________________
૧૭૬
માક્ષમાળા–વિવેચન
કરવા તપ કરે અથવા પરલોકમાં સુખ મળશે એ ઇચ્છાથી તપ કરે તા એ રૂપ વ્યાપાર કહેવાય. સમ્યક્દર્શન ન થાય ત્યાં સુધી કંઈ ને કંઈ ઇચ્છા હોય, સમ્યકૃષ્ટિને નિષ્કાંક્ષિત અંગ હાય છે, તેથી તે એવી ઇચ્છા મૂકીને તપ કરે તે માક્ષને માટે થાય છે.
*
(૫) શિક્ષા એટલે જે શીખ્યા હાઈએ તે પ્રમાણે યત્નાપૂર્વક કરવું. જે જાણ્યું હોય તેમાંથી અને તેટલું વર્તનમાં મૂકવું. પાપ વગેરે જાણ્યા હાય તે તજવાં. નવું વિવેકથી શીખવું તે નૂતન જ્ઞાન ઉપયોગ અથવા અભીક્ષ્ણ જ્ઞાન ઉપયોગ છે. વિવેકથી એટલે અજ્ઞાન અને અદર્શનને નિવારવા હિતાહિતના લક્ષ રાખીને રાજ નવું નવું શીખવું. આત્માની ઉજજવળતા થાય તેટલેા યોગ છે. ભણીને અભિમાન થાય તેા આત્મા ઊલટો મલિન થાય. વિવેકથી નવું શીખવું એ યોગ છે.
(૬) મમત્વ એટલે મારાપણું. તેને લઈને પરિગ્રહ આરંભથી પાંચે જ્ઞાન, સંયમ વગેરે આવરણ પામે છે. મૂર્છા એ પરિગ્રહ છે. મમતા હોય ત્યાં સમતા ન હોય. મમતા જાય ત્યારે સમતા આવે. સંસાર વળગે છે શાથી ? મમત્વને લઈને.
“ જો જો પુદ્ગલ ફરસના, નિશ્ચે ફરસે સાય; મમતા-સમતા-ભાવસે, કર્મબંધ~ક્ષય હોય,” મમતાના ત્યાગ કરે તે સંસાર છૂટ. તેથી મૂર્છા,
એ એક ચાગ છે. જેથી મેાક્ષના સાધનરૂપ એકેકે
મમતા, માહુનો ત્યાગ કરવા આત્માના માક્ષ થાય તેવા યોગ અમૂલ્ય છે.
