te maraNa pAmatI hoya to huM viparItapaNe bolIne jouM ke mArA vacanathI kALI be brilADI paNa maraNa pAme che ?' Ama vicArIne te bolyo ke--'are zveta ! kRSNane mAro, mAro.' Ama bolatAM ja zvete kRSNane pakaDIne mRtaprAya karI dIdhI. ema karatAM karatAM laDI laDIne prAMte te traNe maraNa pAmI. eTale sUra hradayamAM harSa pAmyo ane vicAravA lAgyo ke'vagara auSadhe vyAdhi nAza pAmyo.' pachI tenI urdhvakriyA karyA vinA ja sUra potAnA bhAIne tyAM gayo, paNa bhAI ghare nahoto, grAmAMtara gayelo hato. eTale bhAbhI pAse bhaktibhAvathI vivekavaDe beTho. bhAbhI paNa strI vinAnA diyaranA mAthAmAM tela nAkhatI hatI teTalAmAM teno kheDUta doraDA sAthe Avyo ane bolyo ke--'he mAtA ! ApaNo ciMDha nAmano baLada maraNa pAmyo che. atyAre vAvaNIno vakhata che, tethI baLadanI jarUra che.' kheDUtanI AvI mAgaNI thatAM ja bhAbhIe dIyaranA mastaka para maMtrita cUrNa nAkhyuM ane doro bAMdhyo ke jethI te tarata ja baLada thaI gayo. kheDUta tarata ja tene doraDAvaDe bAMdhIne laI gayo ane bIjA baLada sAthe tene haLe joDyo. tenI pAse puSkaLa kheDa karAvI. eka divasa mAthAno doro akasmAt tuTI gayo eTale te potAnA svarUpamAM Avyo. sUra bhaya pAmIne tyAMthI bhAgyo. tenI pAchaLa kheDUta tene pakaDavA doDyo. e pramANe doDatAM mArgamAM sUrano moTo bhAI maLyo. bhAIe sUrane pUchyuM ke-'Ama vraNathI jarjarita thaIne kyAM jAya che ? mATe he bhAI ! mArI sAthe cAla ane mAre ghare AnaMdathI rahe.' Ama kahI AliMgana ApIne maLyo. sUra bolyo ke'he bhAI ! tArI strI zAkinI che, teNe mane baLada
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama palavaH 199 banAvIne bahu kadarthanA karI che, mATe tuM tAre ghare jA, huM to nahIM AvuM, huM vanamAM jaIza, kemake ahIM to badhI strIo rAkSasI ja che.' * A pramANe kahIne ekalo cAlatAM te moTA araNyamAM paDyo. tyAM teNe mAthe ghAsanA bhArA upADavAthI AkrAMta thayelA ane AbhUSaNo paherelA cha puSTa puruSone joyA. manuSya vinAnA te vanamAM e cha manuSyone joIne teNe AdarapUrvaka pUchayuM ke-"tame maNimANijya ane suvarNanA AbhUSaNo paherelA che ane mAthe ghAsanA bhArA kema upADyA che?' teo bolyA ke-"ahIM eka vRddhA strI che, te amArI pAse dararoja ghAsanA cha bhArata ane pANI maMgAve che ane amane icchita bhojana ane vastrAbhUSaNAdi Ape che. te DozI jIrNa mAMcA upara suI rahe che sAkSAt jaMgama kalpavallI hoya tevI te che." sUra bolyo ke- jo ema che to A ghAsa ane pANInuM te zuM kare che?' pelA puruSo bolyA ke- paMthi ! tenuM amAre ke tAre zuM kAma che?' sUre vicAryuM ke-"A kautuka paNa jovA lAyaka jaNAya che, mATe AmanI sAthe jaIne jouM." ema vicArI mAthe eka bhAro laIne te paNa temanI sAthe gayo. te cha jaNAe sUranuM nAma pUchyuM, teNe dhRSTaka evuM potAnuM nAma kahyuM, eTale 'tuM amAro sAtamo bhAI che." ema kahIne teo tene sAthe laI gayA. bhArA eka ThekANe nAMkhIne pachI te pANI bharavA kuMDamAM gayo. pANI bharI AvIne vRddhA pAse sAte jaNA khuza thatA AvyA. vRddhAe pUchayuM ke- A sAtamo durbaLa manuSya koNa che ?' teoe kahyuM ke- te amane vanamAM maLyo, eTale mAjI pAse lAvyA chIe." vRddhA tenA vAMsA upara be hAtha pheravIne bolI ke- he vatsa! tane joyo te ThIka thayuM paNa tuM durbaLa thaI gayo che tethI te putra ! have tuM ahIM mAre ghare icchA hoya tyAM sudhI rahe ane khAI pIne majA kara." sUra bolyo ke- mAtA ! janmathI duHkhI evo huM tamArI pAse rahIza." rAtrie sUra tene mATe karI rAkhelI sukomaLa zayAmAM sUto, paNa rAtre ghAsa ane pANInuM zuM thAya che? te jANavAnA kautukathI kapaTanidrAe uMghavA lAgyo. ardharAtri pasAra thayA pachI vRddhA potAnA mAMcA uparathI UThIne bolI ke-badhA UMdhe che ke koI jAge che?' koI bolyuM nahIM tethI saune UMghatA jANIne te AMgaNamAM gaI ane duSTa mitravaDe ghoDI thaIne tamAma ghAsa khAI gaI ane badhuM pANI pI gaI, pachI suMdara rUpavaMtI sarvAlaMkArayukta