________________
'
અષ્ટમ પ્રસ્તાવ-ત્રીજા ગુણવ્રત ઉપર કરિટકની કથા.
૪૮૫
* લીધે કેટલાક દિવસમાં જ સૂકાઈ જતા પાણીને જોઈને ખેદ પામેલા રાજાએ કહ્યું કે-“અહો! દ્રવ્યનો વ્યય નિરર્થક થયે.” તે સાંભળી તેના પરિવારે કહ્યું-“હે દેવ? તમે ખેદ ન કરે. આ વિવરને પથ્થર વિગેરે વડે પૂરાવી ઘો. એમ કરવાથી કદાચ પાણીને વિનાશ નહીં થાય.” રાજાએ કહ્યું-“એમ કરે.” ત્યારપછી તત્કાળ તે વિવરને કાષ્ઠ, શિલા અને ઈ વડે પૂર્ણ કર્યું. પછી વર્ષાકાળ થયો ત્યારે મટી જળની ધારા પડવાથી તે સરોવર ભરાઈ ગયું. તે વાત લોકેએ રાજાને કહી. - તે સાંભળી રાજા તુષ્ટમાન થઈ તે જોવા માટે પોતે જ ત્યાં ગયે. જેટલામાં એક ક્ષણવાર તે ત્યાં રહ્યો તેટલામાં તે વિવર પાછું ભેદાયું, તેથી ફરીને પણ તે વિવરના માર્ગે કરીને પૂર્વની જેમ પ્રવાહવડે તે પાણી અનિવારિતપણે પાતાળમાં જવા લાગ્યું. તે જોઈને રાજા શેકરૂપી મહાશલ્યથી પીડા પાપે અને તરત જ તેણે મંત્રાદિક શાસ્ત્રમાં કુશળ નગરના લોકોને બોલાવ્યા, અને કહ્યું કે “તમે શાસ્ત્રના અર્થના પારગામી છે, તેથી કહો કે આ પાણી પાતાળમાં જાય છે તે કયા ઉપાયે કરીને બંધ થઈ શકે?” તે સાંભળી તેઓએ સારી રીતે વિચાર કરીને કહ્યું કે-“હે દેવ ! આ વિષયમાં અમારું કાંઈ પણ જ્ઞાન નથી તેથી અમે શું કહીએ ?” ત્યારે ફરીથી રાજાએ કહ્યું કે-“તે પણ કહે, અહીં શું કરવું? ઘણું દ્રવ્યને વ્યય કર્યો છે તે નિષ્ફળ ન જાઓ.”
ત્યારે તેઓ બેલ્યા કે-“જો એમ હોય તે નગરની બહાર પરદેશીઓની ધર્મશાળાઓમાં, પરબનાં મંડપોમાં, દેવમંદિરમાં, મુસાપરોના સમૂહના મેળામાં અને તપસ્વી જનોના આશ્રમમાં તેવા પુરુષોની તપાસ કરાવો અને ત્યાં રહેલા લોકોને વિવર પૂરવાને ઉપાય પૂછા. કદાચ તેઓમાંથી કોઈક કાંઈક ઉપાય બતાવશે.” તે સાંભળી રાજાએ કહ્યું-“તમે સારું કહ્યું. પૃથ્વી ઘણું રત્નવાળી છે તેથી તેમાં શું ન સંભવે ?” આ પ્રમાણે તેમના વચનને અનુમતિ આપીને તેમના કહેવા પ્રમાણે સર્વ સ્થાનમાં પોતાના પુરુષો મેકલ્યા. ત્યારે તેઓ પણ કહેલી વિધિ પ્રમાણે સર્વ ઠેકાણે પૂછવા લાગ્યા.
તેવા સમયમાં તે કેરિંટક કાપાલિક આમતેમ દેશાંતરમાં ભ્રમણ કરતે, મંત્ર, તંત્ર અને ઔષધોને સંગ્રહ કરતે, ધાતુવાદ અને ખન્યવાદ વિગેરે દ્રવ્યને ઉપાર્જન કરવાના ઉપાયને ચિંતવને તે જ નગરમાં આવ્યું. ત્યાં દેશી લોકેની ધર્મશાળામાં રહ્યો. “ આ સર્વ પ્રકારે કેઈ અપૂર્વ છે” એમ જાણી રાજપુરુષોએ તેને વિનય સહિત સરોવરના વિવરને પૂરવાને ઉપાય પૂછ્યો. ૧ ખાણમાંથી નીકળતા રત્નાદિક સંબંધી જ્ઞાન.
