________________
.
+ +..
..
+
*
+
+
* *
*
*
-
- કાજ
-
*
* * *
મોક્ષમાળા-વિવેચન
૧૨૧ શ્રેયસ્કર એટલે હિત કરનારા આત્માને ઓળખવાને દી વિવેક છે તે જ્ઞાનપ્રકાશ કહેવાય છે. જે જ્ઞાનથી આત્માને ઓળખે, આત્માને આત્મા જાણે અને દેહને દેહ જાણે તે વિવેક છે. દેહને આત્મા માને તે અજ્ઞાન, અંધકાર અથવા અવિવેક છે. વિવેક વડે ઘર્મ ટકે છે એટલે વિવેક પ્રાપ્ત થાય તે ધર્મ જાય નહીં. સત્ય એટલે વસ્તુ જેમ છે તેમ અને અસત્ય એટલે વસ્તુ હોય તેથી વિપરીત
લઘુ શિષ્ય – શિષ્ય નાના હોવાથી વિવેકની તેમને ખબર નથી. “મહારાજ શબ્દ માનાર્થે છે. દ્રવ્યપદાર્થ = જડ પદાર્થ. ભાવપદાર્થ = ચેતન, આત્મા. સત્યભાવપદાર્થ એટલે જ્ઞાનદર્શનરૂપ શુદ્ધ આત્મા. અને અસત્યભાવપદાર્થ એટલે અજ્ઞાન અદર્શનરૂ૫ અથવા મિથ્યાજ્ઞાનદર્શનરૂપ અશુદ્ધ આત્મા. મિથ્યાત્વને કારણે અજ્ઞાન અદર્શન થવાથી, આવરણ આવી જવાથી તે શુદ્ધ આત્મા જણાતું નથી. સત્ય છે તે અસત્યથી ઘેરાઈ ગયું છે, વિપરીતતા થઈ ગઈ છે. જ્ઞાનનું અજ્ઞાન અને દર્શનનું અદર્શન થઈ ગયું છે તેથી આત્મા છે છતાં અવિવેકને લઈને ન જણાય. અવળી ભાતને સવળી માને તેમ પિતે વિવેક માને છતાં હોય અવિવેક. મતિ–વિશ્વમ થઈ ગયું છે. તેથી પરીક્ષા કરવી બહુ દુર્લભ છે. જ્ઞાન છે કે અજ્ઞાન છે તે જણાતું નથી. આ શાસ્ત્રીય વાત કહી. હવે વૃષ્ટાંત આપી સ્પષ્ટતા કરે છે.
અવિવેક છે તેથી સંસારના સુખમાં મોહિની છે. સંસારને અમૃત જે ગણ્ય એ અવિવેક છે. સંસાર કડ છે, કડવા ફળને આપે છે. સંસારના સુખે ભેગવે તેથી