strI banI ane tyAMthI zIdhrapaNe cAlI. dhRSTaka tenI pAchaLa cAlyo.pelI strI jyAM seMkaDo yogI ane yoginIo hatI evI guphAmAM AvI. badhI yoginIo tene page lAgI ane mAtAnI jema AliMgana ApIne maLI temaja tenA pagamAM paDI, pachI te eka ramaNIya Asana upara beThI badhI yogInIo tenI pAse besIne tenI savizeSapaNe sevA karavA lAgI. temAMthI eke pUchayuM ke-"he mAtA ! pelA balI Aje kema na lAvyA ?" DozI bolI ke-"he vallikAo ! tame thAo. bhAre mATe e badhA puruSone mArIne balI tarIke ahIM lAvaze, Aje eka vaLI sAtamo puruSa Avyo che, to tame caturdazI sudhI rAha juo. tyAM sudhImAM te paNa puSTa thaI jaze." pachI maghamAMsAdinuM sArI rIte AsvAdana karIne te DozI tyAMthI svasthAne javA lAgI. dhRSTake A badhuM sthaMbhane AMtare rahIne joyuM ane sAMbhaLyuM. te DozI zikotarI potAne sthAnake
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrI dharmaspadruma mahAkAvyo AvI, DozInuM rUpa dhAraNa karIne potAnA jarjarita mAMcA upara sUtI. A vizvamAM zAkinIoe paNa vizvAsa pamADIne ghaNA manuSyono bhoga lIdho che. have te dhRSTake vicAryuM ke- huM pAcho zAkinInA saMkaTamAM paDyo. huM jyAM jAuM chuM tyAM zAkinIo ja maLe che." Ama vicAratAM sUryodaya thayo tethI saunI sAthe te paNa ghAsano bhAro levA gayo. tyAM chae jaNane dhRSTake rAtrino badho vRttAMta mULathI mAMDIne kahyo. - teo bolyA ke-"ame AjasudhI koIpaNa vakhata A vRddhA mAtAnuM kAMIpaNa kucihana joyuM nathI. eTale dhRSTaka bolyo ke-to tame sukhanA lAlacu thaIne raho, huM to jAuM chuM. teoe kahyuM ke-"eka rAtri rokAI jA ane amane e vizvAsaghAtI DozInI ceSTA batAva." dhRSTaka temanA kahevAthI rokAyo. bhArA laIne badhA gayA ane pachI nitya pramANe badhuM kArya karIne rAtre sau kapaTanidrAe sutA. dhRSTakanA kahyA pramANe badhuM vRttAMta joyuM tethI teo anyoanya vicAravA lAgyA ke- have ApaNe zuM karavuM?' eTale dhRSTaka bolyo ke-"A vRddhAne UMghatI hoya tyAM ja mArI nAMkhavI. pachI be jaNAe be paga, be jaNAe be hAtha, eka jaNAe mastaka pakaDI rAkhIne be jaNAe sapta prahAro karI tene mArI nAMkhI ane pachI pUrva dizA tarapha cAlyA. AgaLa cAlatAM moTA araNyanuM ullaMghana karIne kSiprA nadInA taTa pAse AvyA. tyAM ramaNIya evuM mahApura nAmanuM eka nagara joyuM. te nagara prauDhimAne prApta thayeluM ane traNa lokamAM tilaka samAna hatuM. nadInA kinArA upara Amra, bIra, nAraMga, punnAga, phUTaja tathA tamAla, tAla, hitAla vagere vRkSonA judA judA manohara bagIcAo hatA. temaja vAvo, kuvAo, sarovaro, maTho ane dAnazALAo paNa puSkaLa hatI. vaLI te nagaramAM keTalAka to svarga jevA pradezo (vibhAgo) hatA. te nagaranI pharato suvarNamaya kAMgarAvALo killo hato ane toraNAdivaDe alaMkRta evA skurAyamAna daravAjA hatA. te nagaranI dukAnomAM vecavA lAyaka dareka vastu dekhAtI hatI. viSNunA udaramAM jema mArkaMDa RSie badhuM joyuM hatuM tevuM lAgatuM hatuM. tyAM gharonI zreNi vimAnonI zreNi jevI zobhatI hatI vaLI te nagara suvarNamaya kuMbhovALA zrIjinamaMdirothI paNa suzobhita hatuM. AvuM suMdara nagara hovA chatAM te manuSya vinAnuM zUnya dekhAtuM hatuM. te sAte jaNA rAjamArge jAya che, eTalAmAM temaNe azvanA pagalAM joyA. tethI te pagalAM anusAre cAlatAM rAjamahela pAse AvyA. teo mahela najIka gayA eTale eka hajAra ujavaLa zikharavALo hovAthI kailAsaparvata jevo zobhato rAjamahela joyo. teoe tenA pravAlanA daLathI maMDita dvAramAM praveza karyo, AgaLa cAlatAM nIlaratnanI bhUmimAM jaLanA bhramathI zaMkApUrvaka paga mUkavA lAgyA. AgaLa cAlatAM nAka kApelI paraMtu sthULa dehavALI ane dehanI prajAnA samUhathI pUrNa karela chae dizAonA mukhane jeNe evI eka vRddha strIne suMdara Asana para beThelI joI. sAte jaNAe tene . namaskAra karyo ane tethI teNIe tene AziSa ApyA ke-"he vatso ! tame sArI strInA saMgamavALA thAo ane A sAte kanyAo sAthe aneka prakAranA sukhabhoga bhogavo."
