________________
૪૩૪
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
ચ્યવને એક દરિદ્રીના કુળમાં પુત્રપણે ઉત્પન્ન થયા. તે વૃદ્ધિને પામ્યા (માટો થયા) ત્યારે ખેડુતની વૃત્તિ (ધ ંધા) કરીને આજીવિકા કરવા લાગ્યા. તે અવસરે તે ખેડુત જેટલામાં હળવર્ડ પેાતાના ક્ષેત્રને ખેડતા હતા તેવામાં તે ગામમાં ભુવનના એક અધુરૂપ ભગવાન પધાર્યાં. તે વખતે ભગવાને તેના પરની દયાને લીધે તેને પ્રતિધ કરવા માટે ગૌતમસ્વામીને મેકલ્યા. એટલે તે તેની પાસે ગયા. ગૌતમસ્વામીએ તેને કહ્યુ કે-“ હે ભદ્ર! તું આ શુ કરે છે ? ” ખેડુતે કહ્યું- આ અધમ વિધાતા (નશીખ) જે કરાવે તે કરું' છું, કળાની કુશળતા વિનાના અમારી જેવાને બીજો જીવવાના ઉપાય કયાંથી હાય ? ” ગૌતમસ્વામીએ કહ્યુ :—
“હે મુગ્ધ ! આવા પ્રકારના ગાઢ કલેશથી ઉપાજૅન કરેલા ભાજનિધિવડે દિવસને નિર્ગમન કરતા તારી આ શી હુશિયારી છે ? અથવા આવુ કાર્ય કરવાથી તને શું શરીરનું સુખ પ્રાપ્ત થાય છે ? આશે। વિષયને વ્યામાહુ છે? આનાથી સારા આચરણની શી પ્રાપ્તિ સભવે છે ? ક્રિય સુખની ઇચ્છાવાળા તારી જેવાને આને ત્યાગ કરવા કઈ પણ દુષ્કર થતા નથી, કારણ કે આ સમયે પણ મહાસત્ત્વવાળા ધન્ય પુરુષા મણિ, સુવર્ણ અને રત્નના મોટા ઢગલા, યુવાન સ્ત્રીએ અને મનહર ગૃહેને સર્પની જેમ છાડીને ધર્મને વિષે લાગે છે. વળી બીજા કેટલાક પુરુષા મરણુપર્યંત મોટા દારિદ્રોથી અત્યંત પીડા પામ્યા છતાં પણ પાપના આરામાં પ્રવત્તને આખા જન્મ ગુમાવે છે, તે બીજા જન્મમાં પણ તે જ પ્રમાણે વારંવાર દુઃખથી તાપ પામીને થાડા જળમાં મત્સ્યની જેમ તરફડીયા મારે છે. પરંતુ તેઓ જો ઘરના વ્યાપારના લાખમા ભાગે પણ ધર્મકાર્યાંને વિષે ઉદ્યમ કરે તે અનુપમ (ઘણા) દુ:ખના દ્વારને રુ'ધે છે. વળી બીજી એક તરફ્ ઇચ્છા પ્રમાણે ભાગાપભાગની પ્રાપ્તિ કરવામાં ઉત્કૃષ્ટ ધન પ્રાપ્ત થાય છે, અને ખીજી તરફ સજ્જનાને પ્રશંસા કરવા લાયક પ્રવ્રજ્યા પ્રાપ્ત થાય છે. વળી એક તરફ છ ખ’ડના અધિપતિ મહારાજાની સેવા કરાય છે, અને બીજી તરફ સદ્ધર્મમાં આસક્ત મુનિજનની સેવા કરાય છે. હું સુંદર! આ એ પ્રકારની ગતિ લેાકમાં સુપ્રસિદ્ધજ છે. આમાંથી કાઇ પણ એકને જે કુશળ પુરુષા હાય તે અંગીકાર કરે છે, તેથી કરીને હું મહાસત્ત્વ ! તું આ ખેતીના કર્મને છેડી દે અને ધનું આચરણ કર. દીન અને દુઃખી પ્રાણીઓને આ એક જ ઉત્તમ શરણુ છે.” આ પ્રમાણે ગૌતમસ્વામીએ કહ્યું ત્યારે બળદ સહિત હળને મૂકીને, તે ખેડુત તેના ચરણુને નમીને ભક્તિવડે ભરપૂર થઈ કહેવા લાગ્યા કે-“ હે ભગવન ! જ્ઞાન
