________________
-
--
--
-
-
ભૂમકની
| [ તૃતીય known member of the kshaharnta સૂબાઓ-જે જાણીતા ૨૫ થયા છે તેમાં તે family, whose name appears on સૌથી પ્રથમ છે; (૬) અને નાશિકના શિલાcoins only is Bhumak: This san. લેખમાં રૂષભદત્ત અને દક્ષમિત્રાએ સ્વયં ભૂમનું skritised form of what is probably નામ લખ્યું છે. આ સર્વે બાબતનો વિચાર a Persian name, appears in the કરતાં આપણે નીચેને સાર તેમાંથી ઉપજાવી Brabumi coin legends and in the શકીએ છીએઃ (૧) ભૂમક ક્ષહરાટ જાતિને Nasik inscription of Rushabbadutta સરદાર હતો. (૨) ક્ષહરાટ ભાષામાં તેનું and Daksbamitra, the name of Bhu- નામ ગમે તે લખાયું હશે, પણ તે ભાષા કાંઈક mak is mentioned=ક્ષહરાટ ફેટુ બના જે પફૂલવી-ઈરાની ભાષાને મળતી આવે છે અને સભ્યનું નામ સૌથી પ્રથમ જાણવામાં આવ્યું સંસ્કૃતમાં તેનું નામ ભૂમક હોઈ શકે છે. (૩) તેની છે, તથા જેનું નામ માત્ર સિક્કા ઉપરજ નજરે ભાષાની લિપિ અને બ્રાહ્મી લિપિ બને લગભગ પડે છે તે વ્યકિત ભૂમક છે; રૂષભદત્ત અને દક્ષ એક જ હતી. તેને ભાવાર્થ કદાચ સહેજ સાજ મિત્રાના (કોતરાવેલ) નાશિકના શિલાલેખમાં જુદો પડી જતો દેખાય છે ખરો. [ આ માટે તેમજ સિક્કા ઉપરને બ્રાહ્મી લિપિના અક્ષરોમાં પૃ. ૧૭૫ ઉપર બ્રાહ્મી અને ખરીદી ભાષાની ભૂમકનું નામ આપેલું છે, તે વિશેષપણે કઈ આપણે કરેલી સરખામણી તપાસી જુઓ.] (૪) ઈરાની કરતાં સાંસ્કૃત ભાષાનું નામ દેખાય છે.” જેટલા ક્ષહરાટ જાતિના સૂબાઓ ઇતિહાસમાં આ લખાણ ઉપરથી આ પ્રમાણે હકીકત નીકળે સેંધાયા છે તે સર્વેમાં જૂનામાં જૂને ભૂમક છે છેઃ (૧) ભૂમક લહરાટ જાતિના ૨૪ છે. (૨) (૫) અને રૂપભદત્ત તથા દક્ષમિત્રા તે બન્ને તેનું નામ ઈરાની અથવા પહલવી કરતાં સંસ્કૃત જણ ભૂમકને નિકટના કેઈક ખાસ સગાં હોય ભાષાને વધારે મળતું આવે છે. (૩) સિક્કા એમ જણાય છે. તેમ ન હોય તો તેઓ પોતાની ઉપરના અક્ષરો બ્રાહ્મી લિપિના છે. (૪) ભૂમ- મેળે સ્વેચ્છાથી પોતાના દાનપત્રમાં તેનું નામ કનું નામ માત્ર સિક્કામાંથી જ માલૂમ પડયું શા માટે લખાવે ? વળી આપણે જાણીએ છીએ છે; કોઈ શિલાલેખ કે તેવા અન્ય સાધનથી તે કે આ રૂપભદત્ત અને દક્ષમિત્રા પતિ-પત્ની નામ જણાયું નથી. (૫) સર્વે કરાટ ક્ષત્રપ થતાં હતાં અને તેઓ નહપણ ક્ષહરાટના family to which Bhumaka and Naha- કરીશું કે રાજુપુરા અને ભૂમક બને સમકાલીન હતા એટલે pana belonged. :
તાત્પર્ય એ થશે કે, ભૂમકની પહેલાં હગામ અને હગા(૨૪) ઉપરની ટી. ન. ૨૩ માં ક્ષહરાટને એક માસ થયા હતા એમ નોંધી શકાય; છતાં અહીં કુટુંબની ઉપમા આપી છે, પણ આપણે પૃ. ૧૭૪ ભૂમકને જ પ્રથમ નંબર અર્પણ કરાયો છે તેનું કારણ ઉપર સાબિત કરી ગયા છીએ કે તે એક જાતિવિશેષ એમ સમજવું કે, હગામ અને હગામાસની જતિની કે નામ છે અને તેથી મેં અહીં “ ક્ષહરાટ તિશબ્દ રામયની ભાળ હજુ સુધી શોધી કઢાઈ નથી, માટે લખ્યો છે.
earliest known member=જણાયેલા સભ્યોમાં (૨૫) ઉપરમાં આપણે હગામ અને હગામાસને સૌથી પહેલો, એવા શબ્દ વાપરવામાં આવ્યા છે. પણ ક્ષહરાટ જાતિના કહ્યા છે એટલું જ નહીં પણ (૨૬) આમનો અધિકાર આગળ ક્ષહરાટ નહરાજુલુલની આગળના કહ્યા છે. વળી આગળ સાબિત પાણને જીવનચરિત્ર લખવામાં આવશે ત્યાં જાઓ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
