________________
૧૧૦
ભાનુમિત્રની
[ ચતુર્થ ઇતિહાસના વર્ણન ઉપરથી ટકે મળતે પણ તરફને ભાગ, રાજુલ હતક પાંચાળ તથા દેખાય છે.
મથુરા-સુરસેનવાળો ભાગ અને એન્ટીસીએલબેકટ્રીઅન રાજા મિટ્ટીએસના મરણબાદ ડાસને પંજાબ-તક્ષિલા આદિને પ્રદેશ સોંપાયો તેને જે સરદાર હિંદમાંના તેના પ્રાંત ઉપર હતો. આ ત્રણે યેન સરદારની હકુમતવાળા ગાદીએ આવ્યો હતો તેનું નામ મિનેન્ડર હતું. પ્રદેશની હદો થોડે ઘણે અંશે પણ શુંગવંશી ડિમેટ્રીઆસના પિતા યુથી ડીસે અયોધ્યા સુધીને રાજ્યસત્તાના પ્રદેશની લગોલગ અડતી હેવાથી જે કેટલાક મુલક પ્રથમ મેળવેલ હતું, પણ પ્રસંગોપાત તેમની સાથે બળમિત્ર અને ભાનુપાછળથી તેના જ રાજ્ય દરમ્યાન વસુમિત્રે બેકગ્રી- મિત્રને યુદ્ધમાં ઉતરવું પડતું હતું. અનોના હાથમાંથી ખુંચવી લીધા હતા,૧૪ તે ક્ષત્રપ ભૂમકના લશ્કરમાં સ્વદેશમાંથી આવેલ સર્વ પ્રદેશ મિનેન્ડરે પાછો મેળવી લીધો હતો; બેકટ્રીઅન તેમજ સ્થાનિક શકી લેકે પણ
અને પિતાના તે અધિકારવાળા મુલક ઉપર, હતા. તેમાં શક લેક તીરંદાજમાં બહુ પારપિતાના અસલ વતન-બેકટ્રીઆની ચાલી આવતી ગત અને નિષ્ણાત ગણાતા હતા. આ યુદ્ધમાં પદ્ધતિ અનુસાર, સરદારે મારફત રાજ્ય ચલા- કોઈ શક તિરંદાજ તરફથી ફેંકાયેલા બાણથી વવાનું છેરણ તેણે દાખલ કરી દીધું હતું. રાજા દ્રિકનું-બળમિત્રનું મરણનીપજ્યું હતું.' આવા સરદારને સત્ર-ક્ષત્રપ કહેવામાં આવતા તેને સમય આપણે મ. સં.૩૬૯=ઈ. સ. પૂ. ૧૫૮ હતા. તેમને એક ભૂમક, બીજે રાજુલ-રાજુલુલ- ગણ રહે છે. રાજા એકનું ભરણુ નીપજવાથી રજંબુલ અને ત્રીજે એન્ટીસીએલડાસ હતો. હવે ભાગભાનુમિત્ર અવંતિપતિ-રાજા થયે.૧૯ ભૂમકને ભાગે રાજપુતાના, સૌરાષ્ટ્ર અને સિંધ તેણે ગાદીએ બેસતાં પોતાના બ્રાહ્મણધમ એવા
(૧૩) આગળ ઉપર ડિમેટ્રીઅસનું વર્ણન જુએ. નિષ્ફળ કરી મૂકવામાં પણું શક પ્રજાની તિરંદાજીએ જ (૧૪) જુઓ ઉપર પૃ. ૯૨.
ભાગ ભજ હતો, (જુએ ગભીલ વંશનું વૃત્તાંત, (૧૫) ડિમેટ્રીઅસ અને મિનેન્ડર પિતે બેકી- આ પુસ્તકના અંતે) તેમ અહીં પણ શક પ્રજાને જ અન હતા એટલે તેઓની સાથે તેના જત ભાઈઓ તિરંદાજી કરતાં વર્ણવી છે. અલબત્ત, આ શક પ્રજ હિંદમાં આવીને વસ્યા હતા, જેથી તેમની પ્રજામાં
ઈ. સ. પૂ. ૧૫૦ ને સમયની છે. જ્યારે ગભીલ બેકીઅન તન દાખલ થવા પામ્યું હતું.
રાજાને સમય ઇ. સ. ૧. પ૭ ને છે. બંનેની વચ્ચે (૧૬) સ્થાનિક શબ્દ એટલા માટે લખવા જરૂર
ભલે એક સદીનું અંતર છે ખરૂં, પણ અત્ર કહેવાની પડી છે કે, ઈ. સ. પૂ. છઠ્ઠી સદીના અંતમાં (ઈ. સ. મતલબ એ છે કે, બધી શાક અને નામે જ, નિશાન પૂ. ૧૨૦ આસપાસ) જ્યારે ભિન્નમાલ નગરવાળે ભાગ
તાવામાં બહુ કુશળ હતી. (સ્થાન જોધપુર રાજ્યને દક્ષિણ તથા શિરોહી રાજ્યના
(૧૮) જુઓ બુ. પ્ર. પુ. ૭૬, પૃ. ૮૯. તેમાં વિસ્તાર માટે ભાગ ગણાય ) વ ત્યારે શક વાયુપુરાણના આધારે એમ લખેલ છે કે “પછી રાન લોનું એક ટેળું સિંધમાં થઈને ત્યાં ઉતરી આવેલ. વસુમિત્ર પેઠે ઓદ્રક રાજ્ય પામશે. તેને ભયંકર તે લોકે અત્રે વસીને ઠરીઠામ બેસી ગયા હતા. તેમને શકોનાં ધાડાં સાથે વિગ્રહ થાશે. પછી મહા બળવાન વસ્યાને આ સમયે ત્રણ સદી ઉ૫રને સમય થઈ શકો સાથેના દારૂણ સંગ્રામમાં તે રાન મર્મસ્થાનમાં ગયો હતો તેથી તેમને “ સ્થાનિક શક” તરીકે મેં બાણ વાગવાથી પ્રાણ પડશે. ” ઓળખાવ્યા છે. વળી જુઓ ગભીલ વંશની હકીકત. ' (૧૯) જ, બી. એ. પી. સે. પુ. ૨૦, અંક
(૧૭) ગદંભીલ અવંતિપતિની ગભી વિદ્યાને ૩-૪, પૃ. ૨૯૬ Bhagvata is expressly styled
/
_
\
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
