________________
અષ્ટમ પ્રસ્તાવ–અણુવ્રત સ્વરૂપ.
૪૩૭
પૂજા વિગેરે વ્યાપારમાં ઉદ્યમ કરતા નથી ? તેમજ ભાવપૂર્વક દેશિવતિ કે સર્વવિરતિને ગ્રહણ કરતા નથી ? ” ત્યારે જિનેશ્વરે કહ્યું કે-“ હું ગૌતમ ! તેનું મૂળ કારણુ મિથ્યાત્વ અને અવિરતિ છે. તેને પામેલા જીવા ભવભ્રમણથી વૈરાગ્ય પામતા જ નથી, જિનેશ્વરને પણ બહુમાનતા નથી, અને વિરતિને પણ, ગ્રહણુ કરતા નથી. અથવા તે મિથ્યાત્વરૂપી મદિરાથી મત્ત થયેલા જીવે કયા અકાર્યને ન કરે ? જો કદાચ તેઓ પશુ અત્ય ́ત કઠણ એવી કર્મરૂપી ગ્રંથિને કોઇપણ પ્રકારે ભેદીને સમ્યક્ત્વ પામે તે તેએ સસારના વાસથકી વૈરાગ્ય પામે, અને તેથી તેઓ જિનેશ્વર અને સાધુની પૂજાર્દિક ધર્માંકામાં ઉદ્યમ કરે; પરરંતુ તેવા પ્રકારના કર્મના વશથી તેઓ પણ વિરતિ ગ્રહણ કરવામાં સમર્થ થતાં નથી, કારણ કે દેશવિરતિ પણ વિશેષ પ્રકારના કર્મના ક્ષયાપશમથી જ થાય છે, તેા પછી ઉત્તમ મુનિજનને કરવાને ઉચિત એવી સર્વવિરતિ તે કયાંથી જ પ્રાપ્ત થાય ?” આ પ્રમાણે સાંભળીને ગૌતમસ્વામીએ કહ્યું કે-“ હે ભગવન ! જો એમ છે તે। સમકિતરૂપ રત્નના લાભથી અધિક ગુણનુ સ્થાન આ વિરતિપણું છે, તે હૈ જગદ્ગુરુ! ઘરના મેટા વ્યાપારામાં જેમનુ ‘મન પરાવાયેલુ છે એવા ગૃહસ્થીઓને દેશથી વિરતિ પણ શી રીતે સલવે ? તે કહેા. ” ત્યારે જગદ્ગુરુએ કહ્યું કે- પાંચ, ત્રણ અને ચાર એમ બાર તેમાંના એક પણ વ્રતનું ગ્રહણ કરવામાં તે દેશિવરિત નિર્દોષ થઇ શકે છે. ” તે સાંભળી ગૌતમસ્વામીએ કહ્યું કે-“ જો એમ છે તા હૈ જિનેંદ્ર ! ઉદાહરણ સહિત અને ભેદે સહિત તે સ તા કહા, કારણ કે હું ભગવન ! આપના વિના ખીજે કાઈ આ ખામત દેખાડવા શક્તિમાન. નથી. સર્વ આકાશને પ્રકાશિત કરવામાં સૂર્ય જ સમ છે.” આ પ્રમાણે તેમણે કહ્યું ત્યારે ધર્મરૂપી પ્રાસાદના મૂળ સ્તંભરૂપ શ્રી વીર ભગવાને કહ્યું કે- હે ગૌતમ ! હું આ સર્વ કહું છું તે તમે સાંભળે. પાંચ અણુવ્રતા છે, ત્રણ ગુણવ્રતા છે અને ચાર શિક્ષાવ્રત છે. આ માર વ્રત, તે ગૃહસ્થી લાકની વિરતિ છે. તેમાં અણુવ્રતને વિષે કહેલું. પ્રાણાતિપાતવિરમણુ નામનુ' વ્રત સર્વ ત્રતામાં પ્રધાન છે. તે પ્રાણાતિપાત એ પ્રકારે છે, એમ બુધ્ધિમાન પુરુષે જાણવું. તે સૂક્ષ્મ અને સ્થૂળ. તેમાં જે સૂક્ષ્મ છે તે એકે દ્રિય જીવના વિષયવાળું છે અને સ્થૂળ છે તે હ્રીંદ્રિયાક્રિકના વિષયવાળું છે. તેમાં જે સ્થળ પ્રાણાતિપાત છે તે પણ સ'કલ્પ અને આરંભે કરીને એ પ્રકારનું છે. તેમાં પાસે જઇને એટલે જાણીને-ઉપયાગપૂર્વક જે પ્રાણીને નાશ કરવા તે સંકલ્પથી સ્થૂળ પ્રાણાતિપાત છે, અને રાંધવું, ખેતી કરવી વિગેરે
