________________
પરિછેદ ]
મથુરાપતિઓ
૨૨૯
જેમ મધ્યદેશ ઉપર પ્રથમ ભૂમક અને પછી નહપાણ, ક્ષહરાટ પ્રજાના સરદાર તરીકે રાજય કરી ગયા છે, તેમ મથુરા ઉપર રાજુપુલ અને તે પછી તેને પુત્ર સંડાસ ગાદીપતિ તરીકે આવ્યા છે; જ્યારે તક્ષશિલાની ગાદીએ પ્રથમ લીઅક અને તેની પછી તેને પુત્ર પાતિક આવ્યા છે; ભૂમક અને નહપાણના વૃત્તાંત ઉપરના પરિચ્છેદે લખાઈ ગયાં છે. એટલે અહીં પ્રથમ મથુરાપતિનાં વૃત્તાંતો લખીશું અને તે બાદ તક્ષિાપતિઓનાં લખીશું. મથુરા પતિ તરીકેના બે મહાક્ષત્રમાં પ્રથમ જે રાજુqલ છે તેનું વૃત્તાંત પહેલવહેલાં હાથ ધરીશું. (૧) રાજુલુલ
વખતે ગંજ-કંબોજ કહેતા હતા ત્યાં થયે રાજુલુલને ઠેકાણે અનેક વિદ્વાનોએ જુદાં હતો. અને નાપતિ મેિટ્રીઅસ જ્યારે હિંદ જુદાં નામ આપ્યાં છે, તે સર્વે દેખીતી રીતે ઉપર સ્વારી લઈ આવવા નીકળ્યો હતો ત્યારે
ભિન્ન ભિન્ન લાગે છે, છતાં તેણે પિતાના આ દૂરના સગા મિનેન્ડરને તેમજ તેનાં નામ તે એક જ વ્યક્તિનાં નામ છે ત્યાંની સ્થાનિક પ્રજામાંના બે ત્રણ યુવાન અને તથા જાતિ એમ નિર્વિવાદપણે દેખાઈ ભવિષ્યમાં તેજદાર નીકળવાની આગાહી
આવે છે, એટલે તે બાબતની આપતા ઊંચા ખાનદાન કુટુંબના નબીરાઓને ચર્ચા કરવાની કે પ્રમાણ રજૂ કરવાની જરૂરી- સાથે લઈ લીધા હતા. આ સ્થાનની મુખ્ય આત રહેતી નથી. માત્ર તે નામો જ જણાવી ભાષાનું નામ ખરેછી હોવાથી તે પ્રજાને ઇતિદેવાથી તેની ગરજ સરી રહેશે. તે આ પ્રમાણે હાસોએ ક્ષહરાટ નામથી ઓળખાવી છે. અને છે-રાજૂલ, રાજુલુક અને ૧૨જુબુલ જે યુવાન સરદારો ડિમેટ્રીઅસ સાથે આવ્યા જયારે પ્રો. એન કેનાઉ . હિ, કોર્ટલ નામે હતા તેમાં એકનું નામ ભૂમક હતું; બીજાઓનાં વૃત્તપત્રના પુ. ૧૨ માં પૃ. ૨૧ ઉપર જણાવે છે નામ હગામ-ગામાસ હતાં. કદાચ તેમાં એકનું કે-રાજુવુલનું પદચ્છેદ કરતાં તે રાજુ-વુલ શબ્દોનો નામ રાજુવુલ પણ હોય; ઉપરાંત બીજા પણ બનેલે જણાય છે. તેમાં રાજુ એટલે રાજ હતા કે કેમ, તે વળી આગળ ઉપર જોયું જશે. અને વુલ-સંસ્કૃત વર્ધન સમજી શકાય. તે હિસાબે આમાંના ભૂમકને મિનેન્ડરના જીવનસમયે મધ્ય રાજુવુલનું સંસ્કૃત નામ રાજવન છે એમ દેશ, જે નપતિના તાબે હતો તેના ઉપર ક્ષત્રપ સમજવું.
તરીકે અને મથુરા-પાંચાલના પ્રદેશ ઉપર હગામઉપરમાં આપણે મિનેન્ડરનું વર્ણન કરતાં હગામાસને ક્ષત્રપ તરીકે પ્રથમ નીમ્યા હતા. જણાવી ગયા છીએ કે, મિનેન્ડરનો જન્મ તેમાંના ગામ-હગામાસ બને ભાઈઓ, મિનેન્ડરની કાબુલ નદીની ખીણવાળા પ્રદેશમાં–જેને તે વતી શુંગપતિ ભાનુમિત્રના સૈન્યની સાથે લડા
(૧) કે, હિ. ઇ. પૃ. ૫૭૫:-Rajuvila of other inscriptiong is Ranjubula: he str. uck coins both a9 satrap and Mahakshatrap=ીન શિલાલેખેને રાજુપુલ તે જ જીવુલ સમજવો. તેણે ક્ષત્રપ અને મહાક્ષત્રપ એમ બને પદ સહિતના સિક્કા પડાવ્યા છે.
He was the father of Sodash, in whose reign AS Satarap the monument (Lion-pillar ) was erected=a 21aal al હતો, જેના ક્ષત્રપ તરીકેના રાજ્યકાળે સિંહસૂપ ઊભો કરવામાં આવ્યું હતું. કે. હિ. ઇ, પૃ. ૫૨૬-૭,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
