________________
૫૬
મોક્ષમાળા-વિવેચન (૮) સંવરભાવના – કર્મને આવતા રોકવા તે સંવર છે. મેહતા કારણ પલટાવી નાખે તે આસવ જાય અને સંવર થાય.
હત આસવા પરિવા, નહિ ઈનેમેં સંદેડ માત્ર વૃષ્ટિકી ભૂલ હૈ, ભૂલ ગયે ગત એહિ.”
(હા. ૧-૧૪) મિથ્યાત્વરૂપ ભૂલ મટે તે આસવમાં સંવર થાય. મનવચનકાયાના પ્રનાલથી કર્મ આવે છે. તે મિથ્યાત્વ જતાં જ ઘણે ભાગે રેકાય છે. આત્મામાં ઉપગ રહે ત્યારે કર્મ આવતાં રેકાય તે સંવર છે.
(નિર્જરાભાવના – શુદ્ધભાવ હોય તે વખતે તપ વગેરેથી વિશેષ કર્મ નિર્જરી જાય અને નવાં ન બંધાય તે નિર્જરા છે. જે જે કાર્ય કરવું તે આત્માને માટે કરવું, અને આત્માર્થે કરે તે નિર્જરા થાય. જીવ બળવાન થાય તે બધું કરે. જ્ઞાનીપુરુષના છે, તેમના કહેલા માર્ગે જવું જોઈએ. સ્વછંદે કંઈ ન વળે.
(૧૦) લેકસ્વરૂપભાવના – લેકમાં ઉત્તિનાં સ્થાન, આકાર વગેરેને વિચાર. તેમાં જીવની ઉત્તિ, સ્થિતિ, મરણ કેવી રીતે થઈ રહ્યું છે તે વિચારવું. લેક પુરુષાકારે કહ્યો છે. તેને વિસ્તાર ૩૪૩ ઘનરજુ પ્રમાણ છે. ત્રસ નાડીમાં ત્રણ સ્થાવર બન્ને પ્રકારના જીવે છે અને ત્રસનાડીની બહાર એકલા સ્થાવર જીવે છે. ત્રણ લેક ઊર્ધ્વ, અધ, તિર્યંગ છે તે સર્વત્ર જીવઅજીવે કરીને ભરપૂર છે. એ વિષે શાસ્ત્રમાં વિસ્તારથી વર્ણન છે તે વિચારતાં વૈરાગ્ય થાય તે મેક્ષ માટે પુરુષાર્થ કરે.
