________________
૨૩૨
મોક્ષમાળા-વિવેચન ઉદ્યમ ન થાય. કૃપાળુદેવે પુષ્પમાળામાં ૬ કલાકની ઊંઘ કહી છે.
(૩) વિશેષ આહાર – આહાર ભૂખ કરતાં ઓછા લેવું જોઈએ. તેને બદલે ભૂખ કરતાં વધારે આહાર લે તેથી ભાર થાય, શ્વાસ ઓછો લેવાય, સુસ્તી રહે. એને અતિમાત્રા આહાર કહે છે તેથી બ્રહ્મચર્યની વાડને ભંગ થાય. એથી મન જ્યાં રાખવું હોય ત્યાં ન રહે.
(૪) ઉમાદ પ્રકૃતિ – મન સમપણે ન રહે, નિરંકુશ થાય. ફાવે તેમ બોલે, ફાવે તેમ ફરે, ખાય. ઊંઘમાં પણ સ્વમા આવે. એમ મન નિરંકુશ ન થવા દેવું. મન વિષયભેગમાં ચઢી ગયું તે ત્યાંથી પાછું વળે નહીં. કોથાદિને લઈને ઉન્માદ થાય. કોદાદિ કષાયેનું જોર વધી પડે ત્યારે મન વશ ન રહે. ન કરવાના વિચાર આવ્યા કરે, મનને ઉન્માગે લઈ જાય. એવી ટેવ પડે તે ઉન્માદ પ્રકૃતિ કહેવાય. એ એક પ્રકારનું ગાંડપણ અથવા મનસ્વીપણું છે. ઘડી ઘડીમાં મિજાજ બેઈ બેસે. કેઈ કહે તે સહન ન થાય. '
(૫) માયાપ્રપંચઃ – અનેક પ્રકારની આડાઅવળી યુક્તિઓમાં મન રેકાય તેથી તુચ્છ વસ્તુને ભૂલી સંસારની વિસ્મૃતિ કરવી છે તે ન થાય, તેથી લક્ષની બહળતા ન થાય. કાવતરાં કરે, પછી તે પાર ન પડે ત્યાં સુધી બીજું સૂઝે નહીં. જન્મમરણથી છૂટવાની ભાવના ન થાય. ક્ષણિક વસ્તુઓમાં મન રેકાય તેથી સર્વ જીવ પ્રત્યે સમભાવ ન આવે અર્થાત્ પિતાના સ્વાર્થથી બીજાને દુઃખ થાય છે એવા ઉદાર વિચાર ન આવે.
