________________
૩ર૬
શ્રી મહાવીરચરિત્ર.
કાંઈ પણ બે નહિ, તેવામાં દુર્વિનય-રસિક ગોશાળાએ ફરી ફરી એ રીતે ત્રણ વાર પૂછયું એટલે પ્રશાંત છતાં દુષ્ટ વચનથી મથિત થયેલ તેને તીવ્ર કોપરૂપ અનલ, અતિધણ ચંદનની જેમ જાગ્રત થયે જેથી તેણે ગોશાળાને દગ્ધ કરવા, ઉત્કટ વાળાએથી પ્રસરતી તેજલેશ્યા મૂકી એવામાં લાગવંતે ગશાળાની રક્ષા કરવા અને તેજલેશ્યાને શાંત કરવા સમર્થ એવી તરત જ શીતલેશ્યા છોડી; તેથી તેલેશ્યા તરફ બહારથી વેષ્ટિત થતાં, હિમવૃષ્ટિથી અગ્નિકણની જેમ તે તરત બુઝાઈ ગઈ. એમ ત્રિલેકનાથ પ્રભુની અસાધારણ
-શક્તિ જોતાં વૈશ્યાયન વિનય-નમ્ર બની આવાં વાક્યથી સ્વામીને ખમાવવા લાગ્ય-“હે ભગવન ! આ દુરશીલ આપને શિષ્ય છે એમ હું સમજતો ન હતો. અત્યારે જાણું શક, તે હવે એ મારે અપરાધ આપ ક્ષમા કરો.” એમ બેલતાં વૈશ્યાયનને જોઈ ને શાળાએ કહ્યું-“હે ભગવન! એ યૂકાશય્યાતર ઉન્મત્તની જેમ શું બકે છે?” પ્રભુ બોલ્યા-“હે ભદ્ર! જ્યારે તું મારી પાસેથી ખસી, એને એમ કહ્યું કે-“શું તું મુનિ છે?” ઈત્યાદિ તારા વચને પ્રથમ વખતે સહી લીધાં, પરંતુ તું વારંવાર બોલવા લાગે જેથી તેણે તને બાળવા માટે ઉગ્ર, વિસ્તૃત, સલિલાદિ શીતલ વસ્તુથી શાંત ન થાય તેવી તેલેશ્યા મૂકી. તે જ્યાં સુધી તારા શરીર સુધી ન આવી તેટલામાં તેના પ્રતિઘાત નિમિત્તે ચંદ્ર અને હિમ સમાન શીતલ એવી શીત લેશ્યા મેં વચમાં મૂકી. તેના પ્રભાવથી તારું શરીર તેવું જ અદગ્ધ જોઈ, કેપ શમાવી, તે મારા પ્રત્યે બે કે-“હે ભગવન્ ! આ તમારે શિષ્ય છે એવી મને ખબર ન હતી, માટે મારે દુર્વિનય આ૫ ક્ષમા કરજે.” એમ સાંભળતાં ગોશાળ ભયબ્રાંત થઈ ભગવંતને ભક્તિથી નમીને કહેવા લાગે કે-“હે પ્રભુ! તેલેશ્યા કેમ પ્રગટ થાય ?” ભગવાન બોલ્યા“હે શાલક! નિરંતર છ મહિના ઉપરાઉપરી છઠ્ઠ તપ કરતાં પારણામાં એક મુઠી અડદના બાકળા અને એક ચળું પાણી લેવાથી વિપુલ તેજલેશ્યા પ્રગટે.” આ તેનું અનુષ્ઠાન ગોશાળે બરાબર ધારી લીધું.
એકદા સ્વામી કુમારગામ નગરથી સિદ્ધાર્થ નગર પ્રત્યે ચાલ્યા. ત્યાં પૂર્વે કહેલ તિલથંબનું સ્થાન આવ્યું ત્યારે ગોશાળે પૂછયું કે-“હે ભગ વન ! મને લાગે છે કે તે તિલથંબ નીપજે નહિ હોય.” પ્રભુ બોલ્યા-બહે ભદ્ર! એમ ન બોલ. તે અહીં નજીકમાં નિષ્પન્ન થયે જ છે.” ભગવંતના એ વચનને ન સદહતાં આગળ જઈને એકાંતે નાખી દીધેલ તે તિલથંબની