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallavaH 201 ' te sAMbhaLI avasara pAmIne dhRSTake agresara thaIne te vRddhAne pUchyuM ke mAtA ! A zUnya nagaramAM AvI devakanyA samAna A sAta kanyAo kayAMthI ? vRddhA bolI ke-he vatsa ! A sAte vidyAdharonI putrI che, ekavakhata temanA varane mATe eka nimittiyAne pUchyuM, tethI teNe kahyuM ke-e sAte kanyAnA vara tamane eka sAthe amuka sthaLe maLaze. ema kahevAthI huM temane laIne ahIM rahuM chuM ane tame sAta tenA vara tarIke ja maLI gayA cho, mATe tame ene paraNo ane puNyathI prApta thayelA sukhabhoga bhogavo ahIM sugaMdhI dravyovaDe vAsita suMdara oraDAo che. haMsanA romathI bharelI taLAIovALA hRdayane game tevA palyuko che. ramaNIya citrazALA che. manohara gavAkSo che. mananA vega jevA vegavALA A sAta azvo tamAre besavA mATe che. tenI upara besIne eka pUrva dizA varjI bAkInI traNa dizAe tame AnaMdathI pharo ane majA karo." vRddhAnA A pramANenA vacanothI kAmanI lAlasAvAlA te sAte jaNA sAta kanyA sAthe paraNyA ane dogaMdakadevonI jema judI judI raMgazALAomAM potapotAnI strInI sAthe AnaMda karavA lAgyA. teo koI vakhata jaLakrIDA karavA jAya che ane uttama uttama puSpo toDe che ane koI vakhata caMpAnA vRkSanI zAkhA sAthe bAMdhelA hIMDoLApara besIne strI sAthe hIMcake che. vaLI teo traNe dizAomAM azvapara besIne pharavA jAya che. ekadivasa teo vicAravA lAgyA keApaNane pUrva dizAmAM javAnuM zA mATe nivAryuM che? temAM evuM moTuM zuM kAraNa che? "manuSyano evo svabhAva ja che ke jyAM nA pADI hoya tyAM javAnI vizeSa icchA thAya.' eka divasa teo suraMga para ArUDha thaIne prAtaHkALamAM pUrva dizA tarapha ja cAlyA. keTaleka dUra gayA tyAM to eka yojana sudhInI pRthvI manuSyanA mastakothI vyApta thayelI joI. teo paraspara bolavA lAgyA ke-aho ! A pRthvI upara, A kevuM adbhuta Azcarya ! AvuM to ApaNe ApaNI jIMdagImAM joyuM ke sAMbhaLyuM nathI. A vAta ApaNe kone kahevI ane kone pUchavuM? eTalAmAM azvanI kharInA praharathI haNAyeluM eka mastaka hasyuM ane bolyuM ke-"are ! A strIo ane azvo eka divasa ame paNa bhogavela che.' te mastakanA AvA zabdo sAMbhaLIne hairyanuM AlaMbana karI dhRSTake pUchyuM ke- he tuMbI ! e strI ane azva koNa? ane A saghaLI pRthvI kema mastakothI vyApta che? te spaSTapaNe kahe. tuMbIe kahyuM ke "e nakaTI siddha zIkotarI che. teNe strIo ane azvothI bhoLavelA amArA jevA manuSyonA A mastako che. mAMsAhArI te strIe A nagaranA tamAma lokonuM bhakSaNa karyuM che. A yojana pramANa sarva pRthvI te manuSyonA mastakothI vyApta thayelI che mATe tame have zIgha te na jANe teTalA samayamAM palAyana thaI jAo." pachI teo nakaTInA bhayathI zIdhrapaNe azvone preraNA karIne tyAMthI bhAgyA. madhyAhana samaya sudhI teo AvyA nahIM tethI sAte strIoe vRddhAne kahyuM ke haju sudhI sAte AvyA nathI.' te sAMbhaLatAM ja nakaTI eka caMga laIne mahela upara caDI. teNe azvapara ArUDha thaIne vAyuvege jatAM temane joyA. tethI bolI ke- he caMga ! ghoDAone pAchA vALa.' ema kahIne teNe vegathI caMga vagADI. caMgano avAja sAMbhaLatAM ja sAte ghoDA pAchA vaLyA. ghoDAne pAchA vaLelA
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya joIne sAte jaNAe azva parathI kUdI javAno nirNaya karyo paNa jANe teo azvapara coTI gayA hoya tema tenAthI chuTA paDI zakyA nahIM tethI "have ApaNuM zuM thaze?' e pramANe bhayathI teo paraspara vAto karavA lAgyA. temane mahelamAM AvelA joIne roSathI nakaTI bolI ke "are ! pApIo ! vizvAsaghAtako ! tame mane mUkIne kyAM javAnA hatA? Ama kahIne yamanI jIlDA jevI bhayaMkara karavata hAthamAM laI te nakaTIe prathama dhRSTakane ja keza pakaDIne jamIna para pachADyo. tenI chAtI para paga mUkIne kaThorasvare te bolI ke-"azvapara ArUDha thaIne tuM ja sauthI pahelo cAlyo hato tethI pahelA tane ja mAruM tArA iSTadevanuM smaraNa kara, te sivAya bIjuM kaMIpaNa Icchita maLe tema nathI." A vacana sAMbhaLIne dhRSTaka nirbhayapaNe hasato hasato bolyo ke- he nirvAse ! mArA manamAM eka kautuka che. ke-evo vIra ane dhIra puruSa koNa che ke jeNe tArI nAsika chedI ?' A prazna sAMbhaLatAM ja zAMta kopavALI te nirvAsA harSanA azruthI pUrelA netravALI thaIne , dhRSTakane mukta karI svastha thaIne bolI ke-"he vatsa, svastha manavALo thaIne mArI vAta sAMbhaLa." A pRthvItaLa upara manoramapura nAme svargatulya nagara che. te nagaramAM maNiratha nAme rAjA hato tene maNimALA nAme rANI hatI. tene zauryadheryAdi guNovALA sAtaputro thayA. tyArabAda AThamo garbha rahyo. te garbha rANIne atyaMta duHkhadAyaka thayo. anukrame janma thatAM huM putrIpaNe janmI. pAMca dhAvyathI lAlanapAlana karAtI huM moTI thaI. pitAe kaLAcArya pAse bhaNavA mUkI. zAstrasamudrano pAra pAmIne