________________
• અષ્ટમ પ્રસ્તાવ-બીજા ગુણવ્રત પર રવિ અને પાલકની કથા. ૪૧ ' નાશવંત શરીરરૂપી પાંજરું જર્જરિત અને અસાર કરાયેલું છે તેને હું
જાણું છું માટે મરણ થયા છતાં પણ હું તેવું આચરણ નહીં કરું.” તે સાંભળીને વૈધે તેનો ત્યાગ કર્યો. હવે એક દિવસે એટલામાં તે રવિ એકાંત પ્રદેશમાં બેઠેલો રહ્યો હતો તેટલામાં એક બળદના મૂત્રમાં તેણે એક ઘરોળી પડેલી જોઈ. તેને તત્કાળ વિનાશ પામતી જોઈને તેણે વિચાર્યું કે-“ અહો ! જેમ આ મૂત્ર ઘોળીને વિનાશ કરવામાં સમર્થ છે તેમ તેના દુષ્ટ વિષવિકારને પણ નાશ કરવામાં સમર્થ હશે, તેથી મારે આ મૂત્ર પીવું ચુ છે.” એમ વિચારી સારા મુહુર્તે નવકાર મંત્રના સમરણપૂર્વક તે બળદનું મૂત્ર તેણે પીધું, તેથી ધર્મના પ્રભાવવડે, વેદનીય કર્મને ક્ષયોપશમ થવાવ અને ઔષધના માહામ્યવડે તેને જળદરને વ્યાધિ શાંત થયો. ફરીથી તે નવા શરીરવાળે થયે. તે જોઈ “જિતેંદ્રના ધર્મનું સામર્થ્ય જયવંત વર્તે છે ” એ પ્રવાદ નગરના લોકેએ સર્વત્ર વિસ્તાર્યો:
હવે એકદા તે નગરના રાજાએ પાલકને કહ્યું કે-“તું મારું અમાત્ય પણું અંગીકાર કર. ” પાલકે કહ્યું-“હે દેવ! સૈન્યનું અધિપતિપણું અને કોટવાળપણું વિગેરે સર્વ ખરકર્મને મેં નિયમ કર્યો છે.” રાજાએ કહ્યું
તેનું શું કારણ?” તેણે કહ્યું-“હે દેવ! શ્રાવકને તે અધિકાર યોગ્ય નથી, કેમકે તેવા અધિકારમાં નીમાયેલા પુરુષોએ લેકને પીડા પમાડવી જોઈએ, પરના છિદ્ર જેવા પડે અને રાજાના ચિત્તને વશ કરવો માટે સર્વ પ્રકારે ધન ઉપાર્જન કરવું પડે. આ સર્વ બાબતે વ્રતવાળાને કરવી યોગ્ય નથી.” રાજાએ કહ્યું-“દુષ્ટને શિક્ષા કરવામાં અને સારા લેકેનું પાલન કરવામાં શું અયોગ્ય છે ?” પાલકે કહ્યું-“હે દેવ! આ દુષ્ટ છે અને આ સારે છે, એમ કોણ જાણે શકે? કેમકે અપરાધી માણસ પણે પિતાને સારે જ કહે છે, અને દેષ અંગીકાર કર્યા વિના તેને વિનાશ :(ડ) કરી શકાય નહીં. તેમજ કેઈક વખત ચાડીયા પુરુષે પ્રાપ્ત કરેલે સજજને પુરુષ પણ હણાઈ જાય છે, તેથી દુષ્ટને નિગ્રહ (દંડ) અને સારાનું પાલન અતિશય જ્ઞાનથી જ સાધી શકાય છે. અતિશય જ્ઞાનવાળા ન હોય તેવા પુરુષથી કદાચ વિપરીત પાણું પણ થાય છે.” આ પ્રમાણે તેણે કહ્યું ત્યારે પ્રચંડ શાસનવાળા રાજા રોષ પામીને કહેવા લાગ્યા કે-“અરે અધમ બ્રાહ્મણ ! વેદ અને પુરાણમાં પ્રતિપાદન કરેલું બ્રાહ્મણપણું તજીને બીજે ધર્મ પાળવાથી પ્રથમ જ તું નિગ્રહ(દંડ)નું સ્થાન છે, અને હમણું મારી આજ્ઞાને
