________________
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૩૯ બઘા પાઠ કૃપાળુદેવે લખ્યા છે પણ કોઈ પાઠમાં તેમણે એ શાંતિઃ લખ્યું નથી, પણ આ પાઠમાં લખ્યું છે. કારણ કે આ પાઠ આત્માને નિર્મળ કરવા માટે બહુ ઉપયોગી છે.
શિક્ષાપાઠ ૫૭. વૈરાગ્ય એ ધર્મનું સ્વરૂપ છે
અનેક ઘર્મમતે આ જગતમાં ચાલે છે તેમાં સત્યધર્મ કર્યો છે? તે વિચારવા, ઘર્મનું સ્વરૂપ શું છે? તે કહે છે. જે ઘર્મથી સંસાર પ્રત્યે વૈરાગ્ય થાય, અને સંસારથી મુક્ત થવાય તે ઘર્મ સાચે છે. “જ્ઞાનીઓએ વૈરાગ્ય શા માટે બોયે?” એ પાઠમાં કહ્યું છે કે “વૈરાગ્ય એ જ અનંત સુખમાં લઈ જનાર ઉત્કૃષ્ટ ભૂમિ છે.”
અહીં લેહીથી રંગાયેલા વસ્ત્રનું દ્રષ્ટાંત આપ્યું છે તે બરાબર બંધ બેસતું છે. જેમ વસ્ત્ર મૂળમાં શુદ્ધ છે તેમ આત્માનું મૂળ સ્વરૂપ સિદ્ધસમાન પવિત્ર છે. તે પ્રગટ કરવા ભગવાને ધર્મ પ્રવર્તાવ્યો છે. પણ અનાદિ કાળથી આત્માને પાંચ ઈન્દ્રિયના વિષયમાં રુચિ છે, તેથી પાંચ ઈન્દ્રિયના રસને પિષીને ઘર્મ કરવા જાય છે પણ એમ ઘર્મ થતું નથી. જગતમાં અનેક ધર્મો પ્રવર્તે છે. કેઈ મનુષ્ય ઘર્મ વગરને નથી. બઘાય ઘર્મોમાં ત્યાગ, વૈરાગ્ય, ભક્તિ પણ હોય છે પણ તેમાં તફાવત છે. જ્યાં રંગરાગ ગાનતાનની મુખ્યતા છે, ઘર્મને નામે શંગાર ષિાય છે, ત્યાં વૈરાગ્ય નથી અને તેવા ઘર્મથી આત્માની મલિનતા ટળતી નથી. પક્ષપાત વગર જે ઘર્મ સાચે છે તેને સાચું કહે