anukrame yauvanAvasthA pAmI. paNa mane maMtro upara bahu prIti thaI. tethI vazIkaraNa, AkarSaNa, saMtApakaraNa, staMbhana, viSakaraNa ane mohanA maMtro, rAkSasI ane zAkinInI vidyAo, icchArUpa karaNa, mAraNa, sUryacaMdra AkarSaNa, pAtALavivaragati, AkAzagAminI vidyA, baLI ane maMtranuM prasAdhana, mRtasaMjIvanI vidyA ityAdi sarvano abhyAsa karIne te aMge ghaNo prayAsa karyo. vaitADhya parvata upara Idra nAme rAjA che. teNe potAne kharekharo iMdra manAvavA mATe raMbhA, apsarA vagere rAjayasthitinI racanA karI. ekavAra huM AkAzagAminI vidyAthI vaitADhya upara gaI. tyAM raMbhA tilottamA vageree nATaka AraMbhya hatuM te joyuM. eka divasa raMbhA nATaka karavA AvI zakI nahi tethI huM tenuM rUpa laIne praviSTa thaI. nRtyane aMte iMdra rAjA, prasanna thayA ane teNe kahyuM ke he raMbhA ! vara mAMga." raMbhArUpadhArI meM kahyuM ke tame mArA svAmI thAo." daiva anukULa hovAthI iMdrarAjAe te svIkAryuM. tyArabAda huM dararoja vaitADhya javA lAgI ane iMdranI sAthe AnaMda karavA lAgI. mAro prItipAtra eka puSpabaTuka hato teNe eka divasa kahyuM kesatapriye ! mane sAthe laI jA ke jethI huM tAruM nATaka joI zakuM.' tene vAraMvAra vAryo. paNa te to punaH punaH yAcanA karavA lAgyo. tenA bahu AgrahathI eka divasa tene popaTa banAvIne mArA mukuTamAM rAkhI sAthe laI gaI. vaitAdyapara jaIne iMdranI pAse nATakano AraMbha karyo. nATakanA barAbara laya vakhate meM bhAra lAgavAthI mastakapara hAtha mUkyo tethI tAlamAM bhaMga paDyo iMdra mane kahyuM ke teM nATakamAM bhaMga kema karyo ?" ema kahIne teNe mane zrApa Apyo ke tuM
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallavaH 203 nAsikA vijJAnI thA ane pRthvIcArI thaI jA. tAruM ahIM Agamana virAma pAmo. A pramANe tArA pramAdanuM phaLa tuM bhogava.' meM iMdranA caraNamAM paDIne vijJapti karI ke--mArI upara kSamA karI ane he deveMdra ! prasanna thaIne kaho ke A zApano anugraha kyAre thaze ?' indre kahyuM ke 'naramAMsanuM bhakSaNa karanArI tuM thaIza. te prasaMgamAM je sAhasika puruSa tane pUchaze ke tArI nAsikA koNe chedI ? te vakhate tArA zApano aMta Avaze.' te divasathI huM naramAMsabhakSaNa karanArI thaI. A AkhI nagarInA tamAma manuSyonuM meM bhakSaNa karyuM ane strIo tathA azvovaDe chetarIne bIjA paNa ghaNA manuSyonuM bhakSaNa karyuM. e rIte bhakSaNa karAyelA manuSyonA mastakothI eka yojana pramANa pRthvI purAI gaI. paNa temAMthI tArA vinA koIe mane mArI nAsikA koNe kApI ? ema pUchyuM nahIM he vatsa ! Aje teM pUchyuM, te uparathI mArI uparano zApa dUra thayo ane mArI nAsikA navI AvI. he narottama ! teM mArI upara moTo upakAra karyo che. tuM ciraMjIva thA, tuM mAre sthAnake rahe, ahIMno rAjA thA, A nagara vasAva ane A strIo tathA azvono yathArUci lAbha meLava.' A pramANe kahI te nagarI vasAvavAnI sagavaDa karI ApIne te strI vaitADhya para gaI ane prathamanI jema indranI sAthe AnaMda karavA lAgI. ahIM manoramapuramAM dhRSTaka baLavAn rAjA thayo ane tenA cha mitro tenA maMDaLika rAjAo thayA. te sArI rIte rAjya pALato hato. eka divasa udyAnapALe AvIne kahyuM ke- 'ApaNA udyAnamAM AcArya mahArAjA padhAryA che.' te sAMbhaLIne dhRSTaka (sUra) rAjA sarva sAmagrI sAthe vaMdana karavA gayo ane pAMca abhigama sAcavI vidhipUrvaka gurune vAMdIne dezanA sAMbhaLavA beTho. sUribhagavaMte gaMbhIra vANIvaDe dharmadezanAno prAraMbha karyo, temAM kahyuM ke--jeo dharmiSTha hoya temane ja sat puruSa jANavA bIjAne kApuruSa samajavA. manuSyajanmane pAmIne je adhamapuruSa dharma karatA nathI te rohiNAcala parvatane pAmIne ciMtAmaNI ratnane tajI de che.' dezanAne aMte sUrarAjAe pUchyuM ke--he prabhu ! meM pUrvabhave zuM pApa karyuM hatuM ke jethI A bhavamAM vAraMvAra zAkinInA saMkaTamAM paDyo ?' sUrie kahyuM ke--'te jANavAnuM kautuka che to sAMbhaLa--'pUrve pratiSThAnapuramAM tuM haribhrama nAmano vipra hato. te maMtramaMtranA prayogavaDe zAkinIonI kadarthanA karato hato. te jyAM maMDaLa Alekhato hato tyAM tene madadagAra bIjA cha puruSo thatA hatA. eka divasa koI munie temane dharmamArgano bodha Apyo. tethI dharma pAmIne dharmamAM rakta thaI bahu varSa sudhI dharma pALyo. prAMte anazanavaDe maraNa pAmIne tuM sUra thayo ane cha madadagAra hatA te tArA mAMDalika rAjAo thayA. pUrvabhave bAMdhelA karmathI tuM A bhavamAM zAkinInA saMkaTamAM paDyo. pAchaLathI dharmanuM ArAdhana karyuM hatuM tethI tuM A bhavamAM pAcho rAjA thayo. pUrve je karma bAMdhyuM hoya te bhogavavuM ja paDe che, kemake vidhAtA baLavAn che." A pramANe dharma tathA pUrvabhava sAMbhaLIne sUrarAjAne jAtismaraNa thayuM, tethI pratibodha pAmI potAnA putrane rAjyapa2 sthApana karI teNe dIkSA lIdhI ane sArI rIte pALIne svarge gayo.''
