________________
૪૨
મેાક્ષમાળા–વિવેચન
તે.
દાન વગેરે ન કરે, મનુષ્ય પ્રત્યેની ફરજનું ભાન રહે નહીં મૂઢતા એ બેભાનતા કરતાં ભારે શબ્દ છે. મૂઢતા એટલે હિત અહિત સમજે નહીં તેથી કરવા ચેાગ્ય કરે નહીં, અવળું સમજે. કુટુંબ મોટું હાય તે ઘણી ઉપાધિ કરવી પડે. ઘણા હાય તા ક્લેશ થાય, સંપ રખાવવા પડે. ઉપાધિથી પાપ થાય. પુત્રની ઇચ્છા કરે છે પણ તેથી એક-બે પેઢી સંભારે પછી કોઈ સંભારતું નથી. એને માટે પણ કમાવવું, ઘર કરવું વગેરે કરે છે પણ તેથી આત્માનું ભલું શું થાય ? અધિકાર મળે અને અમલદાર થાય તેને પરતંત્રતા એટલે પેાતાના ઉપરી હોય તેની ખુશામત કરવી પડે અને અમલમદ એટલે હાથ નીચે હાય તેને ભય પમાડવા જુલમ વગેરે કરવા પડે કે થાય છે. બીજા કરતા હાય તેમ ન કરે તે વિરાધ થાય. તેમાંથી મહત્તા શી મળે ? ઊલટું પાપ વધે અને તેથી મનુષ્યભવ હારી જાય. “ વધવાપણું સંસારનું નરદેહને હારી જવા. ” ( મેાક્ષમાળા – ૬૭ )
આત્માની મહત્તા શાથી છે તે હવે કહે છે. છોડવાની વાત ઉપર કહી, હવે ગ્રહણ કરવાની વાત કહે છે. સત્યવચન મેલે, દયાળુ, ક્ષમાવાન થાય. પરોપકાર એટલે સર્વનું કલ્યાણ થાય તેમ વર્તે. રાગદ્વેષરહિત સમતામાં રહે. સમતામાં સિદ્ધનું સુખ છે. સમતા એ મેાક્ષની વાનગી છે. પુણ્યને લઈને લક્ષ્મી ઇત્યાદિ મળ્યા હોય તેને સવળાં કરે. લક્ષ્મીથી દાન આપે, વિદ્યાશાળાઓ સ્થાપે. વિદ્યાશાળાઓ સ્થાપી પરદુઃખ-ભંજન કેવી રીતે થાય ? તે કે તેમાં ભણનારા વિદ્યા પામીને સાચી સમજણ પામે,
