________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૨૯ ઇંદ્રિના વિષયથી આત્માને પાછું વાળે, અને વૃત્તિ આત્મામાં રાખે – તે સત્ય એકાગ્રતા છે. મહાવીર ભગવાને શું કહ્યું છે તે વિચારવા આ પાઠ છે.
પડતે કાળ છે, તેથી શાસનને ફરી વચ્ચે ઉદ્યોત થાય છે અને ફરી મંદ પડી જાય છે. મૂળ ભગવાનની વાત કહેનારા પુરુષે પાકે છે, પરંતુ તેમને યથાર્થ માનનારા, અનુસરનારા બીજા ન થાય. જેનતત્વને જાણનારા કેટલાક થાય પણ તેની પાછળ મંડી પડનારા, તેની પૂર્ણતાએ પહોંચનારા ન મળે.
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ત્રેવીસમા અધ્યયનમાં કેશીસ્વામી ને ગૌતમસ્વામીને સંવાદ છે તેમાં આ વાક્ય છે – “ચંપા ના ૪ વરછમા” વંક એટલે વાંકા. ભગવાનનું કહેલું માન્ય થાય એવી સરળતા ન મળે, વ્રતમાં બારીઓ ઉઘાડી રાખે, દૂધમાંથી પિરા કાઢે. વાંકા એટલે સરળ સ્વભાવ નહીં અને જડ એટલે બુદ્ધિ નહીં. ભગવાને કહ્યું હોય તે ન માને, અવળું માને તે વાંકા અને કંઈ વિચાર ન કરે તે જડ. ઘર્મમાં જેટલું માહામ્ય જોઈએ તે હોય નહીં. પૂરું સમજે નહીં, અને ભગવાનના કહ્યા પ્રમાણે સરળતાથી ચાલે પણ નહીં. વિષયકષાયનું જોર ઘણું તેથી ભગવાનનું કહેવું હોય તેને અવળે અર્થ કરે. ભગવાન સુખને માર્ગ કહે તે મનાય નહીં. સાધુ થાય છતાં સંસારભાવ છૂટે નહીં. વાસના ઝંખના રાખે. એવા પરિણામથી દુઃખ થશે એમ સૂઝે નહીં. પૃથ્વીને આકાર, દેહેની અવગાહના આદિ શંકાથી મૂળમાર્ગમાં શંકા કરે.
