________________
પરિછેદ ]
દાટ કે વિનાશ?
૨૭૭
ઓળખતા હતા–તાક્ષલાની વિદ્યાપીઠનું નામ પ્રજાના | મુખ્ય મથક તરીકે તેની ખાસ પ્રતિષ્ઠા બંધાઈ
મુખે ગવાઈ રહ્યું હતું. બકે હતી. સઘળી ઉચ્ચ વર્ગની પ્રજાના સંતાનો, તેની આપણને જ્યાં સુધીની માહિતી સરદારો, બ્રાહ્મણ અને વેપારીઓ, હિંદી હુન્નર વિદ્યાપીઠ મળી છે ત્યાં સુધી તો ૭૩ અને વિજ્ઞાનશાસ્ત્રમાં આખાં ચકો (એટલે એમ પણ કહી શકીએ છીએ
સઘળા હુન્નર ઉદ્યોગ તથા વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર ) કે તશિલાની કારકીર્દી અને વ્યવસ્થાની ઉત્તમતા
ખાસ કરીને વેદક શાસ્ત્રને૫ અભ્યાસ જોઈને તેના ધારણ ઉપર જ મગધપતિ નવમાં નંદે કરવાને વિદ્યાપીઠવાળા શહેર તરફ પ્રજા જેમ ધસી નાલંદાની વિદ્યાપીઠનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું અથવા
જાય તેમ તક્ષિકા તરફ થોકબંધ જતા હતા. ઘટતા ફેરફાર કર્યા હતા. આ વિદ્યાપીઠમાં કેમ રાજધાનીની આસપાસનો પ્રદેશ ધનાઢ્ય અને પ્રકારનું વિદ્યાદાન દેવાતું અને કેવી વ્યવસ્થા વસ્તીવાળે હો.” એક બીજા ગ્રંથકાર પણ ચાલતી હતી તે વિશેનું ખાસ વિવેચન કઈ
તેવા જ આશયને અભિપ્રાય ધરાવતા દેખાય આર્યગ્રંથમાં જણાતું નથી, પણ સામાન્યતઃ છે. તે કહે છે કે, “ત્યાં વિદ્યાર્થીને દાખલ જેમ અનેક વિધ્યમાં બનતું આવ્યું છે તેમ આ થવા માટે ૧૬ વર્ષની ઉમર ઠરાવેલી હતી. વિષયમાં પણ પાશ્ચાત્ય વિદ્વાનોના ખંત અને
બવાર દેશાવરથી અનેક વિદ્યાર્થી ત્યાં આવતા પ્રયાસથી તે ઉપર કાંઈક પ્રકાશ પડે છે ખરે. સમર્થ
હતા. તેમાં ગરીબ તેમજ ધનવાન કુટુંબના ઈતિહાસવેત્તા મિ. વિન્સેટ સ્મિથ લખે છે કે,
તેમજ રાજકુમારો પણ આવતા હતા. અનેક It had a special reputation as the
આચાર્ય પાસે ૧૦૦ થી ૫૦૦ સુધી વિદ્યાhead quarters of Hindu learning.
ર્થીઓ ભણતા હતા. તેવા કેટલાયે આચાર્યો હતા. The sons of peoples of all the up- દરેક વિષયના જાણકાર આવ્યા હતા. શદ્રper classes, chiefs, Brshamins and ચાંડાળાને ત્યાં ભણવા દેવામાં આવતા નહીં. merchants flocked to Taxilla, as to
વિષ બદલીને કઈ વખતે ભણી જતા. બે જાતના a university town, in order to study વિદ્યાર્થીઓ હતા. ” આ બન્ને ઉતારાનું એકીthe circle of Indian arts and scien
કરણ કરીશું તો જણાશે કે, તે સ્થળની વિદ્યાces, especially the medicine. The
પીડમાં સર્વ પ્રકારની તાલીમ વિજ્ઞાન સાથે territory surrounding the capital
આપવામાં આવતી હતી. તેમાં પણ વૈદકશાસ્ત્ર was rich and populou=હિંદુ વિદ્યાના
માટે ખાસ ગોઠવણ રાખવામાં આવી હતી. આ
(૭૩) જો પુ. ૧, નવમા નંદનું વૃત્તાંત
જણાવ્યું છે કે ૧૩ વર્ષની ચત્તા પુખ વય માટે કરાવાઈ પૃ. ૩૫૮ અને આગળ.
હતી. એટલે અહીં અભ્યાસ માટે જે ૧૬ વર્ષની ઉમર (૭૪) અ. હિ. ઈ. ત્રીજી આવૃત્તિ પૃ. ૧૫૪,
હોવાનું લખ્યું છે તે ચાલુ વિદ્યાભ્યાસ માટેની નહીં હોય. (૭૫) પુરા. પુ. ૧. પૃ. ૫:-વૈદકવિવા
પણ જેને આપણે Post-graduate course સ્નાતક માટે તક્ષશિલાની ખ્યાતિ દૂર દૂર દેશ સુધી પચી થયા બાદ વિશેષ અભ્યાસ કહીએ છીએ તેવા માટે કે હતી.
અન્ય ઉચ્ચ શિક્ષણના અભ્યાસ માટે આ ઉમરને (૭૬) પુ. ૧ અને ૨ માં જુઓ ત્યાં આપણે પ્રતિબંધ મૂકાયે હરશે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
