________________
શ્રી મહાવીર ચરિત્ર.
૨૫,
હવે તે જ નગરમાં ગંગદત્ત શેઠની કનકવતી નામે કન્યા કે જે અપ્રતિમ ચાવનાદિક ગુણયુક્ત એવી તે પેાતાની સખીઓ સહિત ઉદ્યાનમાં પુષ્પા વીણવા ગઈ. ત્યાં શ્રીદત્ત નામના ણિક-યુવકને જોઇ, મને મૂકેલ ખાણ-પ્રહારથી જર્જરિત થતાં મહાકષ્ટ પેાતાના ઘર ભણી નિવૃત્ત થઇ, એકદમ આવીને સુખ–શય્યામાં પડી. તેની વ્યાકુળતા જાણતાં ઘરના માણસો બધા એકઠા થયા અને શરીરની કુશળતા પૂછતાં કંઇ પણ જવાબ ન મળવાથી તેમણે સમયેાચિત ઉપચાર કર્યાં. એવામાં તે યુવાન પણ તે કન્યા અદૃશ્ય થતાં, ઘાયલ હૃદયે તત્કાલ પ્રગટ થતાં મદનાગ્નિની જવાળાએથી શરીરે દુગ્ધ થઇ, કયાં પણ શાંતિ ન પામતાં તે જ કમલાક્ષીને ચિતવતા બેસી રહ્યો. તેવામાં એક પ્રત્રાજિકાએ તેને પૂછ્યું કે–‘ હે વત્સ ! આમ તું શૂન્યની જેમ કેમ દેખાય છે ?.’તે ખેલ્યા‘ ભગવતી ! શું કહું ? વિકસિત કમળ સમાન દીર્ધાક્ષી એવી અખળા છતાં તેણે હૃદયને હરી લેતાં મારૂ પુરૂષત્વ અત્યારે બધું નિષ્ફળ છે. તે પૂ-ચંદ્રમુખી આટલા માત્રથી વિરામ ન પામી, પરંતુ હવે તેા ખરેખર ! મારા વિતને પણુ લેવા ઈચ્છે છે તે હે ભગવતી ! તમે સત્વર એવે કાઈ ઉપાય હવે શેાધી કડાડા
૨૯૪
જેથી મનના સંતાપ શાંત થતાં આ સેવક સુખે રહી શકે.’ પ્રત્રાજિકાએ કહ્યું· હે પુત્ર ! તું પ્રગટ રીતે ખેલ.' એટલે તેણે કનવતીને જોવાને વૃત્તાંત કહી સંભળાવ્યેા. પછી તે ખેલી−‘ હે પુત્ર ! શાંત થા. હવે હું એવા ઉપાય લઈશ કે જેથી તું તેની સાથે નિર'તર સમાગમ-સુખ ભોગવી શકીશ.' તેણે કહ્યું‘ તમારા મોટો પ્રસાદ.' ત્યાંથી તે પ્રવ્રાજકા ગંગદત્ત શેઠના ઘરે ગઇ. ત્યાં દુઃખી પરિજનથી શુશ્રૂષા કરાતી કનકવતીને જોતાં તે ખાલી કે−‘ અરે ! આના શરીરે વ્યાકુળતા થવાનું શું કારણ ? ’ પરિજને કહ્યુ’–‘હે ભગવતી ! અમે કાંઈ જાણુતા નથી.’ તે ખાલી‘ જો એમ હોય તે તમે બધા દૂર થઈ જાઓ અને થોડી વાર એકાંત થવા દે. આ કાંઇ સામાન્ય દોષ નથી, એની ઉપેક્ષા કરતાં જીવિત નષ્ટ થાય.’ એમ સાંભળતાં પરિજને તેણીને આસન આપ્યુ અને પેાતે બધા દૂર થઇ ગયા, એટલે તેણે પ્રથમ લાંબે વખત મોટા વિસ્તારથી આડંબર બતાવી, મુદ્રાવિન્યાસ કર્યાં અને મંત્રનું સ્મરણ આરંભ્યું, કુસુમ અને અક્ષતથી જોગણીઓની પૂજા કરી તથા હુંકાર મૂકયેા. પછી અત્યંત પાસે બેસીને તેણે મહામંત્રની જેમ કનકવતીને વણિકના વૃત્તાંત કહી સભળાવ્યા, જે સાંભળતાં જાણે તરત ફરી જીવન પામી હોય તેમ ભારે હર્ષ' પામતી, કનકવતી કહેવા લાગી કે–‘હે ભગવતી ! હવે તમે જ પ્રમાણુ છે, માટે એવા કોઈ ઉપાય લ્યા કે જેથી તેની સાથે સતત સંચાગ થાય.’ તે એલી ‘ ભદ્રે ! હું તેમ જ કરીશ.’
