________________
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
૧૬૯
વશ કરવામાં વિા ઘણાં આવે છે. તે વિશ્નોથી ન હારતાં જે અડગ રહીને એટલે ડગ્યા વિના મનને જીતે, મનનું કહ્યું કરે નહીં તે આત્મજ્ઞાનરૂપ સર્વ સિદ્ધિને પામે. પાઠ જિતેન્દ્રિયતા ઉપર છે પણ મનને લઈને ઇન્દ્રિયા પ્રવર્તે છે તેથી મન વિષે અહીં કહ્યું છે.
-
મન અકસ્માત્ કાઈથી જ જીતી શકાય છે. આગલા જન્મમાં તેવા પુરુષાર્થ કર્યાં હાય તા જ આ જન્મમાં સહજે જીતી શકાય. મહાપુરુષા પૂર્વના સંસ્કારને લઈને મનને સહજે જીતી શકે છે. ગૃહસ્થપણામાં ઘણા અભ્યાસે જિતાય. મુનિપણામાં અવકાશ મળે માટે જીતવાની સરળતા છે. એ જીતવાના ઉપાયના ગૃહસ્થાવાસમાં પરિચય કરવા માગીએ – જાણવા માગીએ તે તેના મુખ્ય ઉપાય એ છે કે તે જે દુરિચ્છા – ખરાબ ઇચ્છા સંસારની ઇચ્છા, શબ્દસ્પર્શોદ્ઘિ વિષયેાની ઇચ્છા કરે તે ભૂલી જવી, પૂર્ણ ન કરવી. ખરાબ ઇચ્છાથી પાછા હઠવું. પણ એ પ્રમાણે કરવું તેા નહીં જ. એ જે માગે તે એને ન આપવું. આપણે મનની પાછળ ન દોરાવું, પણ આપણે ઇચ્છીએ તેમ મનને ચલાવવું; એટલે આત્માના માક્ષ કરવા છે તે મનને પણ આત્માના વિચારમાં, સ્વાધ્યાય ધ્યાન આદિ મોક્ષમાર્ગમાં દોરવું. Àાક્ષ કહ્યો નિજ શુદ્ધતા, તે પામે તે પંથ.” ઇન્દ્રિયા વશ ન થાય ત્યાં સુધી ઉપાધિ જ છે. જેમ જેમ ઇંદ્રિયોને પાષે છે તેમ તેમ ઉપાધિ વધતી જાય છે. સાધુપણું લીધું હાય અને જીભ વશ ન હેાય તા પંદર ઘેર ક્. ગૃહસ્થ એક શાક ખાય તા એ ચાર ખાય. લાકમાં ખાટું દેખાય તેથી બહારથી
+6
* * *
અચાનક ત્યા મન
-
