________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૨૫ અઘરે વિષય પણ સંવાદરૂપે એટલે વાતચીતરૂપે મૂકીને સરળ કર્યો છે. સદ્ગુરુ વિષે કહેવાનું છે છતાં સાથે સાથે શાળાના શિક્ષકે કેવા હોવા જોઈએ, તેની પણ ઉત્તમ સૂચના કરી છે. નીતિ છે તે ધર્મને પામે છે તે વાત સમજાવવા માટે બે પાઠ લખીને નિશાળના શિક્ષકે કેવા હેવા જોઈએ તે કહે છે
શાળાના શિક્ષકેમાં વિદ્વત્તા જોઈએ અને તે સારી રીતે સમજે ને સમજાવી શકે એવા સમજુ જોઈએ. વિદ્વાન અને સમજુ હોય તે જ પ્રભાવ પડે અને છોકરાઓ એનું માને. શિક્ષકમાં વિદ્યા સાથે વ્યાવહારિક સમજણ પણ જોઈએ. શિક્ષક ઊંચા કુળને અને સારા સંસ્કારવાળે જોઈએ. બ્રાહ્મણ = જેનું કામ ભણવું, ભણાવવું હોય તે કાર્યથી બ્રાહ્મણ જ કહેવાય.
એનાં વચન બહુ મધુરાં છે એટલે કેઈને અવિવેકથી બેલાવે નહીં, તુંકારા કરે નહીં કે કરવા દે નહીં. શિક્ષક કે શિષ્ય અરસપરસ તુંકારાથી ન લે. કેઈને ખોટું લાગે તેમ બેલતા નથી. બહુ ગંભીર = કેઈ દેષ કરે તે ગંભીર રહે, એકદમ કેધ ન કરે, સહન કરે. ગંભીર છે તેથી બહુ બેલતા ય નથી. બેલે છે ત્યારે જાણે મુખમાંથી ફૂલ ઝરે છે= સુંદર અવનવાં વચન બેલે, જે સાંભળનારને પ્રિય લાગે. કેઈનું અપમાન – તિરસ્કાર કરતા નથી અને સમજણથી શિક્ષા આપે છે, સેટીથી નહીં. હા ! મા ! થિની સમાન. “તારાથી એવું થાય ? એમ પ્રેમથી સુધારે.
શાળાએ જવાને હેતુ, વિચક્ષણ થવા અને વ્યવહારની નીતિ, સાંસારિક કલા અને સદ્વર્તન શીખવા