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI dharmalpadruma mahAkAvya A kathA sAMbhaLIne he bhavyajano ! dharmakAryamAM kayAre paNa pramAda karazo nahIM. tethI svarga ane apavarganA sukhanI prApti tamane sulabha thaze. aho ! uttama manuSyone dharma e ja mahAdhana che, tethI dakSa puruSo pRthvI para nizcaLa evA dharmano ja saMcaya kare che. mAtA, pitA, bhAI, putra, mitra, kalatra temaja bIjA svajano paNa prANInA mRtyu vakhate dUra thaI jAya che, te vakhate teNe karelA zubhAzubha karmanuM ja zaraNa che, te ja sAthe Ave che, je kArya paralokaviruddha hoya ane je A lokamAM paNa lajjAkArI hoya te nahIM karavA yogya kArya aMtyAvasthAe paNa uttamajanoe karavuM nahIM." A pramANe puNyopadezane sAMbhaLIne keTalAka laghukarmI jIvo pratibodha pAmyA ane kAmadevane jItIne teoe cAritra aMgIkAra karyuM, keTalAke zrAvakadharma svIkAryo, keTalAka gRhasthoe samyakta aMgIkAra karyuM ane keTalAke brahmacaryano svIkAra karyo. puSpacUla rAjA gurumahArAjanA vacanothI vairAgya pAmIne saMsAranI anityatAno vicAra karatA karatA ghare AvyA ane ghaNo Agraha karIne caMdrodaya kumArane rAjyapara sthApita karyo, temaja samartha evA sArA maMtrIone rAjayanI ciMtA karavAnI bhalAmaNa karI. pachI gurumahArAja pAse jaIne kAmAkSA rANI sahita cAritra aMgIkAra karyuM ane sadhyAna, tapa tathA jJAnamAM tatpara thayA. anukrame niraticAra cAritra pALI parUpa agnivaDe karmone bALIne kevaLajJAna pAmI anne mokSe gayA. ahIM caMdrasamAna ujavaLa caMdrodayarAjA IndranI jema nyAyapUrvaka potAnA vizALa rAjayanuM pAlana karavA lAgyo. ekadivasa te gavAkSamAM besIne potAnA nagara tarapha jotAM "koNa sukhI che? ane koNa duHkhI che?" teno cittamAM vicAra karavA lAgyo. e pramANe vicAratAM ane nagaraloka tarapha dRSTi karatAM pUrve maLelo brAhmaNe dRSTie paDyo. bhUta vaLagela hoya tevo, grathilathayelo temaja catuSpathamAM eka jagyAe beThelo tene joIne kautuka utpanna thavAthI keTalAka loko tyAM bhegA thayA. keTalAke paththaravaDe tenA para prahAra karyo. keTalAka hasatA hatA. keTalAka tenI niMdA karatA hatA ane e pramANe tene vihvaLa banAvatA hatA. A pramANe durdazAvALA tene joIne rAjAe vicAryuM ke-jarUra vidyAdevInA prakopathI ja A mArA mitranI AvI dazA thaI jaNAya che. meM pUrve guru pAsethI baLAtkAre ene vidyA apAvI hatI, paraMtu te kupAtramAM paDI ane eNe vidhipUrvaka barAbara sAdhI nahIM, uparAMta teNe vidyAonI niMdA paNa karI, tethI te enA upara kopAyamAna thaI, tethI ja A brAhmaNa grathila thaI gayelo jaNAya che. karelA karmane koI lopI zakatuM nathI." te brAhmaNane potAnI pAse bolAvIne temaja bIjA maMtravAdIne bolAvIne rAjAe tene sajja karyo. 'uttama puruSo upakArI ja hoya che.' kahyuM che ke-jemanA vacana prasAdanA ghararUpa che, citta dayAvALuM che. vANI amRta samAna che ane niraMtara paropakAra karavAmAM tatparapaNuM che, tevA sajjano kayAreya paNa niMdya nathI." puNyanA udayathI caMdrodayarAjA baMdhumatI vagere aneka rANIonI sAthe vividha prakAranA
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 aSTama pallavaH bhoga bhogavavA lAgyo. keTaloka samaya vyatIta thatA temane zrInivAsa nAmano putra thayoanukrame te vRddhi pAmyo ane sarva kaLAomAM kuzaLa thayo. caMdrodaya rAjAne 7000 rANIo thaI, tethI bamaNI dAsIo thaI ane ghaNA putro thayA. moTI prabhutAne pAmelo te nyAyavaDe prajAne pALe che, temAM koI koInuM droha ke vaMcanA karatuM nathI. sAta iti ke mArI (marakI) thatI nathI, vaira ke vyAdhio utpanna thatA nathI, temaja te sudharmI rAjA rAjya karate chate AkhI prajAmAM duHkha ke bhaya nathI, koI asatya bolatuM nathI, koI hiMsA karatuM nathI, tenA rAjyamAM sarva prajAe sAta vyasano tajI dIdhA che. AcAramAM suMdara evA loko tyAM duSkarmathI bhayavALA (duSkarabhIru) che, temaja anAcAra rahita che. "yathA rAjA tathA prajA evo nyAya ja che." aneka manuSyo ane vidyAdharo bhaktipUrvaka caMdrodaya rAjAne seve che. kinnarI ane kinnarAdika temanA guNagAna kare che. te rAjA dIna ane yAcakone manavAMchita dAna Ape che temaja bhaktivaDe supAtradAna Ape che ane aneka prakAranA dharmakAryo kare che. tenI pAse koza, deza, nagara vagere eTalI Rddhi hatI jethI te ardhacakrI samAna lAgato hato. pUrvapuNyanA yogathI te trikhaMDAdhipatipaNuM