________________
માક્ષમાળા–વિવેચન
" न
ह्येत सर्वभूतानि निर्द्वन्द्वो निर्भयो भवेत् । न नक्तं चैवमश्नियाद् रात्रौ ध्यान परो भवेत् ॥” —મંજુરાળ (૪. ૨૭) રાત્રે જમવાથી જીવાના દ્રોહ થાય છે, હિંસા થાય છે. રાત્રે ખાવું નહી, રાત્રે પીવું નહી, રાત્રે ધ્યાન કરવું. ધ્યાન કરવા માટે રાત્રી છે.” એમ કૂર્મપુરાણમાં કહ્યું છે. એમ પુરાણામાં અનેક ઠેકાણે નિષેધ છે છતાં પરંપરા રૂઢિથી રાત્રિભાજન પેસી ગયું છે. "हृन्नाभिपद्मसंकोचचंड रोचिरपायतः ।
अतो नक्तं न भोक्तव्यं सूक्ष्मजीवादनादपि । "
૭૫
(
આયુર્વેદમાં કહ્યું છે કે સૂર્યના અસ્ત પછી હૃદયકમળ અને નાભિકમળ એ બન્ને સંકેચાઇ જાય છે તેથી, અને સૂક્ષ્મ જીવાનું પણ ભાજનની સાથે ભક્ષણ થતું હાવાથી રાત્રિભોજન કરવું નહીં.” એ જ શ્ર્લોકના અર્થ કૃપાળુદેવે અહીં મૂક્યો છે.
ભાજનમાં જૂ આવે તો જલંદર થાય, કરોળિયા આવે તા કાઢ થાય, કીડી આવે તા બુદ્ધિ હણાય, માખી આવે તે વમન થાય, ઝેરી પ્રાણી આવે તેા અકાળ મૃત્યુ થાય. જૂ વગેરેમાં એવા પ્રકારનું ઝેર છે તેથી એવા રાગનું કારણ થાય છે.
રાત્રે જમે તા ભક્તિ, ધ્યાન વગેરે ન બને. ધ્યાનને માટે દિવસે વખત ન મળે. ટ્વિસની ધમાલમાં ધ્યાન ન થાય. શાંતિ રાત્રે મળે ત્યારે અને તેટલા વખત ધ્યાન કરે. રાત્રે જમે તે ધ્યાન થાય નહી. પશુપંખી પણ માટે ભાગે રાત્રે ખાતાં નથી. રાત્રિભાજન ત્યાગ કરનારે સૂર્યોદય
