________________
૪૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
વો તે સાંભળી સખી ખેલી કે-“ હું સારા અગવાળી! તુ આ પ્રમાણે ન ખેલ. આ તા તારા પ્રાણનાથ થવાના છે.” તેણીએ કહ્યું- હે સખી ! શું આ તું સત્ય ખેલે છે ? કે આ મારા પ્રાણનાથ થશે ?” સખી ખેલી-“ એમાં શે સંશય છે ?”’ તે સાંભળી વૃદ્ધકુમારિકા પણુ–“ જો કદાચ પરભવમાં (આ મારા પતિ થાય તે)” એમ કહી, ખેદના વશથી પ્રસરતા તીવ્ર સંતાપને પામી ધીમે ધીમે ચાલીને, લેાકેાની વચ્ચે થઈને શીઘ્રપણે ગામના મોટા કુવામાં પડી. ત્યારપછી આમતેમ ફરતા પાસે રહેલા લેાકેાએ હાહારવ કર્યાં તે સાંભળી તેના સંબધીજના તેણીને કુવામાંથી કાઢવા દોડ્યા. તેટલામાં તે તે કુવામાં ઘણું પાણી હાવાથી અને વિનાશની અવશ્ય ભવિતવ્યતા હૈાવાથી તે મરણ પામી. જીવિત રહિત થયેલી તેણીને કુવામાંથી બહાર કાઢી, અને તેણીના શરીરને અગ્નિસસ્કાર કર્યાં. પછી લેાકેાવડે નિંદા કરાતા તે કારિ’ટક અને તેના માતા-પિતા વિગેરે સર્વે પેાતાને ગામ ગયા. પછી તેઓએ તેને કહ્યું કે-“હે પુત્ર કાર્િટક ! તારા વિવાહને નિમિત્તે કાઇ પણ એવા ઉપાય નથી કે જે અમે ન કર્યું હાય. કેવળ તારા કર્માંના પિરણામના વશે કરીને તે સર્વે ઉપાય નિષ્ફળ થયા છે, તેથી તું એમ ન જાણીશ કે માતા-પિતાએ મારી ઉપેક્ષા કરી છે.” તે સાંભળીને તે ખેલ્યા કે-“ આ ખાખતમાં મારુપૂર્વકૃત કમ જ અપરાધી છે. તેમાં તમારી ઉપેક્ષા શાની ? જો કદાચ કુ મનુષ્ય ઘણા ઊંચા હાથ કરે તેા પશુ ફળને પામે નહીં, તે તેમાં ઉત્તમ કલ્પવૃક્ષને શે અપરાધ ?” આ પ્રમાણે તે પરસ્પર વાતેા કરતા હતા તેવામાં રાત્રિ થઈ. પછી તેઓ અત્યંત નિદ્રાવશ થયા ત્યારે મોટા ચિત્તસંતાપને પામેàા કેરિટક પેાતાના ઘરમાંથી બહાર નીકળ્યે, તીર્થયાત્રાને માટે પ્રત્યેાં. અનુક્રમે સમગ્ર લૌકિક તીર્થાં જોઇને તેણે કાપાલિક તપસ્વીની દીક્ષા ગ્રહણ કરી. તેના દર્શન (શાસ્ત્ર)ના અભિપ્રાય જાણ્યા. પૃથ્વીનું લક્ષણ વિગેરે જાણવાની કળાઓ શીખ્યા.
આ અવસરે કુશાગ્રપુર નામના નગરમાં અમિદન નામે રાજા હતા. તેને સુમતિ નામને મંત્રી હતા. તે સ્વભાવથી જ દયા, દાક્ષિણ્ય, સત્ય અને વિશિષ્ટ બુદ્ધિ સહિત હતા. હવે તે રાજાએ એક મોટું સરોવર કરાયું. તેની પાળ ઉપર વિવિધ પ્રકારના વૃક્ષેાના સમૂહ આરોપણ કરાવ્યા. તેની ચારે પડખે (ક્રિશાએ) અનાથ શાળાઓ કરાવી. તેમાં નિષેધ વિનાની ૧૬ાનશાળાઓ કરાવી. તે સરેાવર પાણીથી અત્યંત ભરેલું છતાં પણ તેમાંથી વિવર(છિદ્ર)ના દોષને ૧ અન્નક્ષેત્ર.
