________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
૧૯૩
(૨) અનિત્ય અનુપ્રેક્ષા — શરીર વગેરે સર્વે નાશવંત છે. (૩) અશરણ અનુપ્રેક્ષા — અનિત્ય પદાર્થ કોઈ બચાવે એમ નથી.
―
(૪) સંસાર અનુપ્રેક્ષા ચાર ગતિરૂપ સંસાર હેય છે. આ ચાર ભાવનામાં બારે ભાવના સમાય છે. મૈત્રી, પ્રમેાદ, કરુણા અને માધ્યસ્થ એ ચાર પણ ધર્મધ્યાન માટે અનુપ્રેક્ષારૂપ છે.
શિક્ષાપાઠ ૭૬. ધર્મધ્યાન, ભાગ ૩
આત્મસ્વભાવને ધર્મ કહ્યો છે. શ્રાવક પણ ધર્મધ્યાન કરે ત્યારે મુનિત્વભાવમાં પ્રવેશ કરે છે. ધર્મધ્યાન વડે નિરંતર ઘર્મભાવમાં રહી શકાય.
ધર્મધ્યાનના એ સાળ ભેદ અનુક્રમે લેવાની જરૂર છે. પ્રથમ આજ્ઞાવિચય – આજ્ઞા વિચારે કારણ કે એ મુખ્ય છે. એ સાધ્ય થાય પછી અપાય, વિપાક અને સંસ્થાન એમ અનુક્રમે વિચારે. એમ ધર્મધ્યાનના દરેક ચાર ભેદમાં અનુક્રમે સંબંધ છે.
નિગ્રંથ - વચનામૃતા, કેળના પડની અંદર પડ હાય તેમ સૂત્રના વિસ્તાર થઈ શકે તેવા અતિશયવાળા હાય છે. કેળનું પાન ઉખેડે તેની નીચેથી બીજું નીકળે, પછી તેમાંથી ત્રીજું, તેમ એક અર્થ વિચારે તેમાંથી વળી બીજું સમજાય, એમ કરતાં કરતાં સૂક્ષ્મ અર્થે ભાસે. વીશ દાડા રાજ ભાવથી ખેલે તેા નવા લાગે. ભાવપૂર્વક બેલે તેથી આદર બહુમાન થાય, તેથી પછી વિચાર આવે.
૧૩
