________________
પરિછેદ ]
મૃત્યુ કયારે ? મૌર્યસમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના સમય પહેલાં selling... The birth of the new kingપણ ભારતીય સમૃદ્ધિની અને સંપત્તિની છાકમ- dom of Bactria...Bactria was the છળ વિશેના દિલચસ્પ સમાચાર હિંદની બહાર rich country between the Hinduજો કે ફેલાયા હતા જ અને તેથી જ અલેકઝાંડર kush and the Oxus= સિક્કાની પ્રાપ્તિથી) ધી ગ્રેઈટ જેવા મહત્ત્વાકાંક્ષી પરદેશીઓ ચડી એમ સાબિત થઈ શકે છે કે, જે ચાલીસ પચાસ આવ્યા હતા; તેમજ સેલ્યુકસ નિકેટર જેવા વને ઇતિહાસ બિલકુલ અંધારામાં જ છે તે સાહસિકે તે ભૂમિને કજો મેળવવા અથવા સમયે પણ હિંદની સરહદની બન્ને બાજુએ, તે છેવટે બની શકે તે નિહાળવા માટે પણ ધમધોકાર પ્રવૃત્તિમય જીવન ચાલી રહ્યું હતું. ઉછાળા મારી રહ્યા હતા; તાંયે તે કાળસુધી વેપારીઓ અવિરતપણે આવજાવ કરતા હતા તેવા વર્તમાન બહુ લાંબે દૂર કે સંપૂર્ણ સત્ય તથા કવિક્રય પણ કરતા હતા તે વખતે) રૂપે ફેલાઈ ગયા ન હતા જ; પણ જ્યારથી સમ્રાટ બેકટ્રીઆનું એક નવું જ રાજ્ય ઉભળ્યું હતું પ્રિયદર્શિને પિતાના ધમ્મમહામાત્રાઓને અફગા (આ) બેકટ્રીઆને ધનાધ્ય પ્રદેશ હિંદુકુશ અને નિસ્તાનની પેલી પાર ઠેઠ મિસર સુધી તેમજ ઓકસસ (નદી) વચ્ચે આવેલ છે.” આ ઉત્તરમાં ચીન દેશની સરહદ પર મોકલાવ્યા હતા, વાક્યમાં રહેલા રહસ્યની પ્રતીતિ આપણે આ ત્યારથી તે વ્યાપાર અર્થે તેમજ રાજકીય હેતુ- પૃષના મથાળે આળેખેલ ઐતિહાસિક ઘટના સર મનુષ્યને અવરજવર એટલે બધો વધી ઉપરથી મળી રહેશે. ઉપરના કથનમાં માત્ર જવા પામ્યો હતે, કે સહેજે જ દરેક પ્રદેશની એટલે જ સુધારો કરવો રહે છે કે, જે અંધકારઉપજને અરસપરસ કવિક્રય થવા માંડ્યો હતે; મય યુગનો સમય ૪૦-૫૦ વર્ષને લેખક મહાતેમજ તેમની પ્રજાને એક બીજાની ઘણી શયે જણવ્યો છે તે ખરી રીતે અજ્ઞાત યુગ ઘણી બાબતે વિષે વસ્તુરિસ્થતિનું યથાસ્થિત ભાન છે જ નહિં; પણ વિદ્વાનોએ સેકટસને ચંદ્રગુપ્ત થયું હતું. આથી કરીને સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનના ઠરાવીને કામ લીધે રાખ્યું છે, તેથી પ્રિયદર્શિનના રાજઅમલ પછીના પ૦) પચાસ વર્ષમાં તે, સમયને, અશકવર્ધનનો યુગ માનવો પડ્યો છે. બેકટ્રીઆ-અફગાનિસ્તાન અને હિંદના વ્યાપાર અને પ્રિયદર્શિનના પછીના ૪૦-૫૦ વર્ષના વચ્ચે એટલો બધો ફેલાવો થઈ ગયો હતો કે, સમયને અંધકારમય જણાવો પડ્યો છે. કેમ્બ્રીજ હિસ્ટરી ઓફ ઈન્ડિયાના લેખક મહા- મિનેન્ડરનું મરણ ઈ. સ. પૂ. ૧૫૬ માં શયને પૃ. ૪૩૪ માં ઉચારવું પડયું છે કે: નીપજ્યું હોય એમ ઉપરમાં મેં જણાવ્યું " It ( the witness of coins ) proves
છે, પણ વિશેષ હકીકતના that there was a busy life, throb- મિનેશ્વરનું અભ્યાસથી એમ ઠરાવવા bing on both sides of the Indian મૃત્યુ કયારે મન થાય છે કે તેની સાલ frontier during the forty or fifty
ત્રણ વર્ષ આગળ લઈ જઈ years about which history is silent તેનો સમય ઇ. સ. પૂ. ૧૫૯ માં નોંધ; that merchants were constantly આમ કરવાનાં બે ત્રણ કોરણો મળી આવે coming and going, buying and છેઃ (૧) ભૂમકની કારકિર્દી ક્ષત્રપ અને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
