________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
એક કે અનેક જીવામાં જે તૃષ્ણાના વિકલ્પો થાય છે, તે સર્વના સામાન્ય ચિતાર આ કાવ્યમાં આપ્યા છે. તરણા ઓથે ડુંગર રે, ડુંગર કોઈ દેખે નહીં.' એ તરણું શું? કેવું હશે કે જેથી ડુંગર ન દેખાય ? તૃષ્ણા એ જ તરણું છે, તેથી આત્મારૂપી ડુંગર દેખાતા નથી.
એજ
૧૧૬
શિક્ષાપાઠ ૫૦. પ્રમાદ
પ્ર+મદ્. પ્ર = પ્રકૃષ્ટપણે, મક્ = ચૂકી જવું. આત્માના લક્ષ ચૂકીને બીજા કામમાં પ્રવર્તવું તે પ્રમાદ છે. ધર્મની અનાદરતા = ધર્મનું અબહુમાનપણું, ધર્મ સારા છે એ ભાવ નહી તે અનાદરપણું. ઉન્માદ = અત્યંત બેદરકારી, ઘર્મની કંઈ પડી જ ન હાય, છકી ગયા હાય તે ઉન્માદ. આળસ = ઘર્મ કરવામાં આળસ, ધર્મ કોણ કરે? ધર્મ કરવા આવ્યો હાય તાય આળસ કરે અને કષાયમાં પ્રવર્તે. એ બધાં લક્ષણા પ્રમાદ સૂચવે છે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં ક્રમપત્રક નામનું દશમું અધ્યયન છે તેની પહેલી ગાથામાં ઝાડનું પાકું પીળું પાન પડતાં વાર લાગતી નથી અને બીજી ગાથામાં ડાભની અણી પર પડેલા જળના બિંદુને જેમ પડતાં વાર લાગતી નથી તેમ મનુષ્યનું આયુષ્ય પૂર્ણ થતાં વાર લાગતી નથી એમ કહ્યું છે. દરેક ગાથાની ચેથી લીટી માં પોયમ મા વમાગે” છે. મહાવીર ભગવાને ગૌતમ ગણધર જેવા ચાર જ્ઞાનના ઘારકને પણ ઉપદેશ આપ્યા છે, કે હે ગૌતમ ! એક સમય પણ પ્રમાદ કર્તવ્ય નથી, કારણ કે ક્ષણભંગુર છે. લીધો કે
