________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
૧૯૯
સ્વસ્વરૂપના અનુભવ કરે તે ભાવશ્રુત. એ રીતે શ્રુતકેવળી થઇને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરે. મતિજ્ઞાનના ૨૮, શ્રુતજ્ઞાનના ૧૪, અવધિજ્ઞાનના ૬, મન:પર્યવજ્ઞાનના ૨ અને કેવળજ્ઞાનના ૧ ભેદ એમ જ્ઞાનના પ્રતિભેદ એટલે ઉપભેદ ૫૧ છે. તેના વળી અતીન્દ્રિય સ્વરૂપે એટલે કેવળજ્ઞાનમાં જણાય તેવા અનંત ભેદ છે. કેવળજ્ઞાન સંપૂર્ણ હાવાથી તેમાં બધા ભેદ ઉપભેદ સમાઈ જાય છે.
(૩) શું જાણુવારૂપ છે ? અને તેને કઈ પંક્તિથી જાણવું ? વસ્તુનું સ્વરૂપ જાણવારૂપ છે. વસ્તુ એટલે આત્મા, અથવા વસ્તુ એટલે જગતની અનંત વસ્તુ. પ્રથમ આત્માને જાણે. આત્મા સ્વપરપ્રકાશક હાવાથી જગતની વસ્તુઓને પણ જાણે. વસ્તુ ભગવાને કેવળજ્ઞાનથી જાણીને શ્રેણિબદ્ધ કહી છે. તે શ્રુતજ્ઞાન દ્વારા જાણી શકાય છે. તેની મુખ્ય બે શ્રેણી છે : જીવ અને અજીવ. એ જાણુવારૂપ છે. તેની નવ તત્ત્વ અને છ દ્રવ્યરૂપે વિશેષ
શ્રેણિએ છે. એ શ્રેણિએ અથવા એ પંક્તિએ વિચારતાં વિચારતાં કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે. કેવળજ્ઞાન પ્રગટે ત્યારે સંપૂર્ણ જગત હસ્તામલકવત્ એટલે હાથમાં રહેલા આમળાની સમાન સુગમતાથી સ્પષ્ટ રીતે જાણી દેખી શકાય છે.
શિક્ષાપાઠ ૮૦. શાન સંબંધી બે બોલ, ભાગ ૪
(૪) જાણવા યાગ્ય વસ્તુના ઉપભેદ કેટલા છે ? તે કહે છે. બધા જીવ ચૈતન્ય લક્ષણે એકરૂપ કહેવાય, પણ દેહસ્વરૂપે અને દ્રવ્યસ્વરૂપે અનંતાનંત છે. તે દરેકની