pAmyo. e pramANe keTaloka kALa vyatIta thatAM eka vakhata rAtrie te jAgRta thayo. te vakhate vicAravA lAgyo ke "araNyamAM mAlatInA puSpanI jema mAro janma vRthA jAya che meM A amUlya janmanuM kAMI phaLa prahaNa karyuM nahIM. kAMI sukRta karyuM nahIM, jema kUpanI chAyA kUpamAM ja samAyabIjAne lAbha na Ape tema mAro A janma niSphaLa gayo. "A pramANe bhAvanA bhAvI parameSThI mahAmaMtranuM smaraNa karIne te uThyo ane prabhAta saMbaMdhI kRtya karI rAjasabhAmAM AvIne beThA ! sabhAmAM besanArA maMtrI vagere paNa AvyA ane teo bhaktipUrvaka rAjAne praNAma karIne potapotAne Asane beThA. pachI rAjAe sabhAjanone kahyuM ke-bho bho sabhAjano ! tame A saMsAra sthira che ke asthira che te jANo cho?" teo bolyA che- svAmI ! ame jANatA nathI. Apa jANatA ho to kaho." rAjA bolyA ke-bho sajjano ! sAMbhaLo : A zarIra asthira che, vaibhava paNa asthira che, jIvita capaLa che ane A saMsAramAM vastumAtra asthira che. A saMsArarUpa nATakazALAmAM jIvo uttama, madhyama ane adhama evA karmanA saMyogathI vividha prakAranA rUpa dhAraNa karIne nAca kare che. viSaya, kaSAya, yoga ane pramAdavaDe Artaraudra dhyAna dvArA jIvo aneka prakAranA azubha karmo bAMdhe che ane te kAraNe bhUmi para zayana karavuM, bhojana meLavavuM, sahaja sahajamAM parAbhava sahevo, nIcanA durbhASito sAMbhaLavA-A pramANenA tenA phaLa prApta karIne jIvo niraMtara zarIra saMbaMdhI temaja manasaMbaMdhI dukhane sahana kare che. moTA mahelamAM ke smazAnamAM, stutimAM ke zrApamAM, kAdavamAM ke kuMkumamAM, palaMgamAM ke kaMTakomAM, paththaramAM ke caMdrakAnta maNimAM, cAmaDImAM ke cInAI rezamI vastramAM, zIrNa thayela zarIravALI strImAM ke devAMganAmAM asAdhAraNa samabhAvanA vazathI jemanuM citta vikalpavaDe vyApta thatuM nathI te manuSya sAmyapaNAnI lIlAnA vilAsane sArI rIte anubhave che. svaprazaMsA ane
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrI dharmaklpadruma mahAkAvya paraniMdA karAvavA temaja arthIone nA kahevA sajjano jIbha upADatA nathI. AcArahIna manuSyane SaDaMga sahita bhaNelA vedo paNa pavitra karI zakatA nathI ane eka akSaramAtranA jANanAra paNa jo sAcA vidhAnavALo hoya to te pAparahita thaIne paramapadane pAmI zake che. hAthI konA ? ghoDA konA ? deza konA ? ane nagara konA ? e badhuM bAhya svarUpa che, AtmIya to eka dharma ja che. A pramANe vicArIne vibudhoe AtmAne hitakArI evuM puNyakArya ja karavuM ane bIjuM badhuM saMsAranA baMdhanarUpa jANavuM." A pramANe sarva sabhAjanone kahI rAjAe mukhya amAtyane kahyuM ke--'atyAre mAruM mana saMsAravAsathI virakta thayuM che, tethI tame lakSmInA gRharUpa zrInivAsane pUcho, kAraNa ke te rAjyadhAraNa karavA samartha hovAthI tene mAre sthAne sthApana karavAno che. rAjA ane maMtrI A pramANe vAta kare che teTalAmAM vanapAlake AvIne vadhAmaNI ApI ke 'he svAmI ! ApanA udyAnamAM bhuvanacaMdra nAmanA kevaLI bhagavaMta padhAryA che.' A pramANe sAMbhaLIne rAjA bahu harSa' ` pAmyo. puSkaLa dAnavaDe vanapAlakane saMtoSIne rAjA zubhabhAvapUrvaka manamAM vicAravA lAgyo ke-- 'aho ! atyAre dUdhamAM sAkara, ghebaramAM ghI, iSTa vastu ane vaidyanuM kathana ane bhUkhyAne bhAvatAbhojananI prAptinI jema kevaLI bhagavaMtanuM Agamana thayuM che. prathamathI mane virati aMgIkAra karavAnI icchA to hatI ja. teTalAmAM gurumahArAjanuM Agamana thayuM tethI mAruM vAMchita vRkSa puSpita ane phaLita thayuM che.' A pramANe vicArIne rAjA parivAra sahita kevaLI bhagavaMtane vaMdana karavA cAlyo, ane gurumahArAja pAse Avyo. gurumahArAjane vidhipUrvaka vaMdana karIne yathAyogya sthAne beTho. gurumahArAje dezanAno prAraMbha karyo ke :--'bho bhavyo ! sumanuSyapaNuM, sukuLa, surUpa, saubhAgya Arogya, dIrgha Ayu, Rddhi, samRddhi, vistAravALI kIrti--A badhuM prANIone puNyanA pasAyathI prApta thAya che. svarganA bhojana jevA susvAdu ane sugaMdhI modaka, dRSi, dUdha, IkSurasa, bAsamatIcokhAnuM bhojana, drAkSa, pApaDa, sAkara ane dhRtayukta khAdyapadArtho khAdhA pachI zarIranA saMgathI turata ja azucipaNAne pAme che. tevI azuci (apavitra) kAyAne je pavitra mAne che tene mohAMdha ja samajavA. jyAM sudhImAM jinokta vAkyarUpI maMtro hRdayamAM skurAyamAna thatA nathI tyAM sudhI ja madanarUpa agni dehane bALe che, tyAM