________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૨૪૭ ક્ષપશમ કે ઉપશમ થાય ત્યાં એણું ગુણસ્થાનક કહ્યું છે. અહીં ક્ષાયિક સમકિતવાળાને સાતે પ્રકૃતિને અભાવ હોય છે. આ ગુણસ્થાનકે જીવ ધર્મ પામ્ય કહેવાય છે. અહીં એથે સાચી વસ્તુ ઓળખે પછી એ જીવ સંસારમાં ખેવાય નહીં. કદાચ સમ્યગ્દર્શનથી પતિત થઈ જાય અને પાછા મેડે જાગે તે પણ વધારેમાં વધારે અર્ધપુદ્ગલપરાવર્તનને કાળ પૂરો થતાં છેલ્લા અંતર્મુહૂર્તમાં પણ મોક્ષે જ રહે. આ ચેથા ગુણસ્થાનકમાં અનંતાનુબંધી ક્રોધ માન માયા લેભની ચેકડી જવાથી સમકિત સાથે સ્વરૂપાચરણ ચારિત્ર હોય. ત્યાં સમ્યગ્દર્શન સમ્યકજ્ઞાન સમ્યફચારિત્ર એ રત્નત્રયરૂપ ઘર્મ પ્રગટે છે. મિથ્યાત્વની હાજરીમાં અવિરતિપણું જતું નથી. કારણ કે મિથ્યાત્વ સહિત વિરતિપણું આદરવાથી મેહભાવ જ નથી. મેહભાવ કાયમ છે ત્યાં સુધી અત્યંતર વિરતિપણું થતું નથી. પરંતુ જે મિથ્યાત્વ જાય તે અવિરતિને જવું જ જોઈએ. પ્રમુખપણે રહેલે જે મેહભાવ ( મિથ્યાત્વ) તે નાશ પામવાથી અભ્યતર અવિરતિપણું રહેતું નથી અને બાહ્ય જે વિરતિપણું આદરવામાં ન આવ્યું હોય તે પણ અત્યંતર છે તે સહેજે બહાર આવે છે. ઉદયને લઈને બાહ્ય વ્રત ન લઈ શકે તેપણ ઉદયકાળ સંપૂર્ણ થઈ રહે ત્યારે સહેજે વિરતિપણું પ્રગટે છે, કારણ પહેલેથી તે પ્રાપ્ત થયેલું છે. એથે ગુણસ્થાનકે પરપદાર્થમાં તાદાભ્યપણું જાય છે તેથી એક રીતે સર્વસંગપરિત્યાગપણું થાય છે, પણ ત્યાં ઉદય છે. પ્રથમ આત્માને બેઘ થાય અને પછીથી વ્રત “આવે ત્યારે દેશવિરતિ થાય.
