________________
' : ' અષ્ટમ પ્રસ્તાવ-ચિત્રકારે કરેલ મૃગાવતીનું વર્ણન. દેવાંગનાનું આ રૂપ હોય તે ભવનમાં પ્રસિદ્ધ વૈભવવાળા જે દેવતાઓ કહેવાય છે તે સત્ય છે, અને જે આ કામદેવની સ્ત્રી હોય તે કામદેવ ખુશીથી લીલાવડે જ ત્રણ લેકને જીતી લે, અથવા જે આ નાગકન્યા હોય તે આના મુખચંદ્રના કિરણો વડે હણાયેલા અંધકારના પ્રચારવાળું પાતાળ નિરંતર શોભે. જે, આની કાયાની કાંતિવડે સુવર્ણની કાંતિ દૂષણ પામે છે-ઝાંખી થઈ જાય છે, આના નેત્રવડે નવા નીલકમળની શોભા કરમાઈ જાય છે, આના અધણની પ્રભાવડે વિદ્રુમ (પરવાળા) અને કંકેલ્લીના નવાંકુરની શોભા નાશ પામે છે અને આના મનોહર રૂપવડે રંભા અપ્સરાનું રૂપ સમાનપણાને પામે છે. ઘણું શું કહેવું ? આવા પ્રકારની શ્રેષ્ઠ યુવતીજનના વિરહમાં કામગ વિડંબના પામે છે, મનુષ્યપણું પણ નિષ્ફળ છે અને રાજાપણું પણ દુઃખને વહન કરનારું છેતેથી કરીને તું કહે કે આ કોની સ્ત્રી છે? અથવા આની પ્રાપ્તિને માટે કર્યો અનુકૂળ ઉપાય કરવાથી સિદ્ધિ પામે તે છે?”
આ પ્રમાણે રાજાએ કહ્યું ત્યારે તે ચિત્રકારે કહ્યું કે-“હે દેવ ! આપના કહેવા પ્રમાણે આ કેઈ દેવાદિકની સ્ત્રી નથી, પરંતુ શતાનીક રાજાની પટ્ટરાણી મૃગાવતી નામની દેવી છે. આ તો મેં સામાન્યપણે આલેખી છે; વિશેષ કરીને તે જે કદાચ પ્રજાપતિ ( બ્રહ્મા) તેણીના રૂપને આલેખી શકે.” (તે સાંભળીને રાજાએ કહ્યું કે – “જે આ પ્રમાણે તે મનુષ્યની સ્ત્રી જ છે, તે અરે વાઘ દૂત! તું શીધ્ર જા. જઈને મારા વચને કરીને તું શતાનીક રાજાને કહે કે-મૃગાવતીને તું જલદી મોકલ. આવા પ્રકારના સ્ત્રીરત્નને વરવામાં તારે શો અધિકાર છે? તેથી તેણીને શીધ્ર અહીં મોકલ અથવા યુદ્ધ કરવા તૈયાર થા.” આ પ્રમાણે કહ્યું ત્યારે “જેવી દેવની આજ્ઞા” એમ કહી તે હૃત ગ. શતાનીક રાજાને ચંડપ્રદ્યોત રાજાની આજ્ઞા નિવેદન કરી. તે સાંભળીને કપ પામેલા તેણે કહ્યું કે “અરે અધમ દૂત ! જે કદાચ કોઈ પણ પ્રકારે તે તારો રાજા કુળક્રમની મર્યાદાને મૂકીને ઉદ્ધત વચન બોલે, તો તારે પણ તે પ્રમાણે બોલવું ઘટે છે ? જે ભૂત્ય ઉભાગે પ્રવતેલા પિતાના સ્વામીની અપકીર્તિરૂપ ધૂળને પોતાની બુદ્ધિના વિસ્તારવડે સમાવે નહીં, તે પણ શું ભૂત્ય કહેવાય? આ પ્રમાણે અનીતિને. મનમાં માત્ર વિચાર કરવાથી પણ તેના કુળમાં મોટું કલંક ઉત્પન્ન થાય છે, તે પછી ઘણુ માણસેની પાસે પ્રગટ વાણી વડે કહેવાથી તે શું થાય ? અરે દૂત!
* ૫૧
