________________
શ્રી મહાવીરચરિત્ર. મારું ચિત્ત નાટક વિગેરેમાં વ્યગ્ર છે, છતાં વૈરિણીની જેમ પાપી નિદ્રા વચ્ચે વચ્ચે અવસર પામીને કેમ મને ઉપદ્રવ કરે છે? અત્યંત પ્રેમવડે પરવશ ચિત્તવાળ પણ સર્વ પરિવાર જાણે કે થોડા દિવસમાં જોયેલ હોય તેમ હમણાં મારા વચનને કેમ વખાણ (માનત) નથી? તેથી કરીને હું મારા જીવિતનું સર્વથા કુશળ જાણતું નથી, કેમકે ઉત્પાતે કદાપિ કલ્યાણકારક ન જ હેય.” આ પ્રમાણે ચિંતાની પરંપરાથી તેને તીવ્ર સંતાપ ઉત્પન્ન થયે અને તેથી કરીને તે દેવ દાવાનળથી બળી ગયેલા કલ્પવૃક્ષની જેવો ઝાંખે દેખાવા લાગે. - આ પ્રમાણે શેકથી ગ્લાનિ પામેલા મુખવાળે તે જેટલામાં સિંહાસન પર બેઠા હતા તેવામાં તેને પ્રિય મિત્ર કનકપ્રભ નામને દેવ તે પ્રદેશમાં આવ્યું. તેને તેવા પ્રકારે રહેલ જોઈને તેણે વિચાર્યું કે-“કેમ આજે પ્રિય મિત્ર શૂન્ય ચિત્તવાળે દેખાય છે? કારણ કે બીજે વખતે તે દૂરથી જ મને આવતે જોઈને આદર સહિત અને પ્રેમ સહિત પ્રથમથી જ બોલાવી, આસન આપી, પ્રણમાદિક કરી આનંદ પામતે હતો. આજ તે પાસે ગયા છતાં પણ મને ઓળખતે પણ નથી. તે ખરેખર કાંઈક કારણ હોવું જોઈએ.” આ પ્રમાણે વિચારીને તેણે કહ્યું કે
“વિધુત્ર ! તું શું વિચારે છે ?” તે સાંભળી ઊંચું જોઈ વિશે કહ્યું કે “હે શ્રેષ્ઠ મિત્ર ! કનકપ્રભ ! અહીં આવ. આ આસનને અલંકાર કર.” આ પ્રમાણે તેણે કહ્યું ત્યારે તે બેઠે અને તેણે ખરાબ મન થવાનું કારણ પૂછ્યું. ત્યારે વિદ્યુભે પિતાને વૃતાંત કહ્યો. તે સાંભળી કનકપ્રભે કહ્યું કે-“હે પ્રિય મિત્ર ! આ લક્ષણે સર્વથા પ્રકારે સારા નથી, તેથી ચાલી આપણે તીર્થકરને પૂછીએ કે અહીંથી ચ્યવને તારી ક્યાં ઉત્પત્તિ થશે ?” વિલ્બલે કહ્યું –“એમ છે.” પછી તે બને મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં ગયા. તીર્થ કરને વંદના કરીને વિનય સહિત પૂછ્યું કે-“હે ભગવન ! હું ક્યાં ઉત્પન્ન થઈશ?” ભગવાને કહ્યું-“ વસંતપુર નગરમાં વસુદેવ નામના વણિકની વસુમિત્રા નામની ભાર્યાની કુક્ષિમાં તું પુત્ર પણે ઉત્પન્ન થઈશ.” આ પ્રમાણે સાંભળીને વિધુત્રભ જેમ આવ્યું હતું તેમ પાછો પિતાને સ્થાને ગયે. બીજે દિવસે તે સિદ્ધપુત્રનું રૂપ વિકવીને વસુદેવને ઘેર આવ્યા. “ આ કેઈક અતિશયવાળા છે.” એમ જાણીને વસુમિત્રા તેની સન્મુખ ઊભી થઈ. તેને આદરથી પૂછ્યું કે-“હે મહાભાગ્યવાન! તમે જાણે છે કે મારે પુત્ર થશે કે નહીં ?” દેવે કહ્યું-“જો તું તે પુત્રને પ્રવજ્યા લેતાં નિવારે નહીં, તે હું તે *
