________________
૮૪
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર. રીંછ અને શીયાળાએ મુકેલા પુત્કારથી જે ભીષણ ભાસતું અને રણરસિક
ધાઓ જ્યાં સંતોષ પામતા હતાઃ વળી દંડ-પતન પ્રમુખ સંગ્રામની વિવિધ પ્રવૃત્તિ કરી ધનુર્ધર ધનુષ્યધારીઓ સાથે, ફરકાધારી સુભટે તેવા જ ધાઓ સામે, કુંતધારી પોતાના સમવર્ગી જોડે અને અસિધારી ખડ્ઝધારી સાથે સંગ્રામમાં જોડાયા. અધે અને ખેલના પમાડતા, શલ્ય મૂકતા સુભટેવડે દુર્ગમ, હાથીઓના ગંડસ્થળે ઝરતા મદથી જ્યાં આદ્ર બનેલ છે, અને સામે આવીને પરસ્પર હસ્તીઓએ જ્યાં એક બીજાની સુંઢ જકડેલ છે, વળી જ્યાં ઘેર રેષ પ્રગટ થઈ રહેલ છે અને ક્ષણે ક્ષણે ભીષણ નિર્દોષ થતે સંભળાય છે, નિષેધ પામ્યા છતાં સુભટો સમરાંગણમાં પિતાના પ્રાણ આપીને પણ ચિતરફ પ્રહાર કરતા, નરેંદ્ર હાથમાં વિવિધ આયુધ લઈને પરસ્પર યુદ્ધમાં જોડાયા, દંડનાયકકોટવાલ પ્રાણરહિત થતાં જ્યાં નીચે પડે અને વહેતા રૂધિરથી જ્યાં માર્ગ. . અગમ્ય થઈ પડે, એવામાં “ અરે ! શેષનાગ સમાન રક્તલેચનયુક્ત અને રણાંગણમાં બદ્ધકક્ષ-સંનદ્ધ થયેલ અશ્વગ્રીવ મને હાથથી બતા” એમ બેલ પ્રતિશત્રુ-પ્રજાપતિ રાજા શત્રુની સામે પ્રતિપ્રહાર કરતે આવ્યું, એટલે મંગ, કલિંગના રાજાઓએ એકીસાથે છેડેલા મહા-આયુધથી પ્રજાપતિને લડે અટકાવી દીધે, જેથી તે સાધુની જેમ માનરહિત બની ગયે. અશ્વગ્રીવના અ, ગજે અને રવડે દુર્ધર અને બહુજ વિસ્તૃત સેનાએ તત્કાલ પ્રજાપતિના પરાક્રમને મથી તેને ઉદ્યમરહિત બનાવી દીધે. એમ તેને પરાજિત સમજી પ્રગટ થયેલ કેપ અને ભ્રકુટીથી ભીષણ બનેલ મુખવડે સાક્ષાત્ યમ સમાન ભાસતે એ અચલકુમાર પિતાના હળ અને મુશળ દિવ્યાયુધને ચલાવતે સત્વર શત્રુની સામે આવીને ઉભે રહ્યો. ત્યારે લાંબા કાળથી પ્રાપ્ત કરેલ જયવાદના ગર્વથી અભિમાની બનેલા, દઢ મત્સરને ધારણ કરતા અને શલ્ય, બાણ, પ્રમુખ શસ્ત્રોને મૂકતા એવા તે રાજાઓ ગર્વથી ગાજતા, અચલ પાસે આવ્યા, જેથી અચલને હર્ષને આવેશ આવતાં તેના કવચના સાંધા તુટી પડ્યા અને તેમને જોતાં મનમાં જરાપણ ક્ષેાભ પામ્યા વિના તે ભારે શોચ કરતે બોલ્યો-“અરે ! તમે સત્વર મારા ચક્ષુપથથી દૂર થઈ જાઓ. વિના કારણે તમે યમના ઘરે જવાને શા માટે તૈયાર થયા છે ? અરે! શ્વેત શિખાવાળા અને કપાયમાન કીનાશસમાન અતિ દુસ્સહ એવા મારા હળને તમે શું જોઈ શકતા નથી? વળી જે શત્રુના વક્ષસ્થળને વિદારવામાં સમર્થ અને જેની કાંતિથી આકાશ અરૂણિત થાય છે, અને વળી તમે જય મેળવવા સમરાંગણમાં જે આમ ઉદ્યત થયા છે, તે ભ્રમરસમાન શ્યામ પ્રભાયુકત અને પૃથ્વી પરના મણિઓના શ્રેષ્ઠ પરમાણુઓથી જેનું મુખ બનાવેલ છે એવા મારા મુશલને. પણ શું તમે જોતા નથી ?”