sudhI ja kugraho prANIone bhamAve che ane tyAM sudhI ja tRSNArUpI rAkSasI chaLI zake che. lakSmI jaLanA taraMga jevI capaLa che, rUpa saMdhyAnA raMgasamAna che. baLa dhvajAnA cheDA jevuM caMcaLa che ane AyuSya vijaLInI latA jevuM asthira che, e pramANe jANIne sujJajanoe maLelA bhavane saphaLa karavo, pramAdane dUrathI ja tajI devo ane dharmane viSe satata udyama karavo uttama puruSo potAnA dravyano sAta kSetromAM vyaya kare che ane adhamapuruSo sAta vyasanamAM rakta thaI temAM vyaya kare che." A pramANenI dezanAne aMte rAjAe hAtha joDIne pUchyuM ke--'he pUjya ! rANI kAmAkSA kAmane vaza thaIne mArA upara rAgavALI kema thaI ?' gurumahArAjAe kahyuM ke he nareMdra ! pUrvabhave te tamArI bhAbhI hatI, te tamArA para rAgavALI thaI hatI paNa te potAnA vAMchitane
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTama pallava 207 pAmI nahotI. pati upara atyaMta rAgI tamArI strIe tenI hAMsI karI, marmavacana kahyAM, tethI ArtaraudradhyAnavaDe maraNa pAmIne te pahelI narake gaI. tyAMthI Ayu pUrNa thaye nIkaLIne saMsAramAM paribhramaNa karatAM brAhmaNI thaI. te bhavamAM bALavidhavA thavAthI te tApasI thaI ane cirakALa tapa karI maraNa pAmIne kAmAkSI rANI thaI. pUrvabhavanA tamArI uparanA rAgathI A bhavamAM paNa tamArI upara anurAga jAgyo. teNe bhoga mATe ghaNI prArthanA karavA chatAM A bhavamAM ja muktigAmI evA tame zIlane khaMDita karyuM nahIM." A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLIne caMdrodaya rAjAne jAtismaraNa jJAna thayuM. tethI vizeSa vairAgyavAnuM thaI gurumahArAjane namIne te potAne sthAne AvyA. ekadivasa zubhabhAvanA bhAvatA rAjAe ciMtavyuM ke-huM devavimAna jevuM uttuMga jinacaitya baMdhAvuM. je manuSya aparimitadravyavaDe jinamaMdira baMdhAve te bhavasamudramAMthI potAnA AtmAne uddhAre che. tyArabAda caMdrodaya rAjAe vAstuvidyAmAM ghaNA kuzaLa ane guNavaDe vizvakarmA jevA prakhyAta zilpIone bolAvyA. zubhamuhUrta zuddhabhUpITha upara sArA grahonI dRSTie sthira lagna rAjAe khAtamuhUrta karIne tenI upara unnata pITha baMdhAvI. tyArabAda tenI upara ardha kosa pahoLuM, eka kosa lAMbu, eka kosa UMcuM ane cAra dhAravALuM suvarNamaya jinamaMdira baMdhAvyuM. tenI pharatI mULa jinabhuvana jevI zreNibaddha 72 devakulikA karI. te jinaprasAda pRthvI para sailokyavijaya nAmathI prasiddha thayo. te jinaprAsAdamAM suvarNa, rUpya ane ratnamaya nUtana jinapratimAo bharAvI. zrI saMghe tenI pratiSThA karAvI ane mULanAyaka tarIke zrI AdinAthaprabhunA biMbane caMdrodaya rAjAe sthApita karyA. te jinamaMdiramAM bhUta bhAvI ane vartamAna-traNe kALanA tIrthakaronI temaja mahAvidehamAM vicaratA viharamAna jinonI pratimA sthApita karI. zAzvatA cAra jinabiMbo paNa sthApana karyA ane yakSayakSiNIonI pratimAo paNa sthApI. uttama prakAranuM sAdharmikavAtsalya karIne sarva saMghane vastrAdikanI paherAmaNI karI mahAna utsava karyo. A pramANe karavA dvArA caMdrodaya rAjAe potAnA manuSyajanmane saphaLa karyuM ane potAnuM ujavaLa nAma caMdramaMDaLamAM nizcala rahe tema karyuM. ityAdi aneka prakAranA dharmakAryo karIne rAjAe jainazAsanane dIpAvyuM. sarva jIvopara karuNAbhAva rAkhI abhayadAna ApyuM. ekadivasa svanirmita jinamaMdiranI samIpanI pauSadhazALAmAM sthira manavALA rAjA pauSadha grahaNa karIne beThA. te vakhate bhavano nAza karanArI zubha bhAvanA A pramANe bhAvavA lAgyA. "prANIone prApta thayela A dhana, yauvana, rAjya vagere asthira che. janma jarA ane mRtyarUpI mahAduHkhavaDe pIDita thayelA jIvone A cAra gatirUpa saMsAramAM koI paNa zaraNabhUta nathI. A bhavarUpa viSama nATakamAM aneka yonine grahaNa karato ane aneka yonine tyajato A jIva vicitra rUpa dhAraNa karI nATakIAnI jema nATaka karyA kare che. huM ekalo chuM, mAruM koI nathI, prANI ekalo utpanna thAya che, ekalo maraNa pAme che, eka mAro AtmA ke je jJAna-darzana saMyukta che te ja zAzvata che, bAkInA badhA bAhya bhAvo che ane te sarve saMyogalakSaNavALA che." A pramANe bAre bhAvanAne bhAvatAM temane jagatanA bhAvone prakAzita karanAruM avadhijJAna * utpanna thayuM. tethI rAjA saMsAranI asAratA vizeSa prakAre samajavA lAgyA. bIje divase prabhAte
