________________
૧૨૪
મોક્ષમાળા-વિવેચન સાચી નથી એવી. મોહિની – મોહ પમાડે તેવી રચના, મહ કર્મ. તટસ્થ લીન = બેભાન, જડ જે, સ્તબ્ધ, કશું કરી શકે નહીં એ. સંસારની મોહ પમાડે તેવી રચના, ઉપરથી સુંદર લાગે છે તેમાં લીન થવાથી આત્મા સ્તબ્ધ, બેભાન જે બની ત્યાંથી ખસી શકતું નથી. તેનું ફળ શું આવશે અને વિચાર કરી શકતું નથી. એ જેવું = સંસારને મેહજનિત સુખ જેવું. “ને મારું એ મોહિની (મેહ) ને મંત્ર છે. એ સંસારને સાચે મનાવે છે. વૈરાગ્ય આવે તે બધું બેટું અનિત્ય લાગે, ત્યારે જ્ઞાની પુરુષનાં વચન સાંભળે તે સાચું સુખ સમજાય, એમ ને એમ સમજાય નહીં. જ્ઞાની પર વિશ્વાસ હોય તે સંસારનું સુખ દુઃખરૂપ મનાય. જગતના ઈન્દ્રિયાદિનાં સુખને જ્ઞાનીએ ક્ષણભર પણ સુખરૂપ કહેતા નથી. મેહના વિકલ્પરૂપ સંસાર છે તે દુઃખરૂપ છે. સંસારની તલ જેટલી જગ્યા પણ ઝેર એટલે મેહ-રાગદ્વેષ વિના રહી નથી. પિતાનું સ્વરૂપ ભૂલી જાય છે એ જ ઝેર છે-મરણ છે. મેહનું અત્યંત દુઃખ સમજાવા ઝેરની ઉપમા આપી છે. સંસારમાં બધું જ ઝેર જેવું લાગે તે ક્યાંય જન્મવાનું મન ન થાય, નહીં તે ક્યાંક જન્મવાની ઈચ્છા થાય તે તે નિયાણું છે.
તે મેહ કહો કે ઝેર કહો, તે ચક્રવર્તીથી ભૂંડ સુધી સંસારના સર્વ પ્રાણીમાં છે. ચક્રવર્તીથી ભૂંડ સુધી મેહની અપેક્ષાએ સંસારનાં સર્વ પ્રાણું સરખાં છે, એ વાત અતિ સૂક્ષ્મ વિચારે જણાય. ભાવની અપેક્ષાએ તપાસે તે સરખું છે. દ્રવ્યથી ચક્રવર્તી પુણ્યશાળી, સમર્થ છે.
