________________
ચતુર્થ પ્રસ્તાવ–નરસિંહ રાજોની કથા.
૧૫૫
અહીં દેહિલ વહાણવટી અનુકૂળ પવનના ગે સઢના બળથી ચાલતા યાનપાત્ર વડે સસુદ્રમાં આગળ ચાલવા લાગ્યો. એવામાં પૂર્વે કદિ ન જોયેલ તથા પ્રકારને વ્યતિકર જોતાં “હા પ્રિય ! હા પ્રાણનાથ ! આવું વિષમ વ્યસનદુઃખ મારાપર કેમ આવી પડયું ? એમ અકાળે પડેલા વજથી જાણે આઘાત હોય તેમ મૂછીથી શીલવતીની આંખે બંધ થઈ ગઈ. કુહાડાથી છેદાયેલ ચંપકલતાની જેમ તે ચાનપાત્રના ભૂમિતલપર પી ગઈ, એટલે પાસે રહેલા પરિજાએ શીતલ ઉપચારથી તેને શાંત કરી. ક્ષણવાર પછી સાવધાન થતાં પુત્ર અને પ્રિયતમના ગાઢ વિયેગથી વ્યાકુળ બની લોચનમાંથી અશ્રુને પ્રવાહ પાડતાં તે આ પ્રમાણે વિલાપ કરવા લાગી—“ હા ! જગતમાં વિખ્યાત બળશાળી હે તાત! પિતાના જીવિત સમાન ગણીને અત્યારે અતિ દુઃખિત આ પિતાની દુહિતાની કેમ ઉપેક્ષા કરે છે ? હે નરસિંહ નરેંદ્ર ! એ રીતે અનાય–દુર્જનથી હરણ કરાતી પિતાની પુત્રવધૂની પણ કેમ ઉપેક્ષા કરે છે ? હા ! હા !. અત્યારે તે દૈવ જ પ્રતિકૂળ છે. હા પ્રાણનાથ ! હા ગોત્રદેવતા ! હા સમસ્ત દિપાલે ! પાપમતિના હાથે હરણ કરાતી આ અબળાનું રક્ષણ કરે, રક્ષણ કરે. એ રીતે કરૂણ સ્વરે વિલાપ કરતી શીલવતીને પેલા દેહિલે કહ્યું
હે ભદ્ર! આમ વિલાપ શામાટે કરે છે ? ધીરજ ધર, સ્વપ્નમાં પણ તારૂં પ્રતિકૂળ હું કદિ કરનાર નથી, કારણકે આ અખૂટ સમૃદ્ધિ તારે આધીન છે; અને આ મને પણ એક દાસ સમાન સમજી લેજે. માટે સ્વામિની-શબ્દ સ્વીકારી લે, તેમજ ગૃહકાર્યોના વ્યાપારમાં પોતાની બુદ્ધિથી આ પરિજનને પિતાના સમજી લે ” એમ સાંભળતાં શીલવતી બેલી- હે નિષ્ફર ! હે ધૃષ્ટ ! હે પાપિષ્ટ ! હે દુષ્ટ ! દષ્ટિપથથી દૂર થા, નહિં તે શ્વાસનિરોધથી હું મારા - જીવિતને સત્વર ત્યાગ કરીશ. અરે ! ક્ષત્રિય-કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલ છતાં, અને જન્મથી શુદ્ધ શીલ પાળનાર એવી મને આવા બીભત્સ બોલ સંભળાવતાં પિતાના જીવિતથી પણ તું લજજા પામતું નથી ? અને વળી દેહ ખેદ પામે,
જીવિત નષ્ટ થાય, તેમજ એક પછી એક દુઃખ ભલે માથે આવી પડે તેપણ તાતે આપેલ પતિના નામને કદાપિ હું તજનાર નથી. ” આવે તેને નિશ્ચય જાણી, દેહિલે તેને ખાનપાન આપવાનું બંધ રખાવ્યું. એમ તે ક્ષુધા-પિપાસાથી પરાભૂત છતાં પિતાના નિશ્ચયને તેણે ત્યાગ ન કર્યો. તે
એવામાં શીલવતીના વિશુદ્ધ શીલથી સંતુષ્ટ થયેલ પાસેની સમુદ્રદેવીએ તેના યાનપાત્રને મહા-આવર્ત ઘુમરીમાં નાખી દીધું, પ્રલયકાળના જે દારૂણ પવન તેણે પેદા કર્યો, કુળ-પર્વતેના જેવા જળ-કલ્લોલ પ્રગટ કર્યા, આકાશમાં ભયંકર ગંધર્વ–નગર વિહૃથ્ય, ભીષણ ગર્જના અને ભારે વિદ્યુતના પંજ સહિત વાદળાં પ્રગટાવ્યાં. આથી કર્ણધાર-વહાણ ચલાવનાર ભારે ગભ
