________________
૧૯૫
મોક્ષમાળા-વિવેચન શિક્ષાપાઠ ૭૭. જ્ઞાન સંબંધી બે બોલ, ભાગ ૧
જ્ઞાન વિષે ઘણે વિસ્તાર કરી શકાય. અહીં સંક્ષેપમાં કહેવું છે તેથી બે બેલ” એમ કહ્યું છે.
બે બેલેથી બાંધિ, સર્વ શાસ્ત્રને સાર; { પ્રભુ ભજો નીતિ સજો, પરઠો પરોપકાર.”
એમ ભાવનાબેઘની પ્રસ્તાવનામાં કૃપાળુદેવે લખ્યું છે. બે બેલ બીજી લીટીમાં કહ્યા તે સર્વ શાસ્ત્રોના સારરૂપ છે.
આત્માનું સ્વરૂપ જે વડે જણાય તે જ્ઞાન છે. મિથ્યાત્વ સહિત જ્ઞાન તે અજ્ઞાન છે. મિથ્યાત્વને ક્ષય કરે ત્યારે સમ્યફદર્શન થાય છે, અને તે થતાં જ્ઞાન પણ સમ્યક થાય છે. પછી ચારિત્રમેહને ક્ષય કરે ત્યારે કેવળજ્ઞાન પ્રગટે છે. આત્મા કેવળજ્ઞાનસ્વરૂપ છે તે પ્રગટ કરવા માટે આ પાઠમાં ઉપદેશ છે. તે સંબંધી પ્રથમ સામાન્ય વિચાર કરવા માટે ચાર પ્રશ્નો પૂછે છે?
(૧) જ્ઞાનની શી આવશ્યક્તા છે?
(૨) જે આવશ્યકતા છે તે જ્ઞાનપ્રાપ્તિનાં સાધન કયા છે?
(૩) જે એ સાધન છે તે જ્ઞાન થવાને અનુકૂળ દેશ, કાળ, ભાવ અત્યારે છે?
(૪) જે દેશકાળાદિ અનુકૂળ છે તે ક્યાં સુધી અનુકૂળ છે?
હવે ફરીથી વિશેષ વિચાર કરવા માટે બીજા છે પ્રશ્નો પૂછે છેઃ
