________________
૮૧
કા
ન
મન ,
ના
મ
- -
, , , ,
કે
મન **
»
- -
,
.1.
- -
મોક્ષમાળા-વિવેચન સામાન્ય નિયમ તે એમ છે કે ઉપવાસ ભાગે હોય તે બીજે ઉપવાસ કરે, એકાસણુના બદલામાં એકાસણું કરે. બાકી તે પ્રાયશ્ચિત્તન ઘણું ભેદ ગુરુ આજ્ઞાનુસાર ગ્રહણ કરાય છે.
પ્રત્યાખ્યાન કરવાથી બીજે લાભ એ છે કે થોડી વસ્તુઓમાં જ આપણું મન જાય છે, તેથી મન અવકાશવાળું થાય છે. મનને બોજો ઓછો થાય છે તેથી ઘર્મ સંબંધી સૂક્ષમ વિચાર પણ કરી શકે અને અશુભ વિચાર રેકાય છે તેથી મન ઘર્મ સંબંધી શુભ વિચાર કરી શકે. એ રીતે ધર્મધ્યાનમાં રેકાવાથી મન પવિત્ર અને વિચારશીલ બને છે. મન ઉપર આત્માને કાબૂ આવે તેથી ઘારેલું કામ કરાવી શકાય. મન કાબૂમાં ન હોય તે સ્વચ્છેદ ભટકે. પાછું વાળે તે પણ વળે જ નહીં. મન હરાયા ઢેરની માફક જ્યાં-ત્યાં પેસી જાય છે. તે નિયમરૂપી લગામમાં બંઘાય તે વશ થાય. પ્રત્યાખ્યાનરૂપી લગામ છે તેથી મન વશ થાય છે. પછી અશ્વની જેમ ઘારેલે રસ્તે લઈ જવાય છે. શુભ વિચારમાં વારંવાર રહેવાથી મન એકાગ્ર, વિચારશીલ અને વિવેકી થાય છે. વિવેકી એટલે હિતાહિતને વિચાર કરનાર. મન આનંદમાં રહે તે શરીર પણ નીરોગી થાય. આનંદમાં ગમે તેટલે પરિશ્રમ કરે તે પણ થાકે નહીં. ઈચ્છાઓ છે તે ખરી રીતે રોગ છે.
“કામ એક આત્માનું, બીજો નહિ મનરોગ.”
આત્માર્થ સિવાય બીજી ઈચ્છા હોય નહીં, તેથી આત્માર્થ પષાય ત્યાં મનને આનંદ થાય. અભક્ષ્ય,
- ના .મુખ્ય જ
ના કાકા
