________________
=
=
પરિછેદ ]. નું જીવન
૩ર૭ છે ત્યારે તે કાંઈક આધારભૂત હેવું જોઈએ જ બાજુ તેનું નિષ્ક્રિય જીવન લાગ્યું. વળી કે. હિ. પછી તેની સળ આપણને સૂઝતી ન હોય તેમાં ઈ. ના લેખકને જે અભિપ્રાય હતો કે આ તેને દેષ ન કહેવાય. એમ તે તેમણે જે ધર્મા અઝીલીઝના પૂર્વજ શહેનશાહ મેઝીઝે પણ શોકને પણ એક વખત કાશ્મિરપતિ થઈ ગયે હિંદમાં જ્યારે પ્રથમ ચડાઈ કરી હતી ત્યારે હેવાનું જણાવ્યું હતું અને તે ઉપરથી હિંદી તેણે બલુચિસ્તાનના માર્ગે પ્રથમ ઉતરી, ઈતિહાસના અભ્યાસીઓએ તથા લંડનની લાઇ- પછી સિંધુ નદીના જળપ્રવાહદ્વારા ઉપર બ્રેરીના હિંદી વિભાગના ગ્રંથપાળ મિ. થેમાસે વધીને પંજાબ સર કર્યો હતો, અને બે એમ સાબિત કર્યું હતું, કે તે ધર્માશોક તે બાજુ પડેલા યવનરાજવંશીઓના મુલક વચ્ચે અન્ય કોઈ નહીં પણ મૌર્યવંશી સમ્રાટ અશોક પોતે ફાવડરૂપ જેમ બન્યો હતો તેમ એક બાજુ વર્ધન હતું. તે માન્યતા ખોટી છે એમ આપણે આ અઝીલીઝના મથુરા તરફનું રાજ્ય અને હવે પુ. ૨ માં અનેકવિધ ચર્ચા કરીને બતાવી બીજી બાજુ તેના મૂળ વતનવાળા પાર્ટીઅન આપ્યું છે (જુઓ પુ. ૨, પૃ. ૩૮૯ ઉપર ધમશેક- પ્રજાનું રાજ્ય; તે બેની વચ્ચે શકારિ વિક્રમાદિત્યે નું પરિશિષ્ટ). મતલબ કહેવાની એ છે કે, ત્યાં પણ ફાચડ મારવા જેવું, પંજાબ અને કાશ્મિર જેમ તરંગિણિકારના કથનથી આપણને એક છતીને કાં ન કર્યું હોય ? આ વિચાર મનમાં ઐતિહાસિક બનાવને મૂળ પાયે હાથ લાગે ઘળાયા કરતો હોવાથી તે સમયે (લગભગ આઠ હવે તેમ અહીં કદાચ પ્રયાસ કરાય તો કાંઈક વર્ષ ઉપર જ્યારે આ પુસ્તકનું મૂળ લખાણ મેં નવીન વસ્તુ હાથ લાગે પણ ખરી.
ઊભું કરીને લખી રાખ્યું હતું ત્યારે ) તે આ - રાજતરંગિણિકારે વર્ણવેલા વિક્રમાદિત્ય પ્રમાણે જ બન્યું હોવાનું ઠરાવીને બધું એકઠું માટે સર્વ કોઇની પ્રથમ નજર શકારિ વિક્રમ- ગોઠવી દીધું હતું. પણ હવે જ્યારે પુસ્તક છપાદિત્ય ઉપર જ પડવા સંભવ છે; કેમકે તેના વવાને યોગ પ્રાપ્ત થયું ત્યારે શહેનશાહ મોઝી - નામની પ્રસિદ્ધિ અને લોકપ્રિયતા ઉપરથી જ ઝને આખો ઇતિહાસ જેમ શોધવો પડ્યો અને અન્ય ભૂપતિઓ તે બિરૂદ પોતાના નામ સાથે બધું વાજું ધરમંડાણથી ફરી જતું દેખાયું, જોડવા પ્રેરાયા છે. એટલે મેં પણ શકારિ વિક્ર- તેમ આ પ્રસંગની બાબતમાં પણ આખું ચક્ર માદિત્યને કાશ્મિરપતિ થયાનું માની લઈ, ત્યાં ફેરવવા જેવા સંજોગો દેખાયા; કેમકે, અઝીલીઝ મંત્રીગુપ્તને સૂબે નીમ્યાનું ઠરાવ્યું. વળી કાશ્મિ- પછી ગાદીએ આવેલ શહેનશાહ ગેડફારનેસને રની છતને તેને સમય ઈ. સ. પૂ. ૫૭ માં ઠેઠ ઈરાનથી માંડીને મથુરા સુધીના સવ પ્રદેશ તે અવંતિપતિ બન્યા પછીના દશ પંદર વર્ષમાં ઉપર રાજ કરતા હોવાનું મનાય છે. વળી તેણે જ થયે હેય એમ ગણી, તે સમયે કેણ કોણ વચ્ચે ફાચડરૂપ પડેલ કોઈ પ્રદેશને છતીને માર્ગ રાજાઓ પંજાબ અને કાશ્મિરમાં સત્તા ઉપર સાફ કરી નાંખ્યા હોય એમ જણાતું નથી. એટલે હેવા જોઈએ તે શોધી કાઢવા નજર દોડાવી. શકારિ વિક્રમાદિત્યને ગણત્રીમાંથી પડતો મૂકવો એટલે ઇ પાથીઅન રાજા અઝીલીઝને સમય પડ્યો. પછી બીજી નજર ગુપ્તવંશી ચંદ્રગુપ્ત અને તેને સત્તા પ્રદેશ પંજાબ (કે કાશ્મિર ) ઉપર પડી. તે વંશમાં વિક્રમાદિત્ય બિરદધારી બે વિગેરે ધ્યાનમાં તરવરવા લાગ્યા. તેમ બીજી ત્રણ રાજાઓ પણ થયા છે. તેઓ મહાપરાક્રમી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara Surat
www.umaragyanbhandar.com