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zrI dharmaspadruma mahAkAvyo rAjAe vidhipUrvaka posaha pAryo ane zrInivAsakumArane potAnA rAjayapara sthApana karI zrIbhuvanacaMdra gurubhagavaMta pAse jaIne cAritra grahaNa karyuM. anukrame zrutakevalI thayelA caMdrodayamuni gurumahArAjanI AjJAthI pRthvI para ekalA vicAravA lAgyA ane upadezAdivaDe aneka jIvone pratibodhavA lAgyA. eka divasa teo eka nagare gayA, tyAM uSNakALe madhyAhe AtApanA sahana karavA lAgyA ane rAtrIe smazAnamAM kAyotsarga sthirapaNe rahyA. te vakhate pUrvabhavanA vairathI asure AvIne aneka prakAranA upasargo karyA. hAthInuM rUpa karI dAMtavaDe upADI upADIne pachADyA. vaja jevI cAMcavALA pakSI thaIne tevI cAMcavaDe ghaNA upaghAto karyA. yakSa, rAkSasa ane sarpAdikanA bhayaMkara rUpo karIne bhaya pamADyo. A pramANe temane kSobha pamADavA mATe aneka prakAranA prayatno karyA chatAM caMdrodaya muni kSobha pAmyA nahIM, A pramANe temanI apUrva kSamA temaja sthiratA joIne te deva zAMta thaI gayo ane muninA upadezathI matsarane tyajI te deva pratibodha pAmyo. zuddha samyakta pAmIne keTalAka bhava karI prAMte manuSya thaIne mokSe gayo. caMdrodaya rAjarSi paNa uttama dhyAnane dhyAvavAthI kevaLajJAna pAmyA ane anukrame aneka jIvone pratibodha pamADI mokSe gayA. jema auSadha tene ApelI auSadhionI bhAvanAvaDe bhAvavAthI guNakArI thAya che tema bhAvasAhita karelo dharma paNa prANIne phaLadAyaka thAya che. dAna, zIla ane parUpa dharma bhAvasaMyukta hovAthI ja pUrNaphaLane Ape che. juo ! bhojanamAM paNa lavaNa hoya che to ja svAda Ave che, te vinA svAda Avato nathI. bhAvanAnA baLathI bharatacakravartI kevaLajJAna pAmyA ane bhAvathI haraNa paNa baLadevamuninI sAthe svarge gayo. A pramANe dharmarUpa kalpavRkSanI cothI zAkhAmAM bhAvadharma upara vairAgyane utpanna karanArI caMdrodaya rAjAnI kathA meM kahI. A pramANe zrI Agamagaccha zrIpUjya zrImunisiMhasUri , tatya zrIzIlaratnasUri, tatpaDhAMbujadinakara zrIANaMdaprabhasUri tatpaTTavibhUSaNa nirjita samasta dUSaNa zrI muniratnasUri, tatpaTTAlaMkAra zrI ANaMdaratnasUrIzvara vijayamAnuM rAjya, mahopAdhyAya zrI munisAgara tatuziSya paMDita zrIudayadharmagaNi viracita paM. zrI dharmadevagaNi saMzodhita Agamokta mahAkAvyamAM zrI viraprabhunI dezanAmAM dharmakalpadrumamAM cothI bhAva nAmanI zAkhAupara caMdrodaya rAjAnuM AkhyAna ane AThamo pallava samApta.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ samavasaraNano pAvana paricaya trizalA mAtA putra nagIno, jagano tAta kahAyo | tapa tapatA kevala pragaTAyo, samavasaraNa viracAyo II anya -anyathI bhinna evA kriyAvAdi Adi matomAM kaMika talatApaNuM eTale jyAM vividha matavALA maLe te samavasaraNa A janarala artha kahyo, jyAre bhAvasamanvesaraNa eTale audAyikAdi bhAvonuM eka sthAne melApa te bhAvasamavasaraNa. zrI paramAtmA sahajatA pUrvaka dezatA pharamAvatA hoya tyAre devo emAM sura pUrIne e zabdo eka yojanA gherAvAvALA samavasaraNamAM beThelI parSadAmAM ane pazu-pakSIo sudhI pahoMcADe ane darekapota potAnI bhASAmAM samaje che ane potAne mATe ja kahevAya che tevI atRbhUti kare che. zrI paramAtmAno sakala jIva pratyeno tehapariNAma parAkASThAe pahoMcelo hovAthI badhA jIvo atyaMta prIti pUrvaka tyAM rahe che. Aje paNa koI maicAdi bhAvothI bhAvita AtmAtA avagrahamAM Ave tyAre Avela puNyAtmA parama zAMtino anubhava kare che. samavasaraNatA dareka sthAnonI racanA atyaMtara bodha ApI jAya che. AvA samavasaraNamAM padhArelA zrI paramAtmA, azokavRkSa ane mukhya cAra siMhAsatone pradakSiNA ApI namo tirthImsa kahIne birAje che. dIkSA samaye sAmAyika uccaratA prabhujI maMte zabda bolatA nathI. kAraNa ke emanAthI koI moTuM nathI ane tyArabAda prabhune cothuM manaparyavajJAna utpanna thAya che. have jyAre paramAtmAne kevaLajJAna thAya che samavasaraNamAM padhAre che tyAre tIrthane namaskAra kare che, eTale bhaMte zabdano upayoga na karanAra prabhu jyAre pUrNa bane che, tyAre sarva jatone yAda kare che. paramAtmAnI dezatAnI vizeSatA e che ke SaT mahinAnI bhUkha-tarasa same che ane prabhunI vANI sAra-drAkSathI paNa mIThI lAge che. -pU.paMnyAsa zrI vajasetavijayajI ma.sA. jaina graMthamAla varazrI dharmakIka, Wineh.bal bAlA-haLavada HTT VARDHMAN 079-22860765 Mo: 9227527244 zrI dharmakalpadruma mahAkAvya aAvAda kramAMka (1)