________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૪૯ આ મહાધનાઢ્યના જેવું જ બધું સુખ માગવું. આખો દિવસ આગતાસ્વાગતામાં વીતી ગયો. પછી રાત્રે સૂવા વખતે ઘનાલ્ય અને બ્રાહ્મણ એકાંતમાં બેઠા હતા, ત્યારે શેઠે વિપ્રને આગમનકારણ કહેવા વિનંતી કરી.
વિપ્રે કહ્યું, હું સુખ શોધવા નીકળ્યું હતું પરંતુ કેઈ સ્થળે તમારા જેવું સુખ અને જોવામાં આવ્યું નથી. આપ જૈનધર્મ પાળો છો અને સગુણ પણ છો તેથી તપ કરીને આપના જેવી સુખસ્થિતિ યાચું એમ મને સમજાય છે. ધનાઢ્ય કહે, આપ બહુ ઊંડો વિચાર કરીને સુખ શેઘવા નીકળ્યા છો, તે સાચું સુખ શું ? તે વિષે મને જે અનુભવથી જણાયું છે તે તમને કહું છું. મારે ત્યાં આપે જે સુખ જોયું તેવું બીજે નથી એમ આપને લાગ્યું, પણ તે સાચું સંભવતું નથી. મારા જેવા સુખી તે ઘણય હશે. પણ એ સુખ સાચું નથી. મારે સિદ્ધાંત એ છે કે જગતમાં બધે દુઃખ જ છે. જગત દુઃખથી કરીને બળતું છે. “ઉણું ઉદક જે રે આ સંસાર છે.” પુગલને લઈને જે વેદાય તે સુખ લાગે છતાં તે દુખ જ છે. તમે મને સુખી માને છો, પણ એ સુખ ખરું નથી. વિપ્ર કહે, આપની આ વાતથી મને નવાઈ લાગે છે કે આ વાતમાં કંઈ રહસ્ય હશે. મેં ઘણુ શાસ્ત્રો વાંચ્યાં છે પણ આત્મા સંબંધી કંઈ ઊંડો વિચાર કર્યો નથી. શાસ્ત્રો વાંચી પંડિત થયે પણ રહસ્યપૂર્વક તેને લક્ષમાં લેવા મેં પરિશ્રમ જ લીધે નથી. બધા જ દુઃખી છે એ અનુભવ મને થયે નથી. માટે આપને શું દુઃખ છે? તે મને કહે.
ધનાઢ્ય કહે, પંડિતજી ! આપની ઈચ્છા છે તે હું
