________________
૧૮૦
મોક્ષમાળા-વિવેચન (૧૫) સપુરુષ વગેરેને વિનય કરે. વિનય એ અપૂર્વ વસ્તુ છે. વિનયથી માર્ગ પ્રાપ્ત થાય. એ વિનય આવે ક્યારે? કે જ્યારે માન જાય અને પુરુષમાં પરમેશ્વરબુદ્ધિ થાય ત્યારે. સપુરુષની વિનયોપાસના તે પણ એક યોગ છે. પરમાત્માને ધ્યાવવાથી પરમાત્મા થવાય છે. પણ તે ધ્યાવન આત્મા પુરુષને ચરણકમળની વિનયોપાસના વિના પ્રાપ્ત કરી શકતું નથી.” (૨) વિનયને ઘર્મનું મૂળ કહ્યું છે. વિનય કરવા ગ્ય પુરુષ જોઈએ અને તેને યથાયોગ્ય વિનય કરવો જોઈએ. નમસ્કારરૂપ વિનય ઉલ્લાસથી કરતાં જીવ ધર્મ પામે છે.
(૧૬) તૃષ્ણ ઓછી કરવા ભેગ ઓછા કરે. લેભ ઓછો કરે છે. મૂકી દે છે એમ થાય તે આત્મામાં જોડાઈ શકે નહીં તે બીજી વસ્તુઓનું મહત્વ રહે. અંદરથી સંતોષ ક્યારે આવે ? સમજણ આવે ત્યારે નહીં તે એક બાજુ તૃષ્ણા ઘટાડે તે બીજી બાજુ વધે. તૃષ્ણા ઓછી થાય તેમ આત્મા ભણી વૃત્તિ વાળવાની નવરાશ મળે.
(૧૭) વૃત્તિને પાછી વાળે તે વૈરાગ્ય. પાંચ ઇંદ્રિયોના વિષયોમાં આસક્તિ નહીં તે વૈરાગ્ય. જુએ ત્યાં મેહ પામે તે તૃષ્ણ કહેવાય. ત્યાંથી વૃત્તિ પાછી વળે તે વૈરાગ્ય કહેવાય. જ્યાં-જ્યાં આસક્તિ થાય ત્યાં-ત્યાંથી છૂટે, આત્મા ભણી વળે તે છુટાય. “ ત્યાગ વિરાગ ન ચિત્તમાં, થાય ને તેને જ્ઞાન.” વૈરાગ્ય જ્ઞાનનું કારણ છે. નિરંતર વૈરાગ્યભાવના એ યોગ છે.
