________________
૨૪૦
મેક્ષમાળા-વિવેચન પરમેશ્વર થવાની છૂટ છે. શુદ્ધ સ્વભાવમાં આવે તે મનુષ્ય ઈશ્વર થાય. ઈશ્વર અને પરમેશ્વરમાં ભેદ નથી. તેમ છતાં ગુણસ્થાનની અપેક્ષાએ ચેથા ગુણસ્થાનથી ઈશ્વર અને તેરમા ગુણસ્થાને પરમેશ્વર કહેવાય એમ ભેદ છે. પરમેશ્વર થાય તે સંપૂર્ણ સુખી થાય. તેથી વિપરીત શું? તે કહે છે –
(૩) ચંચળ ચિત્ત એ જ સર્વ વિષમ દુખનું મૂળિયું છે :
સંકલ્પવિકલ્પ એ જ દુઃખનું મૂળિયું છે. મન ચંચળ રહ્યું તે બધું દુઃખ જ આવવાનું. જગતના બધા દુઃખે છે તે સમતા ન રહેવા દે તેવા વિષમ છે, “આત્મપરિણામની અસ્વસ્થતાને શ્રી તીર્થંકર અસમાધિ કહે છે. આત્મપરિણામની સ્વસ્થતાને શ્રી તીર્થકર સમાધિ કહે છે. સમાધિ એ જ સુખ છે. “આત્મપરિણામની સહજ સ્વરૂપે પરિણતિ થવી તેને શ્રી તીર્થંકર ઘર્મ કહે છે. આત્મપરિણામની કંઈ પણ ચપળ પરિણતિ થવી તેને શ્રી તીર્થકર કર્મ કહે છે.” (પ૬૮)
(૪) ઝાઝાનો મેળાપ અને થોડા સાથે અતિ સમાગમ એ બને સમાન દુ:ખદાયક છે :
જેને વધારે ઓળખાણ છે તેને વધારે દુઃખ છે. ઘણા માણસને મેળાપ હોય તે બઘાનું મન સાચવવું પડે, બધાની વાત યાદ રાખવી પડે તેથી મન ચંચળ રહે. તેમજ થોડા સાથે અતિમેળાપ રહે તે પણ વધારે દુઃખદાયક છે. ઘેડા સાથે અતિપરિચયથી અવજ્ઞા થાય, સામાન્યપણું થાય કે પ્રતિબંધ થાય. સંસાર જેને છોડ છે તેને બેય છોડવા જેવા છે. આ સંસારની અપેક્ષાએ વાત કહી. હવે મોક્ષની વાત કહે છે.
