________________
અષ્ટમ પ્રસ્તાવ-પંચમ અણુવ્રતે વાસવદત્તની કથા.
૪૯૩
કર્યા હોય તે તે મોટા દારિદ્રયના ઉપદ્રવને નાશ કરે છે, ઉત્કટ ગર્વવાળે સપ પાસે આવતું નથી, પ્રચંડ ડાકિણું પણ સમીપે આવતી નથી, અને જાણે મુખ ખીલાઈ ગયું હોય તેમ બળ પુરુષ પણ કટુક શબ્દ બેલી શકો નથી.” તે સાંભળીને પોતાના વિનાશને વિચાર કર્યા વિના તે રને ગ્રહણ કરવાને ગાઢ અભિલાષ થવાથી વાસવદત્તે કહ્યું કે-“હે ખલાસીઓ ! જે તમે તેની સન્મુખ મારું વહાણ લઈ જાઓ, તે તમને ચારગુણ વૃત્તિ (પગાર) આપું.” તેઓએ કહ્યું –“તે પૃથ્વી માત્ર પથ્થરના સમૂહથી વ્યાપ્ત છે તેથી જે કોઈ પણ પ્રકારે વહાણ ભાંગી જાય તે સર્વનો નાશ થાય.” તે સાંભળી કાંઈક હસીને વાસવદત્તે કહ્યું કે–
“જે આકાશ તૂટી પડે, પૃથ્વી રસાતળમાં પેસી જાય, કુળ૫ર્વતે પાંખવાળા થઈને પૃથ્વીને ત્રાસ પમાડે, સમુદ્રો પિતાની વેળાવડે ચિતરફથી પૃથ્વીતળને બાળી દે, અથવા જે માતા પિતાના પ્રથમ જનમેલા પુત્રને હણે, તે અરણયની જેવું શુન્ય જગત થાય; પરંતુ એવું તે કાંઈ નથી. સર્વથા પ્રકારે આવું અઘટિત વિચારવું એગ્ય નથી. વળી જે માણસ આ વિચાર કરીને કાર્યમાં પ્રવર્તે તે ખરેખર મહામુગ્ધ જાણુ, અને તે હસ્તકમળના વિષયમાં આવેલી લમીને હારી જાય તેમાં શું આશ્ચર્ય ? તેથી કરીને કુવિકલપને મૂકી ઘો, દ્વીપની સન્મુખ વહાણને ચલાવે, અને રત્ન ગ્રહણ કરીને જ્યાં સુધી જગતમાં ચંદ્ર છે ત્યાં સુધીનું દારિદ્રશ્ય છેદી નાંખે.” - આ પ્રમાણે તેણે કહ્યું ત્યારે મરણનો ભય છેડીને ખલાસીઓએ તે દ્વીપની સન્મુખ વહાણ ચલાવ્યું. એટલામાં કેટલાક વિભાગ આગળ ગયા તેટલામાં મેટે મગર પ્રગટ થયે. મંદરાચલ પર્વતની જેમ તેણે સમુદ્રના જળનું મથન કર્યું, પ્રચંડ તરંગો ઉછાળ્યા, તેના આઘાતવડે સે કકડા થઈને વહાણ ભાંગી ગયું, સર્વ ધનને સાર ડૂબી ગયે. મોટા વાયુથી ઊડેલા ઘાસના પૂળાની જેમ સર્વ પરિવાર જુદી જુદી દિશામાં નાશી ગયે. વાસવદત્ત પણ કઈ પ્રકારે પાટીયાને કકડે પામીને વેળાના જળથી વહન કરાતે સમુદ્રના પારને (તીરને) પામે. તે વખતે તેના પ્રાણ કઠે આવ્યા હતા તેવામાં એક તાપસે તેને જે. દયાને લીધે તે તેને પિતાના આશ્રમમાં લઈ ગયે. તેને કંદ, મૂળ વિગેરે વડે પ્રાણવૃત્તિ કરાવી. તે કેટલાક દિવસ ત્યાં વિશ્રાંતિને પામ્યા. પછી શરીરની શક્તિ પ્રાપ્ત થઈ ત્યારે તે પિતાના નગર તરફૂ ચાલે.
