________________
જ --
= =
=
મ મ
* *
* * *
*
*
*
* * * * * * *
*
*
w
8 1
કામ
કરતક ન
.
-
-
-
-
-
-
-
*
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૬૭ તમારા મનરૂપી અશ્વને કેવી રીતે વશ કરે છે ? ગૌતમસ્વામી ઉત્તર આપે છે કે હું જ્ઞાનરૂપી લગામ વડે મારા મનરૂપી અશ્વને મેક્ષરૂપી સીધી સડકમાં ચલાવું છું.
નિયમરૂપી લગામમાં આવી જાય તે પણ મન વશ કરી શકાય છે એમ, પ્રત્યાખ્યાન વિષેના ૩૧મા શિક્ષાપાઠમાં કહ્યું છે.
- ભક્તિથી પણ મન વશ થાય છે. ભગવાનમાં ચિત્ત જોડાય તે ઉપયોગ બીજે ન જાય. ભક્તિ એ સહેલું સાધન છે, પણ એટલે પ્રેમ જોઈએ. ભક્તિમાં પ્રેમ હોય તે ખાવાપીવાનું, સગાંવહાલાં કંઈ ન સાંભરે.
“મન મહિલાનું રે વહાલા ઉપરે, બીજા કામ કરંત; )
તેમ કૃતધમેં રે મન દૃઢ ધરે, જ્ઞાનાક્ષેપકવંત.”
મનને જે હિતકારી લાગ્યું હોય ત્યાં મન જાય, ત્યાં શ્રદ્ધા થાય અને ત્યાં જ લીન થાય. અને જ્યાં અહિત જાણે કે આ મને નુકસાન કરશે તે પાછું હટે.
જ્યાં મન જાય ત્યાં જાણવું કે ત્યાં તેને પ્રેમ છે. ત્યારે વિચારવું કે તે હિતરૂપ છે કે અહિતરૂપ ? જે અહિત સમજાય તે મન પાછું વળે...જ્યાં હિત લાગે ત્યાં મન તલ્લીન થાય છે.
નમિરાજનું દૃષ્ટાંત ભાવનાબેધમાં છે. આત્માને જીત—તેને કેદમાં, માનમાં, માયામાં, લેભમાં ન જવા દે. જ્ઞાનરૂપ આત્મા વડે કેદાદિક આત્માને જીતે. આત્મા જીતે કે મન જીતે એ એક જ છે. પાંચ ઈન્દ્રિ અને કેદાદિ ચાર કષાયે જીતવાં દોહ્યલાં છે. મનેગ જીત્યો તેણે સર્વ જીત્યું. “મન સાધ્યું તેણે સઘળું સાધ્યું
ન્માન +, +--+++:::
કાન
ક ન
જન કર
