________________
૨૩૧
મોક્ષમાળા-વિવેચન " ૨૩૧ દેશે વિન્ન કરે છે. તેને જીતે તે પછી મન વશ થાય. * આ મોક્ષમાળામાં જે બેઘ કરવામાં આવ્યું છે, તેમાં મુખ્યપણે આટલું કહેવું છે કે આત્માને તારે; અને આત્માને તાર હોય તે તેને ઓળખ પડે માટે તે અર્થે તત્વજ્ઞાનને વિચાર કરે તથા સતશીલને સે. સતશીલ એટલે સારું શીલ, સદાચરણ. નિશ્ચયથી સતશીલ આત્મામાં સ્થિર થવું તે છે. એ કરવું હોય તે મનેનિગ્રહતા એટલે મનને સંયમ જોઈશે. પિતાને જે વૃત્તિ થાય તેને આધીન થઈ જાય, મન પર અંકુશ ન રાખે તે દેષ લાગે. મને નિગ્રહ કરવા મનને શ્રુતમાં રેકવું જોઈએ. લક્ષની બહળતા = ખાવું પીવું એ ટૂંકું લક્ષ છે નીચે ઢાળે જવું સહેલું છે; ઉત્તમ પુરુષે ઉત્તમ વસ્તુની ઈચ્છા કરે છે, અ૯પ તુચ્છ વસ્તુથી રાજી થતા નથી; મેક્ષ માટે જમ્યા છીએ તેને વિચાર કરે તે લક્ષની બહાળતા થાય. એ બહાળતામાં વિઘરૂપ અઢાર દેષ નીચે જણાવ્યા છે.
(૧) આળસ – આત્મામાં સ્થિર રહેવારૂપ ઉત્તમ લક્ષ છે, તેમાં ન રહેવા દે, વિન્ન કરે એવું આળસ છે. આળસુ હોય તે ઊભે હેય તે બેસી જાય અને બેઠે હેય તે સૂઈ જાય. આળસુ માણસ સામાન્ય કામ પણ ન કરી શકે, નવરે બેસી રહે કે સૂઈ રહે તે પરમાર્થનું કામ તે ક્યાંથી કરી શકે ?
(૨) અનિયમિત ઊંઘ – એ આળસ થવાનું કારણું છે. આળસુ માણસ ગમે ત્યારે ઊંઘે. રાત્રે નિયમિત બરાબર ઊંઘ ન આવે તે સુસ્તી રહ્યા કરે. એ સુસ્તી એ જ આળસ છે કે જેથી કામ કરવાને ઉમંગ ન થાય,
જા* * * * - સા.,
આ કમા
ન્ડ વક
કરે
