________________
પરિચ્છેદ ].
કથનનું સમાધાન
વસામત્ર બીજાના ૭, ઓદ્રકના ૭ અને દેવ- નામે માં-માત્ર ઉપરનાં બેનાં નામ જ બળમિત્ર ભૂતના ૧૦ એમ મળી છ રાજાના ફાળે ૦૭ તથા ભાનુમિત્ર હશે. ( વળી આ સર્વે નામમાં વર્ષ ગણાવ્યા છે જ્યારે બીજાઓમાં, ઉપરના અંત્યાક્ષર મિત્ર હોવાથી તે પુષ્યમિત્ર-અનિમિત્ર વર્ષના આંકમાં તેમજ તે નામો ગોઠવવાના વસુમિત્રના વંશજોનાં નામે હેવાની સભ્યતા કમમાં પણ ફેરફાર છે. જયારે કઈમાં વળી ભાગ પણ બતાવે છેઅને બાકીનાનો ઉલ્લેખ કરઅથવા ભાગવત નામે એક રાજાનું નામ વિશેષ વાનું તેમણે છોડી દીધું હશે; તેને કારણમાં ગણાવી તેના ખાતે ૩૨ વર્ષ જેટલે લાંબો કાળ કદાચ તેમને તે છ સાત રાજાને રાજ્યઅમલ નોંધાવ્યો છે. ગમે તેમ છે; પણ એટલું તે સ્પષ્ટ દમ વિનાને પણ લાગે છે. જ્યારે પરિશિષ્ટસમજાય જ છે કે, આ બધા રાજાઓની સંખ્યા ગ્રંથમાં જયાં આ બધે રાજકાળ ગણાવ્યો છે પછી તે પાંચની, છની કે સાતની છે પણ તે બધાનાં ત્યાં તે માત્ર અવંતિપતિ તરીકે મુખ્ય મુખ્ય રાજ્યમાં કોઈ મહત્ત્વનો પ્રસંગ ઇતિહાસની દષ્ટિએ રાજાઓનાં નામ અને રાજવંશને જ ઉલ્લેખ અને વૈદિક ગ્રંથકર્તાઓના મંતવ્ય પ્રમાણે વિચારવા કરે છે. એટલે કે તે કથન માત્ર કાળગણનાનું
ગ્ય બન્યું નહીં હૈય; અથવા જે બનવા પામ્યો હોય અંતર દર્શાવવા પૂરતું જ આપેલું છે, નહીં કે તે તે તેમને નામેશી ઉપજાવનારે જ હે જોઈએ; કે કથન તેમના સમગ્ર જીવનની આચના કરી જેથી પિતાના ધર્મનુયાયી રાજાઓનું નબળું પાસું બતાવવા અર્થે કરાયું છે. એટલે વાસ્તવિક બહાર પડતું દેખાડાતું દાબી રાખવાનું આવકાર- પણ ગણાશે કે, તેમનો હેતુ “બળમિત્ર-ભાનુમિત્ર દાયક લાગ્યું હોય; કેમકે જે ગૌરવવતે કઈ આદિ ” રાજાઓ ગણાવવાનો અને તે સર્વેને પ્રસંગ તેમના યશસ્વી રાજયકાળે ઉપસ્થિત થવા એકંદર રાયકાળ ૬૦ વર્ષ જેટલું હતું એટલું પામે છે, તે પરાણિક ગ્રંથકારો તેને બુલંદ બતાવવા પૂરતું જ હશે અને તેથી કરીને તે અવાજે જાહેર કરવાને બહાર પાડયા વિના રહેતા બધામનાં પ્રથમનાં બે જ નામ આપ્યાં, અને નહી. અરે! છેવટે માનપણું નસેવતાં કાંઈ ભાંગ્યા- તેમને સમહકાળ ૬૦ વર્ષને કહ્યો. તૂટયા શબ્દમાં પણ ઉલ્લેખ તો કરત જ,
હવે આખા વંશની-સમય પરત્વેની-વંશાબીજી બાજુ જૈન ગ્રંથમાં માત્ર બળમિત્ર વળીની સમજણ તથા વિચારણું સમાપ્ત થઈ અને ભાનુમિત્ર બેનાં જ નામ આપી તેમના ફાળે તથા બને સાંપ્રદાયિક ગ્રંથકર્તાઓ પિતાપિતાને ૬૦ વર્ષ ગણાવ્યાં છે. આ બને સાંપ્રદાયિક ઇતિહાસ આલેખવામાં સત્યથી વેગળા ગયા નથી ગ્રંથ આલેખનને વિચાર કરતાં એમ સમજવાનું તે બાબત પણ સાબિત થઈ ગઈ. કારણ મળે છે કે પૌરાણિક મંથકોએ જે નામે આ પ્રમાણે સામાન્ય વિચારણું થઈ રહ્યા આપ્યાં છે તેમનું સ્વરૂપ જોતાં તે નામે વ્યક્તિ- બાદ જે ત્રણ ભાંગા-વિભાગ આપણે ઉપરમાં ગતરૂપે કદાચ હશે, એટલે કે તેમણે રાજમુકટ પાડી બતાવ્યા છે અને જેને જટિલ પ્રશ્નોની ઉપમા ધારણ કર્યા પહેલાંના હશે, જ્યારે જૈન ગ્રંથકારોએ આપી છે તેને ઉકેલ કરવા માટે હવે આપણે સુચવેલાં નામો રાજપદ પ્રાપ્ત કર્યા પછીનાં ઉદ્યમવંત થઈશું. હશે; તેમ વળી પુરાણકારો તરફથી નામાવળી ઉપરનાં પૂછોમાં વર્ણન કરતાં આપણે રજૂ કરાઈ છે તે સર્વેમાં–એટલે કે પાંચ સાત કેટલીક રિથતિ કપી લઇને અનુમાનાર્થે ગયા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
